CC BY
0АГЫЛШЫН Т1Л1 БОЙЫНША ЖАЛПЫ ОРТА Б1Л1М БЕРЕТ1Н МЕКТЕПТЕРДЕ БЕЙ1НД1 ОЦЫТУ АЯСЫНДА ФАКУЛЬТАТИВ САБАЦТЫ ¥ЙЫМДАСТЫРУДЬЩ
МАЦЫЗДЫЛЫГЫ
АцдатпаМацалада орта буынды оцушыларды агылшын тшн бейгндг оцыту аясында факультатив курстардыц артыцшылыцтары ,сондай-ац сыныптан тыс жумыстарды уйымдастыра отырып оцытудыц оцу процестдегг алатын орны царастырылады. Факультативтт сабацтар белгш б1р пэндер бойынша оцушыларга терец б1л1м беруге арналган. Эрб1р мектеп оцушысыныц м1ндетт1 пэндермен цатар, езтщ цызыцтыратын пэт бойынша терещрек б1л1м алуга мYмкiндiгi бар.Сыныптан тыс сабацтар оцушылардыц академиялыц жэне кэЫби болашагы Yшiн шешушi болатын мацызды тшдж дагдылармен цатар,оларга агылшын тшн терец мецгерулерiне мYмкiндiк береди
Ктт свздер: агылшын тш;факультатив сабацтар;сыныптан тыс ЖYмыстар;бейiндi оцыту;тмдт дагдылар;оцушылардыц цызыгушылыгы; мэдени байланыс.
Аннотация: В статье рассматриваются преимущества факультативных курсов по английскому языку в рамках профильного обучения учащихся среднего звена, а также роль внеклассной работы в учебном процессе. Факультативные занятия направлены на углубленное изучение определённых предметов. Каждый школьник, помимо обязательных дисциплин, имеет возможность получать более глубокие знания по предмету, который его интересует. Внеклассные занятия позволяют ученикам не только развить важные языковые навыки, которые будут решающими для их академического и профессионального будущего, но и овладеть английским языком на более высоком уровне.
Ключевые слова: английский язык; факультативные занятия; внеклассная работа; профильное обучение; языковые навыки; интересы учеников; культурные связи.
Abstract: This article discusses the advantages of elective courses in English within the framework of professional education for middle school students, as well as the role of extracurricular activities in the learning process. Elective lessons are designed to provide in-depth knowledge in certain subjects. In addition to mandatory subjects, each student has the opportunity to deepen their knowledge in a subject that interests them. Extracurricular lessons not only help students develop crucial language skills essential for their academic and professional futures but also allow them to master the English language at a deeper level.
Key words: English language; elective lessons; extracurricular activities; professional education; language skills; student interest; cultural communication.
БYгiнгi тацда бшм беру жYЙесiнде окушылардыц кызыгушылыктары мен талаптарын ескере отырып, жеке тулгага багытталган окыту принциптерi алдыцгы катарга шыгып отыр. Осыган орай бейiндi окыту аясында уйымдастырылатын факультатив сабактар агылшын тшн окытуда мацызды рел аткарады. Факультативтш сабактар белгш бiр пэндер бойынша окушыларга терец бшм беруге арналган. Факультативтш сабактыц мацызы зор, себебi мугал1м факультативт1к сабакта окушыныц кызыгушылыгын, дарынын аныктайды жэне окушыны жогары оку орнына тYсуге эзiрлейдi.
Факультатив сабактары - бул непзп оку багдарламасынан тыс косымша бшм беру курсы болып табылады. Агылшын тшн окыту барысында факультатив сабактарыныц максаты - окушылардыц шет тшн практикалык колдану дагдыларын дамыту, шыгармашылык
А.Ж.АКБАЕВА
6В01705-Шетел тiлi:екi шетел тш,4-курс студентi Бекетов атындагы Караганды Зерттеу университетi ^азакстан, Караганды каласы
кабшеттерш жетiлдiру жэне бшмдерш кецейту. Факультатив сабактарда агылшын тiлiн YЙренудщ жаца эдiстерi мен технологиялары колданылады. Бул эдютер окушылардыц тiлге деген ынтасын оятып, тiлдiк дагдыларын жаксартуга багытталады. Мысалы,ойын тYрiндегi тапсырмалар, рeлдiк ойындар, пшрсайыстар жэне шыгармашылы; жобалар окушылардыц агылшын тшнде еркiн сeйлеуiне ыкпал етедь Сондай-ак факультатив сабактарына катысып, кызыгушыльщ таныткан окушылар агылшын тшшц грамматикасын терещрек зерттеп, аудармашы немесе тш маманы болуга багытталган арнайы курстардан eтуi мYмкiн.
Жалпы орта мектептерде бшм беру аясында агылшын тшн халыкаралык катынастар, бизнес немесе гылым сиякты мамандандырылган салалар Yшiн талап етшетш децгейге дейiн окытпауы мYмкiн. Ал факультативтiк сабактар студенттерге кэаби контексттерде сейлеу, жазу жэне тусшу кабшеттерш жетiлдiре отырып, негiзгi оку жоспарынан тыс тiлдiк дагдыларын жетiлдiруге мYмкiндiк бередi.
Эр окушыныц кабшет мен талгамына карай факультатив сабактарыныц максаты мен мазмуны да езгерш отырады. Окушылардыц жеке ерекшелiктерiн ескере отырып, оларды мотивациялау, тiлдiк кедергiлердi жою, ауызекi сейлеу дагдыларын дамыту мYмкiндiгi артады. Шет тiлдердi окыту аясында эдетте окушыларды,ягни сыныпты еюге белуге болады.Факультативтiк сабактарды уйымдастырганда мектептщ каржылай жагдайы да ескерiледi.
Агылшын тш пэнiнен факультативтiк сабак уйымдастырудыц eзiндiк ерекшелiктерi бар.Негiзiнен,факультативтiк сабактар ершт тYPде жYргiзiледi жэек кeбiнесе окушыныц кызыгушылыгына карай тацдалады.Осыган байланысты олардыц белсендi жэне ынталы болуы ыктимал. Бул iшкi мотивация бiлiм алудыц жаксы нэтижелерiне экеледьБул жумыс турше бага койылмайды, бiрак окушыныц кандай жумыс жасаганы жазылып отырады.
Факультативтш сабактар кэдiмгi пэндер сиякты мшдетп етiлмегендiктен, оны уйымдастыру окушылардыц кабшетше байланысты болады.Сыныптан тыс жумыстар окушылардыц белсендшшне, шыгармашылыгына негiзделедi.Эр жаца материал тYсiнiктi тYPде берiлiп жумыстыц эртYрлi формалары мен тэсiлдерi колданылып, аудио-видео куралдары колданылуы керек.Окушы негурлым ^п окып, кeп жазса, согурлым жаксы сeйлеудi Yйренетiндiгiн сезiнуi керек.Мысалы:окушы элем аралаганды унатады делiк,ол ендi аFылшынтiлдi елдердiц тарихын,мэдениетiн окып,зерттеп,шетелдiктермен сeйлесе бшуге эрекет жасайды.
Факультативтiк сабактарда студенттердiц аFылшын тшн бiлу децгейi эртYрлi болуы мYмкiн. МуFалiмдер эртYрлi децгейдегi окушылардыц кажеттшктерш канаFаттандыру Yшiн топтык жумыс пен жекелендiрiлген тапсырмаларды пайдалана отырып, саралаетан окытуды жYзеге асыра алады.
Сыныптан тыс жумыстардыц негiзiнен мынадай тYрлерi бар:
1)^еке-мунда бiр окушымен жумыс жасалады.Жеке жумыс оцай жYргiзiледi жэне ^п жетiстiкке кол жеткiзуге мYмкiндiк бередi.
2) топтыц-мунда кeбiнесе окушылардыц хоббиына байланысты уйымдастырылып, соFан карай жумыстар жYргiзiлiп отырады. Сабак барысында ойын YЙiрмелерi,яFни тYрлi ойындар аFылшын тiлiнде ойнатылып,кeрiнiс,диалог,аудио-тыцдау сиякты жумыстарды жасаткызады.Жэне драма YЙiрмесi, эдебиет жэне eнер YЙiрмесi,мэнерлеп оку YЙiрмесi жэне таFы сол сиякты.
3) массалыц -(кeптiк) жумыстыц бул тYрiнде аFылшын тшнде дискуссиялар, ток-шоулар, конференция, энциклопедиялар эзiрлеу, кештер, ертецгiлiк eткiзу жатады. Массалык жумыстыц бiр тYрiне спикинг клабтарды жаткызсак болады. Мысалы, аFылшын тiлiнде сeйлеушiлермен кездесулер eткiзiледi, аFылшын тiлiнде койылымдар эзiрленедi.
Факультатив сабактарда тыцдау, сeйлеу жэне оку сиякты жумыс тYрлерi орындалады. Сeйлеу окушыныц сeз байлыFын толыктыруFа, грамматиканы игеруге жэне сeйлеуге, пайдалануFа YЙретедi.Сабакта мынадай эдiстердi колдануFа болады:
✓ Тшдш материалды игеруге жэне бекiту Yшiн ауызша жаттыFуларды кол- дану.
✓ Эрбiр окушы сабакка мiндеттi жэне белсендi тYPде катысу.
✓ Уакытты тиiмдi пайдалану.
✓ ЭртYрлi стимулдарды колдану, аудио-визуалды техниканы колдану. М^ал1м окытатын мэтiндердi эр окушыныц кабшетше, кызыFушылыFына карай
дайындайды.ОкылFан мэтiндер бойынша сурактар койылып, мэтiннiц кыскаша мазмуны айтылады.Окушылар окыFан мэтiнге тYсiнiктеме беруге YЙренедi, eз пiкiрлерiн айтады, мэтшнщ кыскаша маFынасын бередi, шыFарма жазып YЙренедi.
Тiлге кызыFушылык бiрте-бiрте CYЙiктi iске айналады, бул туста окушы шет тшн YЙренудiц барлык мYмкiндiгiн пайдаланады, ол мэтiндi сeздiксiз аударады, шет тiлiнде радио тыцдап, теледидар карайды, шетелдiктермен сeйлеседi.
Оку жылыныц соцында факультативтiк сабактыц корытындысы шы^арылады.Сыныптан тыс жумыстар нэтижесi мектеп бойынша айлыктар, жарыстар мен концерттер, ертецгшк eткiзгенде кeрiнедi.МуFалiм окушыныц ец алFашкы кезiндегi децгейiмен,факультатив сабаFы аякталFан кезшдеп децгейiнiц айырмашылыFын кeре бiлуi кажет.
Окушыныц факультативтш сабактарFа катысуына eз юш CYЙетiн муFалiмнiц ыкпалы eте Yлкен болып табылады. Ол баланыц кызыFушылыFын оятып кана коймай, оны дамытады,алFа CYЙрейдi жэне шэкiртiнiц тiлдi YЙренуге деген сенiмiн ныFайтады.
^азiрri тацда шетел тшнщ, соныц iшiнде аFылшын тiлiнiц мацызы артып келе жатыр. Себебi дYниенiц eзара байланысы ^шейген сайын,аFылшын тiлi халыкаралык бизнес,саяхат,Fылым жэне технология саласындаFы карым-катынасты жецiлдететiн жаhандык тiл кызметiн аткарады.Сондыктан орта мектепте аFылшын тiлiнен факульта- тивтiк сабактардыц алатын орны ерекше.
Кэаби бiлiм берудегi факультативтiк аFылшын тш сабактарыныц артыкшылыктарына келетiн болсак,жоFары бшмге жэне мансапка деген дайындыкты арттырады.Шетелде немесе аFылшын тiлiнде сeйлейтiн ортада жоFары бiлiм алуды жоспарлап отырFан студенттер оларды академиялык жазуFа, презентацияларFа жэне зерттеулерге дайындайтын кецейтiлген аFылшын тiлi курстарыныц пайдасын кeредi. Бул даFдылар университеттерде жэне эртYрлi кэаби салаларда табыска жету Yшiн eте мацызды.
^азiргi жумыс орнында карым-катынас мацызды. Iскерлiк карым-катынаска, келiссeздер жYргiзуге жэне таныстыру даFдыларына баFытталFан косымша аFылшын тiлi сабактарын усыну студенттщ жумыска кабiлеттiлiгiн жэне мансаптык перспективаларын айтарлыктай арттырады.
Сондай-ак,мэдениаралык кузыреттiлiк-аFылшын тiлi тек тш емес, баска мэдениеттердi тYсiну Yшiн кeпiр болып табылады. Факультативтiк сабактарда студенттер мэдени нюанстар, жаhандык юкертк тэжiрибелер жэне халыкаралык этикет туралы кeбiрек бiле алады, бул оларды элемдш нарыкта тиiмдiрек коммуникаторлар етедь
^осымша сабактар стандартты сыныптармен салыстырFанда икемдi оку ортасын усынады. М^ал1мдер жобаFа негiзделген окыту, пiкiрталас жэне рeлдiк ойындар сиякты инновациялык окыту эдютерш енгiзе алады, бул негурлым тартымды жэне интерактивтi сынып атмосферасын кура алады.
Факультативтiк сабактардыц пайдасы кeп болFанымен, оларды тиiмдi уйымдастыруда киындыктар бар. Олардыц кейбiреулерi жоспарлау какты^ыстарын, ресурс шектеулерiн жэне эртYрлi студенттiк децгейлердi камтиды.
^осымша сабактар онсыз да бос емес мектеп кестесше косылFандыктан, оларFа уакыт табу киын болуы мYмкiн. Мектептер муны мектептен кейiнгi немесе демалыс ^ндершдеп сабактар сиякты икемдi жоспарлауды усына алады.
Барлык мектептерде тэжiрибелi муFалiмдерге немесе аFылшын тiлiнiц терецдетiлген сабактарына кажеттi материалдарFа кол жеткiзу мYмкiндiгi бола бермейдi. Онлайн платформалармен серштеспк немесе муFалiмдерге арналFан бiлiктiлiктi арттыру семинарларын уйымдастыру бул мэселенi шешуге ^мектеседь
^орытындылай келе ^азакстандагы жэне баска да кептеген елдердеп багдарламалардыц эзiрленуiнiц непзп себебiне келетiн болсак, олар кебшесе жаhандык бэсекеге кабiлеттiлiктi арттыру Yшiн агылшын тiлiн мецгерудi жаксартуга багытталган. Сондыктан факультатив сабактардыц жоспарын казiрri кYннiц талабына сай курастыру кажетДазакстан Yшiн агылшын тiлiнiц стратегиялык мацыздылыгы жаhандык экономикамен интеграциялануда, инновацияларды шгершетуде жэне ол елдiц халыкаралык катысуын кецейтiп,оныц жастарын жаhанданFан элемге дайындаудыц кiлтi ретiнде карастырылып отыр.Мiне,факультатив сабактары осы мiндеттердi орындауFа кемектесiп,окушылардыц алFа жылжуына ез Yлесiн косып жатыр.
ЭДЕБИЕТТЕР
1. Назарбаев, Н.Э. «Дазакстанныц элемдегi бэсекеге кабiлеттi 50 елдщ катарына кiру стратегиясы». - Астана: Елорда, 2006.
2. ^азакстан Республикасы Бiлiм жэне Fылым министрлiгi. «Бшм беру жYЙесiн дамытудыц 2011-2020 жылдарFа арналFан мемлекеттiк баFдарламасы». - Астана, 2010.
3. Шет тiлiн окыту дiстемесi: Оку куралы / Г. Амандыкова, Ш. Мухтарова, А. Бисенгалиева. - 3-басылым, толыкт., енд. - Астана: Фолиант, 2018. - 168б.
4. Brown, H. Douglas. Teaching by Principles: An Interactive Approach to Language Pedagogy. -New York: Pearson Education, 2007.
5. Сыдыкова, Г.(2014).АFылшын тш сабактарында сыныптан тыс жумыстарды уйымдастыру. Алматы: Бшм.
6. Harmer, Jeremy. The Practice of English Language Teaching. - Essex: Longman, 2001.
