CC BY
8АGRESSIVLIKNI OLDINI OLISHDА SАN'АT, BАDIIY IJODKORLIK VA АRT-TERАPIYАDАN FOYDАLАNISHNING АHАMIYATI
Ikbolxon Inomjonovna Raxmatova Termiz davlat pedagogika instituti
Annotatsiya: Mazkur maqolada shaxs rivojlanishdagi salbiy holatlar va agressiya bilan ishlashda art terapiyaning ahamiyati, san'at vositalari bilan tuzatish ishlarining bir nechta yo'nalishlari bo'lgan psixofiziologik - psixosomatik buzilishlarni tuzatish va psixoterapevtik - kognitiv hissiy sohalarga ta'sir qilish, hamda kommunikativ funksiyalar, ijtimoiy-pedagogik - estetik ehtiyojlarni rivojlantirish, umumiy va badiiy-estetik ufqlarini kengaytirish, shaxsning ijodkorlik salohiyatini faollashtirish kabi masalalar yoritilgan.
Kalit so'zlar: art-terapiya, agressiya, emotsional buzilishlar, tajovuzkorlik, psixologik korreksiya, ijodiy qobiliyat, shaxs, estetik ko'nikma, idrok, mehnat, kasbiy faoliyat, texnologiya, zo'ravonlik, tarbiya
THE IMPORTANCE OF USING ART, CREATION AND ART THERAPY IN
PREVENTING AGGRESSIVENESS
Ikbolkhan Inomjonovna Rakhmatova Termiz State Pedagogical Institute
Abstract: In this article, the importance of art therapy in dealing with negative situations in personality development and aggression, the correction of psychophysiological-psychosomatic disorders, which are several directions of corrective work with art tools, and the impact on psychotherapeutic-cognitive-emotional areas, as well as communicative functions, issues such as the development of socio-pedagogical-aesthetic needs, the expansion of general and artistic-aesthetic horizons, and the activation of the individual's creative potential are highlighted.
Keywords: art therapy, aggression, emotional disorders, aggressiveness, psychological correction, creative ability, personality, aesthetic skills, perception, work, professional activity, technology, violence, education
KIRISH
Bugungi kunda hayot rang-barang va murakkab bo'lib borayotgan bir paytda, art-terapiya ijodkorlik qobiliyatini rivojlantirish uchun sezgir davrni o'tkazib yubormaslik uchun odatiy harakatlarni emas, balki harakatchanlikni, fikrlashning moslashuvchanligini, tez yo'naltirishni va yangi sharoitlarga moslashishni, turli
muammolami hal qilishga ijodiy yondashishni talab qiladi. Art-terapiya jarayonida shaxs ijobiy o'zgarishlarning qimmatli tajribasiga ega bo'ladi. Sekin-asta esa o'z-o'zini chuqur bilish, o'zini-o'zi qabul qilish, rivojlanishni uyg'unlashtirish, shaxsiy o'sish bo'ladi. Bu ishda muhim ahamiyatga ega bo'lgan aloqa samarali o'zaro ta'sirning asosi sifatida qo'llaniladi. Bugungi kunda bolalar va o'smirlarning ruhiy salomatligi holati nafaqat ota-onalar, balki pedagogik jamoatchilik uchun ham muhim vazifadir. Oddiy maslahatlar art-terapiya ijodiy jarayon ekanligini unutmaslik kerak. Art-terapiya - bu san'at va ijodkorlik yordamida amalga oshiriladigan psixoterapevtik ta'sir qilish usulidir. Birinchi marta bu kontseptsiyani ingliz rassomi Adrian Xill ishlatgan. Uning biron bir ajoyib kashfiyot qilish maqsadi yo'q edi. U bolaligidan rasm chizishga ishtiyoqi baland bolgan va rassomlik kollejini tamomlagan. Birinchi jahon urushi paytida ham u frontda rassom edi. O'sha yillarda yozilgan asarlar Londondagi "Imperator urush muzeyi"da saqlanadi. Frontdan kelgan Adrian Xill1 san'at maktabiga o'qituvchi bo'lib ishga kirdi.
1938-yilda Xill sanatoriyda qolishga majbur bo'ldi. U erda sil kasalligidan davolandi. Rassom juda ko'p bo'lgan barcha bo'sh vaqtlarini chizgan. Biroz vaqt o'tgach, bu jarayon uning sog'lig'iga ijobiy ta'sir ko'rsatganini angladi. Natijada Xill tezda tuzalib ketdi. Keyingi yili sanatoriyda guruhli art-terapiya mashg'ulotlari tashkil etildi. Bemorlar o'zlarini yaxshi his qilishdi, hissiy va psixologik muammolar fonga o'tdi. Bir necha yil o'tgach, yana bir ingliz rassomi Edvard Adamson art-terapiyani rivojlantirishga kirishdi. Uning bu boradagi faoliyati keng e'tirof etilgan. Tahminan o'sha yillarda ijodkorlik terapiya usuli sifatida amerikalik psixolog, o'qituvchi va rassom Margaret Naumburg tomonidan o'rganilgan. San'at markaziy asab tizimiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi2. So'nggi paytlarda san'at vositalari bilan tuzatish ishlarining bir nechta yo'nalishlari ajralib turdi: psixofiziologik - psixosomatik buzilishlarni tuzatish; psixoterapevtik - kognitiv va hissiy sohalarga ta'sir qilish; psixologik -katartik, tartibga soluvchi, kommunikativ funksiyalar; ijtimoiy-pedagogik - estetik ehtiyojlarni rivojlantirish, umumiy va badiiy - estetik ufqlarini kengaytirish, shaxsning ijodkorlik salohiyatini faollashtirish. Ushbu yo'nalishlarni amaliy amalga oshirish psixo - tuzatish yoki tuzatish - rivojlantiruvchi usullar doirasida amalga oshiriladi. Odatda agressiya bilan ishlashda art terapiya - bu tajovuzkor xatti-harakatlarning sabablarini tushunishga imkon beradigan, hamda hissiy holatni barqarorlashtirish usullarini taklif qiladigan chora-tadbirlar jamlanmasidir. Insonning tajovuzkor xatti-harakati norma emas - bu bolalar,o'smirlar orasida keng tarqalgan buzilish bo'lib, majburiy monitoring va tuzatishni talab qiladi. Sabablari shaxsdagi tajovuzkorlikning ko'rinishi va namoyon bo'lishiga bir nechta omillar ta'sir qilishi mumkin:
1 Adrian Keyt Grem Xill (1895-yil 24-mart - 1977-yil) britaniyalik rassom, yozuvchi, art-terapevt, o'qituvchi
2 San'at markaziy asab tizimiga ijobiy ta'sir ko'rsatadi2.Ushbu g'oya taniqli psixiatrlar A.L.Grosman va V.Raykovlar tomonidan tasdiqlangan
ITFVE^^Hl 209 ISSN 2181-063X/Impact Factor 4.047 (SJIF 2021)
- shaxsning tarbiya uslubi, ya'ni bolalalikdan unga nisbatan haddan tashqari yoki etarli darajada g'amxo'rlikning namoyon bo'lishi;
- yoshlikdan ko'rilgan zo'ravonlik namoyishlariga o'ta sezgirlik;
- ijtimoiy-iqtisodiy vaziyatning beqarorligi;
- insonning individual xususiyatlari - ixtiyoriylikning past darajasi, faol inhibisyon;
- oilaning ijtimoiy-madaniy holati.
Qoyida tariqasida, tajovuzkor xatti-harakatlarning rivojlanishiga eng katta ta'sir oila muhiti va tarbiyasi tomonidan amalga oshiriladi. Bularga hissiy munosabatlar, ota-onalar tomonidan ma'qullangan xatti-harakatlar turi, ruhsat etilgan narsalarning ma'lum chegaralarining mavjudligi yoki yo'qligi kiradi. Bundan tashqari shaxsning harakatlariga odatiy munosabatlar va hokazo. Bularning barchasi psixolog tomonidan insonning ota-onasining xulq-atvor modelini o'zlashtirganligini yoki uning tajovuzkorligining sababi boshqa narsa ekanligini tushunish uchun o'rganishi kerak. Bu borada tajovuzkor xatti-harakatlar aqliy yoki jismoniy omillar bilan bog'liq bo'lishi mumkin. Tuzatish ishlari qoida tariqasida shaxsning yaqin atrofi ham - ota-onalar, oila a'zolari, psixologlar, art-terapevtlar, pedagoglar tuzatish ishlarida ishtirok etadilar. Agar shaxsning yomon xulq-atvorining sababi ota-onasining xatti-harakatlarini nusxalash bo'lsa, u holda ular ham terapiyadan o'tishlari kerak, bunda:
• ularning munosabati salbiydan ijobiyga o'zgaradi;
• o'zaro munosabatlarning tabiatini o'zgartirishni o'rganish;
• kattalarning xulq-atvor repertuarini kengaytirish.
Mutaxassislarning vazifasi har qanday salbiy his-tuyg'ulardan uzoqlashishga va taranglikni bartaraf etishga imkon beradigan faoliyat usullarini topishdir. Art-terapiya esa turli yosh toifalari uchun juda ham keng qo'llaniladi. Agressiyani tuzatish ishlari art - terapiya orqali ayniqsa samaralidir. Chunki art-terapiya ko'rgazmali vositalardan foydalanishga asoslangan bo'lib, o'z his-tuyg'ularini nazorat qilishda qiynalayotgan ko'plab insonlar kasbiy mehnat, hamda qiziqarli kasbiy faoliyat turlari bilan foydalanishdan tasalli topadilar. Bundan tashqari, izoterapiya ham turli xil chizish usullarini qo'llashni o'z ichiga olgan holda barmoqlar, kaftlar, oyoqlar faoliyati harakati shaxs his-tuyg'ulariga ijobiy ta'sir qiladi.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
Hozirgi kunda jamiyat ijtimoiy-iqtisodiy rivojlanishning barcha bosqichlarida tajovuz va zo'ravonlikni huquqiy tartibga solishga urinishlar davom etmoqda. Ayrim vaziyatlarda odamlarni ushbu hodisalarga qarshi kurashish usullari bilan jihozlashga bo'lgan barcha urinishlar har doim ham muvaffaqiyatli bo'lavermaydi. Aksincha, zamonaviy j amiyatda taj ovuzkor xatti-harakatlarga yo'l qo'yuvchi o' smirlar va yoshlar soni ko'payib bormoqda, umuman olganda jamiyatda tajovuzkor munosabat kuchaymoqda. Shuningdek, "agressiya" va "tajovuzkorlik" tushunchalari bilan bog'liq
bo'lgan bunday ijtimoiy xavfli ko'rinishlar uzoq vaqtdan beri ushbu hodisani o'rganuvchilar o'rtasida bahs-munozaralarga sabab bo'lib kelgan. Shu bilan birga uning oldini olish va tuzatish haligacha ham jiddiy, hamda hal etilmaydigan muammolardan biri bo'lib qolmoqda. Bu borada tadqiqotchilardan Yu.M.Antonyan, A.Bandura va R.Valters, I.B.Boyko, R.Baron, D.Richardson, A.Guggenbuhl, S.N.Enikolopov, T.P.Korolenko, T.A.Donskix, R.Kempbellar bir qator o'z fikrlarni berib o'tganlar.
Odatda agressiya deganda odamlarning birgalikda yashashi me'yorlariga zid bo'lgan, hujum nishonlariga zarar etkazadigan, odamlarga jismoniy va ma'naviy zarar etkazadigan yoki ularga psixologik noqulaylik tug'diradigan motivatsiyalangan buzg'unchi xatti-harakatlar tushuniladi. Agressiya - bu boshqa odamlarni bo'ysundirish yoki narsalarga egalik qilish istagi hisoblanadi. Bu moddiy yoki ideal ob'ektni o'zlashtirish, zo'ravonlik bilan egallash (shu jumladan, boshqa odamlar ustidan hokimiyat) sifatida tushuniladi. Mazkur g'oya doirasida, agar odam yetakchilik, hokimiyat va boshqalarni hohlasa, tajovuzkor deb baholanadi. Agressiya deganda dushmanlik, hujum va halokat harakatlari tushuniladi. Bu boshqa shaxs yoki narsaga zarar etkazadigan harakatlar. Masalan, J.Delgadoning ta'kidlashicha, insonning tajovuzkorligi - bu shaxsga yoki jamiyatga zarar etkazish yoki zarar etkazishga urinishda kuchning namoyon bo'lishi bilan tavsiflangan xatti-harakatlar reaktsiyasi.
Zamonaviy jamiyatda tajovuz, g'azab va umumiy salbiy fon yoshlarda ham, keksalarda ham hukmronlik qiladi, degan kuchli fikr mavjuddir. Yana turli yoshdagi odamlar o'z telefonlarida barcha muhim voqealarni suratga olish odatini boshlagan paytdan boshlab, biz har kuni odamlarning bir-biriga nisbatan salbiy va ba'zan ochiq-oydin beparvo munosabatini kuzatishimiz kerak. Agressiya fenomeni ko'p sonli turli gumanitar ilmiy tadqiqotlar va ommaviy axborot vositalari va Internetda davom etayotgan bahs-munozaralarga qaramay, ko'p yillar davomida ijtimoiy psixologik va pedagogik tadqiqotlarning dolzarb mavzusi bo'lib qolmoqda. Ammo, tajovuz hamda uning oqibatlari butun jamiyat, har bir shaxs uchun nafaqat dolzarb, balki ba'zida rivojlanish, ijtimoiy integratsiya va shaxsiy mavqeni butun jamiyatga va shaxsga nisbatan hal qiluvchi omil hisoblanadi. Tabiiy holatki, har qanday sababga ko'ra qalbda g'azab, bezovtalik va salbiylik paydo bo'lishi mumkin, ammo yetuk, ijtimoiy sog'lom odam ularni bolalikda o'rnatilgan boshqa odamlarning chegaralarini buzadigan harakatlarda namoyon qilmaydi. Jumladan, ta'lim me'yorlari va qoidalarini buzish muammosi, yaqin atrofdagi tajovuzkorlik va negativizm muhiti tajovuzkor-salbiy munosabatni keltirib chiqaradi.
XULOSA VA TAKLIFLAR
Bugungi kunda media makonida behayo so'zlarni faol ommalashtiruvchilar minglab auditoriyaga ega blogerlar bo'lib, ular nafaqat o'zlari, balki o'z mehmonlari -
nufuzli siyosatchilar, jurnalistlar, musiqachilar va boshqalami ham qo'llaydilar. Bundan tashqari internet, jinsi va ijtimoiy mavqeidan qat'i nazar, ular postlar va sharhlarda forumlarda me'yoriy bo'lmagan lotinlardan foydalanishni uyatli deb bilishadi. Odatda o'smirlar va keksa odamlar ko'pincha tajovuzkor xatti-harakatlar qurboni bo'lishadi. Yoshlar va o'smirlardagi tajovuzkorlik yomon baho, o'qituvchi tomonidan salbiy munosabat, zo'ravonlik yoki qarama-qarshi jins vakillarining e'tiborini jalb qilish uchun kurash orqali qo'zg'atilishi mumkin. Tadqiqotni yakunlab, biz quyidagi xulosalar chiqarishimiz mumkin: so'nggi yillarda ma'naviy qadriyatlarning doimiy ravishda yo'q qilinishi va ijtimoiy aloqalarning uzilishi bilan kechgan ijtimoiy-iqtisodiy inqirozlar jamiyatning ijtimoiy-psixologik moslashuviga asos bo'ldi. Ilk tadqiqot natijalari psixokorreksiya ma'lumotlariga asoslanib, tajovuzkorlik hodisasini halokatli idrok etishning cheklovlari hamda uni kamaytirish usullarida art-terapiya texnologiyalaridan kehg foydalanish samarali natija berayotganini ta'kidlab o'tish joizdir.
Foydalanilgan adabiyotlar
1. Лебедева, Л. Д.Практика Арт-терапии: подходы, диагностика, система занятий / Л. Д. Леюедева. - Москва, 2008.
2. Налчаджян, А. Агрессивность человека / А. Налчаджян. - Санкт-Петербург : Питер, 2007.
3. Жигинас Н. В. Основы психологии семьи и семейного консультирования: учеб.-метод. пособие. Томск: Изд-во ТГПУ, 2008.
4. Агрессия в подростковом возрасте. - Санкт-Петербург, «Питер», 2007.
5. Бандура А., Уолтерс Р. Подростковая агрессии. Изученийе влияния воспитания и семейних отношений. / Перевод с англ. - М.: «Апрел Пресс», 1999.
6. Inomjonovna, R. I. (2023). ART THERAPY AS AN EFFECTIVE TREATMENT FOR INJURED CHILDREN (During war, violence, natural disasters). ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 16(4), 182188.
7. Рахматова, И. И. (2023). ТРАНСПЕРСОНАЛЬНАЯ МОДЕЛЬ В АРТ-ТЕРАПИИ-КАК ПРИНЦИПЫ ЧЕЛОВЕЧНОСТИ. THE THEORY OF RECENT SCIENTIFIC RESEARCH IN THE FIELD OF PEDAGOGY, 1(6), 183-191
8. Inomjonovna, R. I. (2023). ART AS A COGNITIVE ACTIVITY IN THE LIFE OF CHILDREN. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 14(4), 132-137.
9. Karimjonovich, K. U. (2021). Sherna bakhshi's work and its place in sherobod school of friendship. Annals of the Romanian Society for Cell Biology, 25(4), 1341313417.
10. Karimjonovich, X. U. B. (2022). Important importance of elementary theory of music in the field of music education. TA'LIM VA RIVOJLANISH TAHLILI ONLAYN ILMIY JURNALI, 200-204.
11. Khurramov, U. K. (2021). Processes of formation of performance traditions in folk instruments. Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari, 9, 186192.
12. Хурамов, Великобритания (2019). СТАНОВЛЕНИЕ, РАЗВИТИЕ И ИСТОРИЯ ГАРМОНИИ. Теоретическая и прикладная наука , (12), 77-82.
13. Karimjonovich, X. U. B. (2023). QADIMIY KUYLAR VA ULARNI TASHKIL ETUVCHI QISMLAR. Scientific Impulse, 1(7), 74-81.
14. Musurmonqulovna, B. F., & Khurramov, U. (2022). ARTISTIC INTERPRETATION OF WORKS FOR THE PIANO IN THE WORKS OF YOUNG COMPOSERS OF THE XXI CENTURY. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(4), 95-97.
15. Xuramov, U. B. K. (2022). MUSIQA ASARLARIDAGI DAVRIYA TURLARI. Oriental Art and Culture, 3(4), 198-204.
16. Irnazarov, O. Y. (2022). HISTORY AND STAGES OF DEVELOPMENT OF THE ART OF BAXSHI. Евразийский журнал академических исследований, 2(3), 314-319.
17. Yuldoshovich, I. O. (2023). URMA ZARB CHOLG'ULARNING KELIB CHIQISH TARIXI VA QO'LLANILISHI. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(8), 46-50.
18. Yolandevych, I. O., & TerDP, K. K. M. (2023). PERFORMANCE OF DAP INSTRUMENT OF SURKHANDARYA REGION AND ITS PECULIARITIES.
19. Yuldashevich, I. O. THE PERFORMANCE GROUP OF MUSICAL INSTRUMENTS, THE EMERGENCE OF THE" DOIRA" MUSIC FROM MUSICAL INSTRUMENTS.
20. Musurmonqulovich, O. U. B. (2022). Buyuk akbarshohning yoshligi. Ijtimoiy fanlarda innovasiya onlayn ilmiy jurnali, 31-35.
21. Musurmonqulovich, O. U. B., & Abdurayimovna, T. D. (2023). "BOBURNOMA" ASARIDA MUSIQAGA OID VOQEALAR. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(8), 54-57.
22. Musurmonqulovich, O. U. B. (2022). AKBARSHOHNING SAN'ATGA BO'LGAN E'TIBORI. Новости образования: исследование в XXI веке, 1(4), 495499.
23. Raxmatullaev, X. S. (2023). MESOPOTAMIYA (IKKI DARYO ORALIGI) MUSIQASI. Академические исследования в современной науке, 2(9), 102-113.
24. Raxmatullaev, X. S. (2023). THE EPIC OF ERGENEKON OR THE RETURN OF THE TURKIC PEOPLES. Science and innovation in the education system, 2(1), 15-20.
25. Raxmatullaev, X. S. (2022). BLIND SON OR INFANT SON? HEROIC EPIC OF TURKISH PEOPLES THROUGH THE EYES OF THE WORLD. Scientific Impulse, 1(5), 1588-1592.
26. Raxmatullaev, X. S. (2022). THE GREATEST EPIC OF THE TURKIC PEOPLES IS MANAS. Scientific Impulse, 1(5), 1593-1598.
27. Raxmatullaev, X. S. (2022). ANOTHER LOOK AT THE TURKISH HEROIC EPIC. Scientific Impulse, 1(5), 1585-1588.
28. Raxmatullaev, X. S. (2023). OSIYO, AVSTRALIYA, SHIMOLIY VA JANUBIY AMERIKA QITALARIDA TARIXGACHA BOLGAN DAVRLARDA MUSIQA. Академические исследования в современной науке, 2(9), 114-120.
29. Raxmatullaev, X. S. (2023). MUSIQANING KASHF QILINISHI HAQIDAGI NAZARIYALAR. TARIXGACHA BOLGAN DAVR. Solution of social problems in management and economy, 2(4), 70-75.
30. Raxmatullaev, X. S. (2023). ERAMIZGACHA BOLGAN DAVRLARDA QADIMGI MISR MUSIQASI. Академические исследования в современной науке, 2(9), 97-101.
31. Rustamova, I. K., Abdullayev, R. A., & Xolmirzayeva, M. F. (2020). Study of depression and anxiety prevalence in patients undergoing acute myocardial infarction. Вестник Казахского национального медицинского университета, (2-1), 628-629.
32. Sadullayevna, J. M. (2023). HXON MAMADALIYEVNING IJODIY MEROSI.
33. Sadullayevna, J. M. (2023). AN'ANAVIY XONANDALIK IJROCHILIGI ASOSIDA TALABALARDA TAFAKKUR VA IDROKNI YUKSALTIRISHNING PSIXOLOGIK-PEDAGOGIK ASOSLARI.
34. Sadullayevna, J. M. (2023). О 'ZBEK AN'ANAVIY QO 'SHIQCHILIGIDA FATTOHXON MAMADALIYEVNING IJODIY MEROSI. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 22(5), 112-115.
35. Nuriddinovich, M. H. (2023). HISTORY AND DEVELOPMENT PROCESSES OF CHORAL ART.
36. Uktamovna, E. D. (2023). FORM, METHODS AND MEANS OF FORMING CHILDREN'S MUSICAL ABILITY. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(8), 58-62.
37. Pardayevna, H. N. (2023). UMUM TA'LIM MAKTABLARI "MUSIQA MADANIYATI" DARSLARINING MAZMUNI. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(8), 63-66.
38. Pardayevna, H. N. (2023). UMUM TA'LIM MAKTABLARI "MUSIQA MADANIYATI" DARSLARINING MAZMUNI. ОБРАЗОВАНИЕ НАУКА И ИННОВАЦИОННЫЕ ИДЕИ В МИРЕ, 19(8), 63-66.
39. Akramovna, S. S. (2023). ISSUES OF ACOUSTICS AND PERFORMANCE SKILLS IN DUTOR DRUM.
40. TO, T. C. I. P. P. Khojageldiyeva Mahfuza Ergash qizi.
41. Ходжагельдыева, М. Э., & Машрабалиева, Б. М. (2022). ИСТОРИЯ ПРОИСХОЖДЕНИЯ СЛОВА" ДУТАР" И СПОСОБЫ ЕГО ИСПОЛНЕНИЯ. Экономика и социум, (6-2 (97)), 919-923.
42. Pardayevna, H. N. (2022). The role of club activities in the development of students' musical abilities in general education schools. Journal of Pedagogical Inventions and Practices, 10, 13-15.
43. Amanovich, K. E. (2022). TRADITIONAL SINGING AND TRADITIONAL MUSIC SKILLS. Евразийский журнал права, финансов и прикладных наук, 2(2), 206-210.
44. Khojageldiyeva, M. E., & Sayfiddinova, S. A. (2022). THE HISTORY OF THE ORIGIN OF THE WORD DUTAR AND METHODS OF ITS PERFORMANCE. Экономика и социум, (4-2 (95)), 211-214.
45. Khojageldiyeva, M. E., & Nabiyeva, K. H. (2022). THE IMPORTANCE OF APPLICATION OF MODERN PEDAGOGICAL TECHNOLOGIES IN THE EDUCATIONAL PROCESS. Экономика и социум, (4-2 (95)), 207-210
46. Musurmonqulovna, B. F., & Khurramov, U. (2022). ARTISTIC INTERPRETATION OF WORKS FOR THE PIANO IN THE WORKS OF YOUNG COMPOSERS OF THE 47. XXI CENTURY. Galaxy International Interdisciplinary Research Journal, 10(4), 95-97.
