CC BY
1357-10 YOSHLI MAKTAB O'QUVCHILARINING ANTROPOMETRIK KO'RSATKICHLARI
Nazirjonov Orifxo'ja Ubaydullayev Rustam Latipovich Abduvorisova Sarvinoz Nuryog'diyeva Mushtari Andijon davlat tibbiyot instituti
Jismoniy rivojlanish deganda irsiy omillarga va atrof-muhit sharoitlariga bog'liq ravishda morfologik va funksional xususiyatlarning birikmasi tushuniladi. Irsiy omillar va atrof-muhit sharoitlar jismoniy rivojlanish jarayonini ijobiy yoki salbiy tomonlarga o'zgartirishga qodir.
Jismoniy rivojlanish atrof-muhit omillari ta'siri ostida genotipik ma'lumotlar fenotipik namoyon bo'lganda ontogenezning ma'lum bosqichlarida tananing o'sishi va rivojlanish jarayonlarini aks ettiradi.
Kalit so'zlar: antropometrik ko'rsatkich, jismoniy rivojlanish, boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar.
ANTHROPOMETRIC INDICATORS OF SCHOOL CHILDREN AGED 7-10
Physical development is understood as a set of morphological and functional features depending on hereditary factors and environmental conditions. Hereditary factors and environmental conditions can change the process of physical development in a positive or negative way.
Physical development reflects the processes of growth and development of the organism at certain stages of ontogenesis with the phenotypic manifestation of genotypic data under the influence of environmental factors.
Keywords: anthropometric indicator, physical development, primary school children.
АНТРОПОМЕТРИЧЕСКИЕ ПОКАЗАТЕЛИ ШКОЛЬНИКОВ 7-10 ЛЕТ
Назиржонов ОрифхужаХусанхужаугли Убайдуллаев Рустам Латипович Абдуворисова Сарвиноз Собиржоновна Нурёгдиева Муштари Кахаров Зафар Абдурахманович Андижанский государственный медицинский институт
Под физическим развитием понимается совокупность морфологических и функциональных особенностей в зависимости от наследственных факторов и условий окружающей среды. Наследственные факторы и условия окружающей среды способны изменить процесс физического развития в положительную или отрицательную сторону.
Физическое развитие отражает процессы роста и развития организма на определенных стадиях онтогенеза при фенотипическом проявлении генотипических данных под влиянием факторов окружающей среды.
Ключевые слова: антропометрический показатель, физическое развитие, дети младшего школьного возраста.
Muammoning dolzarbligi. Jismoniy rivojlanish - bu, somatometriya, fiziometriya va funksional faoliyat ma'lumotlari koeffitsientlari orqali morfometrik ko'rsatkichlarni aks ettiradigan murakkab tushuncha [1, 3, 10].
Yoshga bog'liq morfologiyaning eng dolzarb masalalaridan biri bu, turli yoshdagi bolalar va o'smirlarning o'sishi va tana vaznini o'rganishdir. Olimlar qadim zamonlardan beri bu masala bilan shug'ullanib kelmoqdalar [1, 3, 8, 9].
Jismoniy rivojlanish deganda irsiy omillarga va atrof-muhit sharoitlariga bog'liq ravishda morfologik va funksional xususiyatlarning birikmasi tushuniladi. Irsiy omillar va atrof-muhit sharoitlar jismoniy rivojlanish jarayonini ijobiy yoki salbiy tomonlarga o'zgartirishga qodir [7, 10].
Jismoniy rivojlanish atrof-muhit omillari ta'siri ostida genotipik ma'lumotlar fenotipik namoyon bo'lganda ontogenezning ma'lum bosqichlarida tananing o'sishi va rivojlanish jarayonlarini aks ettiradi [1, 7,].
Qo'shimcha usul sifatida indeks usuli ko'pincha ishlatiladi, bu jismoniy rivojlanishni matematik formulalarda ifodalangan individual antropometrik xususiyatlarning nisbati bilan tavsiflashga imkon beradi [9].
N.N. Rudenko, I.Yu. Melnikova (2009): jismoniy rivojlanish deganda hozirgi vaqtda bolaning o'sishi va rivojlanish parametrlarini tavsiflovchi dinamik jarayon tushuniladi. Ular bolalar populyatsiyasining salomatligi uchun asosiy va informatsion mezonlardan biri hisoblanadi.
Bolalarning jismoniy rivojlanish darajasi va uyg'unligini aniqlash uchun eng keng tarqalgan, sentil jadvallarga asoslangan usuldan foydalaniladi. Ushbu usuldan foydalanish juda oson, chunki u hech qanday hisob-kitoblarni talab qilmaydi va ontogenezda bolaning individual rivojlanish sur'atini baholashga imkon beradi [1, 7].
Bolaning eng jadal o'sishi va rivojlanishi bachadonda sodir bo'lganligi sababli, ushbu davrga xos bo'lgan omillar juda muhim rol o'ynaydi. Agar, ushbu davrda homila oziqlanishida buzulishlar va yetishmovchilik kuzatilsa, unda bola o'sish etishmasligi va / yoki kam tana vazniga ega bo'lishi mumkin [1, 4, 6].
O'g'il bolalarda tana o'lchamlari homiladorlik va tug'ruq jarayoni qanday kechganligi bilan bog'liq (yirik o'g'il bolalar homiladorlik va tug'ruq jarayoni odatdagidek normal kechganida tug'iladi). Homiladorlik paytida onalarning chekishi 3 dan 7 yoshgacha bo'lgan qizlarda yog' birikmasining normadagiga nisbatan ko'payishi bilan birga tana skeleti o'lchamlarining kichrayishiga olib keladi [1, 3].
Homiladorlik paytida kasal bo'lgan onalardan tug'ilgan bolalar homiladorlik davrini sog'lom o'tkazgan onalardan tug'ilgan bolalarga nisbatan jismoniy rivojlanishda sezilarli darajada orqada qolmoqda [1, 3].
Homiladorlik davrida ayollarning semirib ketishi bolalarda ortiqcha vaznning erta rivojlanish omillaridan biri bo'lib, balog'at yoshidagi bolalarda semirish va salomatlik bilan bog'liq muammolarni kuchaytiradi. Homiladorlik paytida onasi semirib ketganida, homila ham normadagidan ortiqcha oziqlanishni boshlaydi [2].
Ma'lumki, ortiqcha va kam tana vazniga ega bo'lgan bolaning tug'ilishi katta yoshda semirib ketish xavfini tug'diradi [2, 3, 9].
Materiallar va tadqiqot usullari. Tadqiqot materiallari o'zbek millatidagi boshlang'ich maktab yoshidagi bolalar (I va II salomatlik guruhlari) sog'lom edi. 7 yoshdan 10 yoshgacha bo'lgan 800 nafar bola tekshiruvdan o'tkazildi. Tadqiqot materiallari 1-jadvalda keltirilgan.
Antropometrik o'lchov natijalarini to'g'ri baholash uchun bolalarning yoshi X.G. tomonidan taklif etilgan sxema bo'yicha aniqlandi. Butaev, K.S. Ladoga, I.Ya. Ot, Y. Usmonov (1985).
Natijalar: Jismoniy rivojlanishning asosiy antropometrik ko'rsatkichlariga quyidagilar kiradi: tana uzunligi (sm), tana og'irligi (kg) va ko'krak aylanasi(sm). Ular
bolalarning o'sishi va rivojlanish holatini baholashning eng informatsion mezonlaridan biridir (Zryachkin, Elizarova, 2013).
Jismoniy rivojlanishning etakchi ko'rsatkichlari uzunlik va tana vaznidir. Tana uzunligi o'sish jarayonlari va tananing somatik etuklik darajasini aks ettiradi. Tana vazni, tana uzunligidan farqli o'laroq, juda og'irdir, chunki u bir qator endo va ekzogen omillar ta'siri ostida tez o'zgarishi mumkin (Raximov, 2011; Litovchenko, Ishbulatova, 2015).
Ushbu ko'rsatkichlarning yillik o'sishini o'rganish bizga o'sish jarayonlarining dinamikasini baholashga imkon beradi (Limarenko, Kolesnikova, 2012).
Sakkiz yoshli (26,9 ± 0,4 kg) o'g'il bolalarda tana vaznining ko'rsatkichlari etti yoshli (23,1 ± 0,6 kg) bolalarga (p = 0.008) nisbatan katta. 9 yoshdagi bolalar (29,2 ± 0,6 kg) sakkiz yoshli bolalarga (26,9 ± 0,4 kg) og'irroq, 10 yoshdagi bolalar (31,4 ± 0,3 k g) 9 yoshli bolalarga qaraganda og'irroq.
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, 7 yoshdan 10 yoshgacha bo'lgan o'g'il bolalarda tana vazni 1,36 marta (23,1 ± 0,6 kg dan 31,4 ± 0,3 kg gacha) oshadi.
Sakkiz yoshli qizlarda (26,4 ± 0,4 kg) tana vaznining ko'rsatkich lari etti yoshli (22,3 ± 0,6 kg) bolalarga qaraganda katta. 9 yoshli bolalar (29,3 ± 0,7 kg) sakkiz yoshli bolalardan (26,4 ± 0,4 kg) og'irroq, 10 yoshdagi bolalar (31,6 ± 0,6 kg) 9 yoshli bolalardan og'irroq/
Tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, 7 yoshdan 10 yoshgacha bo'lgan qizlarda tana vazni 1,42 marta (22,3 ± 0,6 kg dan 31,6 ± 0,3 kg gacha) oshadi. Bundan tashqari, 8 yoshida mutlaq o'sish 7 yoshga nisbatan o'g'il bolalar uchun 3,8 kg, 9 yoshda - 2,3 kg, 10 yoshda -2,2 kg va qizlar uchun mos ravishda 4,1 kg ni tashkil qiladi; 2,9 kg; 2,3 kg
Bizning tadqiqotlarimiz shuni ko'rsatdiki, 7-8 yoshdagi qizlarda tana vazni ko'proq intensiv ravishda, 8-9 yoshda biroz qizg'inroq bo'ladi; o'g'il bolalarda u 7-8 yoshda va boshqa yoshlarda biroz o'sadi.
Bu yoshdagi o'g'il bolalarda tana uzunligi 1,13 marta (121,8 ± 0,5 sm dan 138,3 ± 0,4 sm gacha), ya'ni o'rtacha 16,5 sm, qiz bolalarda - 1,13 marta oshadi. marta (122,6 ± 0,2 dan 138,6 ± 0,8 gacha), ya'ni o'rtacha 16,0 sm, 7 yoshdagi o'g'il bolalarda tana uzunligining mutloq o'sishi o'rtacha 7,3 sm; 9 yoshida - 4,4 sm; 10 yoshida - 4,8 sm; qizlarda mos ravishda: 6,7 sm; 3,7 sm; 5,6 sm.
Maktab o'quvchilarining ko'krak aylanasiparametrlarini yoshiga qarab o'rganish natijalari sakkiz yoshli bolalarda (63,0 ± 0,4 sm) etti yoshli bolalarga (62,5 ± 0,6 kg) nisbatan o'rtacha ko'krak atrofi, 0 ni ko'rsatdi. 5 sm (p = 0.011), 9 yoshli bolalar (66,2 ± 0.2 sm) sakkiz yoshli bolalardan (63.9 ± 0.4 sm) 0,9 sm (p = 0.000) ga ko'paygan va 10 yoshdagi bolalar (66,2 ± 0,5 sm), 9 yoshdag i bolalarga nisbatan 1,3 sm (p = 0.045).
Ikkala jinsda ham boshlang'ich maktab yoshidagi bosh aylanasi biroz kattalashadi (o'g'il bolalarda 55,3 ± 0,3 sm dan 56,6 ± 0,1 sm gacha), qizlarda esa 54.5 ± 0.2 dan 56.0 gacha. ± 0,3 sm.Bu holda 8 yoshdagi o'g'il bolalarning mutlaq o'sishi 7 yoshga nisbatan 0,5 sm, 9 yoshda - 0,3 sm, 10 yoshda - 0,5 sm; qizlarda mos ravishda: 0,4 sm; 0,3 sm; Tadqiqotlarimiz shuni ko'rsatdiki, o'g'il bolalarda bosh aylanasi 10 yoshga, boshqa yoshlarda esa biroz kattalashadi. Va qizlarda dastlab u kamroq intensiv ravishda o'sadi, keyin 10 yoshda bu ko'rsatkich sezilarli darajada oshadi.
Shunday qilib, o'rganilayotgan o'quvchilar o'rtasida o'tgan yilga nisbatan turli antropometrik ko'rsatkichlarning o'rtacha ko'rsatkichlari o'rtasidagi eng katta farq 9-10 yoshda qayd etildi va ayniqsa tananing uzunligi bilan ajralib turadi.
Maktab o'quvchilarining tana vaznining ko'rsatkichlari 7 yosh (23,1 ± 0,6 kg) va 8 yoshli (26,9 ± 0,4 kg) guruhlarda farq qildi; 9 yoshli (29,2 ± 0,6 kg) va 10 yoshl i (31,4 ± 0,3 kg) o'g'il bolalar.
Qizlarning turli yosh guruhlarida etti (22,3 ± 0,5 kg) va sakkiz (26.4 ± 0.4 kg), 9 yil (29.3 ± 0.4 kg) va 10 yil (31.6 ±). 0,7 kg) tana vaznidagi tafovutlarni aniqladi, bu uning yoshga qarab ortib borishini anglatadi. Shu bilan birga, har qanday yoshdagi (8 yoshdan
tashqari) o'g'il bolalarning tana og'irligi o'sha yoshdagi qizlarning tana vaznidan katta.
Tana uzunligidagi sezilarli farqlar 7 yoshdan (121,8 ± 0,5 sm) va 8 (129,1 ± 0,4 sm) yoshdagi o'g'il bolalarda kuzatildi, bu guruhlararo xususiyatlarga ko'ra 7,3 sm ni tashkil etdi. 7 yoshdan (122,6 ± 0,2 sm) va 8 ta uchuvchi (129,3 ± 0,5 sm o'rtacha 6,7 sm) yosh guruhlari orasidagi tana uzunligidagi tafovutlar qayd etildi, shu bilan birga o'g'il va qiz bolalarning tana uzunligidagi farqlar qayd etildi. deyarli o'rnatilmagan.
Ko'krak aylanasixususiyatlari 8 (63,0 ± 0,4 sm) va 9 yoshli (63,9 ± 0,2 sm) o'g'il bolalarda o'rtacha 0,9 sm dan sezilarli darajada farq qildi; 9 yoshda (63,9 ± 0,2 sm) va 10 yoshda (66,2 ± 0,5 sm) o 'rtacha 1,3 sm (7-jadvalga qarang).
Ko'krak qafasining o'xshash xususiyatlari har qanday yoshdagi qizlarda topilgan. Shu bilan birga, barcha yosh guruhlaridagi o'g'il va qiz bolalarda ko'krak aylanasiparametrlari taqqoslanadi.
Shunday qilib, biz o'rgangan andijonlik o'quvchilarning jismoniy rivojlanishining asosiy antropometrik xususiyatlari (tana uzunligi, tana og'irligi, ko'krak va bosh atrofi) va ularning jinsi bir-biridan deyarli farq qilmadi.
Bizning natijalarimiz mustaqil tadqiqotlar bilan uyg'un bo'lib, unda maktab yoshida gender tafovutlar ahamiyatsiz yoki umuman namoyon bo'lmasligi aniqlandi (Kazin va boshq., 2003; Isaak, Panasyuk, 2005; Lapitskaya, 2009; Nazmutdinova va boshq. 2009; Mirzakarimova, 2009; Raximov, 2011; Permyakov, Ustinova, 2012; Semenova va boshq., 2015).
Shu bilan birga, ba'zi nashrlar shuni ko'rsatdiki, maktab yoshidagi o'g'il bolalar va qizlar o'rtasida vazn va tana uzunliklarida jiddiy tafovutlar yo'q, ammo ular ko'krak qafasi atrofida bo'lib, bu ko'rsatkich qizlarnikiga qaraganda o'g'il bolalarda ko'proq. 7-8 yoshdagi bolalarda xarakterli tendentsiya kuzatildi.
Shunday qilib, bizning tadqiqotlarimiz natijalari Andijon viloyati jinsi bo'yicha maktabgacha yoshdagi bolalarining antropometrik ko'rsatkichlaridan bir oz farq qildi. Xulosalar:
1. Andijon viloyatida maktabgacha yoshdagi bolalarining jismoniy rivojlanishining asosiy antropometrik ko'rsatkichlari yosh bo'yicha sezilarli farqlarga ega (tana uzunligi: 4,0 ± 0,2 sm; 2,7 ± 0,2 sm; 2,3 ± 0,2 sm; tana vazniga ko'ra: 6,5 ± 0,3 sm; 4,6 ± 0,1 sm; 5,3 ± 0,1 sm).
2. Boshlang'ich maktab yoshidagi bolalarda ko'krak va bosh atroflari deyarli farq qilmasligi aniqlandi.
3. Maktabgacha yoshdagi bolalarida gender farqlari ahamiyatsiz ekanligi aniqlandi.
ADABIYOTLAR:
1. Антонова А.А. Сравнительная характеристика физического развития детей / А.А. Антонова, С.Н. Ченцова, В.Г. Сердюков // Астрахан. мед. журнал. -2012. - № 4. - С. 26 - 29.
2. Изучение пропорционального развития тела человека на основных возрастных этапах, позволит выявить закономерности онтогенеза человека биологического вида.
3. Кахаров Зафар Абдурахманович, Саттибаев Илхом Иномович, Салиева Минора Юлбарсовна, Абдурахимов Абдухалим Холиддинович, Бобоев Мухаммадаюбхон Муродхонович Антропометрические показатели физического развития у детей в Андижанской области // Universum: медицина и фармакология. 2018. №9 (54).
4. Красильникова В. А. Особенности физического развития городских и сельских младших школьников Республики Тыва / В. А. Красильникова,
5. Крикун Е. Н. Антопоэкологический мониторинг показателей физического развития новорожденных детей / Е. Н. Крикун, Э. Г. Мартиросов, Д. Б. Никитюк / / Науч. ведомости Белгород. гос. ун-та. - 2008. - № 6. - С. 26-33.
6. Кульба С.Н. Особенности индекса массы тела у школьников Ростовской области / С.Н. Кульба, В.Б. Войнов, Е.Н. Пожарская [и др.] // Валеология. -2014. - № 4. - С. 62-69.
7. Л. К. Будук-оол, Р. И. Айзман // Сиб. пед. журн. - 2005. - № 4. - С. 143-148.
8. Лучанинова В.Н. Мониторинг физического развития детей г. Владивостока (1996 - 2002 гг.) / В.Н. Лучанинова, Е.В. Крукович, Л.Н. Нагирная [и др.] // Тихоокеан. мед. жур. - 2003. - № 2. - С. 35-38.
9. Савватеева В.Г. Физическое развитие детей раннего возраста г. Иркутска / В.Г. Савватеева, Л.А. Кузьмина, С.В. Шаров [и др.] // Сиб. мед. журн. - 2003. -Т40, №5. - С. 71-77.
10. Тулякова О.В. Влияние аэротехногенного загрязнения на антропометрические показатели физического развития детей (обзорная статья) / О.В. Тулякова, Н.Л. Демина, Г.А. Попова [и др.] // Новые исследования. - 2013. - № (35). - С. 23-33.
