Научная статья на тему 'Агар бола сизни «Эшитмаса». . . '

Агар бола сизни «Эшитмаса». . . Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
222
25
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ота-она / тарбия / интернет / мактаб / таълим муассасаси / ўзаро муносабат / балоғат ёши / инсоний сифатлар / либос / фарзанд / телефон / ахлоқан етук / инсон гўзаллиги / иззат-ҳурмат / родители / воспитание / интернет / школа / образовательное учреждение / взаимоотношения / подростковый период (возраст) / человеческие качества / одежда / ребенок / телефон / нравственность / красота человека / уважение и почет

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Солиева Ҳавасхон Омоновна

Мақолада ота-оналарнинг фарзанд тарбиясида муҳим ўрин тутиши, намунали тарбияга эга бўлмаган фарзандлар ҳамда улар атрофидаги муҳит ҳақида сўз бориб, таълим муассасаларидаги ижтимоий муносабатларда юзага келувчи айрим кичик зиддиятли вазиятларни ҳал қилишнинг эҳтимолий йўллари борасида таклифлар берилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ЕСЛИ РЕБЕНОК ВАС «НЕ СЛУШАЕТСЯ» ...

В статье речь идет о важной роли и влиянии родителей в процессе воспитания ребенка, о детях, получивших неправильное воспитание и их окружающей среде, приводятся предложения о возможных путях решения небольших конфликтных вопросов, возникающих в образовательных учреждениях в социальных отношениях.

Текст научной работы на тему «Агар бола сизни «Эшитмаса». . . »

Солиева ^авасхон Омоновна,

Кукон давлат педагогика институти «Тарих» факультети «Ижтимоий фанлар» кафедраси укитувчиси

АГАР БОЛА СИЗНИ «ЭШИТМАСА»...

УДК: 37.01

СОЛИЕВА Ц.О. АГАР БОЛА СИЗНИ «ЭШИТМАСА»...

Маколада ота-оналарнинг фарзанд тарбиясида мух,им урин тутиши, намунали тарбияга эга булмаган фарзандлар х,амда улар атрофидаги мух,ит х,акида суз бориб, таълим муассаса-ларидаги ижтимоий муносабатларда юзага келувчи айрим кичик зиддиятли вазиятларни х,ал килишнинг эх,тимолий йуллари борасида таклифлар берилган.

Таянч суз ва тушунчалар: ота-она, тарбия, интернет, мактаб, таълим муассасаси, узаро муно-сабат, балоFат ёши, инсоний сифатлар, либос, фарзанд, телефон, ахлокан етук, инсон гузаллиги, иззат-хурмат.

СОЛИЕВА Х.О. ЕСЛИ РЕБЕНОК ВАС «НЕ СЛУШАЕТСЯ» ...

В статье речь идет о важной роли и влиянии родителей в процессе воспитания ребенка, о детях, получивших неправильное воспитание и их окружающей среде, приводятся предложения о возможных путях решения небольших конфликтных вопросов, возникающих в образовательных учреждениях в социальных отношениях.

Ключевые слова и понятия: родители, воспитание, интернет, школа, образовательное учреждение, взаимоотношения, подростковый период (возраст), человеческие качества, одежда, ребенок, телефон, нравственность, красота человека, уважение и почет.

SOLIYEVA X.O. IF YOUR CHILD DOESN'T HEAR...

There is discussed in the article important role of parents in the children bringing up, The children who haven't received due education and their environmrnt. There is provided suggestions in regards of some little contrast situations, appiring in educational establishments in social issues.

Keywords: parents, education, internet, school, educational establishment, mutual relation, come of age, human quality, clothes, child, phone, moralizing, beauty of human, consideration.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

Деворда унган гиёунинг бир шамоллик уоли бор. Чунки унинг илдизи буш булади. Заиф ва кучсиз берилган тарбия-нинг акс-садоси булмайди.

Тарбияли бола улуFларни иззат ва хурмат килади, узи баробарига яхши муома-лада булади ва узидан кичикларга шафкат ва мархамат билан бокади. Хар кимнинг кадрини билиб, узидан рози килмокка харакат килади. Кулидан келганича бошка инсонларга ёрдам беради. Атрофдагиларга ярашган ишлардан узини тортмайди. Яраш-маган ишларнинг (канча фойдалик булса хам), якинига бормайди. Узи билмайдиган сузларга ва кулидан келмайдиган ишларга асло аралашмайди. Хар ишда туFриликдан айрилмай, доимо яхшини яхши, ёмонни ёмон дейди. Хар сузни вактига ва жойига караб сузлайди. Хар ишда бир фойдани кузлайди. Узларига ёки бошка инсонларга фойдаси тег-майдиган ишларга кадам куймайди. Хеч кимнинг ишига, кучига зарар етказмайди. Тар-биясиз, ёмон болаларга кушилмайди. Ота ва онаси, муаллим ва устозларининг сузларидан чикмайди. Хар ишда инсофни кулдан бер-майди. Бировдан бир яхшилик курса, эсидан чикармайди. Кулидан келмаган ишни зим-масига олмайди. Зиммасига олган хизматини килмай колдирмас. «Миллат» деган сузни жонидан ортик суяди1.

Маколада келтирилган маълумотлар ва тавсиялардан олий таълим муассасалари, жумладан, Кукон давлат педагогика инсти-тутида «Узбекистонда демократик жамият куриш назарияси ва амалиёти» фани буйича барча 4-боскич талабаларига факультет-лараро укув курси сифатида 8-семестрида утиладиган курс буйича «Фукароларнинг узини-узи бошкариш институтларининг демократлашуви» хамда «Фукаролик жами-яти институтларини шакллантириш ва ривож-лантириш» мавзулари маъруза ва семинар машFулотларида фойдланиш уринли булади.

Мустакиллик йилларида Узбекистонда хукукий-демократик давлат куриш, фукаролик жамиятини шакллантириш, тартибга солина-диган бозор иктисодиётига утиш максадида кенгкамровли демократик ислохотлар амалга

1 Шомаксудов Ш., Шорахмедов Ш. Хикматнома. Узбек энциклопедияси. - Т: 1990. - 91-бет.

оширилди. Мазкур курсни укиш, урганиш жараёнида талаба-ёшлар мустакиллик йилларида миллий хукукий давлат курилиши жара-ёни, марказий ва махаллий давлат хокимияти органлари барпо этилиши ва уларнинг фаолияти, шунингдек, эркин фукаролик жамияти асосларининг яратилиши, узини-узи бошкариш органлари, нодавлат таш-килотларнинг вужудга келиши ва уларнинг фаолиятини билиб олиш билан бир каторда, бугунги кунда амалга оширилган иктисодий ислохотларнинг мазмун-мохияти, ижтимоий йуналтирилган бозор иктисодиётига утиш жараёнини идрок этишда, юксак техноло-гиялар ва инновациялар асосида бунёд этил-ган янги замонавий корхоналар ва уларнинг фаолияти, саноат, транспорт, алока, кишлок хужалиги сохасида эришилган ютукларни урганишда ёрдам беради. Шунингдек, мам-лакатимизнинг маънавий-маданий хаётида содир булган чукур узгаришлар, бу сохада эришилган ютуклар билан танишадилар. Биз тухталиб утадиган шу мавзуга оид тавсия ва материалларни ана шу дарс жараёнида куллаш, уйлаймизки, уз самарасини беради.

Болалар туFилиб, 6-7 кунлик булганларида оналари бешикка солади. Кеча ва кундуз тин-масдан харакат килиб, озиклантириб тарбия килади. Фарзандлари 6-7 ёшга етса, мак-табга беради. Мактабда муаллим ва устоз-лар бор куч^айратлари ила уларни тарбия киладилар. Шундай экан, мактаб болаларнинг иккинчи бешигидир.

Аввалги бешикда болаларга оналари сут бериб, танларини устирадилар. Иккинчи бешикда муаллимлар илм ва одоб ургатиб, акл ва фикрларини устирадилар. Болалар учун таннинг саломатлиги мухимдир. Аммо акл ва фикрнинг саломатлиги ундан ортикрок лозимдир. Чунки акл ва фикрсиз танадан на узи учун ва на бошка кишилар учун хеч бир фойда йук. Шу сабабли болаларга аввалги бешикдан кура, иккинчи бешик булган - мактаб яхширок ва фойдалирок, назаримизда. Аввалги бешикда сут ва таом бериб боккан ота ва она кандай дуст ва азиз булсалар,

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

иккинчи бешикда илм ва одоб ургатиб, тар-бия берган муаллим ва устозлар унданда ортикрок дуст ва азиздирлар. Агар фарзанд-лар тулаконли тарбия ололмай, ахлокан етук булмасалар кандай вазият юзага келиши мумкин? Шу х,акида бироз фикр юритсак.

Болалар билан оила мухитида, таълим муассасида, жамоат жойлари ва транспортда узаро муносабатлар баъзан кийин булиши хаммага маълум. Бирок, усмирлик даври кел-ганида куплаб ота-оналар бундан аввалги барча муаммолар «хали холваси» эканлигини тушунадилар. Бу ерда чекиш, ичиш, нарко-тиклар, мактабдаги ярамас хатти-харакатлар ва бошка шу каби конунбузарликлар хакида эмас, усмирларнинг оила аъзоларига шавкат-сиз, бехурмат муносабатда булишлари хакида суз боради. Бу муаммолар атрофдагиларда кам сезилгани билан уз ахамиятини йукот-майди.

Баъзи холатларга эътибор каратсак:

- 15 яшар усмир кизча дуконда онаси билан ёзги либосларни танламокда. У жуда купол муомала килмокда: «Сиз хеч нарсани тушунмайсиз», «Мени тинч куйинг...», «Сиз-нинг каллангиз ишламайди», «Мен сиз билан бошка хеч каерга бормайман...», «Мен сизга юз марта айтдим». Она хафа булиб кизининг ортидан майда кадам ташлайди. Кандайдир эътироз билдиришга х,аракат килади, жер-кишларга нисбатан узини тутолмай колади, киз ковоFи солинган куйи, индамай, онасига хам эътибор бермай, савдо каторларидан кетиб борарди. Уйга кайтишади. Киз туFри бориб «интернет»га киради ва чехраси шод-ликдан порлайди: бу бош оFриFи ва кон босимига карши дори ичаётган онасининг ахволини унутиб хам булди;

- уFил болалар, одатда, бундай х,ис-туЙFуга берилувчан эмас. Улар баъзан ота-оналарига эътибор хам бермайдилар. Она узи билан мактаб, фарзандининг бахолари, укитувчилари, синфдошлари, якин дустлари ^акида сух,батлашишга уриниб куради, бирок, бу куп х,ам фойда бермайди. У онасига парво х,ам килмай, билмайман, курмадим, тинч куйинг, эсимда йук каби киска-киска ва ноаник жавоб бериб, мониторга тикилиб утираверади. Онаси компьютерни учириб ёки унинг кулларидан планшетини олиб

куймокчи булганидагина у пинагини бузмай-диган хотиржам ^олатидан чикиши мумкин;

- купинча ота-оналар бу вазиятларга беэътибор карайдилар, баъзан эса каттик хафа х,ам буладилар. Ота уFлига узининг бола-лик хотиралари, мактабда кандай укиганлиги, нималарга кизикканини сузлаб бериб тур-ганида бирдан инсон сифатида уFлини ^еч канча кизиктирмаслиги, боласи уни ^атто тингламаётгани, уз севимли машFулотларига кайтишни кутиб утирганини тушуниб колади1;

- усмир айлангани кучага чикиб кетади, она эса унга телефон оркали кУнFирок килиб туша олмайди. «Телефонининг заряди тугаб колганмиш». Гарчи онаси у кеч сайр килганида жуда хавотир олишини юз марта айтган булса х,ам, «нега дустингдан телефо-нини олиб уйга кУнFирок килиб куймадинг?» деган саволига уFил жавоб бермайди ва асабийлашган х,олда жим туришни афзал куради;

- ишдан кайтган она кечки овкатга нон сотиб олишни унутганлиги ёдига тушиб колади ва кизидан дуконга чикиб кели-шини сурайди. «Нима узингиз сотиб оло-мадингизми? Менинг вактим йук» деган жавобни олади. Ишдан чарчаб келган она жанжал килиб, кизини баFритошликда ва онага канчалик кийинлигини тушунмасликда айблай бошлайди. Оддий х,олларда агар она йиFласа ва каЙFурса, бола жуда нокулай а^волга тушиб колади. Бирок, юкоридаги вазиятда бундай булмайди. Онанинг асаби таранг, кизи эса хотиржам, унга факат севимли эрмагидан чалFиш алам килмокда;

- автобус ёки исталган жамоат транспор-тига чикканимизда тез-тез кизик х,олатга дуч келамиз. Чипта бор-йуклигини текшираёт-ган назоратчига караб беихтиёр хаёлга тола-миз. Инсон кучук билан мушукни ёнма-ён велосипедда юришга ургатди, филни фой-дали ишга жалб килди, илонларни измига солди, аммо автобусга чикканида вактида ёки уз хо^иши билан чипта олишни-ю, катта-ларга жой беришни балоFатга етган булса-да урганмади.

1 Назарова С. Болангизни биласизми? - Т.: «Них,ол», 2017. -31-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

Бу каби хаётий мисолларни куплаб кел-тиришимиз мумкин. Ахамиятсиз кундалик куполлик ана шундай. Одатда биз катталар буни «хамма усмирларда шундай, улFайса хаммаси изига тушиб кетади», деб узимизни юпатамиз... Хакикатда хам купинча шундай булади. Бирок, вазият узгармаса-чи?

М.М.Колтсова ва В.С.Мухина1 тадк,ик,от-ларининг курсатишича, вазиятга кура бола-нинг хиссиёт ва эмоциялари хам ижобий (мухаббат, хурсандчилик), хам салбий (жахл, нафрат) булиши мумкин. Агар бола эхтиёжи кондирилса, ижобий (стеник) кечинмалар хосил булади. Борди-ю, вужудга келган вази-ятда бола уз эхтиёжларини кондира олмаса, салбий (астеник) эмоциялар пайдо булади2.

KизиFи шундаки, бундай вазиятлар хар кандай оилаларда содир булиши мумкин. Фаррош-онага хам, омадли бизнес ледига хам фарзандлари курслик килишлари мум-кин.

Шахсий тажрибамдан келиб чикиб, шуни айтишим мумкинки, одатда оиладаги бундай муаммолар хакида унча гапирилмайди, бирок бегоналар болаларнинг ота-онага бундай муносабатда булишларига гувох булгудай булсалар, ота-она жуда нокулай ва шарман-дали холга тушиб колади. Менинг назаримда, худбинлик ва болаларнинг ота-оналарига бехурматлилиги каби муаммолар бир кунда юзага келиб колмайди.

Шунчаки, ота-оналар вакти соати кел-гунча бунга эътиборсиз буладилар. Бирок, бола усмир ёшига етганида ота-оналар ундан ёрдам, тушуниш, оилавий ишларда иштирок, хамдардлик, мухаббат ва диёнат, оддийгина эхтиром ва эътиборни кута бошлайдилар. Бундай ажойиб инсоний туЙFуларни бола-ларида топа олмасликларини куриб, каттик хафа буладилар ва кунгиллари совийди.

Нима учун усмирлар узларини бундай тутадилар? Албатта «хар бир бахтсиз оила узича бебахт», бирок, бир нарса аникки, бундай оилаларда ота-оналарнинг усмирлар олдида хурматлари йук. Бунинг сабаблари

1 Nishanova Z,, Alimova Y.G. Во1а1аг psixologiyasi va uni o'qitish metodikasi. - T.: «Adabiyot» jamg'armasi nashriyoti, 2006, -94-b.

2 Солиева Х,О. «Бебош бола» синдроми ёхуд нега бола-лар асабийлашмокда? // «Замонавий таълим» журнали, 2018, 11-сон. -32-б.

турлича. Тушуниш мумкин булган сабаб булиши хам мумкин: кам маош, паст ижти-моий маком, кунгилсиз ташки куриниш, тур-муш тарзи, шахсий колоклик, булмаFур феъл-атвор, хаётий муваффакиятсизликлар...3.

Бирок, баъзан яхши, мехнатсевар, масъу-лиятли ва ижтимоий хаётда омадли булган кишиларни хам фарзандлари хурмат кил-майдилар. Мана шу бехурматлик айнан юкорида тавсифланган аламли, кундалик икир-чикирларда уз ифодасини топади.

Ахлокий фазилатларни кандай узлаштириш мумкинлигига эътибор каратсак. Бундай яхши одатлар вактинча узлашган булади, чунки жамиятлар ва барча одамларда одатлар узок муддат узлаштирилади. Адолатли, пок, жасур булишга одат килиш, шу билан бирга ёмон киликлардан кутилиш учун хам маълум муддат утиши керак. Бу вакт давомида инсон узининг ёмон киликларидан воз кеча олади. Агар одамда тугма, кучли Fурур туЙFуси булмаса, у холда уша одам уз рухини машк билан тарбиялаши зарур, чунки узи севган инсоннинг куп иллатларини сезмаслик одам-нинг тугма хислатидир. Зеро шундай экан, шахвоний хохишларга эрк бермаслик учун албатта кучли Fурур булиши керак. Инсонни халокатга олиб борадиган нарсаларни рухига раво курмаслик учун бундай холларда Fазаб-дан хам ижобий фойдалана билиш ва рухни доимо узидан кунгли тулмасликка ургатиш керак.

Афлотун айтадики, тарбияли одамлар уз рухларини доимо кувониш, ортикча кулиш, каттик хафа булиш, ортикча каЙFуриш каби холатларда муътадиллик доирасидан чикмасликка мажбур кила олишлари керак. Одамлар маънавий фазилатларга эришишни истаб, илтижо килиб, уларни узлаштиришга эътибор беришлари керак, токи ахлок конуний, мактовларга сазовор ва илохий булиб колсин4.

Болаларга тарбия беришда: «Сен сувни исроф килма, вакт (хаёт)ингни бехуда ишларга сарфлама», деб эмас, канчалик сув тежаб ишлатса, узига шунчалик фойда экани,

3 Назарова С. Болангизни биласизми? - Т.: «Них,ол», 2017. -32-б.

4 Abu Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. Nodir va dono fikrlar. - T.: «O'zbekiston milliy ensiklopediyasi» davlat ilmiy nashriyoti, 2004. -81-b.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

умрни худа-бехудага утказмаса, умри шун-чалик мазмунли ва ранг-баранг булишини уктиришимиз керак, фикримизча. Бунга эса факат шахсий намуна оркалигина эришиши-миз мумкин. Фарзандлар, бир уйлаб курайлик, ота-она, устозни айтганини килмасак, унда уларнинг нима кераги бор?

Биламизки, кишиларнинг узаро якинлиги, уларнинг узок йиллар мобайнида танишли-гида эмас, балки бир-бирларининг калбига йул топа олганлиги билан изохланади.

Агар болаларингизнинг сизга нисбатан беFубор муносабатда булишини хохласангиз, унда улар калбига йул изланг ва топинг... бунинг учун аввало, биз билган лекин х,ар доим хам амал килмайдиган «олтин коида» - узингиз уларга болалардек самимий, соф муносабатда булинг.

Фарзандингиз билан дустлашишда шун-дай самимий булингки, унинг калби сизни изласин, сизга талпинсин. Кунглида кечаёт-ган барча кечинмалари билан уртоклашсин. Балки улар янглишаётгандир. Шундай бул-са-да, уларни тинглашимиз, доимо муло-кот жараёнида вазминлик саклашимиз жуда мухим. Чунки сох,ибкирон Амир Темур уз «тузуклари»да «Сузлашувчи гарчанд нодон булса хам, тингловчи доно булсин1», деган эди.

Болага ота-она якинми, устоз якинми? 170008 - «Маданият назарияси ва тарихи» йуналиши буйича 2006 йил 26 октябрда тасдикланган «Мустакиллик шароитида оила-вий турмуш маданияти ва унинг янгила-ниш хусусиятлари» мавсусида олиб борил-ган илмий изланишларимдан шуни айтишим мумкинки, иккиси хам. Ота-онанинг якинлиги агар, улар фарзандига устоздек тарбия бера олса, устознинг якинлиги - худди ота-онадек шогирдига нисбатан мехрибон булса.

Ота-оналар гохида жигаргушаларимизга баъзи аклли гапларнинг мазмун-мохиятини тулик англамай гапириб куйямизда, кейин унга узимиз амал килолмай кийналамиз. «Ах,мок киши, - деган эди буюк комусий аллома Махмуд аз-Замахшарий, - хикмат лаз-

1 Ахмедов Б. Амир Темур васиятлари, маслахатлари, танбехлари. - Т.: Тафур Тулом номидаги нашриёт, 2001. -39-б.

затини билмайди, бамисоли тумов киши гул-нинг хидини сезмагандек»2.

Болаларимиз калби билан «хазиллаш-майлик». У шунчалик нафис, нозик, поки-заки, суз билан ифодалаб, кул билан чизиб булмади. Агар адашмасам, калбнинг «суз»и - мехр-мухаббат, севги, эътибор, окибат сингари инсоннинг эзгу фазилатлари оркали ифодаланади. Хатто, Fанимни чучук суз, ширин хикоятлар билан, - дея биз авлод-ларга уктиради дунёда «Сохиби жахон»3 номи билан улуFланган сохибкирон, - уз тарафингизга аFдариб олинглар»4. Ёвгаки яхши муносабатда булинар экан, нима учун уз фарзандларимизга иликлик бахш этмасли-гимиз керак? Инсон бир умр муъжиза кутиб яшайди, лекин асл муъжиза унинг узида яши-риниб ётганини доим хам англайвермайди.

«Аклли ким?» дея уйланган саволга гарчи хаммамизда жавоб вариантлари етарли булса-да, борликнинг гузаллигини кура билган ва уни кадрлай олган киши, деб айтаман. Уз айбини кура билган ва уни тан олган киши донишманд булса, фарзандига яхши тарбия бера олмаган ва бунинг асосий сабабини мураббий ёки укитувчисига аFдарган ота-оналарни ким деб аташ мумкин? Буюклар хаётидан ибрат олинади, унга амал килинади. Нодонлар хаётидан сабок олинади ва ундан хулоса чикарилади. Дунёда хеч кандай бой-лик ва пул билан сотиб олиб булмайдиган «инсоний сармоя» нима эканлигига хеч иккиланмай инсон калбига йул топиш..., деб жавоб бераган булардим.

Жонажон фарзандларимизга, шу юртда камол топаётган ёшларимизга биз устоз-лар, ота-оналар хамиша бирдек эътиборда булайлик. Уларнинг жамиятда уз урнини топи-шига янада купрок ёрдам берайлик. Аждод-лар угити «Сен халкнинг мустахкам дарахти эрурсан, чунки халкинг туялар каби сенга суянадилар»5, деган тушунчаларни етказай-лик хамда англаб етишига кумаклашайлик.

2 Абу-л Косим Махмуд ибн Умар аз-Замахшарий. Нозик иборалар. - Т.: «Камалак», 1992. -51-б.

3 Muhammadjonov А. О^Ье^^п tarixi. - Т.: 2013. -119-Ь.

4 Ахмедов Б. Амир Темур васиятлари, маслахатлари, танбехлари. - Т.: Fафур Fулом номидаги нашриёт, 2001. -41-б.

5 Уша жойда, 38-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

Эзгу ва пок орзулар билан тулиб тошган калб эгалари-келажагимиз меваларни дои-мий назоратга олайлик.

Зеро, от учун хар доим камчи лозимдир. У гарчанд елиб югурадиган тулпор булса хам1.

Оила аъзолари орасидаги муносабат бугунги куннинг тез суръатда ечимини топиши зарур булган масала хисобланади. Бу куйидаги омилларда куринади:

- фарзанд тарбияси купрок ота-она таъси-рида эмас, аксинча, ижтимоий тармок, «замо-навий дустлар», уяли алока воситалари (кул телефони) булаётганида;

- айрим ота-оналар орасида янгича ёнда-шувга хали тулик мослашмаганида;

- болаларга эрта мехнат килиш ёки илм олиш малакасини шакллантира олмаганида;

- сифат ахлокий меъёрларга мос булмаган мультфильм ёки кинофильмларга томошабин-

лик килувчилар орасида назоратга олинмаган болаларнинг куплигида;

- ёшлар тафаккури ва дунёкараши ривож-ланишида китобхон маданиятининг тулаконли урин эгаллай олмаганида ва бошкалар2.

Фарзанд тарбияси факатгина таълим муас-сасаси ёки оила аъзолари эмас, хамма бирдек масъуллигини барчамиз англаб етсакда, ха деганда унга амал килмай келмокдамиз.

Хулоса килиб айтганда, агар инсон покиза, хасаддан йирок, одамларга кайишадиган ва хар доим бошкаларнинг оFирини енгил килишга тайёр турадиган, мехр-у шавкатли булса, кишилар орасида хурмат-эхтиромга сазовор булишга фарзанд тарбиясида алохида эътибор каратишимиз лозим. Зотан, инсон -инсон номига хос одамий фазилатларга эга булиши керак.

Адабиётлар руйхати:

1. Шомаксудов Ш., Шорахмедов Ш. Хикматнома. - Т., 1990.

2. Абу-л Косим Махмуд ибн Умар аз-Замахшарий. Нозик иборалар. - Т.: «Камалак», 1992.

3. Ахмедов Б. Амир Темур васиятлари, маслахатлари, танбехлари. - Т.: Fафур Fулом номидаги нашриёт, 2001.

4. АЬи Nasr Forobiy. Fozil odamlar shahri. Nodir va dono fikrlar. - Т.: «О^Ье^1оп milliy ensiklopediyasi» davla1 ilmiy nashriyo1i, 2004.

5. Махмудов О. Ота нега фарзандига танбех беради. - Т.: Fафур Fулом номидаги нашриёти, 2005.

6. Nishanova 7., Alimova Y.G. Во1а1аг psixologiyasi va ит o'qi1ish me1odikasi. - Т.: «^аЫуо1» jamg'armasi nashriyo1i, 2006. -94-Ь.

7. Muhammadjonov А. O'zbekis1on 1arixi. - Т.: <^а^», 2013.

8. Назарова С. Болангизни биласизми? - Т.: «Нихол», 2017.

9. Солиева Х.О. Укувчилар тарбиясини шакллантиришда ота-оналарга педагогик билим бериш тизимининг ахамияти. // «Замонавий таълим» журнали, 2018, 5-сон. -59-65-б.

10. Солиева Х.О. «Бебош бола» синдроми ёхуд нега болалар асабийлашмокда? // «Замонавий таълим» журнали, 2018, 11-сон. -26-33-б.

1 Абу-л Косим Махмуд ибн Умар аз-Замахшарий. Нозик иборалар. - Т.: «Камалак», 1992. -64-б.

2 Солиева Х.О. Укувчилар тарбиясини шакллантиришда ота-оналарга педагогик билим бериш тизимининг ахамияти. // «Замонавий таълим» журнали, 5-сон, 2018. -65-б.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2019, 4(77)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.