CC BY
60э
2012
ü
Analiza wielkosci obci^zen fizycznych w podokresie przygotowania specjalnego w goalballu
Bolach Eugeniusz, Bolach Bartosz, Migasiewicz Juliusz, Paliga Zdzislaw, Prystupa Tetyana, Marciniszyn Elzbieta
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrociawiu
Annotation:
Bolach Eugeniusz, Bolach Bartosz, Migasiewicz Juliusz, Paliga Zdzislaw, Prystupa Tetyana, Marciniszyn Elzbieta. The analysis of sizes of physical loads at the period of special training in goalball. The aim of study is to analyze the size of the physical loads used in practice in the subperiod microcycles of special preparation of visually impaired goalbal athletes. The study was performed at the beginning of the introductory microcycle and at the end of the subperiod shock microcycle of special preparation. This analysis concerned the comparison of mean values of heart rate obtained by the players in the test and training units of the slope (gradient) of the curve of the changes in heart rate in each of the separate parts of training. The study was conducted using the Polar S-810i sporttester. For more thorough analysis of the size of the physical load readings were used the following average values of heart rate players: rest, after warming up, the main part and after 15 minutes of restitution, made in two microcycles in the preparation of a special sub-period. The research concerned of 6 person goalball team “Start” in Wroclaw (training three times a week). The team included the visually impaired to various ocular defects, starting in the class B2. The obtained results allowed to determine the physical size of the applied load at the visually impaired athletes in goalball and the influence of these charges on improving their physical fitness and adaptation to training loads applied. The structure of training loads in two microcycles trainings, preparation of a special subperiod of visually impaired athletes in goalball had a significant impact on the adaptive changes in the behavior of heart rate (HR) and development of forms of sports players.
Keywords:
disabled, sports, goalball, physical, load.
Болах Евгеніуш, Болах Бартош, Мігасевіч Юліуш, Паліга Здіслав, Приступа Тетяна, Марцинішин Елжбета. Аналіз величини фізичних навантажень в періоді спеціальної підготовки в голболі. Метою дослідження є аналіз величин фізичних навантажень, використаних в тренувальних мікроциклах в періоді спеціальної підготовки інвалідів по зору в голболі. Дослідження виконано на початку вступного і в кінці ударного мікроциклу в періоді спеціальної підготовки. Проведений аналіз щодо середніх величин пульсу, отриманих у гравців в індивідуальному тренувальному дослідженні, а також нахилу (градієнту) кривої змін пульсу в кожній виділеній частці тренування. Дослідження проводилося з використанням спорттестера Polar S-810. Для детального аналізу величин фізичних навантажень використовувалися розрахунки наступних середніх значень пульсу спортсменів: відпочинку, після розминки, після основної частини і після наступних 15 хвилин відпочинку, виконане в двох мікроциклах періоду спеціальної підготовки. У дослідженні брали участь 6 чоловік з команди гол-бол „Start” м. Вроцлав (тренування проводилися 3 рази в тиждень). До складу команди входили інваліди по зору з різними пошкодженнями органів зору, що відноситься до класу В2. Отримані результати дозволили встановити величини вживаних фізичних навантажень у інвалідів по зору в голболі, а також вплив тих же навантажень на поліпшення їх фізичної працездатності і адаптації до тренувальних навантажень. Структура навантажень в двох тренувальних мікроциклах в період спеціальної підготовки спортсменів в голболе - інвалідів по зору мала значний вплив на протікання адаптаційних змін в період збереження частоти сердечних скорочень (ЧСС), а також формування спортивної форми учасників експерименту.
інвалід, спорт, голбол, фізична, навантаження.
Болах Евгениуш, Болах Бартош, Мига-севич Юлиуш, Палига Здислав, Приступа Татьяна, Марцинишин Элжбета. Анализ величины физических нагрузок в периоде специальной подготовки в голболе. Целью исследования является анализ величин физических нагрузок, применяемых в тренировочных микроциклах в периоде специальной подготовки инвалидов по зрению в голболе. Исследование выполнено в начале втягивающего и в конце ударного микроцикла в периоде специальной подготовки. Проведен анализ относительно средних величин пульса, полученных у игроков в индивидуальном тренировочном исследовании, а также наклона (градиента) кривой изменений пульса в каждой выделенной части тренировки. Исследование проводилось с использованием спортте-стера Polar S-810. Для детального анализа величин физических нагрузок использовались расчеты следующих средних значений пульса спортсменов: отдыха, после разминки, после основной части и после следующих 15 минут отдыха, выполненное в двух микроциклах периода специальной подготовки. В исследовании принимали участие 6 человек из команды голбол „Start” г. Вроцлав (тренировки проводились 3 раза в неделю). В состав команды входили инвалиды по зрению с разными повреждениями органов зрения, относящиеся к классу В2. Полученные результаты позволили установить величины применяемых физических нагрузок у инвалидов по зрению в голболе, а также влияние тех же нагрузок на улучшение их физической работоспособности и адаптации к тренировочным нагрузкам. Структура нагрузок в двух тренировочных микроциклах в период специальной подготовки спортсменов в голболе - инвалидов по зрению имела значительное влияние на протекание адаптационных изменений в период сохранения частоты сердечных сокращений (ЧСС), а также формирования спортивной формы участников эксперимента.
инвалид, спорт, голбол, физическая, нагрузка.
Wst^p
Pomysl na umieszczenie zrodla dzwi^ku w plastikowej pilce i stworzenie nowej koncepcji gry zwi^zanej z mozliwosciami niewidomych niedowidz^cych zrodzil si§ w Belgii i Holandii. Nowa koncepcja szybko zyskala adaptaj oraz zostala spopularyzowana przez niewidomych na swiecie, jak i w Polsce. Sposrod wielu odmian gier zespolowych inwalidow narz^du wzroku cztery z nich uzyskalo znaczn^ popularnosc i doczekaly si§ opracowania szczegolowych przepisow zorganizowanych systemow rozgrywek w wielu krajach, a takze konfrontacji ogolnoswiatowej. Nalez^ do nich: pilka toczona (rollball) i pilki bramkowe (torball i goalball) oraz pilka nozna (futsall). Ostanie dwie zostaly wprowadzone
© Bolach Eugeniusz, Bolach Bartosz, Migasiewicz Juliusz, Paliga Zdzistaw, Prystupa Tetyana, Marciniszyn Elzbieta, 2012
do programu igrzysk paraolimpijskich (Bolach E. 1994c, Bolach E.,Pelka P.1995, Bolach E., Bolach B., Maslo M. 2006, Bolach E., Bolach B., Maslo M.2008, Bolach E., Ubaka J.U.2008).
Wedlug Bolacha (2006), trzy pierwsze z nich str. 12 „s^ grami niekontaktowymi, ich glownym zadaniem jest doskonalenie sprawnosci fizycznej i specjalnej, w tym orientacji w przestrzeni, pami^ci mi^sniowej, jak rowniez zmyslow sluchu i dotyku”.
Koniecznosc zast^pienia wzroku zmyslem sluchu podczas lokalizacji pilki spowodowala niespotykane techniki ruchowe: wslizg boczny, kierunkowy rzut pilki, rzut z obrotu.
Istot§ treningu sportowego stanowi proces zwi^kszania zdolnosci przystosowania si§ organizmu do stopniowo narastaj^cych bodzcow. Wedlug Naglaka (1999):
„ogólnym bodzcem jest obci^zenie fizyczne, wraz ze wszystkimi jego komponentami.
Zastosowanie w treningu sportowym obci^zen stopniowo narastaj^cych zapewnia wlasciw^ mobilizaj funkcjonalnych rezerw organizmu i w konsekwencji prowadzi do wzrostu wytrenowania. Dodatnie zmiany funkcjonalne i strukturalne, powstaj^ce w organizmie podczas treningu, stanowi^ fizjologiczn^ podstaw^ wytrenowania. Ta przebudowa z wlasciwym opanowaniem czynnosci ruchowej, racjonaln^ taktyk^ i psychicznym przygotowaniem, stwarza mozliwosc do optymalnego wyniku sportowego.
Proces treningowy doprowadza do poz^danych zmian. Zachodz^ one w wyniku wykonywania z góry okreslonych cwiczen oraz wypoczynku, w czasie, którego przywracana jest równowaga srodowiska wewn^trznego w komórkach, przesuwaj^c jednoczesnie granice tolerancji zaburzen homeostazy na wyzszy pulap podczas wykonywania danej pracy (Ulatowski T 1996).
Podokres przygotowania specjalnego - charakteryzuj^ go dwa rodzaje mezocykli (Naglak. Z. 1999, Ulatowski T. 1996):
• kontrolno-przygotowawczy (przygotowanie
techniczne), jest to forma przejsciowa mi^dzy zasadniczymi i startowymi mezocyklami. Ukierunkowany jest na zdolnosci techniczno-taktyczne niezb^dne w danej dyscyplinie sportu. Praca treningowa jest tu pol^czona z udzialem w zawodach o charakterze kontrolno-treningowym i jest podporz^dkowana zadaniom przygotowawczym do startu na glównych zawodach,
• bezposredniego przygotowania startowego (BPS), tzw. mezocykl szlifjcy. Sluzy on do wyeliminowania stwierdzonych wczesniej bl^dów lub doskonalenia poszczególnych indywidualnych cech zawodników.
Podsumowuj^c, podokres ten ma na celu osi^gni^cie gotowosci startowej oraz doskonalenie cech istotnych w warunkach walki sportowej.
Obci^zenia treningowe
Prawidlowa metodyka treningu bazuje na podstawach fizjologii wysilku fizycznego uwzgl^dniaj^c wypracowane tutaj reguly post^powania. Glównymi narz^dziami pracy trenera, warunkuj^cymi zmiany adaptacyjne i rozwój zdolnosci wysilkowej zawodników s^: obci^zenie treningowe i restytucja (Naglak Z. 1999). Obci^zenia treningowe mozna zdefiniowac jako zespól bodzców wywoluj^cych zmiany w homeostazie komórek. Kierunek i sila tych zmian b§d^ uruchamialy w róznym stopniu procesy wyrównawcze, prowadz^c do adaptacji do danych bodzców (Sozanski H. 1999, Górski J. 2001, Jaskólski A. 2002, Kozlowski S.,Nazar K. 1999).
Zdolnosc przystosowawcza organizmu b^dzie warunkowala sil§ bodzców mozliwych do zastosowania. Bodzce zbyt slabe, jak np. male obci^zenie nie spowoduj^ zmian adaptacyjnych, natomiast zbyt duze obci^zenia mog^ byc przyczyn^ zmian patologicznych, które równiez nie prowadz^ do zwi^kszenia zdolnosci wysilkowej. Z tego powodu bardzo wazny jest optymalny dobór tych bodzców (Górski J. 2001, Jaskólski A. 2002, Kozlowski S.,Nazar K. 1999).
W analizie obci^zen treningowych wyróznia si§ dwie skladowe: obj^tosc, czyli ilosciowy skladnik wyrazony czasem, odleglosci^, ci^zarem albo liczb^ powtórzen oraz jakosciowy skladnik zwany intensywnosci^, wyrazaj^cy stosunek mocy rozwijanej podczas treningu do mocy maksymalnej. Intensywnosc i czas trwania wysilku s^ odwrotnie proporcjonalne do siebie. Intensywnosc mozna wyrazic na kilka sposobów np.: jako ilosc wydatkowanych kcal w czasie, obci^zenie kgm/min., lub moc w watach, procent maksymalnego poboru tlenu (%VO2max), jako cz^stosc skurczów serca lub procent maksymalnej cz^stosci skurczów serca (%HRmax) (Sozanski H. 1999, Jaskólski A. 2002).
Wedlug Jaskólskiego (12) intensywnosc wysilków mozna podzielic na rózne sposoby w zaleznosci od wielkosci wskazników fizjologicznych. Poczynaj^c od submaksymalnego, maksymalnego do supramaksymalnego. Prostym wskaznikiem bezposrednio oceniaj^cym odpowiedz organizmu na wysilek jest cz^stosc skurczów serca (HR) im wyzszy jestjego poziom, tym wi^ksza intensywnosc wysilku. Po rozpocz^ciu wysilku parametr wzrasta natychmiast proporcjonalnie do intensywnosci, az do osi^gni^cia wartosci maksymalnych. Cz^sto stosuje si§ reguly okreslaj^c^ przewidywaln^ maksymaln^ cz^stosc skurczów serca. Intensywnosc jest zapewne najwazniejsz^ skladow^ decyduj^c^ o skutecznosci treningu. Z fizjologicznego punktu widzenia mozna j^ okreslic, mierz^c cz^stosc skurczów serca. Stosowanie HR, jako miary intensywnosci wysilku jest powszechne ze wzgl^du na latwosc dokonania tego pomiaru. Natomiast cz^stotliwosc sesji treningowej u sportowców moze odpowiadac trenowaniu dwa razy dziennie, jednak na ogól wynosi cztery razy w tygodniu. Czas trwania sesji treningowej wynosi zazwyczaj 90 minut (Jaskólski A. 2002, Kozlowski S.,Nazar K. 1999).
Obci^zenia treningowe stosowane s^ po to, zeby wywolac celow^ zmiany w funkcjonowaniu organizmu. Wedlug Kozlowskiego i Nazar (1999) przyj^to nast^puj^cy ich podzial:
• obci^zenia treningowe, których glównym celem jest poprawa procesów wypoczynkowych,
• obci^zenia treningowe, których glównym celem jest ekonomizacja pracy fizycznej w okreslonym przedziale czasu,
• obci^zenia treningowe, których glównym celem jest maksymalny rozwój procesów metabolicznych warunkuj^cych wykonanie okreslonej pracy.
Sport wyczynowy osób niepelnosprawnych podlega obecnie takim samym zasadom jak sport osób pelnosprawnych. Wielkosc obci^zenia treningowego wynika z wydolnosci ukladu sercowo - naczyniowego, oddechowego i ukladu ruchu. W praktyce stosuje si§ bodzce zblizone do maksymalnych (stosowane w bezpiecznych granicach), poniewaz one najefektywniej, najskuteczniej wyzwalaj^ mechanizmy kompensacji, gwarantuj^c post^p procesu treningowego (Ulatowski T. 1996, Górski J. 2001).
Trening sportowy osób niepelnosprawnych l^czy w sposób naturalny typowe formy treningowe z elementami kinezyterapii (cwiczenia korekcyjne, indywidualne i
32012
ü
specjalne, zwi^zane ze stanem funkcjonalnym zawodnika). Sukces sportowy osoby niepelnosprawnej poprzedzony jest wysilkiem dwukrotnie wi^kszym od tego, jaki wklada w swoj sukces sportowiec pelnosprawny. W przypadku osob niepelnosprawnych wysilek treningowy i przeciwdzialanie naturalnemu zm^czeniu spot^gowane jest zawsze pokonywaniem trudnosci wynikaj^cych z choroby czy urazu (Kubica R. 1999, Bolach E 1999).
Osoby z uszkodzeniem narz^du wzroku wymagaj^ zachowania specjalnych srodkow bezpieczenstwa podczas treningu. Wielkosci stosowanych obci^zen wynikaj^ z wydolnosci ukladu krwionosnego, oddechowego, dokrewnego oraz ruchowego. Systematyczny i wlasciwie prowadzony trening sportowy prowadzi do pelniejszego wykorzystania mozliwosci ustroju, ekonomizacji wykonywanej funkcji oraz mniejszy koszt energetyczny pracy w warunkach spoczynkowych, przez co zwi^ksza si§ mozliwosc pracy organizmu (Jaskulski A. 2002).
Celem pracy jest analiza wielkosci obci^zen fizycznych stosowanych w mikrocyklach treningowych w podokresie przygotowania specjalnego u niedowidz^cych sportowcow uprawiaj^cych goalballu.
Material i metoda badah
Badania wielkosci obci^zen fizycznych zawodnikow uprawiaj^cych pilk§ bramkow^ (goalball) przeprowadzono we wrzesniu 2009 roku na treningach sekcji sportowej w Klubie Sportowym Osob Niepelnosprawnych „Start” Wroclaw w Bierutowie absolutnych mistrzow Polski w tej dyscyplinie. Badaniami obj^to 6-osobow^ druzyn^. Zaden z badanych nie mial przeciwwskazan internistycznych, ani okulistycznych zarowno do wykonywania cwiczen fizycznych jak i do gry w goalballu (tab. 1).
Analizjc rodzaj dysfunkcji narz^du wzroku nalezy stwierdzic, ze najwi^cej, bo 3 zawodnikow mialo zacm^ pozostali zawodnicy mieli rozne wady wzroku. Wiek badanych ksztaltowal si§ od 26 do 44 lat, przy sredniej wieku 36 lat. Wszyscy posiadali klas§ sportowo-medyczn^ B2. Wysokosc ciala zawodnikow obejmowala zakres od 176cm do 188 m, przy sredniej wysokosci -178,5cm. Masa ciala graczy wynosila od 70kg do 92kg, przy sredniej masie 80kg. Dlugosc stazu treningowego pilki bramkowej przez powyzszych zawodnikow byla rozna. Sredni staz niedowidz^cych graczy wynosil 10 lat.
Analizowano obci^zenia treningowe w dwoch siedmiodniowych mikrocyklach jednostek treningowych (na pocz^tku) mikrocyklu wprowadzaj^cego i (na koncu) mikrocyklu uderzeniowego podokresu przygotowania specjalnego. Badani zawodnicy uczestniczyli w treningu sportowym 3 razy w tygodniu. Powyzsze treningi mialy na celu ksztaltowanie sprawnosci fizycznej specjalnej oraz techniki i taktyki gry.
Badania t^tna niedowidz^cych graczy przeprowadzono za pomoc^ Sporttestera - Polar S-810 i.
Wyniki uzyskane z odczytow sporttestera, pokazaly rozklad obci^zen fizycznych w trakcie 7 jednostek treningowych obu mikrocykli podokresu przygotowania specjalnego. Analizie poddano okresy 100-minutowych treningow (90 minut cwiczen + 10 minut restytucji).
Analizie poddano wartosci pomiarow t^tna (T) dokonanych bezposrednio: przed rozpocz^ciem treningu,
po rozgrzewce (po 15’), po cz^sci glownej (65’ i w 10’ po zakonczeniu treningu (100’).
W pracy zastosowano metody analizy statystycznej (Ferguson G.A., Takane Y.1997).
Uzupelnieniem opisu rozkladu kazdej z rozpatrywanych cech w kazdej z analizowanych grup zawodnikow bylo okreslenie zakresu zmiennosci cechy, czyli wartosci minimalnej i maksymalnej w rozkladzie empirycznym. Istotnosc zmian t^tna w przebiegu treningu oceniano stosuj^c test t-Studenta dla prob zaleznych. Zaleznosc efektywnosci restytucji od stazu zawodniczego oceniano porowmjc dwie grupy zawodnikow o roznym stazu (do 10 lat i ponad 10 lat). Rozklad stazu w badanej grupie umozliwil taki podzial w sposob bardzo wyrazny. Porownanie grup rozni^cych si§ stazem przeprowadzono stosuj^c test t-Studenta dla prob niezaleznych. Korelowano rowniez efektywnosc restytucji z wartosciami t^tna po rozgrzewce i po cz^sci glownej. (Stosowano tam wspolczynnik korelacji liniowej r-Pearsona). (Ferguson G.A., Takane Y.1997).
Wyniki badan i ich omowienie
Podokres przygotowania specjalnego mial za zadanie realizaj zadan w zakresie umiej^tnosci, tj. ksztaltowania wytrzymalosci oraz sily specjalnej zawodnikow, doskonalenia techniczno - taktycznego, jak rowniez: koordynaj sluchowo - ruchow^, orientaj przestrzenn^ i pami^c mi^sniow^.
Analiza ksztaltuj^cych si§ obci^zen treningowych, cz^stosci skurczow serca (HR) przeprowadzono na treningach w dwoch siedmiodniowych mikrocyklach (na pocz^tku mikrocyklu wprowadzaj^cego i na koncu mikrocyklu uderzeniowego) podokresu przygotowania specjalnego niedowidz^cych sportowcow w goalballu. Analizie poddano okresy 100-minutowych treningow (90 minut cwiczen + 10 minut restytucji). Mikrocykle pozwolily w pelni wykorzystac mozliwosci zawodnikow i zapewnic wlasciwe proporcje pomi^dzy procesami zm^czenia i jego odnowy.
Jak wynika z tab. 2, na pocz^tku mikrocyklu wprowadzaj^cego (badanie 1), sredni pomiar cz^stosci skurczow serca (HR) spoczynkowego u 3 zawodnikow byl wysoki, wahal si§ w przedziale od 72ud./min do 76ud./min. a u pozostalych graczy t^tno spoczynkowe ksztaltowalo si§ w granicach normy, tj. srednio 65 ud./min. Najwyzsza wartosc HR wynosila 76 ud./min. Natomiast pomiar dokonany na koncu mikrocyklu uderzeniowego (badanie
2), wykazal, ze wartosci t^tna spoczynkowego byly zblizone do wartosci uzyskanych w badaniu 1. Najwyzsza wartosc HR wynosila 78 ud./min. Pomiar wartosci HR po cz^sci glownej w badaniu 1, wahal si§ srednio od 150 ud./ min do 200 ud./min, natomiast w badaniu 2, srednio od 136 ud./min do 185 ud./min. Po okresie 10 minutowej restytucji srednie wartosci HR w badaniu 1, wahaly si§ w przedziale od 72 ud./min do 90 ud./min, natomiast w badaniu 2, srednio od 70 ud./min do 86 ud./min.
Analizuj^c pierwsze pytanie badawcze, stwierdzono, ze srednie wartosci t^tna spoczynkowego byly bardzo podobne w obu badaniach.
W przebiegu badanych krzywych nat^zenia wysilku fizycznego (w tab. 3) stwierdzono, ze:
ТаЬеІа 1
Шіе^ wysokosC і masa сіаіа, rodzaj dysfunkcji narzqdu wzroku, klasa sportowo- medyczna oraz okres ііаіи ^епі^и
V goalballu niedowidzqcych zawodnikдw
Іпідаїу badanego Rodzaj dysfunkcji шгс^и wzroku Wiek (lata) WysokosC гіаіа (ст) Masa гіаіа С^ё) Staz zawodniczy (Ма) К^а Sportowo- medyczna
1. ак zaCma wrodzona 44 180 70 17 В2
2. D.W. zaCma wrodzona 41 188 92 15 В2
3. МХ. wrodzony Ьгак t§cz6wki, zaCma 40 165 74 17 В2
4. М.К martwica ріатек ocznych 37 176 78 7 В2
5. D.H. pooperacyjne usuniecie soczewek 28 190 90 3 В2
6. Р.К. brak lewego ока 26 180 74 1 В2
ТаЬеІа 2
Ц'агіоіа cz%stosci skurczдw і'егса (ИК) uzyskane przez poszczegдlnych zawodnikдw V rozpatrywanych fragmentach jednostek V оЬи mikrocyklach treningowych podokresu przygotowania specjalnego ( badanie 1 - па poczqtku mikrocyklu wprowadzajqcego, badanie 2 - na Ыпт mikrocylku uderzeniowego)
LP. іш^^у zawodnik6w СHR) w badaniu 1 (Ж) w badaniu 2
Spoczynkowe Ро rozgrzewce • '5? N Й ° £ £ І гі £ £ 2 * сл о <и Рч ^ spoczynkowe Ро rozgrzewce • '5? N Й ° £ £ І Ро 10min. restytucji
1 76 161 200 90 78 158 185 82
2 D.W. 64 130 170 72 68 142 168 72
3 M.L. 72 137 168 76 66 137 158 70
4 M.R. 68 126 155 80 72 125 149 80
5 D.H. 61 139 150 76 60 120 136 69
6 Р.К. 72 131 159 84 74 128 142 78
ТаЬеІа 3
Podstawowe charakterystyki statystyczne tftna w rozpatrywanych fragmentach jednostek w obu mikrocyklach treningowych, podokresu przygotowania specjalnego (badanie 1 - na poczqtku mikrocyklu wprowadzajqcego,
badanie 2 - na Ыпт mikrocylku uderzeniowego)
Т^т Badanie 1. Badanie 2.
¿^та odch.std тМтит maksimum srednia odch.std тМтит maksimum
spoczynkowe 68,8 5,6 61 76 69,7 6,4 60 78
ро rozgrzewce 137,3 12,5 126 161 135,0 13,8 120 158
Ро cz§sci gl6wnej 167,0 17,9 150 200 156,3 18,1 136 185
ро restytucji 79,6 6,5 72 90 75,2 5,5 69 82
32012
@4
Ryc. 1 Zmiennosc srednich wartosci tçtna w jednostkach treningowych obu mikrocyklach (na poczqtku - badanie 1) mikrocyklu wprowadzajqcego i (na koñcu -badanie 2) mikrocyklu uderzeniowego, podokresu przygotowania specjalnego z uwzglçdnieniem jej charakterystycznych fragmentów.
Legenda do ryciny 1.
Badanie 1. Badanie 2.
tetno spoczynkowe б8,8 69,7
tetno po rozgrzewce 137,3 135,0
tetno po czesci glówneí 167,0 156,3
tetno po restytucii 79,б 75,2
Tabela 4
Róznice wartosci tçtna w obu badaniach w rozpatrywanych fragmentach jednostek treningowych w obu mikrocyklach, podokresu przygotowania specjalnego
Tetno Zmiana cechy (badanie 1 - badanie 2)
- x Odchylenie standardowe t-Studenta p
spoczynkowe -0,9 3,8 0,535 0,616
po rozgrzewce 2,3 9,9 0,577 0,589
po cz. glównej 10,7 5,8 4,516 0,006
restytucia 4,5 3,6 3,093 0,027
Tabela 5
Porównanie nachyleñ (gradientów) poszczególnych odcinków zmian tçtna w jednostkach treningowych obu mikrocykli, (na poczqtku) mikrocyklu wprowadzajqcego i (na koñcu) mikrocyklu uderzeniowego, podokresu
przygotowania specjalnego
Gradient Zmiana tetna t - Studenta
Badanie1 Badanie2 t p
srednia odch.std srednia odch.std
rozgrzewka 68,5 10,8 65,3 11,2 0,828 0,445
Czesc glówna 29,7 10,5 21,3 5,4 2,781 0,039
restytucja 87,3 15,0 81,2 16,7 4,936 0,004
Tabela б
Istotnosc róznic pomiçdzy tçtnem po restytucji i tçtnem spoczynkowym w obu badaniach na (poczqtku) mikrocyklu wprowadzajqcego i (na koñcu) mikrocyklu uderzeniowego, w podokresie przygotowania specjalnego
Badanie Tetno Srednia Róznica srednich t - Studenta
t P
Na poczqtku mikrocyklu wprowadzaiacego spoczynkowe 68,8 10,8 6,442 0,001
po restytucji 79,6
Na koñcu mikrocyklu uderzeniowego spoczynkowe 69,7 5,5 5,745 0,002
po restytucji 75,2
• w badaniu 1, srednie tetno spoczynkowe graczy wynosilo 68,8 ud./min., natomiast w badaniu 2, srednio
- 69,7 ud./min., zatem wartosc tego parametru byla nizsza srednio o 0,9 ud./min. w pomiarze 1;
• w badaniu 1, srednie tetno po rozgrzewce zespolu wynosilo 137,3 ud./min., natomiast w badaniu 2, srednio-135,0 ud./min., wartosc tego parametru byla nizsza o 2,7 ud./min. w pomiarze 2;
• w badaniu 1, srednie tetno sportowców po czesci glównej wynosilo 167,0 ud./min., natomiast w badaniu 2, srednio-156,3 ud./min., wartosc tego parametru byla nizsza srednio o 10,7 ud./min. w pomiarze 2;
• w badaniu 1, srednie tetno zawodników w 10 minucie restytucji wynosilo 79,6 ud./min., natomiast w badaniu
2, srednio-75,2 ud./min., wartosc tego parametru byla nizsza srednio o 4,4 ud./min. w pomiarze 2.
Z powyzszej analizy wynika, ze srednia wielkosc tetna zespolu w badaniu 2, byla nizsza, niz w badaniu
1, róznica ta wynosila srednio 4,8 ud./min. Swiadczylo to o przystosowaniu sie niedowidzacych sportowców do zastosowanych obciazeñ treningowych oraz osiagniecia przez nich wyzszego poziomu wydolnosci wysilkowej. Jedynie srednie tetno spoczynkowe odbiegalo nieco od oczekiwanego rezultatu. Jego wartosc w badaniu 2, byla srednio o 0,9 ud./min. wieksza, anizeli w badaniu 1. Taka mala róznica mogla byc spowodowana wplywem czynników zewnetrznych na wielkosc badanego parametru, np. stres. Niemniej zwrócono uwage na znaczne zróznicowanie wartosci indywidualnych tetna, co malo swój wyraz w wartosciach odchylenia standardowego oraz zakresie zmiennosci (róznica miedzy wartosciami maksymalna i minimalna).
Przebieg srednich wartosci tetna w obu badaniach przedstawiony na ryc.1 wskazuje na wystepowanie najwiekszej róznicy po czesci glównej i równiez wyraznej róznicy po restytucji. Na podstawie powyzszych danych nalezy stwierdzic, ze srednie wartosci tetna byly nizsze w badaniu drugim. Tetno srednio wzroslo po rozgrzewce o
0,9 ud./min., natomiast zmalalo po czesci glównej srednio
o 10,7 ud./min. i po 10-minutowej restytucji srednio o 4,4 ud./min. (tab.4).
Przyjmujac poziom istotnosci а = 0,1 mozna zatem bylo stwierdzic, ze srednia wartosc tetna istotnie obnizyla sie w badaniu drugim. Wiazalo sie to z zaadaptowaniem organizmu do zastosowanych obciazeñ treningowych. które w obu przypadkach byly submaksymalne. Badanie drugie charakteryzowalo sie takze mniejszym rozrzutem indywidualnym.
Analiza drugiego pytania badawczego bylo tempo zmian tetna w pierwszych fragmentach jednostek treningowych (gradient rozgrzewka) w obu mikrocyklach treningowych podokresu przygotowania specjalnego. Bylo ono podobne w obu badaniach, natomiast tempo to zmalalo statystycznie istotnie w dalszej czesci jednostek treningowych (gradienty: czesc glówna i restytucja) na koñcu mikrocyklu uderzeniowego (tab. 5).
Nizsza wartosc tetna i wolniejsze tempo jego zmian swiadczylo o lepszej adaptacji niedowidzacych sportowców do wysilku. Wobec faktu, ze w badaniu drugim, na koñcu mikrocyklu uderzeniowego tetno i
jego zmiany byly srednio mniejsze, zatem zastosowane obciazenie fizyczne wplynelo na poprawe procesów adaptacyjnych zawodników.
Wyniki analizy istotnosci róznic(tab. 5). Zmiany srednich wartosci tetna przedstawiono na ryc. 1, linia lamana. Nachylenie poszczególnych odcinków okreslalo tempo zmian tetna w danym fragmencie jednostek treningowych obu mikrocykli. Mozna, zatem bylo wyróznic trzy odcinki, których nachylenie (gradienty) mozna analizowac:
- pomiedzy srednim tetnem spoczynkowym i po rozgrzewce (gradient: rozgrzewka),
- pomiedzy srednim tetnem po rozgrzewce i po czesci glównej (gradient: czesc glówna),
- pomiedzy srednim tetnem po czesci glównej i po restytucji (gradient: restytucja).
Analiza intensywnosci wysilku fizycznego podczas rozgrzewki i czesci glównej jednostek treningowych obu mikrocyklów ( badanie 1 i 2).
Do okreslenia przewidywalnej maksymalnej czestosci skurczów serca (HRmax) uzyto nastepujacej reguly (Jaskulski A. 2002): ^
HR = 220 - wiek w latach
max
Wedlug przytoczonej reguly tetno maksymalne poszczególnych zawodników wynosilo:
1. Zawodnik G.R. - HR = 176 ud./min.,
max
2. Zawodnik D.W. - HR = 179 ud./min.,
max
3. Zawodnik M.L.- HR = 180 ud./min.,
max
4. Zawodnik M.R. - HR = 183 ud./min.,
max
5. Zawodnik D.H. - HR = 192 ud./min.,
max
6. Zawodnik P.K. - HR = 194 ud./min.,
max
HR srednie dla calego zespolu = 184 ud./min.
max
Analiza srednich wartosci tçtna graczy po rozgrzewce (15’) w obu badaniach
Srednia wartosc tetna druzyny po rozgrzewce wynosila w badaniu 1 - 137,3 ud./min., natomiast w badaniu 2 -135,0 ud./min.
W badaniu 1 uzyskano:
HR - srednia 184 ud./min. (srednia maksymalna
max
czestosc skurczów serca po rozgrzewce),
HR po rozgrzewce - srednia 137,3 ud./min. (srednia czestosc skurczów serca po rozgrzewce uzyskana przez badanych). Zatem 184 ud./min. stanowilo srednia maksymalna czestosc skurczów serca, jaka mogli uzyskac zawodnicy bezposrednio po rozgrzewce. Bylo to 100% intensywnosci obciazenia treningowego. Natomiast zawodnicy osiagneli srednio 137,3 ud./min., co stanowilo 74% HR .
max
W badaniu 2 uzyskano:
HR - srednia184 ud./min. (srednia maksymalna
max
czestosc skurczów serca po rozgrzewce),
HR po rozgrzewce - srednia 135,0 ud./min. (srednia czestosc skurczów serca po rozgrzewce uzyskana przez badanych). Zatem 184 ud./min. stanowilo srednia maksymalna czestosc skurczów serca, jaka mogli uzyskac zawodnicy bezposrednio po rozgrzewce. Bylo to 100% intensywnosci obciazenia treningowego. Natomiast zawodnicy osiagneli srednio 135,0 ud./min., co stanowilo 73% HR .
max
2012
ü
Badanie 1. Badanie 2.
Ryc. 2 Srednie wartosci tftna spoczynkowego i po restytucji na poczqtku mikrocyklu wprowadzajqcego (badanie 1) i na koncu mikrocyklu uderzeniowego (badanie 2) w podokresie przygotowania specjalnego
Legenda do ryciny 2
Tetno Badanie 1 Badanie 2
Srednie tetno spoczynkowe 68,8 69,7
Srednie tetno po restytucji 79,6 75,2
Tak wiec, intensywnosc po rozgrzewce u niedowidzacych graczy wynosila 74% HRmax w badaniu 1 i 73% HRmax w badaniu 2. Wedlug Jaskolskiego (2002) nalezy intensywnosc ta uznac za srednie, tj. mieszczaca sie w przedziale od 60% do 79% HR .
r A max
Analiza srednich wartosci tftna druzyny po czqsci giöwnej (65’) w obu badaniach.
Srednia wartosc tetna druzyny po czesci glownej wynosila w badaniu 1 - 167 ud./min., natomiast w badaniu 2 - 156,3 ud./min.
W badaniu 1 uzyskano:
HR - srednia 184 ud./min. (srednia maksymalna
max
czestosc skurczow serca po czesci glownej),
HR po czesci glownej - srednia 167 ud./min. (srednia czestosc skurczow serca po czesci glownej uzyskana przez badanych). Zatem 184 ud./min. stanowilo srednia maksymaln^ czestosc skurczow serca, jaka mogli uzyskac zawodnicy bezposrednio po czesci glownej. Bylo to 100% intensywnosci obciazenia treningowego. Natomiast zawodnicy osiagneli srednio 167 ud./min. co stanowilo ok. 90% HR .
max
W badaniu 2 uzyskano:
HR - srednia 184 ud./min. (srednia maksymalna
max
czestosc skurczow serca po czesci glownej),
HR po czesci glownej - srednia 156,3 ud./min. (srednia czestosc skurczow serca po czesci glownej uzyskana przez badanych). Zatem 184 ud./min. stanowilo srednia maksymalna czestosc skurczow serca, jaka mogli uzyskac zawodnicy bezposrednio po czesci glownej. Bylo to 100% intensywnosci obciazenia treningowego. Natomiast zawodnicy osiagneli srednio 156,3 ud./min., co stanowilo ok. 84% HR .
max
Analizujac efektywnosc restytucji miedzy pomiarem dokonanym na poczatku mikrocyklu wprowadzajacego, podokresu przygotowania specjalnego a pomiarem dokonanym pod koniec mikrocyklu uderzeniowego stwierdzono, ze w obu badaniach srednie wartosci tetna po restytucji byly statystycznie istotnie wyzsze od srednich wartosci tetna spoczynkowego. Jednak roznica tych wartosci tetna byla mniejsza w badaniu drugim. Poniewaz jednoczesnie roznica ta stanowila ocene efektywnosci restytucji, mozna bylo zatem powiedziec, ze przebiegala ona srednio efektywniej pod koniec mikrocyklu uderzeniowego (tab. 6 i ryc. 2).
Porownanie efektywnosci tetna na poczatku mikrocyklu wprowadzajacego i na koncu mikrocyklu uderzeniowego podokresu przygotowania specjalnego przedstawia (tab. 7).
Efektywnosc restytucji oceniana byla jako roznica pomiedzy srednim tetnem po restytucji i tetnem spoczynkowym. Efektywnosc ta byla niemal dwukrotnie wyzsza, a roznica pomiedzy oboma badaniami byla statystycznie istotna. Mozna bylo zatem postawic pytanie, czy efektywnosc restytucji zalezala od stazu zawodniczego? Odpowiednia analize przedstawiono ponizej.
W celu znalezienia odpowiedzi na to pytanie podzielono zawodnikow na dwie grupy o roznym stazu zawodniczym. Zastosowany podzial przedstawiono w tab. 8.
Efektywnosc restytucji (srednia roznica tetna po restytucji i tetna spoczynkowego) okazala sie lepsza u zawodnikow o dluzszym stazu treningowym(tab. 9 i ryc.
3). Roznice srednich efektywnosci restytucji miedzy
Tabela 7
Poröwnanie efektywnosci restytucji jednostek treningowych obu mikrocyklöw,
1 - mikrocykl wprowadzajqcy i 2 - mikrocykl uderzeniowy podokresu przygotowania specjalnego
Badanie Srednia Roznica Test Studenta
srednich t P
1-mikrocykl 10,8 5,3 3,730 0,014
2-mikrocykl 5,5
Tabela 8
Podziai badanych zawodniköw na dwie grupy o röznym stazu zawodniczym
Staz zawodniczy Liczebnosc Srednia Minimum Maksimum
do 10 lat 3 3,7 1 7
ponad 10 lat 3 16,3 15 17
Tabela 9
Poröwnanie efektywnosci restytucji w wyodrgbnionych grupach zawodniköw o röznym stazu zawodniczym
Badanie Staz zawodniczy t - Studenta
<10 lat >10 lat t P
1 - mikrocykl 13,0 8,7 1,410 0,231
2 - mikrocykl 7,0 4,0 1,964 0,121
Ryc. 3 Tgtno po restytucji wyrazone w procentach tgtna spoczynkowego w grupach zawodniköw o röznym stazu zawodniczym
Legenda do ryciny 3:
staz zaw.<10 lat staz zaw>10 lat
1-mikrocykl 120% 112%
2- mikrocykl 111% 106%
32012
Il
Tabela 10
Srednie wartosci tçtna (minimum i maksimum) spoczynkowego, po rozgrzewce, po czçsci giównej i 10-minutowej restytucji w badaniu 1
Tçtno Srednia Odchylenie standardowe Minimum Maksimum
Spoczynkowe 68,8 5,6 61 76
po rozgrzewce 137,3 12,5 126 161
po cz. glównej 167,0 17,9 150 200
Restvtucia 79,6 6,5 72 90
Tabela 11
Srednie wartosci tçtna (minimum i maksimum) spoczynkowego, po rozgrzewce, po czçsci giównej i 10-minutowej restytucji w badaniu 2
Tçtno Srednia Odchylenie standardowe Minimum Maksimum
Spoczynkowe 69,7 6,4 60 78
po rozgrzewce 135,0 13,8 120 158
po cz. glówneí 156,3 18,1 136 185
Restytucia 75,2 5,5 69 82
Tabela 12
Korelacja efektywnosci restytucji z wartosciami tçtna w wyodrçbnionych fragmentach jednostek
treningowych w obu mikrocyklach
Tçtno Badanie 1. Badanie 2.
Po rozgrzewce 0,33 -0,62
Po czçsci glównej -0,01 -0,28
Tabela 13
Zaleznosc miçdzy maksymalnq HR, a % VO2 max wg Jaskólskiego (12)
HRmax [%] VO2max [%]
50 28
60 40
70 58
80 70
90 83
100 100
dwiema grupami byly wyrazne, ale nie mozna bylo ich uznac za statystycznie istotne. Przyczyna zapewne tkwi w malej liczebnosci porównywanych grup.
Analizujqc badanie drugie, nalezy stwierdzic, ze uzyskane srednie wartosci tçtna wyodrçbnionych czçsciach jednostki treningowej (po rozgrzewce, po czçsci glównej i 15-minutowej restytucji) w pomiarach dokonanych w obu mikrocyklach treningowych podokresu przygotowania specjalnego u badanych zawodników w obu badaniach byly wysokie (tab.10 i 11) i wynosily:
W badaniu 1:
- po rozgrzewce - srednio 137,3 ud./min.,
- po czçsci glównej - srednio 167,0 ud./min.,
- po 10-minutowej restytucji -srednio 79,6 ud./min.
W badaniu 2:
- po rozgrzewce - srednio 135,0 ud./min.,
- po czçsci glównej - srednio 156,3 ud./min.,
- po 10-minutowej restytucji - srednio 75,2 ud./min.
Srednie wartosci tçtna spoczynkowego byly bardzo podobne w obu badaniach. Natomiast srednie tçtno po rozgrzewce, po czçsci glównej i po restytucji, w drugim mikrocyklu, podokresu przygotowania specjalnego
bylo nizsze. Niemniej zwrócono uwagç na znaczne zróznicowanie wartosci indywidualnych tçtna, co znajduje swój wyraz w wartosciach odchylenia standardowego oraz w zakresie zmiennosci (róznica miçdzy wartosciami maksymalnq i minimalnq).
Analizujqc zaleznosc efektywnosci restytucji od wartosci tçtna po rozgrzewce i po czçsci glównej, byla ona istotna statystycznie w badaniu 1. Na podstawie uzyskanych danych zamieszczonych w (tab. 12) oceniano korelacjç tçtna w trakcie treningu z efektywnosci^ restytucji.
W badaniu 1, korelacja efektywnosci restytucji z wartosciami tçtna po rozgrzewce byla znacznie slabsza w porównaniuzkorelacjqwbadaniu2 (tab .12).W spólczynniki korelacji w badaniu 2 byly ujemne, co swiadczylo o tym, ze wyzsze wartosci tçtna w wyodrçbnionych czçsciach jednostek treningowych sprzyjaly wiçkszej efektywnosci restytucji. Zaobserwowane korelacje nie byly statystycznie istotne, co wiqzalo siç ze zbyt malq liczebnosciq materialu. Zaleznosc efektywnosci restytucji od tçtna po rozgrzewce byla, bowiem wyrazna. Wiqzalo siç to najprawdopodobniej z lepszq adaptacjq organizmów do wytçzonej pracy przy submaksymalnych i maksymalnych obciqzeniach.
Dyskusja
W dostçpnej literaturze nie spotkano dokladnego opisu obciqzen treningowych, które przedstawione byly za pomocq czçstosci skurczów serca (HR) i ich wplywu na organizm u osób z uszkodzeniem narzqdu wzroku. Stqd trudno jest podejmowac dyskusjç porównujqc badania innych autorów.
Zastosowane obciqzenia treningowe u niedowidzqcych sportowców w goalballu nie wykazaly istotnych róznic reakcji organizmu podczas wysilku, co obrazowaly wielkosci badanego tçtna. Srednie wielkosci tçtna na koncu mikrocyklu uderzeniowego podokresu przygotowania specjalnego, byly nizsze, niz w na poczqtku mikrocyklu wprowadzajqcego. Swiadczylo to o przystosowaniu siç organizmów zawodników do zastosowanych obciqzen treningowych oraz osiqgniçcia przez nich wyzszego poziomu wydolnosci wysilkowej.
Wykazano, ze przebieg srednich wartosci tçtna w obu badaniach wskazaly na wystçpowanie najwiçkszej róznicy po czçsci glównej i równiez wyraznej róznicy po 10 minutowej restytucji.
Tempozmiantçtnawpierwszychfragmentachjednostek treningowych (gradient rozgrzewka) bylo podobne w obu badaniach, natomiast zmalalo statystycznie istotnie w dalszej czçsci jednostek treningowych (gradienty: czçsc glówna i restytucja) na koncu mikrocyklu uderzeniowego, podokresu przygotowania specjalnego. Nizsza wartosc tçtna i wolniejsze tempo jego zmian swiadczylo o lepszej adaptacji organizmu do wysilku. Zatem wobec faktu, ze w badaniu drugim, na koncu mikrocyklu uderzeniowego tçtno i jego zmiany byly mniejsze, nalezy stwierdzic, ze obciqzenie fizyczne wplynçlo na poprawç procesów adaptacyjnych niedowidzqcych zawodników.
Efektywnosc restytucji oceniana byla, jako róznica pomiçdzy tçtnem po restytucji i tçtnem spoczynkowym w tym celu podzielono zawodników na dwie grupy o róznym stazu zawodniczym. Róznica tçtna po restytucji i tçtna spoczynkowego okazala siç srednio lepsza u zawodników o dluzszym stazu, co moglo swiadczyc o wiçkszej tolerancji organizmu na zastosowane obciqzenia treningowe. Róznice srednich efektywnosci restytucji miçdzy dwiema grupami zawodników byly wyrazne, ale nie mozna bylo ich uznac za statystycznie istotne. Przyczyna tkwila w malej liczebnosci porównywanych grup (tylko po trzy osoby).
W trakcie badanych mikrocykli podokresu przygotowania specjalnego odnotowano wspólzaleznosc pomiçdzy wartosciami tçtna po rozgrzewce i po czçsci glównej. Wspólzaleznosci te byly istotne statystycznie. Zawodnicy, którzy uzyskali wysokie wartosci tçtna po rozgrzewce charakteryzowali siç tez wysokimi wartosciami tçtna w czçsci glównej. Najprawdopodobniej pod wplywem zastosowanych obciqzen fizycznych doszlo tu do zwiçkszenia mozliwosci czynnosciowych serca, dziçki czemu maksymalna ilosc krwi tloczonej do krwioobiegu mogla osiqgnqc podczas pracy wyzszy poziom. Zwiçkszenie maksymalnej ilosci krwi tloczonej przez serce polepszylo, bowiem w procesie treningu mozliwosci transportowe tlenu oraz surowców energetycznych, hormonów i produktów przemiany materii. Stworzylo to
korzystne warunki do wykonywania wysilków fizycznych
i poprawie procesów restytucyjnych a zatem trening fizyczny poprawil u nich wydolnosc ukladu sercowo-naczyniowego. W wyniku tego poprawilo siç ukrwienie tkanek pracujqcych, a co za tym idzie - zmniejszala siç czçstosc skurczów serca podczas standardowego wysilku submaksymalnego (Kubica R.1999).
Obciqzenia fizyczne zawodników w czçsci glównej jednostek treningowych obu mikrocyklów treningowych podokresu przygotowania specjalnego nalezy uznac za submaksymalne. Intensywnosc wysilku w czçsci glównej w trakcie badania 1 nalezalo uznac za wysokq. Podstawq takiego stwierdzenia byla reakcja fizjologiczna organizmu na taki wysilek odczytana z pomiarów HR. Wedlug Jaskólskiego (2002) wysilki o tak wysokiej intensywnosci zawieraly siç w przedziale > 90% HRmax. Intensywnosc wysilku w czçsci glównej w trakcie drugiego badania nalezalo uznac za bardzo wysokq. Wysilki te zawieraly siç w przedziale ponizej 90% HRmax. Dodatkowo nalezalo stwierdzic, ze obciqzenia fizyczne zastosowane u niedowidzqcych zawodników w mikrocyklach treningowych w tym podokresie byly ponadprogowe (tj. takie, w których intensywnosc przekraczala próg mleczanowy). Wedlug Górskiego (Górski J.2001), przekroczenie tego progu u zawodników wystçpowalo wówczas, gdy zawodnik wykorzystal od 30 do 50% VO2 max. Niedowidzqcy zawodnicy uzyskali ten próg zarówno podczas rozgrzewki, jak i w czçsci glównej. Ilustruje to tab.13 ukazujqca przeliczenie %HRmax na %VO2 max.
Zawodnicy uzyskali srednio nastçpujqce wartosci %VO2max po rozgrzewce w badaniu 1 srednia maksymalna czçstosci skurczów wynosila 74% HR , co stanowilo w
r J max7
przyblizeniu 61,3% VO2max a w badaniu 2, z 73% HRmax, uzyskano w przyblizeniu 60,5% VO2max. Natomiast po czçsci glównej, w badaniu 1, srednia maksymalna czçstosci skurczów wynosila 90% HR , co stanowilo w
max
przyblizeniu 83% VO2max, a w badaniu 2, z 84% HRmax, uzyskano w przyblizeniu 73,5% VO2max.
Szybkosc i przebieg wyrównania czçstosci pracy serca do poziomu spoczynkowego, po zakonczeniu wysilku takze stanowi istotne zródlo informacji o sprawnosci ukladu krqzenia. Procesy te zalezq od osiqgniçtych podczas treningu wartosci maksymalnych HR oraz stopnia wytrenowania badanych zawodników. Przy obciqzeniu pracq o jednakowej objçtosci i intensywnosci, mniejsza czçstosc skurczów serca bçdzie wskazywala na poprawç zdolnosci wysilkowej badanych (Prus G.2003).
W badaniach wlasnych stwierdzono, ze srednie wartosci tçtna po restytucji byly statystycznie istotnie wyzsze od srednich wartosci tçtna spoczynkowego. Jednak róznica tych wartosci tçtna byla mniejsza na koncu mikrocyklu uderzeniowego. Poniewaz jednoczesnie róznica ta stanowila ocenç efektywnosci restytucji, mozna bylo zatem powiedziec, ze przebiegala ona efektywniej pod koniec mikrocyklu uderzeniowego.
Z przeprowadzonych badan wynika, ze w mikrocyklach treningowych, podokresu przygotowania specjalnego zawodnicy osiqgnçli lepsze (nizsze) srednie wartosci tçtna pod koniec mikrocyklu uderzeniowego.
Na pocz^tku mikrocyklu wprowadzaj^cego wraz ze wzrostem obci^zenia treningowego srednie wartosci tçtna zmienialy siç od 137 ud./ min po rozgrzewce, do srednio 167 ud./min po czçsci glownej jednostki treningowej i do srednio 79 ud./min po 10 minutowej restytucji. Natomiast nizsze wyniki odnotowano na koncu mikrocyklu uderzeniowego, srednie wartosci tçtna zmienialy siç od 135 ud./min po rozgrzewce, do srednio 156 ud./min po czçsci glownej treningu, az do sredniej 75 ud/min po restytucji. Biorçc pod uwagç srednie wartosci skurczow serca (HR) podczas badanych mikrocykli, zauwazono, ze srednie wartosci HR u badanych zmienily siç istotnie statystycznie. Zmiany te dotyczyly wartosci po rozgrzewce z 137 ud./min na 135 ud./min. Obciqzenie HR nast^pilo po czçsci glownej ze 167 ud./min do 156 ud./min. Rowniez istotne obci^zenie srednich wartosci tçtna wystqpilo podczas restytucji z 79 ud./min do 75 ud./ min. Zastosowane optymalne obciqzenie dopasowane byly do mozliwosci zawodnikow, nast^pil rowniez odpowiedni rozklad tçtna (HR) miçdzy obciqzeniem w jednostkach treningowych a wypoczynkiem (restytucji). Pozwolilo to zawodnikom poprawic technikç i taktykç zespolu, jak rowniez pozytywne elementy sprawnosci specjalnej tj. koordynacjç sluchowo-ruchow^, orientacjç przestrzenno - lokomocyjn^ oraz przystosowac organizm do wytçzonej pracy o duzej objçtosci i intensywnosci obci^zen treningowych.
Podsumowuj^c przygotowanie druzyny do zastosowanych obci^zen w jednostkach treningowych na koncu mikrocyklu uderzeniowego bylo lepsze niz na pocz^tku mikrocyklu wprowadzaj^cego, podokresu przygotowania specjalnego. Treningi sportowe przeprowadzane w obu mikrocyklach tego podokresu,
Literatura:
1. Bahrynowska-Fic J. Properties and methods of exercises and sport of disabled people. [Wlasciwosci i metodyka cwiczen fizycznych oraz sport inwalidzki]. PZWL, Warszawa, 1999, 200 p.
2. Bolach E. Team sports games as a way of compensation system of visually impaired. [Zespolowe gry sportowe jako sposob systemu kom-pensacji inwalidow narz^du wzroku]. AWF, Wroclaw 1994, 160 p.
3. Bolach E.,Pelka P. Assessment of physical eye practicing disabled sports team games (torball and goal ball) .[Ocena sprawnosci fizycznej inwalidow narz^du wzroku uprawiaj^cych sportowe gry zespolowe (torball i goal ball)]. Postçpy Rehabilitacji 1995, vol.3, pp.45-49.
4. Bolach E. Sports team games in improving the blind and visually impaired. [Sportowe gry zespolowe w usprawnianiu niewidomych i niedowidz^cych]. AWF, Wroclaw 1999, 240 p.
5. Bolach E., Bolach B., Maslo M. Analysis of the effectiveness of the game in attack players playing in the tournament for the Polish championship in goalball. [Analiza skutecznosci gry w ataku zawodnikow graj^cych w turnieju o mistrzostwo Polski w pilce bramkowej (goalball)] [w:] Aktywnosc ruchowa osob niepelnosprawnych. Monografia. Red. J. Migasiewicz, E. Bolach. Typoskript i Polskie Towarzystwo Walki z Kalectwem, Wroclaw, T.2, 2006, pp. 127 - 140.
6. Bolach E., Bolach B., Maslo M. Analysis of the effectiveness of the game in defense of the players in the tournament for the Polish championship in goalball. [Analiza skutecznosci gry w obronie zawodni-kow graj^cych w turnieju o mistrzostwo Polski w pilce bramkowej (goalball)]. [w:] Aktywnosc ruchowa osob niepelnosprawnych. Mo-nografia. Red. J. Migasiewicz, E. Bolach. Typoskript i Polskie Towa-rzystwo Walki z Kalectwem, Wroclaw, 2008, T. 3, pp. 67 - 81.
7. Bolach E., Ubaka J.U. The correlation between the projections performed on goal the ball and times the implementation of a defensive position in the national goalball team players]. [Korelacja pomiçdzy
w pilce bramkowej (goalball), pozwolily podwyzszyc mozliwosci wysilkowe zawodnikow, co wplynçlo na ich stan wytrenowania i pozwolilo przyst^pic do zawodow w lepszej formie sportowej.
Wnioski
Struktura obci^zen treningowych w dwoch mikrocyklach treningowych, podokresu przygotowania specjalnego u niedowidz^cych sportowcow w goalballu miala znacz^cy wplyw na przebieg zmian adaptacyjnych w zakresie zachowania siç czçstosci skurczow serca (HR) oraz ksztaltowania formy sportowej zawodnikow.
Obci^zenie treningowe zastosowane w jednostkach treningowych wplynçlo na zmniejszenie srednich czçstosci skurczow serca podczas wykonywania standardowych wysilkow submaksymalnych doprowadzaj^c tym samym do adaptacji organizmow na zastosowane obci^zenie.
Dynamika zmian tçtna badanych zawodnikow w trakcie trwania jednostek treningowych ulegla zmniejszeniu w badaniu drugim podokresu przygotowania specjalnego.
Zastosowane obci^zenia fizyczne w mikrocyklach treningowych podokresu przygotowania specjalnego wplynçly skutecznie na poprawç procesow restytucji niedowidz^cych sportowcow. Zawodnicy uzyskali szybszy spadek czçstosci skurczow serca (HR) do wartosci spoczynkowej w porownaniu do badania pierwszego.
Na podstawie przeprowadzonych badan nalezy stwierdzic, iz proste regresje obrazuj^ce nachylenie krzywych srednich wartosci tçtna w badaniach 1 i 2 byly niemal rownolegle w kazdej z rozpatrywanych czçsciach treningowych mikrocyklow. Swiadczylo to o podobnej reakcji organizmu sportowcow na zastosowane obci^zema treningowe w obu podokresach przygotowania specjalnego.
References:
1. Bahrynowska-Fic J. Properties and methods of exercises and sport of disabled people [Wlasciwosci i metodyka cwiczen fizycznych oraz sport inwalidzki], Warszawa, PZWL, 1999, 200 p.
2. Bolach E. Team sports games as a way of compensation system of visually impaired [Zespolowe gry sportowe jako sposob systemu kompensacji inwalidow narz^du wzroku], Wroclaw, AWF, 1994, 160 p.
3. Bolach E.,Pelka P. Assessment of physical eye practicing disabled sports team games (torball and goal ball) [Ocena sprawnosci fizycznej inwalidow narz^du wzroku uprawiaj^cych sportowe gry zespolowe (torball i goal ball)], Postepy Rehabilitacji, 1995, vol.3, pp.45-49.
4. Bolach E. Sports team games in improving the blind and visually impaired [Sportowe gry zespolowe w usprawnianiu niewidomych i niedowidz^cych], Wroclaw, AWF, 1999, 240 p.
5. Bolach E., Bolach B., Maslo M. Analysis of the effectiveness of the game in attack players playing in the tournament for the Polish championship in goalball [Analiza skutecznosci gry w ataku zawodnikow graj^cych w turnieju o mistrzostwo Polski w pilce bramkowej (goalball)] Wroclaw, 2006, T.2, pp. 127 - 140.
6. Bolach E., Bolach B., Maslo M. Analysis of the effectiveness of the game in defense of the players in the tournament for the Polish championship in goalball. [Analiza skutecznosci gry w obronie zawodnikow graj^cych w turnieju o mistrzostwo Polski w pilce bramkowej (goalball)]. Wroclaw, 2008, T. 3, pp. 67 - 81.
7. Bolach E., Ubaka J.U. The correlation between the projections performed on goal the ball and times the implementation of a defensive position in the national goalball team players. [Korelacja pomiçdzy wykonywanymi rzutami pilki na bramkç a czasem wykonania pozycji obronnej u zawodnikow kadry narodowej w pilce bramkowej (goalball)]. Wroclaw, 2008, T. 3, pp. 99 - 110.
wykonywanymi rzutami pilki na bramk^ a czasem wykonania po-zycji obronnej u zawodnikow kadry narodowej w pilce bramkowej (goalball)]. [w:] Aktywnosc ruchowa osob niepelnosprawnych. Mo-nografia. Red. J. Migasiewicz, E. Bolach. Typoskript i Polskie Towa-rzystwo Walki z Kalectwem, Wroclaw, 2008, T. 3, pp. 99 - 110.
8. Naglak Z. Methodology of training an athlete. [Metodyka treningo-wa sportowca]. AWF, Wroclaw, 1999, 125 p.
9. Ulatowski T. The practice of sport [Praktyka sportowa]. PTNKF, Warszawa, 1996, 212 p.
10. Sozanski H. Fundamentals of the theory of sports training [Podstawy teorii treningu sportowego]. Centralny Osrodek Sportu, Warszawa, 1999, 280 p..
11. Gorski J. Physiological basis of physical exercise. [Fizjologiczne podstawy wysilku fizycznego]. PZWL, Warszawa, 2001, 184 p.
12. Jaskolski A. Fundaments of exercise physiology with an outline of human physiology [Podstawy fizjologii wysilku fizycznego z za-rysem fizjologii czlowieka]. AWF, Wroclaw, 2002, 248 p.
13. Kozlowski S.,Nazar K. Introduction to clinical physiology.[Wpro-wadzenie do fizjologii klinicznej]. PZWL, Warszawa, 1999, 264 p.
14. Ferguson G.A., Takane Y. Statistical analysis in psychology and pedagogy. [Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice]. PWN, Warszawa, 1997, 280 p.
15. Kubica R. Basic physiology of labor and physical fitness.[Podstawy fizjologii pracy i wydolnosci fizycznej]. AWF, Krakow, 1999, 288 p.
16. Prus G. Sports Training. [Trening sportowy].AWF, Katowice, 2003, 212 p.
Информация об авторах: Болах Евгениуш
bolach.eugeniusz@awf.wroc.pl Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Болах Бартош
bolach.bartosz@awf.wroc.pl Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Мигасевич Юлиуш dzial.nauki@awf.wroc.pl Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Палига Здислав dzial.nauki@awf.wroc.pl Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Приступа Татьяна tetyanaprystupa@gmail.com Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Марцинишин Элжбета dzial.nauki@awf.wroc.pl Академия физического воспитания во Вроцлаве аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша Поступила в редакцию 20.02.2012г.
8. Naglak Z. Methodology of training an athlete. [Metodyka treningowa sportowca]. AWF, Wroclaw, 1999, 125 p.
9. Ulatowski T. The practice of sport [Praktyka sportowa]. PTNKF, Warszawa, 1996, 212 p.
10. Sozanski H. Fundamentals of the theory of sports training [Podstawy teorii treningu sportowego]. Centre Sport, Warszawa, 1999, 280 p.
11. Gorski J. Physiological basis of physical exercise. [Fizjologiczne podstawy wysilku fizycznego]. PZWL, Warszawa, 2001, 184 p.
12. Jaskolski A. Fundaments of exercise physiology with an outline of human physiology [Podstawy fizjologii wysilku fizycznego z zarysem fizjologii czlowieka]. AWF, Wroclaw, 2002, 248 p.
13. Kozlowski S.,Nazar K. Introduction to clinical physiology. [Wprowadzenie do fizjologii klinicznej]. PZWL, Warszawa, 1999, 264 p.
14. Ferguson G.A., Takane Y. Statistical analysis in psychology and pedagogy. [Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice]. PWN, Warszawa, 1997, 280 p.
15. Kubica R. Basic physiology of labor and physicalfitness. [Podstawy fizjologii pracy i wydolnosci fizycznej]. AWF, Krakow, 1999, 288 p.
16. Prus G. Sports Training. [Trening sportowy].AWF, Katowice, 2003, 212 p.
Information about the authors: Bolach Eugeniusz
bolach.eugeniusz@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Bolach Bartosz
bolach.bartosz@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Migasiewicz Juliusz dzial.nauki@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Paliga Zdzislaw dzial.nauki@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Prystupa Teatyna tetyanaprystupa@gmail.com Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Marciniszyn Elzbieta
dzial.nauki@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35 51-612 Wroclaw, Poland
Came to edition 20.02.2012.
