Научная статья на тему 'АМУ - БУХОРО МАШИНА КАНАЛИНИНГ ТУРИСТИК - РЕКРЕАЦИОН ИМКОНИЯТЛАРИ'

АМУ - БУХОРО МАШИНА КАНАЛИНИНГ ТУРИСТИК - РЕКРЕАЦИОН ИМКОНИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Социальная и экономическая география»

CC BY
39
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АМУ-БУХОРО МАШИНА КАНАЛИ / ТУРИЗМ / РЕКРЕАЦИЯ / РЕКРЕАЦИОН РЕСУРС / РЕКРЕАЦИОН ИМКОНИЯТ / САЁҲАТ

Аннотация научной статьи по социальной и экономической географии, автор научной работы — Мавлонов А.М.

Мамлакат ва минтақалар ривожланишида туризм ва рекреацияни ўрганиш муҳим аҳамият касб этади. Ушбу мақолада Аму-Бухоро машина каналининг рекреацион ресурс имкониятлари тавсифланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

AMU BUKHARA MACHINE CHANNEL AS A RECREATIONAL RESOURCE

He study of tourism and recreation is important development of the country and regions.This articlediscusses thedistinctive recreational resources of the Amu Bukhara machine channel.

Текст научной работы на тему «АМУ - БУХОРО МАШИНА КАНАЛИНИНГ ТУРИСТИК - РЕКРЕАЦИОН ИМКОНИЯТЛАРИ»

Мавлонов А.М., г. ф. н.

доцент

Бухоро давлат Педагогика институти

АМУ - БУХОРО МАШИНА КАНАЛИНИНГ ТУРИСТИК -РЕКРЕАЦИОН ИМКОНИЯТЛАРИ

Аннотация: мамлакат ва минтацалар ривожланишида туризм ва рекреацияни урганиш мууим ауамият касб этади. Ушбу мацолада Аму-Бухоро машина каналининг рекреацион ресурс имкониятлари тавсифланган.

Таянч сузлар: Аму-Бухоро машина канали, туризм, рекреация, рекреацион ресурс, рекреацион имконият, саёуат.

Mavlonov A.M., Ph.D. associate professor Bukhara State Pedagogical Institute

AMU BUKHARA MACHINE CHANNEL AS A RECREATIONAL

RESOURCE

Abstract: The study of tourism and recreation is important development of the country and regions.This articlediscusses thedistinctive recreational resources of the Amu Bukhara machine channel.

Key words: Amu Bukhara machine channel, tourism, recreation, recreational resource, recreational potential, journey.

Бугунги кунда миллий иктисодиёт тармоклари орасида туризм энг тез ва баркарор ривожланаётган сохалардан бирига айланди. Айникса, Узбекистан Республикаси Президентининг 2019 йил 5 январдаги "Узбекистан Республикасида туризмни жадал ривожлантиришга оид кушимча чора-тадбирлар т^рисида" ПФ-5611-сон Фармонига асосан мамлакатда туризмни янада ривожлантиришга хизмат килмокда.

Куплаб тарихий обида ва ёдгорликлар, мукаддас кадамжо ва зиёратгохлар хамда бошка диккатга сазовор жойларга эга Бухоро вилояти туризм энг ривожланган минтакалардан бири хисобланади. К,олаверса, Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2022 йил 28 сентябрдаги 543-сонли "2022-2026 йилларда Бухоро вилоятида туризм сохасини янада ривожлантириш чора-тадбирлари туFрисида"ги карори эса худудда сайёхлик индустриясини ривожлантиришда нихоятда мухим дастуриламал булиб хизмат килмокда.

Гарчи Бухоро вилояти туризмни ривожлантиришнинг катта имкониятлари мавжуд булсада, унда асосан тарихий (обидаларни куриш)

ва зиёрат туризми ривожланган холос. Вахоланки, вилоятда экотуризм, кишлок туризми, этнографик, спорт, гастрономик, рекреацион (даволаш -соFломлаштириш) каби турларини амалга ошириш учун кенг имкониятлар мавжуд. Хусусан, вилоятнинг табиий шароитидан рекреация максадларида фойдаланиш оркали туризмни ривожлантиришнинг истикболлари катта.

Минтакаларда ахоли турмуш фаравонлиги ва маданиятининг юксалиши хамда демографик усишнинг юкорилиги каби омиллар уларнинг дам олиш-рекреация ва рекреацион ресурсларга булган талабини кучайтириб бормокда. Э.Б.Алаев "Табиат - жамият муносабатлари ахолига йуналтирилган булса, у холда бу рекреациядир" деб курсатган. Н.Ф.Реймерс эса "рекреация - ахоли уз саломатлиги ва иш кобилиятини тиклаш максадида табиий худудларда дам олиши ёки миллий боF, архитектура ёдгорликлари ва бошка кунгилочар масканларга туристик саёхатларга чикишидир" деб таъкидлайди. Айникса, Бухоро вилоятнинг чул зонасида жойлашганлиги, табиий окар сув манбаларининг йуклиги, жазирама ёз мавсумида хаво хароратининг юкори булиши, нисбий намликнинг пасайиши каби кишилар учун нокулайликлар, уларни сув ва сувбуйи худудларига чорлаши табиий хол. Шунингдек, бугунги кунда 2019 йил 1 январь холатида вилоят ахолиси сони 1899,5 минг кишидан ортиши хам ушбу худудларнинг имкониятларига ижтимоий талабнинг ортганини курсатмокда.

Юкорида вилоятдаги рекреация имкониятларига талабнинг кискача эхтиёжини келтирдик. Шу билан бир каторда Аму-Бухоро машина канали курилишининг бош максади XX асрнинг 60-йилларидан бошлаб сув танкис булган Бухоро вилоятининг ахолиси ва барча хужалик тармокларини узлуксиз сув билан таъминлаш эди, холос. Чул баFрини кесиб утган каналнинг дам олиш имкониятларидан фойдаланиш талаб даражасида эмаслиги олимлар томонидан кайд этилган.

Бугунги куннинг долзарб вазифаларидан бири ушбу канал ва канал узани утган худудларнинг хушманзара, соFломлаштирувчи, спорт ва бошка рекреацион имкониятларини урганиш, бахолаш ва улардан фойдаланиш буйича тавсияларни ишлаб чикишдир.

Аму-Бухоро машина каналининг хужаликдаги ахамияти бекиёс. Хрзирги кунда канал оркали жами 314,9 минг га, шундан, Бухоро вилоятидаги 275,0 минг гектар, Навоий вилояти 39,9 минг гектар майдонлар Амударё суви билан суFорилмокда. Аммо каналдан хужаликнинг бошка тармокларида, хусусан рекреация максадларида фойдаланиш даражаси коникарли ахволда эмас. Аму-Бухоро машина канали (1-11 навбатлари) сохилларида рекреация максадларида фойдаланиш мумкин булган дарахтли, бутали тукайзорлар мавжуд. Сув буйида кенглиги 8-12 метр келадиган дарахтли тукайларда туроетил тераги (2 тури), тол, жийда, буйра камиш, юлFун, оддий камиш йулаклари хосил булган (1 -жадвал).

1-жадвал

Аму-Бухоро машина канали рекреация турлари_

Рекреацияда Жой Объектларга Рекреация Инфратузилмани

фойдаланиш хусусиятлари бориш худудлари нг мавжудлиги

турлари имконияти номлари

^айикда сузиш Канал узани кенглиги 10-14 Бухоро -^оровулбозор Гаван куприги -^оровулбозор Манзилларга борадиган йуллар

м, сув сат-хи йуналиши куприги каттик

кенглиги 14-16 автобус йуналиши копламали.

м, чукурлиги 4- катнови Инфратузилма

6 м. мавжуд эмас.

Балик овлаш (спорт) Аму-Бухоро машина канали Бухоро -^оровулбозор Гаван куприги -^оровулбозор Манзилларга борадиган йуллар

(I-II навбатлари) сохиллари йуналиши автобус катнови куприги йуналиши каттик копламали. Инфратузилма

кайирлари мавжуд эмас.

Саёхат Худуднинг Бухоро - Жайрон Манзилга

туризми усимлик ва ^оровулбозор экологик борадиган йуллар

хайвонот йуналиши маркази каттик

дунёси автобус жойлашган копламали.

урганиш катнови худудда Инфратузилма мавжуд

Саломатликни Канал Бухоро - Бухоро - ^арши Манзилга

тиклаш атрофидаги ^оровулбозор йули кесиб борадиган йуллар

кайирларда дам йуналиши утадиган каттик

олишни йулга автобус худудда копламали.

куйиш катнови Инфратузилма мавжуд эмас

Жадвал муаллиф томонидан тузилган.

Жадвалдан куриниб турибдики, Аму - Бухоро машина каналидан кайикда сузиш, балик овлаш (спорт), саёхат туризми, саломатликни тиклаш каби рекреация максадларида фойдаланиш мумкин. Аммо инфратузилманинг мавжуд эмаслиги канал атрофидан рекреация максадларида фойдаланишни чеклайди. Шу боис, якин келажакда замонавий мехмонхоналар (масалан, Жайрон экологик маркази якинида) ва умумий овкатланиш муассасалари куриш максадга мувофикдир.

Хулосалар

1. Бухоро вилояти ахолиси, жумладан хорижий сайёхларни Аму -Бухоро машина канали ва уни атрофидан йил давомида рекреацион ресурс сифатида фойдаланишлари учун канал худуди имкониятлари етарли;

2. Канал окиб утадиган район ранг-баранг хайвонот дунёсига бой;

3. Аму - Бухоро машина канали буйича дам олувчиларга ахборот берувчи воситалар етишмайди. Реклама - ташвикот ишлари паст даражада;

4. Аму - Бухоро машина канали атрофида оммавий дам олувчилар учун шароит етишмайди.

Таклифлар

1. Бухоро вилояти ахолиси, жумладан хорижий сайёхларни Аму -Бухоро машина каналидан йил давомида турли максадларда дам олишларини уюштириш ва ахолининг кушимча маблаF олиш имкониятларини яратиш;

2. Канал окиб утадиган район ранг-баранг хайвонот дунёсини купайтириш буйича кушимча тадбирлар ишлаб чикиш;

3. Аму - Бухоро машина канали буйича радио, телевидение, турли рисолалар оркали дам олувчиларга ахборот бериш;

4. Аму - Бухоро машина канали атрофида оммавий дам олувчилар учун шароит кушимча бинолар куриш, ижтимоий инфратузилмани яратиш;

5. БДПИ география ва иктисодий билим асослари хамда биологиятаълим йуналишлари талабалари билан уларни назарий билимларини мустахкамлаш максадида Аму - Бухоро машина канали буйлаб экскурсиялар уюштириш.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. A.M Mavlonov, I.E Mirzoeva, A.N Nematov, C.Z Jalilova. Grouping and assessment of tourism and recreation resources of Bukhara region. EPRA International Journal of Multidisciplinary Research (IJMR) 7 (6), 66-68.

2. A.M Mavlonov, A.N Nematov. The influence of the zarafshan river on the development of cities. Экономика и социум 11 (11 (78)), 228-231

3. А.М Мавлонов. Бухоро вилояти шахарларида ахолини тоза ичимлик суви билан таъминлашнинг баъзи бир муаммолари Узбекистон География жамияти ахбороти 28 (28), 110-112

4. M.A Muhamadovich. Development of middle cities in zarafshan region epra. International Journal of Research & Development (IJRD) 6 (12), 1-1

5. A.M Mavlonov, N.Z HayotovaAgglomeration. Processes in Modern Urban Planning (On the Example of Bukhara Agglomeration). European journal of life safety and stability (EJLSS), 9-12

6. M.A Muhamadovich, MI. Elmurodovna, K.D Davronovna.The Desert Tourism And Opportunities For Its Development (On The Example Of Bukhara Region). The American Journal of Interdisciplinary Innovations Research 2 (12), 68-73

7. A.M Mavlonov, C.Z Jalilova. Geographical aspects of use of recreation resources for tourism (on the example of Bukhara region). The issue contains: Proceedings of the 8th International Scientific and

8. А.М Мавлонов, А.Н Нематов., Д.Д. К,аландарова. Бухоро вилоятининг чул худудларидаги ахоли манзилгохлари ривожланишининг айрим жихатлари. Узбекистон География жамияти ахбороти 57 (1), 107-111

9. М.А Мухамадович. Развитие средних городов в Республике Узбекистан. Материалы Географического общества Узбекистана., 79-83

10. М.А Мухамадович. Македониялик Александр бунёд этган шахарлар географияси Известия географического общества Узбекистана 55 (1), 73 -76

11. А.С Салиев, П.Р Курбанов, А.М Мавлонов. Городское расселение в пустынях. Узбекистана Проблемы освоения пустынь 1 (1), 21-24

12. М.А Мухамадович. Бухоро вилояти шахарларининг классификацияси. Узбекистон География жамияти ахбороти 26 (26), 70-72

13. А.С Салиев, А. Мухамедов, А.М Мавлонов. Проблемы совершенствования регионального расселения в Узбекистане. Материалы региональной научно-практической конференции. Туризм и наука.

14. А.М Мавлонов. Бухоро агломерациясининг шаклланиши ва ривожланиши. Узбекистон География жамияти ахбороти 23 (23), 174

15. D. Saidova. Boshlang'ich sinflarda "Yosh tabiatshunos" to'garagini tashkil etishning ilmiy-amaliy ahamiyarti. Pedagogs jurnali 1 (1), 440-442

16. А.М Мавлонов, Ч.З Жалилова. Чул худудларининг рекреацион-туристик салохияти ва уни ривожлантириш имкониятлари (Бухоро вилояти мисолида). Science and Education 3 (6), 107-113

17. А.М Мавлонов, Ч.З Жалилова. Чегарадош худудларда зиёрат туризмини ривожлантириш истщболлари (Узбекистон ва Туркманистон чегарадош худудлари мисолида). Science and Education 3 (6), 101 -106

18. Мавлонов А.М., Жалилова Ч.З. Опустынивание и развитие городов" Проблемы опустынивания: динамика, оценка, решение". материалы международной

19. Мавлонов А.М. Аму-Бухоро машина канали зонаси рекреацион худуд сифатида. Географические проблемы и возможности развития туризма и рекреации.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.