CC BY
203
All учamplуs and facts aку takуn fxom Faxzona's sуqгуncуs.
Anothyx gкoгp of synonyms concyxning thy sycond division axy callyd lityxaxy synonyms-doгиlуts, thyy axy givyn uylow: афсуну сехр, ширну шево, фахру ноз, макру фанд, ниёзу таманно, поку тоза, фару фуруг, поку маъсум.
Thy aгthoк ylecidatys how thy colloqгial synonyms-doгиlyts axy гsyd uy Faxzona in hyx cxyativy woxks.
Y4amplys: болу пар, пушту панох, дуриву чудои, гулу гумрох, мехру мухаббат, яккаву танхо, даму нафас, дилу чон, хушку холи, хавову хавас насибу рузи, сару сомон, дашту сахро.
Pxocyyding from thy кysгlts outainyd, thy aгthyк discovyxyd that somy synonyms-doгulyts syxvy to sypaxaty thy gкoгp of synonyms that wyxy mady uy thy poytyss hyxsylf.
Y4amplys: лутфу ноз, зулму хиёнат, качу шикаста, зебу фар, эхёву зиндатар, зору афтода, дархаму носоз, вахму бим, гарибу тока.
In conchsion thy aгthoк makys a dydгction that all synonyms-doгulyts axy in a symantic xylationship with yach othyx.
Somy componynts of thy lattyxs axy sypaxaty. Thyy axy гsyd in sypaxaty stations, thy majoxity of synonyms-doгulyts axy noгns, adjyctivys and advyxus.
ФИЛОЛОГИЯИ РУСУ АНГЛИС РУССКАЯ И АНГЛИЙСКАЯ ФИЛОЛОГИЯ
К. Усмонов
РОЧЕЪ БА СИСТЕМАМ МАШКХО ДАР ЧАРАЁНИ ТАЪЛИМИ ЗАБОНИ ХОРИЧИ
Вожахои калиди: Малакаандузи, истифодаи малака, кабули ахбор, сарфахмрави, хулосабарори.
Пайдост, ки мухити забони дар чарёни омузиши чи забони модари ва чи забони хоричи мавкеи басо мухимро дорост. Дар холати набудани чунин мухит, ки хоси азбаркунии забони англиси дар кишвари мост, мехнати зиёди рухонию зехни ва, пеш аз хама, гузаронидани машкхои таълимии мухталифро такозо мекунад.
Дар методикаи таълими забони хоричи системаи машкхое, ки олимони шурави коркард кардаанд ва то имруз мавриди истифодаанд, ба забони ва нутки (И.В.Рахманов), забони, пешазнутки ва нутки (С.Ф.Шатилов), шиносои, амали ва амалию назорати (И.Л. Бим), шартан коммуникативи ва аслан коммуникативи (Е.И. Пассов) чудо кардаанд.
Тачриба ва мушохидахои чандинсолаи мо собит карданд, ки бо вучуди хамаи афзалиятхо системаи машкхои дар боло зикршударо наметавон комилан макбул шуморид. Зеро онхо имконияти ба дарачаи дилхох азбар кардани забони хоричиро фарохам намеоваранд. Сабаб дар он аст, ки машкхои забонии зикршуда аксаран ба омузонидани вохидхои забон нигаронида шудаанд ва онхо ба мисолхои сунъию колабхои гуфтори гайривокеи асос меёфтанд. Он машкхо бештар ба азбаркунии кавоиди истифодаи шакл ва маънои ходисаи забони махдуд мешуд, яъне онхо хосият ва раванди муоширати надоштанд. Гузашта аз ин, худи истилохи "машкхои забони" мохияти масъаларо акс намекунад. Машк чи тавр метавонад забони бошад, вакте ки таълими забони хоричи максади амали дорад ва тахти ин мафхум кудрати бо забони хоричи муошират карда тавонистан дар назар дошта мешавад. Хамин аст, ки профессори Донишгохи Харварди ИМА Вилга Райверс кайд кардааст: "Дар гузашта фаъолияти таълимии мо нобарор буд, зеро мо бо нутки хоричии на табии, балки сохтаву сунъии шогирдон каноатманд мешудем" (9, 43). Аз руи акидаи у чараёни таълими забони хоричи бояд ду амалиётро фарогир бошад:
1. Амалиёти малакаандузи. 2. Амалиёти истифодаи малака.
Амалиёти якум аз кабули ахбор ва тахияи накши гуфтори сунъи иборат аст. Кабули ахбор, дар навбати худ, ду чизро дар назар дорад: 1.Сарфахм рафтан ба ахбор; 2.Тачрид аз ахбор ё хулосабарори. Тахияи накши гуфтор низ ду амалиётро фарогир аст: 1.Тачвиди (талаффузи дуруст)-ро аз бар кардан; 2. Колиббандии гуфторро аз худ намудан.
Амалиёти дуюм (истифодаи малака) аз вачхи муоширати огоз ёфта, он ду амалиётро дар бар мегирад, ки хар ду он аз амалиёти муштараки мусохибон сарчашма мегирад. Амалиёти якум - ин эътино ба гуфтори мусохиб ва амалиёти дуюм - ин изхори акида мебошад.
Амалиётхое, ки барои корбаст намудани максади муоширатии таълим хизмат мекунанд, В.Райверс ба таври зайл руи рачча овардааст:
Аз кисми дуюми ин рачча (9, 43) бармеояд, ки мафхуми "фаъолияти муоширати" хамеша ду шахсро дар назар дорад: гуянда ва шунаванда. Бинобар он истилохи "фаъолияти нутк", ки дар китоби М.Рауфов (3, 18) чун муродифи истилохи "речевая деятелность"-и руси оварда шудааст, мохияти ин амалиёти фикриро мунъакис наменамояд, зеро вожаи "нутк" хамеша як кас - гуяндаро дар назар дорад, яъне нутк амалиёти якчонибаро мефахмонад. Ба чои ин вожа истифода бурдани калимаи "муошират" айни муддаост, зеро он амалиёти ду нафар - гуянда ва шунавандаро дар назар дорад. Аз ин лихоз "речевая деятельность"-ро чун "фаъолияти муоширати" тарчума кардан мувофики матлаб аст.
Барои сохиб шудан ва то ба дарачаи махорат расонидани фаъолияти муоширатии шогирд бо забони англиси равандхои дар ин рачча зикршударо тахлилу таъбир кардан зарур аст, зеро бе сарфахмрави ба хар яке аз амалиётхои зикршуда рох, восита ва усулхои амали кардани онхо имконнопазир аст. Бо ибораи дигар танзими системаи машкхо барои ташаккул ва такомули рукнхои фаъолияти муоширати бо забони англиси бо мафхумхои дар рачча сабтшуда зич робитаманд мебошад.
Чунон ки рачча нишон медихад, хонанда бояд аввал малакахои зарурии муоширатиро хосил намояд ва онхоро инкишоф дихад. Азбаски малакаандузи дар чабхаи фаъолияти муоширати аз дарки ахбор огоз меёфтааст ва он фарогири ду раванд (сарфахмрави ва хулосабарори аз ахбор) будааст, омузгор бояд ин ду амалиёти фикриро дар хотира ва зехни шогирдон чой ва такомул дихад.
Сарфахмрави чиро дар назар дорад? Нисбати забономузи ин амалиёти фикри (сарфахмрави) тафаххуми шакл ва маънои вохиди шунидашударо дар назар дорад. Яъне хонанда бояд, пеш аз хама, шакл ва маънои
вохиди зарурии забонро сарфахм равад. Баъди фахмидан доир бо он вохидхо тасаввурот ва баъдан мафхум пайдо кардан талаб карда мешавад, ки он дар натичаи хулосабарори амали мегардад.
Сарфахмрави ва хулосабарори хануз як тарафи кор аст. Тарафи дигари кор он аст, ки хонанда бояд тачвидро (дуруст талаффуз кардани чизи сарфахмрафтаашро) ёд гирад, яъне образи аккустикии вохидхои забонро аз худ кунад. Талаффуз бо овозхои нутк марбут аст, ки онхо чанбаи моддии забонро ташкил мекунанд. Азбар кардани талаффузи садохо, ки дар алохидаги маъное надоранд, як намуди машкхоро талаб мекунад (онхоро поёнтар барраси хохем кард). Дар баробари талаффуз донистани тарзи колиббандии гуфтор низ аз вазоифи таълим аст. Бар хилофи тачвиди (талаффузи) овозхои нутк, ки танхо як накш (накши ифода - план выражения) дорад, колиббанди бо истифодаи вохидхое марбут аст, ки ду накшро (накши ифода ва накши мундарича - план выражения и план содержания) моликанд. Ин мухокима чунин маъно дорад, ки ба овозхои нутк танхо шакл хос буда, маъно барои онхо бегона аст. Вале мафхуми колиббанди вожахо ва кавоиди васлшавии онхоро фарогир мебошад. Вожахо ва воситахои пайванди онхо хаводиси дучонибаанд, яъне ба накши хам ифода ва хам маъно моликанд. Аз хамин лихоз тафаххум (шунида фахмидан - аудирование) хосил кардани ин ду навъи малакаро дар бар мегирад: шунидан ва фахмидан. Инсон метавонад чизеро шунавад, вале онро нафахмад. Кас фонемахо ва паихамоии онхоро дар шакли вожа, ибора ва гуфтор мешунавад. Бинобар он, дар чараёни таълими забони хоричи машкхоеро бояд истифода бурд, ки онхо барои ташаккул ва такомули малакахои шунавои нигаронида шуда бошанд, ки онхоро метавон малакахои шунидори (аудирование) ё тафаххуми номид. Чунин машкхоро бо истилохи машкхои созмони номгири мекунем, ки онхоро олими маъруфи амрикои К.Б.Паулстон (8, 93) машкхои механики номидааст. Ин машкхо барои азбар кардани чанбаи зохирии (шаклии) вохидхои забон хизмат мекунанд. Вожахо, иборахо ва гуфтор на танхо шакл, балки маъно низ доранд, ки омухтани онхо низ зарур аст. Чузви маъноии вохидхои забон низ бояд тавассути машкхои хоса азхуд карда шаванд. Чунин машкхоро мо бо истилохи машкхои маънои ё контенсиви истилохбанди менамоем. Онхоро хамон К.Паулстон (8, 118) бо унвони "mуamngШ dmUs" (машкхои маънои) зикр кардааст.
Ин ду навъ машк (созмони ва контенсиви ё маънои) раванди малакаандузи доранд. Бинобар он, чунин машкхоро метавон машкхои хосил намудани малакахои ретсептиви (кабулкуни) хисобид, зеро онхо барои азбаркунии амалиёти фикрии шунидан ва фахмидан нигаронида мешаванд. Онхо, ба акидаи Ч.Х. Браун ва А.И Фикс (7,124-125), дар шакли машкхои хори, таклиди, чойивазкуни, табодули, чобачокуни, колиббанди ва амсоли онхо зухур карда метавонанд. Ин навъ машкхо, албатта, дар як холат раванди псевдокоммуникативи (муоширати сунъию сохта - psугdocommгnication-истилохи В.Райверс, 7, 43) дошта метавонанд. Вале омузгорро зарур аст, ки дар аксарияти холатхо ба он кушад, то мундаричаи машкхо ранги муоширати зинда ва табииро гирад. Дар ин сурат истифодаи маводхои гуногуни айёни, аудиолингвали ва имою ишора, инчунин предметхову сурати онхо талаб карда мешавад.
Дар робита ба ин масъала бояд зикр кард, ки малакахои ретсептивии зикршуда тавассути узви шунавои, имкониятхои акливу зехнии хонандагон ба даст меояд. Боз малакаи ретсептивии дигареро хосил намудан лозим аст, ки он ба воситаи узви биноии инсон пойдор мегардад. Онро метавон малакаи хондори номид. Ин малака низ тавассути машкхои созмони ва контенсиви (маънои) хосил мегардад. Машкхои сохтори барои аз бар кардани таносуби байни образхои графикию акустикии забон нигаронида мешаванд. Агар образхои акустики тавассути анализаторхои шунавои азбар карда шаванд, образхои графики амалиёти анализаторхои бинои ва мухаррикиро талаб мекунад. Дар мактаби миёнаи тахсилоти умуми ба машкхое, ки амалиёти анализаторхои мухаррикии бо навиштор алокамандро такозо менамоянд, кам таваччух зохир карда мешавад, зеро хосил намудани малакахои навиштори, ки он ба воситаи анализаторхои мухаррики ба даст меояд, максади таълим махсуб намешавад. Намуд ва таснифоти машкхои ретсептиви, ки барои ташаккул ва такомули малакахои хониш хизмат мекунанд, дар шакли машкхои таклиди, чойивазкуни, таззоди, орфографи ва гайрахо амали мегарданд.
Бояд зикр кард, ки аз руи механизми амали шуданаш малакаандузи тавассути узви бинои аз малакахосилкуни ба воситаи узви шунавои фарк кунад хам, аз лихози максади нихоии худ онхо яканд. Хар ду заминае мебошанд, ки муошират руи кор ояд.
Хамон чор амалиёте (куcуption, aиstкaction, aкticгlation ва consterction), ки дар кисми аввали раччаи Вилга Райверс (7, 43) зикрашон рафтааст ва онхо боиси хосилшавии малакахои ретсептиви мегарданд, имконият фарохам меоваранд, ки хонанда бо забони англиси муошират кунад. Барои муошират, албатта, сабабе ё вачхе бояд ба миён ояд. Он вачх аз кироати ягон маводи хатти ё сухани шифохии касе ба миён меояд, ки онро В.Райверс "Motivation to commmication" (7, с.43) номидааст, ки онро метавон бо забони точики "вачхи муошират" номид. Ба ин вачх шунаванда ё хонанда бояд эътиное кунад ва чавобан дар шакли хатти ё шифохи лукма гуяд. Он лукма дар шакли накл ё муколама зухур карда метавонад, ки онро
гуфтори якчониба ё дучониба бояд номид. Ба ин амалиёт метавон дар натичаи ба даст овардани малакахои харфзани муваффак шуд. Хосилкунии малакаи харфзани бошад, максади асоси ва нихоии таълими забони хоричи махсуб мешавад. Ин малака якбора пайдо намегардад. Барои ташаккули он ду-се омили мухим мавкеъ мебозад. Омили якум - ин харчи бештар нутки хоричиро шунида, онро фахмида тавонистан мебошад. Зеро нутки шунидашуда вачхе мешавад барои муошират. Омили дуюм - ин харчи бештар адабиёти бо забони хоричи нашршударо хондан аст. Кас чи кадар бештар хонад, хамон кадар лугаташ бой мегардад ва колибхои муоширатиро хуб аз бар менамояд. Донистани лугат ва колибхои дурусти муоширати имконият фарохам меоварад, ки малакахои харфзани инкишоф ёбанд. Омили сеюм - ин харчи бештар сухан кардан аст. Дар ин чо овардани суханони хеле бачои В.Райверс айни муддаост: "Дар чараёни азбаркунии малака донишчуён истифодаи вохидхои забонро меомузанд: азхудкуни тавассути ичрои машкхо ба даст меояд. (In Шу pкocуss of acqгisition stгdуnts 1уакп thу pкodгction of langгagу sуqгуncуs: Thуy 1уакп thoгgh doing)" (7, 43). Бинобар он хонанда бояд бештар гап занад ва хангоми харфзани аз хароси он, ки дар нуткаш хато содир мекунад, натарсад, шарм накунад, зеро он хатохо муваккати ва даргузар хоханд буд.
Аз гуфтахои болои бармеояд, ки дар байни рукнхои фаъолияти муоширати (тафаххум ё шунида фахмидан, хондан ва харфзани) робитаи ногусастани мавчуд аст. Албатта, китобат хам чун яке аз рукнхои фаъолияи муоширати дар ташаккулу такомули малакаи харфзани андаке мавкее дорад. Хамин андаке мавкеъ доштани китобат аст, ки барномаи таълими забони хоричи дар мактаби миёна навишторро на максади таълим, балки воситаи ташаккули дигар чанбахои фаъолияти муоширати карор додааст.
Азбаски рукнхои асосии фаъолияти муоширати барои хосил намудани малакахои гуфтор хизмат мекардаанд, бояд хамаи машкхои таълими бояд раванди муоширати дошта бошанд. Аз хамин лихоз хак ба чониби К.Б.Паулстон (8, 93-187) аст, ки у машкхои таълимиро ба механики, маънои ва коммуникативи таксим кардааст. Мо дар ин кор он системаи машкхоро бо истилоххои машкхои созмони ё сохтори, маънои ва муоширати номгири мекунем. Он машкхо низ ба зергуруххо таксим мешаванд, ки дар боло зикрашон рафт.
Машкхо барои ташаккулу такомули муошират бояд хамеша мохиятан аз гуфторхои зиндаю табии иборат бошанд. Онхо аслан дар мархилахои миёнаю болоии таълим бештар руи кор меоянд. Дигар намуди машкхои зикршуда метавонанд гохо раванди псевдомуоширати (гуфторхои сунъи ё сохта) дошта бошанд, ки ин ба зинаи таълим (аксаран зинаи поёнии он) ва хели маводи таълими вобаста аст. Вале боиси кайд аст, ки ин машкхо низ бо кадри имкон бояд хосияти муоширати дошта бошанд, ки ин аз махорати омузгор вобаста аст.
Хулоса: Дар мухити гайрианглиси азбар кардани забони англиси ба интихоби машкхо зич алокаманд мебошад, зеро малакахои зарурии муоширати танхо дар холати танзим ва истифодаи системаи машкхои мувофик доир ба ташаккул ва такомули ин ё он рукни фаъолияти муоширати ба даст меояд.
Дар робита ба мархилахои хосилкунии малакахо машкхоро дар методикаи шурави ва имруза, ки аз он мо хам то хол бахрабардори мекунем, ба забони, пешазнутки ва нутки, ё шартан муоширати ва аслан муоширати таксим мекунанд. Ин таксимот бо вучуди афзалиятхояш имруз натичаи матлуб намедихад.
Системаи машкхое, ки методистони Амрикову Инглистон тахия намудаанд, афзалтар менамоянд. Онхо машкхои созмони (дар таснифи К.Б. Паулстон-"Машкхои механики"), маънои ва муоширати (бо истилохи хамон К.Б. Паулстон-"Машкхои контенсиви ва коммуникативи") мебошанд. Ба созмони, маънои ва муоширати чудо кардани машкхо аз табиат ва мохияти худи забон бармеояд: вохидхои забон дорои шакл, маъно ва вазифа мебошанд. Машкхои созмони ба омузондани чанбаи созмонии забон, машкхои маънои ба таълими маънои он вохидхо ва машкхои муоширати ба омузонидани вазифаи вохидхои забон нигаронида мешаванд. Бо вучуди макбул донистани ин системаи машкхо дар кори худ мо хамзамон баъзе дастовардхои методистони шурави, билхоса Е.И. Пассовро, истифода мебарем.
ПАЙНАВИШТ:
1.Бим И.Л. Подход к проблеме упражнений с позиции иерархии целей и задач. В журнале "Иностранные языки в школе", 1979, №4.
2. Бухбиндер В.А. О системе упражнений. - В кн.: Общая методика обучения иностранным языкам. Хрестоматия. - М., 1991.
3. М.Рауфов. Технологияи таълими забони хоричи. - Хучанд: Хуросон, 2008.
4. Общая методика обучения иностранным языкам. Под ред. А.А.Миролюбова, И.В.Рахманова, С.В. Цетлин.-М., 1967.
5. Пассов Е.И. Коммуникативные упражнения.- М., 1967.
6. Шатилов С.Ф. Некоторые принципы создания системы упражнений для обучения иностранному языку. - В сб.: Системы упражнений при обучении иностранному языку в школе и вузе. - Л., 1978.
7. №own G.H. and Fiks A .I. Modукn Appкoachуs to Fosyign Langгagу Training. A Sra^y of Сгккуй Pract^s.
Gуoкgу Washington ^^raity, 1967.
8. Parlston С.И. Stкгctгкal Pattукn Drills: A Classification. FLA 4, Mass., 1970.
9. Kiv^s W.M. Commrnicating Natraally in a Sуcond Langгagу. Camикidgу Гтуу^Ту Pкуss, 1989.
On thy Systym of D^lls in Tyaching Tajik Pгpils Ynglish KTsmonov
Kyy wo^s: sЫl-gуtting, skill^sing, cognition,pукcуption, aиstкaction
1Ъу ariicfy sгggуsts a нуw apprnach to Лу sohtion of drills prnufym in tуaching Tajiks a sуcond langгagу.
Taking into considукation vel^m-uUity of somу pKopositions of dKills systуm woкkуd oet in Шу Soviуt mуthodology of tуaching fo^ign langгagуs, a пуw systуm of dKills is pкoposуd hуку. This systуm is uasуd on Лу psycholingeistic Луsis уlauoкatуd uy pкofуssoк of Hawa^ rn^^ity Wilga К^у^. Shу dividуs Лу pкocуss of acqemng fo^ign langгagу skills into two stagуs:
1) skill^tting, 2) skill^ing.
1Ъу fi^t stagу inclгdуs cognition and pкodгction (oк psугdo-commгnication). Cognition in its tern pкуsгpposуs pукcуption of inf^mation and aus^action. As foк pкodгction, it cov^s two activitiуs: 1) aкticгlation and const^ction.
Hy aкticгlation wу гndукstand Лу pкocуss of acqгiкing pкonгnciation skills. As foк corn^cUon, wу pкуsгpposу Шу auility of a lуaкnук to ыу aufy to cons^ct phкasуs and sуntуncуs.
1Ъу sуcond stagу (skill^ing) inclгdуs intукaction consisting of two consуqгуnt pкocуssуs:
a) куcуption, u) учpкуssion.
Hy куcуption Лу куsгlt of гndукstanding somjmody's spууch is mуant.
Учpкуssion mуans to foкm and гЩк statуmуnts oк qгуstions oк to indгcу somуuody to do somуthing.
Skill гsing oкiginatуs from a motivation to commгnicatу. It mуans that motivation inclгdуs Лу paction of a hуaкук instigating him (Ьук) to учpкуss his фук) own thoгghts. Thуsу two actions aку con^^d with a mгtгal commгnicativу activity of intукlocгtoкs.
In oкdук to acqгiку appкopкiatу skills in all thуsу activitiуs pгpils mгst ^ ^ai^d uy mуans of a sуt of учукcisуs. 1Ъкуу typуs of drills уnaulу lуaкnукs to gain sгch skills. Th}y aку fwmal, contуnsivу and commгnicativу drills. yach of Луm consists of a nгmuук of sгutypуs which aку indicatуd in h ariicfy. Нуку it ispossiufy to mуntion sгch drills as: s^sti^on учукcisуs; tкansfoкmational, miчуd, imitativу, pкodгctivу, куpкodгctivу drills.
Н. Ахмедова
ФОРМЫ СТЕПЕНЕЙ СРАВНЕНИЯ НАРЕЧИЙ В АНГЛИЙСКОМ И ТАДЖИКСКОМ
ЯЗЫКАХ
Ключевые слова: Наречие, степень сравнения, предложный оборот, суффиксы, типы наречия
Наличие степеней сравнения у наречий является ещё одним доказательством, подтверждающим близость качественных прилагательных и качественных наречий. Наречия имеют две формы степеней сравнения - сравнительную и превосходную. Так, в английском языке некоторые наречия образа действия, степени и частотности имеют степени сравнения.
