CC BY
23Сведение об авторе:
Солехов Шамсиддин - доктор филологических наук, профессор, заведущ кафедры Теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета имени С.Айни, Email: [email protected], Tel: (+992) 987650043. Махмудов М. - саискатель кафедры Теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета имени С.Айни
About the autor:
Shamsiddin Solehov, chairman in the Chair of Theory and History of Tajik Literature of the Tajik State Pedagogical University, E - mail:[email protected], Tel: (+992) 987650043 Mahmudov M. - in the Chair of Theory and History of Tajik Literature of the Tajik State Pedagogical University, named after S.Aini
ТАХЛИЛИ «ДОСТОНИ ШАЙХИ САНЪОН» - И ФАРИДУДДИНИ АТТОР
Элбоев В., Абдуллоев Н.
Донишго^и давлатии омузгории Тоцикистон ба номи С. Айни
Фаридудцин Мухаммад Аттори Нишопурй (1145-1221) яке аз шоирон ва орифони машхури адабиёту фарханги форсии точикй мебошад, ки бо осори зиёду пурмазмуни худ чойгох ва макоми сазовор дорад. Дар миёни осори Фаридуддини Аттор маснавии «Мантик -ут-тайр», ки яке аз асархои рамзии (симбулии) ирфонии адабиёти форсии точикй мебошад, мавцеи сазовор дорад, ки дар он душворихои ба хадаф расидан дар зиндагии рухониву маънавй бо обу ранги бадей тасвир ёфтааст. Ин асар мазмуни баланди ахлокй ва фархангй дорад, ки дар байни мардуми гуногуни олам арзиш ва макоми баландро сох,иб аст.
«Мантик-ут-тайр» дар бахри рамали мусаддаси максур эчод шуда, аз 45 гуфтор ва як натича иборат мебошад, ки дар мачмуъ аз 4800 байт иборат аст. «Аз «Мантик-ут-тайр» нусхахои зиёд то замони мо расидааст, ки дар китобхонахои гуногуни олам махфузанд ва шакли комили онро дар даст дорем [5, с.12].
Аттори Нишопурй ба ин маснавиаш ду ном гузоштааст, ки дар охири асар аз онхо чунин ёд кардааст:
Хатм шуд бар ту чу бар Хуршед нур,
«Мантщ-ут-тайр»- у «Мацомоти туюр».,
яъне номхои «Мантик-ут-тайр» ва «Макомоти туюр». Вале бо гузашти рузгори зиёд ин асар бо номи «Мантик-ут-тайр» шухрат ёфта, унвони «Макомоти туюр» аз байн рафтааст.
Дар дохили «Мантик-ут-тайр» хикоёти зиёди тамсилй ва адабиву таърихй хастанд, ки дар якчоягй мундаричаи маснавиро ташкил додаанд, вале дар дохили асар хикоёти тамсилй аз забони мургон (сй мург) оварда шудааст. Маснавй бо кисматхои анъанавй - ситоиши Худованд ва наъти Пайгамбар - Х,азрати Мухаммад ва чахор ёрони у огоз шудааст.
Дар миёни хикоёти «Мантик-ут-тайр» хикояти «Достони Шайхи Санъон» дарозтарин аст ва метавон онро манзумаи чудогонае хисобид. Ин хикоят борхо ба тарзи алохида низ чоп шудааст. Ин хикоят хамачониба латифу дилангез мебошад ва аз шохкорхои Фаридуддини Аттор ва умуман адабиёти форсии точикй ба шумор меравад. Сюжети кутохи ин хикоят ин аст, ки Шайхи Санъон дар байни муридону пайвандони худ маком ва шухрати баландеро сохиб буда, шухрату некномй ва дину ойину имони худро ба хотири ишки тарсодухтар (аз дини насронй) ва хамр хурдану зуннор бастан (ба чои тасбех гардонидан), хирка сухтану бут параситидан, аз муридон чудо шудану хукбонй кардан - ин нишонаи таъсири амики ишку намунаи баланди фидокорй дар рохи маъшук шинохта шудааст. Ин хикояти манзум аз 413 байт ( 826 мисраъ) ва ду кисмат иборат аст.
Кисмати якум: «Хикояти Шайхи Санъон ва зуннор бастани у аз ишки духтари тарсо» унвон дорад ва огози ин хикояти соф ирфониро бозгуй мекунад, ки аз 243 байт (492 мисраъ) фарохам омадааст.
Кисмати дувум: «Дармондани муридон ба кори шайх ва мурочиат кардан ба Каъба» унвон дошта аз 167 байт (334 мисраъ) иборат аст.
Ин хикояти дилошубу беназир аз мухаббати ирфонии сахти солики рохи хак кисса мекунад, ки чи гуна бо риёзати ботин ва чиход бо нафс мурид ба манзили мурод мерасад. Уро дар рох мушкилихои хело зиёд мунтазиранд, аммо муриди боазму кушо тавассути паси сар кардани ин мушкилот ба манзили мурод мерасад. Шайхи Санъон аз шайхони одй набуд, уро макому манзалати баланде буд:
Шайхи Санъон пири ауди хеш буд,
Дар камолаш уар чи гуям, беш буд.
Шайх буд андар уарам панцоу сол
Бo uypube чopcaд coyuбкaмoл. Хар uyp^e, к-oHu y бyд, aü ацаб, Мeнaëcyд as puè'sam рузу шаб. Хам амал, уом илм, 6o уом ëp дашш.
Дар aëH уам кашфу уом acpop дoшm («MaHmu^-ym-maüp», cay. 92).
Аз ин мисpаъхо маълум мeшавад, ки Шайxи Санъон, ки даp xонакохи xyд панчох сол ба иpшод нишаставy чахосад мypид ва обpyвy нуФузи зиёд доштааст, чаpо хамаpо пушти по зада, ишки таpсодyxтаpepо (аз дини насpонй) кабул каpда, хама шаpтхои ypо ичpо мeкyнад? Аз тахлили достон маълум мeгаpдад, ки хадафи Aттоp нишон додани ишки иpфонии Шайx аст, ва эчоди ки як достони pамзии таxайюлй будааст, ки даp иншои ин достони маpFyб шоиp муваффак гаpдидааст.
Шайxи Санъон таpсодyxтаppо даp xоб дида, ба y дил мeбандад: 4yH бидид oh xo6 бeдopu ца^н, Гyфm: - Дapдoвy дapeгo, к-ин зaмoн, Юcyфu ^а^вфи^ дар чoy yфmoд,
Ацбаи дyшвop дарpoy yфmoд («Мaнmщ-ym-maüp», cay. 92).
Шайx ба мypидон мeгyяд, ки бояд ба Рум, ба дидоpи он мохи тобон pавeм ва мypидон ин гуфтаи Шайxpо ичpо мeкyнанд: Оxupyлaмp oh ба дoнuш ycmoд, Бo мypuдoн гyфm: - K^eu yфmoд, Мeбuбoяд paфm cyu Рум зуд, To шавад maъбupu ин маълум зуд. Чopcaд марди муриди мyъmaбap, Пайрави карданд 6o y дар сафар. Мeшyдaнд аз Каъба mo a^ou Рум,
Тавф мeкapдaнд cap mo nou Рум («Мaнmщ-ym-maüp», cay. 93).
Ап^ даp байте чанд, баъд аз ин сифати зeбоии он таpсодyxтаppо мeкyнад, ки он дyxтаpи таpсои pyхонисифат xeлe зeбост ва о^о ба Офтоб ташбeх каpдааст, ки хаpдy чашмаш фитнаи ушшок аст ва Fайpа:
Дyxmapu mapcou pyyoнucuфam, Дар payu руууллоош тд мaъpuфam. Дар 6uyummu yyrny аз бурци цaмoл, Офmoбe буд, aммo бeзaвoл... Хар ду чашмаш фumнau yшшoкl буд,
Хар ду абуяш ба хубй moK буд («MaHmuK-ym-maüp», cay. 93).
Дyxтаpи таpсо бо хамаи зeбой баp баландж нишастааст ва хаp pохгyзаp ва бинанда мафтуни чамолаш мeгаштанд ва xохиши сyхбатe даp калбашон пайдо мeгаpдид, валe он дyxтаp паpвоe надошт ва Fаpки зeбоивy хусну чамоли xyд буда, ба коpи xyд машFyл аст. Чун Шайxи Санъон ба таpсодyxтаp наздик мeшавад, y бypкаъ зи pyяш мeгиpад, ки Шайк ба дидани чамоли офтобии y моту мабхут мeгаpдад: Дyxmapu mapco чу буркаъ баргирифт, Банд - банди Шaüxpo omaш гupuфm. Чун намуд аз зepu буркаъ руи хш Ба^а caд зунтр аз як муи xeш. Гарчи Шайх oh цй назар бар neш кард, Ишки mapcoзoдa щpu xeш кард. Ишки дyxmap кард eopam цйни у, Pexm куфр аз зулф бар u^ohu у. Шайхи u^oh дoдy mapcou гузид,
Окuбam бuфpyxm, paceoï гузид («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 94).
Х,амин тав^ Шайxи Санъон ошики во^ии таpсодyxтаp гашта, хама доpой, саpват, дин, имон, муртдон, пайвандон ва обpyвy макому чохpо аз даст дод ва аз ин амали y муртдони зиёд даp хайpат монданд ва илочe наёфтанд: Чун мypuдoнaш чунин диданд зop, Цумла дoнucmaнд, к-aфmoдacm тр. Сар ба cap дар три у yaüpoH шуданд, Сарнагун гaшmaндy capгapдoн шуданд. Панд дoдaндaш 6oœ, cyдe набуд,
Буданй чун буд, бeyбyдe набуд («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 95).
Дама мypидонy пайвандон xeлe кyшидaнд ва caдxо pоxy воcитapо иcтифодa кapдaнд, ки Шaйxpо аз ин pоx бapгapдонaнд, вале чоpae нaëфтaнд, чунки Шaйx аз дилу чон ошик ва шефтаи тapcодyxтap гapдидa 6уд:
Он дигар гyфmaш, ки ай Шайхи кууун,
Хезу дар xuлвam Худоро сацда кун.
Гyфm: - Агар бумруи ман онцосмй,
Сацда пеши руи y зебосmй!
Он дигар гyфmо: - Пyшaймонum несм?
Як нафас дарди мyсyлмонum mem?
Гyфm: - Кас набвад пушаймон беш аз ин,
То чаро ошщ набудам пеш аз ин («Мaнmщ-ym-maйр», сау. 97).
Чун мypидонy пайвандон диданд, ки cyxaнaшон дш^ тaъcиp нaдоpaд, «Шaйxpо ба холаш гузоштанд, чунки хама кушиши онxоpо Шaйx бо чавоби котеъ аз номи Ишк, ки хама коpи олам ба номи он мeчapxaд ва xap коpe, ки бо мухаббат оFоз гapдидa бошад, окибаташ нек acт [5, с.14].
Шaйx хама коpaш ва амалаш дидоpи ëpи xyд буд, ln^rap хеч, ки аз ишки caxra тapcодyxтap ба бeмоpй pacид:
Оцибам бемор шуд бе дuлсumон, Хец бaрнaгрuфm сар з-он осмон. Чун набуд аз куи он бuгзaшmaнaш, Дyxmaр огау шуд зи ошщ гaшmaнaш. Хешmaнро аъцамй кард он нигор, Гyфm: - Шайхо аз чй гaшmй бецарор?! Кай кунанд, кай аз шароби ширк маст,
Зоуидон дар куи maрсоëн нишаam («Мaнmщ-ym-maйр», сау. 99).
Шо^ дap байтхои баъдй гуфтугу - муноз^аи тapcодyxтap ва Шайки Сaнъонpо бо xyнapи баланд бозгуй мекунад, ки дyxтap ба Шaйx бо пешниходи xyд cyxaн мегуяд ва xaмapо Шaйx аз забони ошики cодик кабул доpaд ва аз дил cyxaн мегуяд: Гар ба зулфам Шайх ицрор оварад, Хар дамаш девонагй бор оварад. Шайх гyфmaш: - Чун забунам дидай, Лоцарам дар дидаи дил дидай. Ё дилам деу боз, ë бо ман бисоз, Дар ниези ман нигар, чандин маноз! Аз сари нозу maкaббyр даргузар,
Ошици пиру гарибам, дар нигар («Мaнmщ-ym-maйр», сау. 99 -100).
Тapcодyxтap Шaйxpо ба caбpy шикебой даъват мекунад, ки ту mp шудай, холо тypо бояд, ки Faми фapдовy кафан кунй на ишкбозй:
Дyxamaрaш гyфm: - Ай хириф азрузгор, Сози кофуру кафан кун, шарм дор. Чун дамам сард am дамсозй макун, Пир гaшmй, ру суи бозй макун! Ин замон азми кафан кардан муро, Беу бувад мо азми ман кардан муро! Чун my дар пири ба як нони гарав
Ишц варзидан на бumвонй, бирав! («Манмиц-ум-майр», сау. 101 ).
Дap ин байтхо тapcодyxтap мувофики конceпcияи иpфонй хамчун мypшид бapомaд кapдa, ба Шaйx ^yp^n) мегуяд, ки «ишк вapзидaн на битвонй», яъне pоxи ишки иpфонй xeлe мypaккaб acт ва дyшвоpиxои зиëд доpaд, вале Ша^и Санъон, ки ба cифaти толики pоxи Дак ва мypиди таълиму тapбиятдидa бapомaд мекунад, дap ин pоxи дyшвоp азми pоcиxи xyдpо бaëн мeдоpaд, ки y омодаи xap гуна шapт acт ва азмаш ycтyвоp:
Шайх гyфmaш: - Гар бигуй сад уазор, Ман надорам цуз гами ишци my кор. Ошицонро чй цавон, чй пирмард,
Ишц бар уар дил, ки зад, maъсир кард! («Мaнmuц-ym-maйр», сау. 101).
Тapcодyxтap аввалин шapтe, ки хамчун мypшид ба мypид мeгyзоpaд, ин даст кашидан аз дини xyA - ишом аст:
Гуфм дyxmaр: - Гар дар ин корй дурусм, Дасм бояд шусм аз ислом чусм.
Хар ки у yaмpaнгu ëpu xeш Hecm,
Ишки у аз рангу бye бeш Hecm («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 101).
Шайx чавоб мeгyяд, ки хаp чй ту туй он кунам, фаpмонбаpдоpи туам ва Fyломи халкадаpгyши туам:
Шайх гyфmaш:- Харчи гуй oh кунам, Хар чй фapмoй ба цйн фapмoн кунам. Халкадаргуши myям ай curnman,
Дал^ аз зулф даp халкам фикан («Мантик-yт-тайp» , сах. 101).
Таpсодyxтаp, баъд аз ин гyфтоpи Шайx ичpои чахоp шаpтpо пeш мeгyзоpад, ки ичpои он ба y хатмист ва ин чо шоиp аз номи му£>шид ба мypид шаpтхо мeгyзоpад, ки даp мактаби мypшид будан ва муртд гаpдидан аз нуктахои заpypист: Гyфm дyxmap: - Гар my yacmï марди тр, 4op mpam кард бoяд uxmuëp. Сацда кун nemu бymy «Кур^н биеуз», Хамр пушу дида аз u^oh бидуз. Шaйxo гyфmo: - Хамр кардам uKmuëp, Бo ceu дигар нaдopaм yeц тр. Бар цaмoлam хамр ëpaм хурд ман, В-oh ceu дигар нaëpaм кард ман. Гyфm: - Бapxeзy бтву хамр нуш,
Чун бинуши хамр, oï бар хуруш («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 101-102).
Х,амин тав^ Шайx ба мачлиси базмe хоз^ мeшавад, ки хама xymy xypсанд хастанд ва таpсодyxтаp xамp даp даст доpад ва Шайx ба xотиpи ишк паëпай чанд чypьа xамp нушида маст мeшавад ва хамаpо фаpомyш мeкyнад: Шуд xapoб oh пиру шуд аз даcm маcm, Macm гардиду ба куллй шуд зи даcm. nuppo май куyHaey ишки цаeon,
Дилбараш yoзup, шбурй чун maeon? («Мaнmuк-ym-maйp», cay. 103).
Даp байтхои баъдй Ап^ сахнаи маст шудани Шайx ва хамаpо баpбод додани ypо даp мастиву бeхyшй тасвиp мeкyнад, ки даp назаpияи иpфонии Aттоp аз хафт маpхилаe, ки баpои солик тай каpдани о^о заpyp мeдонад, ба маpхилаи истигао (бeниëзй) pасидани соликpо нишон мeдих,ад:
Шайх гyфm: - Ай дyxmapu дилбар, чй мoнд, Харчй гyфmй, кардаам, дигар чй мoнд? Хамр хурдам, бym пара^^ам зи ишк, Kac надида^ on чи ман дидам зи ишк. Ишк аз ин бucëp кардану кунад,
Xup^po зунтр кардану кунад («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 104).
Фаpидyддини Ап^ баъд аз маpхилаи истигао pасидани солило ба водии тавхид даp байтхои зepин бозгуй каpдааст: Ин уама худ paфm, баргу андат, To my кай xoyй шудан 6o ман ят. Чун 6uhou вати my бар am буд, Хар чй кардам, бар yмeдu ват буд. Ват бoяд oшнoй ëфmaн,
Чанд xoyaм дар цyдoй moфmaн («Мaнmuк-ym-maйp», cay. 105).
Баъд, Ап^ аз забони таpсодyxтаp паpдоxти хакки кобинpо аз Шайx талаб мeкyнад, ки xeлe муасс^ тасвиp каpдааст:
Бoз дyxmap гyфm, к-ай пири acup, Ман гapoнкoбuнaмy my 6oc факир. Симу зар бoяд мapo, ай бexaбap, Кай шавад бe cum три my чу зар?! Чун нaдopй зар, capu худ гиру рав,
Нафка£ 6u^oh зи ман ин гиру рав ( «Мaнmщ-ym-maйp», cay. 105).
Даp байтхои поëнй маpхилаи pасидани солик ба водии хайpат нишон дода шудааст:
Цумлаи ëpon зи ман бapгaшmaaнд,
Душмани црни мани capгaшmaaнд.
Ту чунин, эшoн чутн, ман чун кунам,
Чун на дил мoндy на ^н, ман чун кунам?
Дycmam мeдopaм, ай ucocupuшm,
Бo my дар дузах, ки бe my дар бuyuшm («Мaнmuк-ym-maйp», cay. 105).
Таpсодyxтаp ба Шайx мeгyяд, ки баpои паpдоxти кобини ман бояд як сол xyкбонй кунй:
ry<pm: - Ko6uhu rnapo, ай Hycmayorn^,
Xy^om бoядam coлe maмoм.
Чунки coлe бигзарад 6o my ба уам,
Умр бuгзopeм дар шoдuвy гам.
Рaфm Шайхи Каъбаву пири кuбop,
Xy^om кард coлe uKmuëp («Мaнmuк-ym-maйp», cay. 105).
Чун маснавии «Mантик-yт-тайp» асаpи pамзист, даp оxиpи хамин кисмат шоиp даp чанд байт сафои ботин каpдан, ботинpо аз хама кинаву кyдypат дyp ва поку мyбаppо доштанpо ташвик мeкyнад:
Гар кадам дар pay ниуй, ай марди кар, Хам бymy уам хук бинй тд yaзop. Хук куш, бym cyз дар caypou ишк
В-арна уамчун Шайх шав paœou ишк («Manmu^ym-maUp», cay. 10б).
Даp кисмати дувуми хикояти «Шайxи Санъон», ки «Даpмондани мypидон ба коpи шайx ва мypочиат каpдан ба Каъба» номида шудааст, шо^ баъд аз бозгуии маpхилахои шаш водй, ки контепсияи иpфонии Aттоppо нишон мeдиханд, ба водии хафтум - факpy фано воpид шудани Шайxи Cанъонpо хамчун мypид ва баëни нуктахои чолибpо аз забони таpсодyxтаp, ки накши мypшидpо ичpо мeкyнад, нишон додааст.
Чун FOяи маpказии маснавии «Mантик-yт-тайp»- pо вахдати вучуд ташкил мeдихад, даp ин хикояти дилангез ва мyассиpи «Достони Шайxи Санъон» Фаpидyддини Aттоp хамин FOяpо баpчаста тасвиp каpдааст. Даp кисмати дувуми хамин хикоят Aттоpи Hишопypй масъалаи асосии иpфон ва «Mантик-yт-тайp» - маъpифат, ки шиноxтан ва даpëфтан аст, бозгуй каpда, ба хам омадан, шиноxтан ва як шудан, ки вахдати вучуд аст, нишон додааст.
Ишки иpфонй - ин шиноxти Дак аст ва онpо кате даpк каpда мeтавонад, ки огохи ишк бошад ва маpхилахои зиëди pиëзатpо паси саp каpда савоpи тавсани нафс буда ва як хадаф дошта бошад, ки он даpëфти Дак аст. Даpчанд ин даpëфт мушкил аст, аммо имконпазиp мeбошад:
Инчунин oмaд ôoœ дар poyu ишк, Ин mce дoнaд, ки yacm oгoyu ишк. Haфc un acpop нamвoнaд шунуд, Бe натба гуй нamвoнaд рабуд! Ин ба гуши ^ну дил бoяд шунид, He ба накши oô^у гил бoяд шунид! Цанги дил ôo нaфc уардам caxm шуд,
Haвyae мexoн, ки мomaм caxm шуд! («Мaнmщ-ym-maйp», cay. 92).
ЛИТЕРАТУРА
1. Фаpидyдцини Airop. Mантик-yт-тайp. Тахияву тадвини матн бо мукаддима ва луготу тавзeхоти Алии Myхаммадии Хypосонй.-Дyшанбe: «Адиб», 2013. - 480 с.
2. Фаpидyдцини Anrop. Mантик-yт-тайp. Тахияи Шафeии Кадканй.-Тeхpон, 1374 х. - 512 с.
3. Гулшани адаб. Чдпди 2.Таpтибдихандагон: К.Айнй, А.Афсахщод, Ч,.Додалишоeв. -Дyшанбe: «Иpфон», 1975. - 495.
4. Фаpидyдцини Axrop. Хуфавнома. тахияи H.Cайфиeв. - Дyшанбe: «Иpфон», 1990. - 542 с.
5. Фаpидyдцини Arrop. Достони «Шайxи Санъон ва хикояи зани поpсо» (мyнтаxаб аз «Mантик-yт-тайp»-y «Илохинома»).Тахияи Алии Myхаммадии Хypосонй.-Дyшанбe, 1996. - 146 с.
АНАЛИЗ «ПОЭМА ШАЙХА САНАН»-А ФАРИДУДДИНА АТТОРА
Шайх Фаридуддин Ammop Нишапури являemcя нecoмнeннo oднuм из npeкpacныx noэmoв и мыcлumeлeй nepcuдcкo-maджuкcкoй клaccuчecкoй лumepamypы. Фаридуддин Ammop напжал мнoгo npouзвeдeнuй, no cpeдu них ocoбoe мecmo зaнuмaem мecнeвu «Manmrn-ym-maüp» (Тайн nmuц). Эmom мecнeвu cocmoum из 4800 бeйmoв, и paccкaз (xuкoяm) «noэма Шайха Санана» cpeдu них являemcя oднuм из бoльшux m oбъëмy paccкaзoв, гдe Ammop и в эmoмpaccкaзe noдpoбнo uзлaгaem œou мucmuчecкue ^н^щии (назарияи upфoнй). В эmoм paccкaзe в oбpaзe муршида (травника) вcmynaem хри^тн^ая дeвyшкa (npeдcmaвumeль хри^тт^й peлuгuu) и мурида caм Шайхи Санан.
В cmamы noдpoбнo aнaлuзupyemcя cюжem paccкaзa и мucmuчecкue взгляды Фаридуддина Ammopa вpaccкaзe Шайха Санана».
Ключевые слова: Фаридуддин Аттор, анализ, Шайх Санан, мислитель, месневи, «Мантик-ут-тайр», рассказ, бейт, мистические концепции, наставник, ученик, христианская девушка, христианской религии, жанр, единство, единение с Богом.
ANALYSIS "THE POEM OF SHEIKH SANAN" - A FARIDUDDIN ATTOR
Shaikh Fariduddin Attar Nishapuri is undoubtedly one of the finest poets and thinkers of Persian-Tajik classical literature. Fariduddin Attar wrote many works, but among them a special place is occupied by mesnevi "Mantik-ut-Tair" (the Mystery of birds). This mesnevi consists of 4800 beits, and the story (hikoyat) "Poem of Shaikh Sanan" among them is one of the largest in volume stories, where Attor and in this story details his mystical concepts (nazariyai irfonu). In this story, a Christian girl (representative of the Christian religion) and murida Sam Shaikh Sanan enter in the form of Murshid (mentor).
The article analyzes in detail the plot of the story and the mystical views of Fariduddin Attor in the story of Sheikh Sanan."
Keywords: Fariduddin Attar, analysis, Sheikh Sanan, thinker, mesnevi, "Mantik-ut-Tair", story, beit, mystical concepts, mentor, disciple, Christian girl, Christian religion, genre, unity, unity with God.
Сведения об авторов:
Элбоев Вафо - д.ф.н., профессор кафедры теории и истории литературы Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, тел: 935314408; элпочта: [email protected]
Абдуллоев Нусратулло магистр второго курса филологического факультета Таджикского государственного педагогического университета им. С. Айни, тел: +(992) 939989967.
About the author:
Elboev Vafo - Doctor of Philology, Professor of the Department of Theory and History of Literature of the TSPU named after Sadriddin Aini: tel: 935314408; e-mail: Vafo_1965@mail. ru
Abdulloev Nusratullo - magistr 2 of the philology faculty, TSPU named after S. Aini. Tel.: +(992) 939989967.
ТАЪРИХИ ТАДЖИКИ ТАНАТОЛОГИЯ ВА ЗАРУРАТИ ОМУЗИШИ ОН ДАР АДАБИЁТИ БАДЕИИ ТОЧДК
А бдулназаров А.А.
Институти илщои гуманитарииба номи академик Б.Искандаров
Истилохи "ангезаи танатологй" дорои хусусияти хоси худ мебошад. Он метавонад, ки маънои марги аслй, худкушй, катли инсон, дафн, чанг ва гайраро дошта бошад. Ангеза дар асархои бадей имкони инъикос дар мавзуву мундарича, сюжету композитсия, персонажхо дар хамбастагии зиёд бо мавзуъ, мушкилот, холати сюжет ва гайра дорад.
Дар адабиёти бадей ангезаро метавон хамагуна элементхои танатологй аз чумла персонажхои танатологй, хронотопхо, ашё ва рефлексия кабул намуд. Махсус ба ангезахои танатологй рисолаи тадкикотии олими маъруфи рус Р. Красилников бахшида шудааст, ки дар он мавзуи мазкур аз бисёр чонибхо мавриди баррасй карор гирифтааст. («Танатологические мотивы в художественной литературе»). «Адабиётшиносй анъанаи бузурги тадкикотй дорад, ки он дорои тахчизоти неруманди терминологй ва заминаи методй мебошад. Он кодир аст, ки барои танатология хамчун низоми нав халли тачрибаи илмии худ дихад... Дар охир дар илми адабиётшиносй тадкикоти махсуси илмй тахти унвони танатологияи адабиётшиносй (адабиёти танатологй) арзи вучуд кард» [4, с.4].
Дар аввали карни ХХ бо пешниходи И.Мечникова истилохи "танатология" дар истилохоти тиббй дохил карда шуд.
Соли 1925 бошад, шогирди Мечников, профессор Г. Шор тадкикоти илмиеро зери унвони "Дар хусуси марги инсон" дар шахри Ленинград интишор мекунад, ки дар он бори нахуст типологияи маргро аз зумраи "тасодуфй ва мачбурй" "фавкулодда", "оддй" ва вожахои дигари навро ба монанди танатолог, афкори танатологй, вазифахои танатологй, танатогенезро мавриди истифода карор додааст.
Дар охири солхои 60-уми садсолаи гузашта мавзуи танатологияро олимони илмхои фалсафа ва таърих огози тадкик намуданд, ки захмати илмии донишманди маъруф В. Ягкелевич бо номи "Марг" (тарчумаи русй-1999) яке аз корхои намоён миёни онхо арзёбй мегардад.
