CC BY
51Ocena sprawnosci fizycznej specjalnej u zawodnikow w polskiej lidze goalballa
Bolach B., Migasiewicz J., Prystupa T., Konieczna K.
Akademia Wychowania Fizycznego we Wrodawiu
Annotation:
Bolach B., Migasiewicz J., Prystupa T., Konieczna K. Assessment of physical fitness with special players in the Polish league of goalball. The
purpose of the study is to analyze the special fitness of visually impaired athletes in the subperiod special preparation of goalball players from first league teams, from Lublin and Wroclaw. The study involved 12 visually impaired athletes from clubs “Start” Lublin and Wroclaw (champion and vice-champion of the country), participating in the competition for Polish Championships. To assess the physical fitness of the special uses tests developed by the Bolach of spatial orientation - motion, coordination of auditory tests - mobility, hearing test of dynamic location of the sound source, tests to locate the touch points on the substrate. It was found that a group of visually impaired athletes from Lublin and Bierutow obtained similar results in tests: spatial orientation - motion, coordination, auditory - mobility, hearing location of the dynamic localization of sound sources and touch points on the substrate.
Key words:
disabled sports, goalball, a special physical fitness.
Болак Б., Мигазивич Д., Приступа Т., Конижна К. Оценка физического состояния со специальными игроками в Польской лиге голбола. Цель изучения
- проанализировать специальную пригодность визуально замедленных атлетов, которые относятся к определенному периоду в специальном приготовлении голбол-игроков от основных составов лиги, из Люблина и Вроцлава. В исследовании принимало участие 12 визуально ослабленных атлетов от клубов «Старт» Люблин и Вроцлав (чемпион и вице-чемпион страны), участвуя в соревновании за Польские Чемпионаты. Чтобы оценить физическое состояние использовались специальные тесты, разработанные Болаком, которые развивают пространственную ориентацию
- движение, координация слуховых испытаний - подвижность, слушая динамическое расположение звукового источника, а также, проверяя место расположения тач-пунктов. Определено, что группа визуально замедленных атлетов из Люблина и Бирутов получает подобные результаты в испытаниях: пространственная ориентация - движение, координация, аудитория
- подвижность, слушая расположение динамичной локализации.
спорт для инвалидов, голбол, специальное физическое состояние.
Болак Б., Мигазивич Д., Приступа Т., Конижна К. Оцінка фізичного стану із спеціальними гравцями в Польській лізі голбола. Мета вивчення -проаналізувати спеціальну придатність візуально уповільнених атлетів, які відносяться до певного періоду в спеціальному приготуванні голбол-гравців від основних складів ліги, з Любліна та Вроцлава. У дослідженні брало участь 12 візуально ослаблених атлетів від клубів « Старт» Люблін і Вроцлав (чемпіон і віце-чемпіон країни), беручи участь в змаганні за Польські Чемпіонати. Щоб оцінити фізичний стан використовувалися спеціальні тести, розроблені Болаком, які розвивають просторову орієнтацію
- рух, координація слухових випробувань - рухливість, слухаючи динамічне розташування звукового джерела, а також, перевіряючи місце розташування тач-пунктів. Визначено, що група візуально уповільнених атлетів з Любліна і Бирутів отримує подібні результати у випробуваннях: просторова орієнтація - рух, координація, аудитор-на рухливість, слухаючи розташування динамічної локалізації.
спорт для інвалідів, голбол, спеціальний фізичний стан.
Wst^p
Zmysl wzroku uznawany jest za najwazniejszy ze zmyslow czlowieka, poniewaz dostarcza najwi^cej informacji o swiecie zewn^trznym. Ponad 80% informacji z zewn^trz dociera do mozgu za pomoc^ wzroku (Cabak A. 2003, Podlesny S. 1989).
Wielu osob niedowidz^cych pomimo znacznego defektu wzroku nie posiada istotnych ograniczen i trudnosci w wypelnianiu swoich rol spolecznych, a wi§c nie stanowi wyraznego przedmiotu zainteresowania sluzb rehabilitacyjnych. Po prostu radz^ oni sobie w codziennych sprawach zyciowych i zawodowych (Cabak A. 2003, Watt L., Ng G.Y. 1997).
Narz^d wzroku pelni istotn^ rol§ ze wzgl^du na lokomoj edukaj prac§ zarobkow^. Wplywa na strefy emocjonaln^, orientaj przestrzenn^ i komunikowanie si§ z otoczeniem. Uszkodzenie zmyslu wzroku jest szczegolnym rodzajem inwalidztwa, wymagaj^cym stosowania specyficznych oddzialywan rehabilitacyjnych. Olbrzymie procesy poznawcze i ograniczenie mozliwosci samodzielnego poruszania si§ powoduj^, ze zaburzenie widzenia stanowi obecnie najcz^stsz^ przyczyn^ ograniczenia aktywnosci spolecznej, zawodowej i kulturalnej (Bolach E. 2001, Cabak A. 2003, Podlesny S. 1989, Skaggs S. 1996).
Celem pracy jest analiza sprawnosci fizycznej specjalnej u niedowidz^cych sportowcow w podokresie przygotowania specjalnego na przykladzie mistrza i wicemistrza Polski z Lublina i Wroclawia.
© Bolach B., Migasiewicz J., Prystupa T., Konieczna K., 2012
Hipoteza zerowa: Przewiduje si§ podobny wplyw gry w goalball na sprawnosc fizyczn^ specjaln^ niedowidz^cych sportowcow w obu druzynach.
Material i metody badah
Material badan obejmowal grup§ 12 niedowidz^cych sportowcow z I grupy sportowo - medycznej, z klas B2 i B3, z klubow mistrza Polski „Startu” Lublin i wicemistrza Polski „Startu” Wroclaw, uczestnicz^cych w rozgrywkach I ligi o mistrzostwa Polski w pilce bramkowej (goalball).
Druzyna Lublina liczyla 6 zawodnikow niedowidz^cych, 2 z nich mialo klas§ sportow^ B3, 4 pozostalych - klas§ sportow^ B2. Wiek badanych ksztaltowal si§ od 20 do 40 lat, przy sredniej wieku 28 lat, natomiast staz zawodniczy wynosil od 2 lat do 16 lat, przy sredniej stazu 7,6 lat.
Druzyna z Wroclawia liczyla rowniez 6 zawodnikow niedowidz^cych, wszyscy mieli klas§ sportow^ - B2. Wiek badanych ksztaltowal si§ od 26 do 43 lat, przy sredniej wieku 35,8 lat, a staz w druzynie wynosil od 1 roku do 17 lat przy sredniej stazu 10 lat.
W obu druzynach przewazalo wyksztalcenie zawodowe i srednie. Zawod i charakter pracy zdeterminowane byly rodzajem inwalidztwa, dominowala praca siedz^ca, w Zakladach Pracy Chronionej.
Badania zostaly przeprowadzone w salach sportowych „Startu” w Lublinie i Bierutowie (reprezentuj^cy druzyn^ „ Startu” Wroclaw), w koncowej fazie podokresu przygotowania specjalnego. Badani sportowcy uczestniczyli systematycznych treningach sportowych 4 x w tygodniu po 1,5 godziny.
Wszyscy badani byli prawor^czni. Zaden z badanych nie mial przeciwwskazan internistycznych i okulistycznych do uprawiania sportu. Przed badaniem sprawnosci fizycznej specjalnej zawodnicy mieli krotky rozgrzewk^. Do pomocy wykorzystano odpowiednio przeszkolonych pomocnikow i wolontariuszy. Do prob wykorzystywano te same przyrzydy pomiarowe i pomocnicze. Warunkiem prawidlowego przebiegu testow byla cisza panujyca podczas badania.
Wszystkie linie orientacyjne wyst^pujyce na boisku w sali sportowej byly oznakowane tasmy samo-przylepny o szerokosci 5 cm i grubosci 5 mm wyczuwalny dlonmi, jak i stopami przez badanych. W badaniach uzywano bodzcow akustycznych, tj. potrzysano „pilky dzwi^kowy”
1,2 kg, klaskano w dlonie oraz wspomagano orientaj przestrzenny glosem i gwizdkiem. Przed rozpocz^ciem kazdego testu opisano slownie tras§ biegu, jaky badany powinien pokonac oraz przeprowadzono probny bieg lub rzut 1,2kg „ pilky dzwi^kowy” przez badanego. Kazdy test skladal si§ z dwoch prob nienast^pujycych bezposrednio po sobie, aby uniknyc zm^czenia. Odnotowano rezultat lepszy (Bolach E. 1994,1998,1999).
W celu pelnego bezpieczenstwa sciany, drabinki gimnastyczne i inny sprz^t sportowy wyst^pujycy w sali sportowej osloni^to materacami gimnastycznymi. Wszyscy niedowidzycy podczas wykonywania testu sprawnosci specjalnej byli w swiatloszczelnych okularach. Pomiaru czasu dokonywano z dokladnosciy do 0,1 sek. A odleglosci z dokladnosciy do 5cm.
Do oceny sprawnosci fizycznej specjalnej posluzono si§ testami opracowanymi przez Bolacha. Pozwalaly one okreslic nast^pujyce wlasciwosci sprawnosci fizycznej specjalnej niedowidzycych sportowcow (Bolach E. 1994,1998,1999):
• orientaj przestrzenno-lokomocyjny, ktory przedstawiono w testach od 1-3,
• koordynaj sluchowo-ruchowy, ktory przedstawiono w testach od 4-6,
• lokalizowanie sluchem dynamicznego zrodla dzwi^ku, tj. b^dycego w ruchu, ktory przedstawiono w tescie 7,
• lokalizowanie zmyslem dotykowo-ruchowym punktow informacyjnych umieszczonych na podlozu, ktore przedstawiono w testach 8 i 9.
W opisanych testach wynikiem byl:
1. Czas lepszego z dwoch biegow mierzony z dokladnosciy do 0,1 s (testy 1,2,3,6,8,9),
2. Dokladnosc wykonania lepszego z dwoch rzutow, najbardziej zblizonego do celu, z dokladnosciy do 5 cm (test 4),
3. Dokladnosc wykonania lepszego z dwoch rzutow, najbardziej zblizonego do celu wyrazona w punktach (test 5),
4. Czas lepszego z dwoch rzutow mierzony z dokladnosciy do 0,1 s oraz dokladnosc wykonania zadania z tolerancjy do 5 cm (test 8).
Testy dotyczice orientacji przestrzenno-lokomocyjnej wg E. Bolacha 1994, 1998, 1999).
Test 1. Czynnik: zwinnosc policzona z orientacji przestrzenni
Opis testu: bieg po trojkycie z maksymalny szybkosciy i ze zmiany kierunku.
32012
H
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, nie sliskie podloze, tasma miernicza, kreda, czasomierz, okulary swiatloszczelne, 6 pomocnikow
Sposob wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpocz^cia testu, przygotowujyc si§ do startu wysokiego (stopa konczyny dolnej wykrocznej znaj duj e si§ bezposrednio przed liniy). Kiedy testowany jest gotowy do biegu (stoi w pozycji nieruchomej), testujycy podaje komend§ ,,start”. Badany biegnie po obwodzie trojkyta z maksymalny pr^dkosciy (nie zmniej szajyc jej przed mety). Na wierzcholkach trojkyta rozmieszczeni sy pomocnicy, ktorzy informujy badanego akustycznie, tj. klaskaniem w dlonie i rownoczesnie glosem o swojej pozycji. Badany obiega ich z lewej strony. Nad bezpieczenstwem biegnycego czuwajy dodatkowo wolontariusze, ktorych zadaniem jest ochrona badanego przed zderzeniem ze sciany, drabinkami czy tez innym wyposazeniem sali gimnastycznej. Za liniy mety stoi pomocnik majycy na celu wyhamowanie szybkosci biegnycego, az do jego zatrzymania. Kierunek biegu jest przeciwny do wskazowek zegara
Test 2. Czynnik: szybkosc lokomocyjna policzona z orientacji przestrzenni
Opis testu: bieg z maksymalny. szybkosciy polyczony z chwytem toczycej si§ 1,2 kg „pilki dzwi^kowej”.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, niesliska podloga, tasma miernicza, kreda, 2 czasomierze,
1.2 kg “pilka dzwi^kowa”, okulary swiatloszczelne, 2 pomocnikow.
Sposob wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpocz^cia testu, przygotowujyc si§ do startu wysokiego (stopa konczyny dolnej wykrocznej znajduje si§ bezposrednio przed liniy). Kiedy testowany jest gotowy do biegu (stoi w pozycji nieruchomej), pomocnik podaje komend§ ,,start”. Testujycy rozpoczyna toczenie 1,2kg „pilki dzwi^kowej” (w czasie ~ 4 s, ze staly pr^dkosciy, tj. ~ 2,3m/s) wzdluz 9 m linii w odleglosci 10 m od badanego. Testowany biegnie z maksymalny pr^dkosciy. Jego zadaniemjestjak najszybsze zlokalizowanie sluchem kierunku toczenia pilki i schwytanie jej.
Test 3. Czynnik: szybkosc lokomocyjna policzona z orientacji przestrzenni
Opis testu: bieg z maksymalny szybkosciy, polyczony z omijaniem przeszkody i chwytem 1,2 kg „pilki dzwi^kowej”.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, nie sliska podloga, tasma miernicza, kreda, czasomierz, skrzynia gimnastyczna, materac gimnastyczny, 1,2kg „pilka dzwi^kowa”, okulary swiatloszczelne, 3 pomocnikow.
Sposob wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpocz^cia testu, przygotowujyc si§ do startu wysokiego (stopa konczyny dolnej wykrocznej znajduje si§ bezposrednio przed liniy). Kiedy testowany jest gotowy do biegu (stoi w pozycji nieruchomej), testujycy podaje komend§ „start”. Badany biegnie z maksymalny pr^dkosciy. Jego zadaniem jest jak najszybsze schwytanie
1.2 kg „pilki dzwi^kowej”. Od momentu podania sygnalu akustycznegojest ona potrzysana przez pomocnika stojycego 10 m od linii startu i ukrytego za skrzyniy gimnastyczny osloni^ty materacem. W celu zapewnienia bezpieczenstwa testowanemu podczas omijania przeszkody w poblizu skrzyni znajduje si§ drugi pomocnik.
Testy (4, 5,6) dotyczice koordynacji sluchowo-ruchowej
Test 4 Czynnik: dokladnosc wykonywanego
zadania ruchowego ( próba celnosci rzutów)
Opis testu: rzut 1,2 kg „pilky dzwiçkowy” w sygnal akustyczny ( potrzysany przez pomocnika 1,2 kg „ pilky dzwiçkowy”) usytuowany z odleglosci 15m od badanego.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, nie sliska podloga, tasma miernicza, czasomierz, skrzynia gimnastyczna, materac gimnastyczny, 1,2kg „pilka dzwiçkowa”, okulary swiatloszczelne, З pomocników.
Sposób wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpoczçcia testu. Na komendç testujycego pomocnik potrzysa 1,2kg „pilky dzwiçkowy”, a testowany wykonuje obrót o З60° (wokól wlasnej osi ciala) i rzuca 1,2kg „pilky dzwiçkowy” w kierunku zródla dzwiçku. Sygnal akustyczny pochodzi z „pilki dzwiçkowej” potrzysanej przez pomocnika oddalonego o 15m od badanego i stojycego posrodku 9m linii równoleglej do linii startu. Zadaniem testowanego jest trafienie w sygnal akustyczny. Przy nie trafieniu ocenia siç wielkosc rozrzutu w lewo i w prawo z dokladnosciy do 5 cm, z uwagi na duzy szybkosc toczycej siç po podlozu pilki. Prabç wykonuje siç z З pozycji: z prawej strony, srodka i lewej strony od sygnalu akustycznego.
Test 5. Czynnik: dokladne wykonywanie zadania w jak najkrótszym czasie
Opis testu: rzut 1,2kg „pilky dzwiçkowy” w okreslone cztery 30cm odcinki na linii 9m, oddalonej od linii rzutów
o 15m.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, nie sliska podloga, tasma miernicza, kreda, czasomierz, osiem 1,2kg „pilek dzwiçkowych”, okulary swiatloszczelne, 4 pomocników.
Sposób wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpoczçcia testu. Pomocnicy na sygnal „start” w piçciosekundowych odstçpach informujy badanego o danym celu, kolejno potrzysajyc przez З sekundy 1,2kg „pilky dzwiçkowy”. Pierwszy sygnal akustyczny pochodzi od pomocnika stojycego po prawej stronie, a ostatni po lewej. Zadaniem testowanego jest trafienie 1,2kg „pilky dzwiçkowy”, w jak najkrótszym czasie, w jeden z czterech З0от odcinków. Pomocnicy sy oddaleni od badanego o 15m. Za kazde trafienie w dany odcinek testowany otrzymuje 1 punkt, przy nietrafieniu w odcinki punktowe - 0 punktów. Próby wykonano z trzech pozycji: z prawej strony, srodka i lewej strony.
Test 6. Czynnik: szybkosc lokomocyjna policzona ze zmiani i kierunkiem biegu
Opis testu: bieg z chwytem toczycej siç w przeciwnym kierunku 1,2 kg „pilki dzwiçkowej”, zmiana kierunku biegu.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, niesliska podloga, tasma miernicza, kreda, czasomierz, skrzynia gimnastyczna, materac gimnastyczny, 1,2kg” pilka dzwiçkowa”, okulary swiatloszczelne, З pomocników.
Sposób wykonania testu:
Badany staje za liniy rozpoczçcia testu, przygotowujyc siç do startu wysokiego (stopa konczyny dolnej wykrocznej znajduje siç bezposrednio przed liniy). Kiedy testowany jest gotowy do biegu ( stoi w pozycji
nieruchomej), pomocnik podaje komendç „start”. W tym czasie testujycy z odleglosci 7m od badanego toczy 1,2kg „pilkç dzwiçkowy” w kierunku startu. Zadaniem badanego jest jak najszybciej zlokalizowac toczycy siç „pilkç dzwiçkowy”, chwycic jy, a nastçpnie z pilky w rçkach obiec testujycego i powrócic z maksymalny prçdkosciy za liniç mety. Badajycy glosem i klaskaniem jednoczesnie informuje badanego o kierunku biegu. Po zmianie kierunku biegu funkcje te przejmuje pomocnik stojycy za liniy mety. Nastçpnie wyhamowuje szybkosc biegnycego, az do jego bezpiecznego zatrzymania siç.
Test T. Czynnik: lokalizowanie sluchem
dynamicznego (tj. poruszajicego siç) zródla dzwiçku.
Opis testu: badanie czasu reakcji sluchowo - ruchowej na dzwiçk, którego dynamicznym zródlem jest 1,2kg „pilka dzwiçkowa” toczona ze staly prçdkosciy przez testujycego.
Wyposazenie i pomocnicy: nawierzchnia czysta, niesliska podloga, tasma miernicza, kreda, 2 czasomierze, dwie 1,2kg „pilki dzwiçkowe”, okulary swiatloszczelne, 2 pomocników.
Sposób wykonania testu:
W odleglosci 12 m od badanego stoi testujycy z 1,2 kg „pilky dzwiçkowy”. Na komendç start toczy jy ze staly prçdkosciy po 9m linii, w czasie ~ 4 s. Zadaniem testowanego jest jak najszybsze zlokalizowanie pilki i trafienie w niy pilky trzymany w rçkach. Analizuje siç celnosc rzutu oraz czas, w jakim pilky wyrzucona przez badanego przekroczy 9 m liniç. Przy rzucie niecelnym mierzy siç odleglosc rozminiçcia siç pilek. Ze wzglçdu na prçdkosc toczenia siç pilek dokladnosc pomiaru wynosi 5cm (ryc. 1З).
Testy lokalizowania dotykiem punktów orientacyjnych na podlozu (wg Bolacha 1995).
Testy 8 i 9 Czynnik: lokalizowanie zmyslem dotykowo-ruchowym, rçkami i stopami, punktów orientacyjnych umieszczonych na podlozu
Opis testu: badanie szybkosci lokomocyjnej polyczonej z orientacjy przestrzenny i zmyslami kinestetycznymi oraz dotykowo-ruchowymi zlokalizowanymi w tescie 9 w rçkach, a w tescie 10 w stopach.
Wyposazenie i pomocnicy: tasma miernicza, kreda, czasomierz, З kryzki orientacyjne o srednicy 10cm i grubosci 1 cm wykonane z wykladziny dywanowej, okulary swiatloszczelne, 2 pomocników.
Sposób wykonania testu:
Na srodku sali gimnastycznej tasmy samoprzylepny (o szerokosci 5cm i grubosci 1mm wyczuwalny dotykiem) wyznacza siç prostokyt o wymiarach 4,5хЗ m, a w nim trójkyt o podstawie 4,5m i wierzcholku w srodku linii równoleglej do jego podstawy. W jego wierzcholkach przylepia siç na podlodze З kryzki orientacyjne o srednicy 10cm i grubosci 1cm. Badany stoi za liniy w prawym wierzcholku trójkyta, przygotowujyc siç w tescie 9 do startu niskiego, a w 10 do wysokiego. Na komendç „start” biegnie z maksymalny prçdkosciy (nie zmniejszajyc jej przed mety), lokalizujyc kolejne kryzki w tescie 9 -rçkoma, a w 10 - stopami. Kierunek biegu jest przeciwny do wskazówek zegara.
Trening sportowy w obu druzynach
Strukturç jednostek treningowych zarówno u zawodników z Wroclawia i Lublina okresla wiele czynników, wsród których sy naturalne wahania ich
aktywnosci ruchowej zawodnika dotyczycych wielkosci obciyzenia, doboru i lyczenia srodkow treningowych oraz warunkow pracy i odpoczynku. Czynniki te zalezne byly mi?dzy innymi od:
1. Poziomu zaawansowania sportowego- sredni staz zawodniczy we Wroclawiu byl wyzszy, srednio o 2,4 lat od Lublina,
2. Wieku- srednia wieku we Wroclawiu byla wyzsza o 7,8 lat niz w Lublinie,
3. Okresu treningowego, ktory w obu druzynach ksztaltowal si? podobnie,
4. Wielkosci dysfunkcji- w obu druzynach wszyscy sportowcy byli niedowidzycy.
Ogolna struktura treningu sportowego byla podobna u sportowcow z Wroclawia i Lublina. Trening odbywal si? 4 razy w tygodniu po 1,5 godziny w salach sportowych „Startu” w Lublinie i w Bierutowie. Mozliwosc zobaczenia przez wszystkich sportowcow niedowidzycych boiska, trenera, swoich kolegow wykonujycych dane cwiczenia, przyspieszaly szkolenie w zakresie orientacji w przestrzeni i innych zdolnosci motorycznych. Poziom zaawansowania sportowego w obu druzynach byl zmienny, wynikalo to z duzego zroznicowania wiekowego, ale wszyscy zawodnicy brali udzial w mistrzostwach Polski w pilce bramkowej ( goalball).
W podokresie przygotowania specjalnego trenerzy doskonalili:
1. Sil? rzutu wykorzystujyc pilki o roznym ci?zarze oraz przybory - gumy, ktore mocowane z jednej strony do zawodnika pozwalaly mu na imitacj? rzutu,
2. Technik? rzutu poprzez wykonywanie rzutow pilkami
0 roznym ci?zarze z roznych pozycji: stojycej, kl?ku jednonoz, obunoz, z obrotu oraz z biegu. Cwiczenia roznych sposobow rzutow pilki (rotacja pionowa
1 pozioma), Cwiczenia rzutow pilky po prostej i przekytnych z roznych miejsc, Cwiczenia rzutow „cichych”, „skaczycych”, oraz Cwiczenia rzutow przy stalych fragmentach gry (rzuty karne, wolne),
3. Technik? obrony poprzez „wslizgi” z pozycji wysokiej, polwysokiej, posredniej, niskiej, oraz wlasciwe ustawienie zawodnikow w polu obrony,
4. Taktyk? indywidualny i zespolowy poprzez poruszanie si? zawodnikow bez pilki, z pilky. Rozgrywanie malych gier (gry szkolne) oraz gier wlasciwych,
5. Koordynacj?ruchowypoprzezdoskonalenie dokladnosci Cwiczenia bez wzgl?du na czas jego trwania oraz w zmieniajycych si? warunkach srodowiskowych,
6. Orientacji przestrzenny poprzez poruszanie si? zawodnikow bez pilki oraz z pilky podczas ataku.
32012
H
Atakowanie w biegu z natychmiastowym powrotem na miejsce obrony lub w poblize linii orientacyjnych. Atakowanie ze zmiany pozycji zawodnikow,
7. Zmyslu sluchu poprzez wysluchanie toru toczenia si? pilki z roznych odleglosci od bramki przez obroncow i wykonanie skutecznej obrony,
8. Zmyslu dotyku poprzez dotyk linii orientacyjnych przed obranym kierunkiem rzutu oraz przed skuteczny obrony bramki podczas gry.
Wyniki badan poddano analizie statystycznej (Ferguson A., Takane Y. 1997).
Wyniki badan i ich omowienie Ponizej przedstawiono rezultaty analizy wynikow poszczegolnych grup testow sprawnosci fizycznej specjalnej u niedowidzycych zawodnikow z obu druzyn.
Analiza testow orientacji przestrzenno-lokomocyjnej (1, 2, 3)
Testy (1,2,3) - zwinnosc i szybkosc lokomocyjna polyczona z orientacjy przestrzenny
Srednie wyniki testow T1 i T2 byly lepsze (krotszy czas) w druzynie z Lublina. Srednie wyniki testu T3 byly praktycznie jednakowe w obu druzynach. Tylko roznica srednich wynikow testu T1 byla statystycznie istotna ( tab. 1).
Analiza testow koordynacji sluchowo-ruchowej (4,
5, 6, 7)
Test 4 (dokladnosc wykonywanego zadania ruchowego - proba celnosci rzutow)
Uderzajyca byla znacznie wi?ksza niedokladnosc rzutow ze strony lewej. Moglo to wiyzac si? z prawor?cznosciy zawodnikow (lateralizacja) [ tab. 2].
Nie mozna bylo wskazac druzyny srednio lepszej w tym tescie, bo przy rzutach ze srodka boiska dokladniejsi byli srednio zawodnicy z Wroclawia, natomiast przy rzutach ze prawej strony boiska zawodnicy z Lublina. Natomiast przy rzutach z lewej strony srednie w obu druzynach byly bardzo podobne. Wszystkie zaobserwowane roznice srednich nie byly istotne statystycznie (p>0,05).
Test 5 (dokladne wykonywanie zadania w jak najkrotszym czasie)
We wszystkich wersjach tego testu zawodnicy z Wroclawia wykonywali zadanie dokladniej (srednia punktacja byla wyzsza) od zawodnikow z Lublina, ale tylko przy rzutach z lewej strony boiska przewaga ta byla statystycznie istotna ( tab. 3).
Test 6 (szybkosc lokomocyjna polyczona ze zmian^ i kierunkiem biegu)
Srednio druzyna z Lublina lepiej wypadla w tym tescie. Jednak roznica srednich wynikow w obu druzynach byla zbyt mala (wobec znacznych wartosci odchylen standardowych) dlatego nie mogla byc uznana za istotny ( tab. 4).
Tab. 1 Porownanie wynikow testow orientacji przestrzenno-lokomocyjnej w obu druzynach
Testy orientacji Wroclaw Lublin Test Studenta Istotnosc roznicy
przestrz.-lok. X odch.std X odch.std t p
Test 1 7,91 1,00 6,22 0,72 3,362 0,007 istotna
Test 2 4,14 0,50 4,05 0,55 0,285 0,781 nieistotna
Test 3 4,40 0,71 4,41 0,71 0,033 0,975 nieistotna
Tab. 2 Porównanie wyników próby celnosci rzutów (test 4) w obu druzynach
Pozycja rzutu Wroclaw Lublin Test Studenta Istotnosc róznicy
X odch.std X odch.std t p
srodek sali 23,3 25,S 37,5 26,2 0,943 0,36S nieistotna
strona prawa 50,0 35,2 45,0 32,6 0,255 0,S04 nieistotna
strona lewa 240,0 67,2 241,7 71,9 0,041 0,96S nieistotna
Tab. 3 Porównanie dokíadnosci wykonywania zadania w jak najkrótszym czasie (test 5)
w obu druzynach
Miejsce wykonywania rzutu Druzyna Punktacja Test chi-kwadrat
0 pkt 1 pkt 2 pkt 3 pkt srednio pkt □ 2 st.swob. p
srodek boiska Wroclaw 0 2 3 1 1,S 2,40 3 0,49
Lublin 1 3 2 0 1,2
strona prawa Wroclaw 2 3 1 0 0,S 1,67 2 0,43
Lublin 4 1 1 0 0,5
strona lewa Wroclaw 2 0 4 0 1,3 6,67 2 0,04
Lublin 4 2 0 0 0,3
Tab. 4 Porównanie sredniej szybkosci lokomocyjnej ze zmianq kierunku biegu (test 6) w obu druzynach
Druzyna odch.std Test Studenta Istotnosc róznicy
X t p
Wroclaw 7,15 0,90 0,254 0,S04 nieistotna
Lublin 7,02 0,S2
Test T (lokalizowanie sluchem poruszajicego siç zródla)
Sredni czas lokalizacji poruszajycego siç zródla byl lepszy w druzynie z Wroclawia, podobnie srednia celnosc byla lepsza w tej druzynie (mniejszy blyd). Jednak jedynie róznica srednich czasów w obu druzynach byla statystycznie istotna ( tab. 5).
Analiza testów lokalizowania dotykiem punktów orientacyjnych na podlozu (8, 9)
Testy 8 i 9 (lokalizowanie zmyslem dotykowo-ruchowym, rçkami i stopami, punktów orientacyjnych umieszczonych na podlozu)
Przy lokalizowaniu dotykiem rçkami sredni czas lokalizacji byl nieco lepszy w druzynie z Wroclawia. jednak rozrzut wyników w tej druzynie byl bardzo duzy (czyli zawodnicy wykazywali w tej druzynie znaczne róznice sprawnosci tego rodzaju), co w efekcie sprawialo, ze przewaga wzglçdem druzyny z Lublina nie byla statystycznie istotna. Róznica srednich czasów lokalizowania stopami w obu druzynach byla niewielka i oczywiscie statystycznie nieistotna ( tab. 6).
Dyskusja
Sport, wychowanie fizyczne a szczególnie zespolowe gry sportowe stanowiy specyficzny bazç rozszerzajycy mozliwosci oddzialywan rehabilitacyjnych, wplywajycych na poprawç tak potrzebnej sprawnosci fizycznej osób
z niesprawnym zmyslem wzroku, postawy ciala, funkcjonowania spolecznego (Bolach E. 1999, Podlesny
S. 19S9).
Goalball i futsal zyskaly ogromny popularnosc w swiecie i zostaly wprowadzone do programu igrzysk paraolimpijskich (Bolach E. 2GG1, Podlesny S. 19S9).
W literaturze przedmiotu nie spotkano zbyt wiele opracowan dotyczycych sprawnosci fizycznej niewidomych
i niedowidzycych uprawiajycych gry zespolowe.
Badania prowadzone przez Bolacha (Bolach E., Pelka P.1995, Bolach E. 1994, 2001) diagnozowaly sprawnosc fizyczny wszechstronny i specjalny osób niewidomych i niedowidzycych uprawiajycych zespolowe gry sportowe (rolball, torball i goalball). Pomiaru sprawnosci fizycznej wszechstronnej Bolach dokonal przy uzyciu testu Zuchory
i Europejskiego Testu Sprawnosci Fizycznej „ Eurofit”. Natomiast w zakresie sprawnosci fizycznej specjalnej opracowal wlasne testy.
Wedlug Podlesnego (19S9) gra w goalball podnosi zarówno poziom sprawnosci fizycznej ogólnej jak i specjalnej. Bardzo mocno wplywala na podnoszenie poziomu orientacji przestrzennej i dokladnego lokalizowania zródla dzwiçku, co decydowalo w konsekwencji o zwiçkszonych mozliwosciach samodzielnego poruszania siç niewidomych i slabowidzycych a wiçc o ich aktywnosci fizycznej.
2012
ü
Tab. 5. Porównanie sredniego czasu lokalizowania siuchem i celnosci rzutu (test 7) w obu druzynach
Oceniany aspekt Druzyna odch.std Test Studenta Istotnosc
X t P róznicy
Czas Wroclaw 2,28 0,62 4,111 0,002 istotna
Lublin 3,38 0,22
Celnosc Wroclaw 54,2 57,7 0,316 0,759 nieistotna
Lublin 65,0 61,2
Tab. 6. Porównanie srednich czasów lokalizowania dotykiem punktów orientacyjnych na podiozu (testy 8 i 9) w obu druzynach
Lokalizowanie Druzyna odch.std Test Studenta Istotnosc róznicy
X t P
r?kami Wroclaw 5,30 2,31 1,104 0,296 nieistotna
Lublin 6,38 0,71
stopami Wroclaw 6,16 0,63 0,216 0,833 nieistotna
Lublin 6,06 0,92
Analizujyc wlasne badania nalezy stwierdzic, ze we wszystkich trzech testach orientacji przestrzenno -lokomocyjnej uzyskano podobne wyniki w druzynie z Lublina i z Wroclawia. Wyniki te swiadczyly o wlasciwie stosowanych cwiczeniach doskonalycych zarówno zwinnosc jak i szybkosc lokomocyjny podczas treningu obu druzyn. Jedynie w zakresie zwinnosci polyczonej z orientacjy przestrzenny sportowcy z Lublina uzyskali lepsze wyniki. Moze to byc zwiyzane z mlodszym wiekiem sportowców. Badania Bolacha (1994, 2001) w testach orientacji przestrzenno - lokomocyjnej wykazaly istotny przewag? grup sportowych nad grupami kontrolnymi niewidomych i niedowidzycych. Poziom sprawnosci grup niedowidzycych byl wyzszy w porównaniu z osobami niewidomymi, co zwiyzane bylo z mozliwosciy korzystania z resztek wzroku. Ale uprawianie gier przez niewidomych sportowców usprawnilo ich na tyle, iz osiygn?li poziom grupy kontrolnej niedowidzycych.
W testach koordynacji sluchowo - ruchowej obie druzyny równiez uzyskaly porównywalne wyniki. Trening sportowy obu druzyn wplywal podobnie na ich umiej?tnosc poruszania si? w przestrzeni i dokladnosci slyszenia. Chociaz precyzja ruchu, celnosC i szybkosc rzutu byla zdecydowanie lepsza u sportowców z Wroclawia. Moze byc to zwiyzane z wyzszym stazem zawodniczym i z wi?kszym doswiadczeniem zawodników.
W badaniach Bolacha (1994a,b;1995) slabowidzycy sportowcy uzyskali lepsze wyniki w koordynacji sluchowo - ruchowej od zawodników niewidomych. Najskuteczniejszym miejscem rzutów sportowców niedowidzycych byla linia orientacyjna srodkowa, zas niewidomych - linie orientacyjne boczne.
Podobne wyniki uzyskano takze u niedowidzycych sportowców w lokalizowaniu sluchem zródla dzwi?ku oraz punktów orientacyjnych na podlozu zmyslem dotyku, co mialo istotne znaczenie w zyciu codziennym. W badaniach Bolacha (1994a,1994b) gorsze wyniki uzyskala grupa kontrolna nie majyca zadnego kontaktu z pilkami dzwi?kowymi a podobne wyniki niewidomi i niedowidzycy sportowcy.
U wszystkich badanych czas lokalizowania punktów r?kami byl krótszy od czasu lokalizowania stopami. Uzyskane wyniki swiadczyly o dobrze wycwiczonym podczas treningu ukladzie równowagi, skuteczniejszej celnosci rzutów i krótszym czasie wykonywania zadania.
Trening w obu druzynach charakteryzowal si? podobny intensywnosciy wysilku fizycznego. Trenerzy w podokresie przygotowania ogólnego doskonalili podstawowe zdolnosci motoryczne a w podokresie przygotowania specjalnego doskonalili glównie technik? rzutu, obrony oraz taktyk? indywidualny i zespolowy. Mialo to wplyw na podobny poziom sprawnosci fizycznej specjalnej druzyn z Lublina i z Wroclawia
Nie mozna bylo wskazac druzyny srednio lepszej w testach sprawnosci fizycznej specjalnej, bo w tescie zwinnosci w testach orientacji przestrzenno - lokomocyjnej lepsi byli zawodnicy z Lublina a w testach koordynacji sluchowo - ruchowej sportowcy z Wroclawia. Wyniki w pozostalych testach byly zblizone.
Tak samo jak, w analizie sprawnosci fizycznej specjalnej, w opracowaniach Bolacha uzyskano wyniki swiadczyce o pozytywnym wplywie gier zespolowych na orientacj? przestrzenno-lokomocyjny, koordynacj? sluchowo- ruchowy, lokalizowanie sluchem dynamicznego zródla dzwi?ku, lokalizowanie dotykiem punktów na podlozu.
Niewielkie róznice w wynikach obu druzyn swiadczylo o podobnym wytrenowaniu sportowców, jak równiez o pozytywnym wplywie gier zespolowych na sprawnosc fizyczny specjalny.
Wnioski
1. Sportowcy z Lublina w porównaniu z druzyny z Wroclawia uzyskali statystycznie istotny przewag? wyników w zakresie orientacji przestrzenno -lokomocyjnej, a w szczególnosci w zwinnosci polyczonej z orientacjy przestrzenny.
2. Niedowidzycy zawodnicy z Wroclawia uprawiajycy goalball w porównaniu ze sportowcami z Lublina uzyskali statystycznie istotny przewag? wyników w zakresie:
• koordynacji sluchowo - ruchowej, a w szczegolnosci
w: dokladnym wykonywaniu zadania w jak
najkrotszym czasie,
• lokalizowania sluchem dynamicznego zrodla dzwiçku, tj. prçdkosci toczycej siç pilki.
3. Wyniki w lokalizowaniu punktow orientacyjnych na podlozu zmyslem dotyku byly podobne w obu druzynach. Czas lokalizowania punktow rçkami byl krotszy od czasu lokalizowania stopami.
Literatura:
1. Bolach E. Team sports games as a way of improving the compensation system of visually impaired [Zespolowe gry sportowe jako sposôb doskonalenia systemu kompensacyjnego inwalidôw narz^du wzroku]. AWF, Wroclaw, 1994. - 160 p.
2. Bolach E. Analysis of the coordination of mobility - in the auditory blind and visually impaired athletes as the example of goalball players [Analiza koordynacji ruchowo - sluchowej u zawodnikôw niewidomych i niedowidz^cych na przykladzie gry w pilkç bramkow^ (goalball)]. Physiotherapy [Fizjoterapia], 1994, T. 2, 1, 30-34.
3. Bolach E. Shaping the spatial orientation of visually impaired in the sports team games [Ksztaltowanie orientacji przestrzennej u niedowidz^cych w sportowych grach zespolowych]. Physiotherapy [Fizjoterapia], 1994, T. 2, 1, 25-29.
4. Bolach E. Special physical fitness in team sports games of the visually impaired [Sprawnosc fizyczna specjalna w zespolowych grach sportowych u niedowidz^cych]. Physiotherapy [Fizjoterapia], 1998, T. 2, 1-2, 25-29.
5. Bolach E. Sports team games in improving the blind and visually impaired [Sportowe gry zespolowe w usprawnianiu osôb niewidomych i niedowidz^cych]. AWF, Wroclaw, 1999. -- 164 p.
6. Bolach E. Football in physiotherapy [Pilka w fizjoterapii]. Man and motion [Czlowiek i Ruch] 2001, 1(3), suplement, 29-31.
7. Bolach E., Pelka P. Assessment of the physical fitness of visually impaired growing teamgames (torball, goal ball) [Ocena sprawnosci fizycznej inwalidôw narz^du wzroku uprawiaj^cych gry zespolowe (torball, goal ball)]. Progress of rehabilitation [Postçpy rehabili-tacji], 1995, T. IX, 3, 71-79.
8. Cabak A. Changes in the level of physical fitness of visually impaired children in the light of the rehabilitation [Zmiany poziomu sprawnosci fizycznej dzieci z uszkodzonym wzrokiem w swietle rehabilitacji]. Physiotherapy of Poland [Fizjoterapia Polska], 2003, Vol. 3, 2, 146-152.
9. Ferguson A., Takane Y. Statistical analysis in psychology and pedagogy [Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice]. PWN, Warszawa, 1997. - 200 p.
10. Podlesny S. Introduction to games with sound balls for the blind [Wprowadzenie do gier z pilkami dzwiçkowymi dla niewidomych]. AWF, Warszawa, 1989. -- 168 p.
11. Skaggs S., Hopper C. Individuals with visual impairments: A review of psychomotor behavior [Osoby z wadami wzroku: Przegl^d psy-choruchowego usprawnienia]. Activity Quarterly, 1996, 13, 16-26.
12. Watt L., Ng G.Y. The effect of Visual impairment on the strength of children’s hi pond knee extensors [Wplyw zaburzen widzenia na sile dzieci]. Journal of Visual Impairment & Blindness, 1997, 91, 40-46.
Информация об авторах: Болак Бартож
bolach.bartosz@awf.wroc.pl Академия физического воспитания, Вроцлав аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Мигазивич Джулиус www.awf.wroc.pl Академия физического воспитания, Вроцлав аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Приступа Татьяна tetyanaprystupa@gmail.com Академия физического воспитания, Вроцлав аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
Конижна К.
bolach.bartosz@awf.wroc.pl Академия физического воспитания, Вроцлав аллея Игнация Яна Падеревского 35, 51-612 Вроцлав, Польша
References:
1. Bolach E. Team sports games as a way of improving the compensation system of visually impaired [Zespolowe gry sportowe jako sposob doskonalenia systemu kompensacyjnego rnwalidow narz^du wzroku], Wroclaw, AWF, 1994, 160 p.
2. Bolach E. Analysis of the coordination of mobility - in the auditory blind and visually impaired athletes as the example of goalball players [Analiza koordynacji ruchowo - sluchowej u zawodnikow niewidomych i niedowidz^cych na przykladzie gry w pilk$ bramkow^ (goalball)], Physiotherapy [Fizjoterapia], 1994, vol.2(1), pp. 30-34.
3. Bolach E. Shaping the spatial orientation of visually impaired in the sports team games [Ksztaltowanie orientacji przestrzennej u niedowidz^cych w sportowych grach zespolowych], Physiotherapy [Fizjoterapia], 1994, vol. 2(1), pp. 25-29.
4. Bolach E. Special physical fitness in team sports games of the visually impaired [Sprawnosc fizyczna specjalna w zespolowych grach sportowych u niedowidz^cych], Physiotherapy [Fizjoterapia], 1998, vol. 2(1-2), pp. 25-29.
5. Bolach E. Sports team games in improving the blind and visually impaired [Sportowe gry zespolowe w usprawnianiu osob niewidomych i niedowidz^cych], Wroclaw, AWF, 1999, 164 p.
6. Bolach E. Football in physiotherapy [Pilka w fizjoterapii], Man and motion [Czlowiek i Ruch], 2001, vol.1(3), pp. 29-31.
7. Bolach E., Pelka P. Assessment of the physical fitness of visually impaired growing teamgames (torball, goal ball) [Ocena sprawnosci fizycznej inwalidow narz^du wzroku uprawiaj^cych gry zespolowe (torball, goal ball)], Progress of rehabilitation [Post^py rehabilitacji], 1995, vol.IX(3), pp. 71-79.
8. Cabak A. Changes in the level of physical fitness of visually impaired children in the light of the rehabilitation [Zmiany poziomu sprawnosci fizycznej dzieci z uszkodzonym wzrokiem w swietle rehabilitacji], Physiotherapy of Poland [Fizjoterapia Polska], 2003, vol.3,2, pp. 146-152.
9. Ferguson A., Takane Y. Statistical analysis in psychology and pedagogy [Analiza statystyczna w psychologii i pedagogice], Warszawa, PWN, 1997, 200 p.
10. Podlesny S. Introduction to games with sound balls for the blind [Wprowadzenie do gier z pilkami dzwi^kowymi dla niewidomych], Warszawa, AWF, 1989, 168 p.
11. Skaggs S., Hopper C. Individuals with visual impairments: A review of psychomotor behavior [Osoby z wadami wzroku: Przegl^d psychoruchowego usprawnienia], Activity Quarterly, 1996, vol.13, pp. 16-26.
12. Watt L., Ng G.Y The effect of Visual impairment on the strength of children’s hi pond knee extensors [Wplyw zaburzen widzenia na sile dzieci], Journal of Visual Impairment & Blindness, 1997, vol.91, pp. 40-46.
Information about the authors: Bolach Bartosz
bolach.bartosz@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland
Migasiewicz Juliusz www.awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland
Prystupa Teatyna tetyanaprystupa@gmail.com Academy of Physical Education in Wroclaw, al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland
Konieczna K. bolach.bartosz@awf.wroc.pl Academy of Physical Education in Wroclaw al. Ignacego Jana Paderewskiego 35, 51-612 Wroclaw, Poland
