Научная статья на тему 'Равандҳои адабӣ ва таҳаввули тарҷумаи шеъри русӣ ва тоҷикӣ'

Равандҳои адабӣ ва таҳаввули тарҷумаи шеъри русӣ ва тоҷикӣ Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
6378
135
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тарҷума / маҷмӯа / намунаи ашъор / табиати шеър / латофати шакл / таносуби сухан / амалияи тарҷумонӣ / муаллиф / шеъри асл

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Хамидова Н.

В статье говорится, что творческий опыт предшествующего поколения переводчиков, таких как В.Жуковский, В.Державин, О.Румин, И. Сельвинский, К.Липскеров, В.Левик, С.Липкин, Н.Гребнёв, Ю.Нейман и других, стал основой для появления переводческой школы и имел большое значение для переводов произведений таджикских поэтов. Переводческая деятельность М.Каноата, Б.Собира, Лоика Шерали связана с другим этапом таджикской поэзии, периодом развития самосознания и национально исторического самопознания в 70-80-е гг.XX вв. в таджикской советской литературе.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Равандҳои адабӣ ва таҳаввули тарҷумаи шеъри русӣ ва тоҷикӣ»

ХОДЖАЕВА М.Дж.

АРЗИШ^ОИМАЪНАВИВА АХЛОЦИДАР АШЪОРИ ПУШКИН

Дар мацола асноде аз асар^ои А.С. Пушкин гирд оварда шудаанд, ки дар ощо масъалаи таргиби ахлоци уамида цои намоенро ишгол менамояд. Муаллиф цайд менамояд, ки дустй, мууаббат, меуру шафцат, ростцавлй, гамхорй, раумдилй, ки дар асар^ои Пушкин цой доранд, инчунин аз маф^ум^ои актуалии замони мо низ мебошанд.

KHOJAEVA M.D.

PUSHKIN’S MORAL IDEAS IN HIS WORKS

The author of article emphasizes the moral ideals sung by the poet in his work. They are: fidelity to a duty, cleanliness of the soul, honesty, kindness which are actual in our time. These universal human values on which kept and will be kept the world, penetrated almost in all Pushkin’s works.

ХАМИДОВА НАРГИС,-

унвонцуи кафедраи забони тоцикй ва арабии ДДХБСТ

РАВАНДХОИ АДАБВ ВА ТАХАВВУЛИ ТАРХУМАИ ШЕЪРИ РУСВ ВА ТОХИКВ

Баргардонии осори классикони адабиёти гузашта ва муосири тохику рус анъанахои дерин ва бое доранд. Тахрибаи эходии насли пешина ва калонсоли тархумонони рус, монанди В.Жуковский, В.Державин, О.Румин, И. Сельвинский, К.Липскеров, В.Левик, С.Шервинский, А.Адалис, Я.Козловский, Т.Стрешнева, Г.Регистон, Д.Самойлов, С.Липкин, Н.Гребнев, Ю.Нейман ва дигарон дар тархумаи ашъори шоирони тохик барои падид омадани як мактаби хосе замина гардид.

Хусусан, дар солхои 70-уми асри ХХ тархума ва нашри шеъри тохикЬ ба забони русЬ афзоиш ёфт. Дар ин давра интишори махмеахои дастхамъЬ ба алогамандони русзабон бештар расмият пайдо кард. Яке аз ин гуна махмеахо «Шоирони Тохикистон» (1972) аст, ки намунаи ашъори 45 шоири форсу тохики асрхои 10-20-ро дар бар мегирад. Мураттибон Р.Х,ошим ва М.Левин кешидаанд, ки асосан аз тархумахои тайёр намунахои русии маснавию достон, гасидаву иазал, гитъаву рубоЬ, мусаддасу мусаллас, мухаммасу мураббаъ, тархеъбанду мустазод ва фардиёти шуароро интихоб намоянд.

Тархумахои ашъор ба галами мутархимони маъруфи рус С.Липкин, В.Державин, В.Левик, И.Сельвинский, А.Адалис, К.Липскеров, М.Фофанова, М.Лозинский, А.Кочетов, И.Гурова, Т.Стрешнева, О.Румер, Л.Пеньковский,

Н.Заболотский, М.Замаховская, Ю.Нейман, Б.Гуляев, В.Звягинтсева, Т.Спендиарова, П.Карп ва дигарон мансуб аст. Гирдоварии маводи ин китоб бо ду рох хараён гирифтааст:

1. Rисмати зиёди ашъор аз тархумахои пешина вориди ин махмеа шудаанд;

2. Дар баробари ин ашъори шоирони гузашта ва муосир махсус барои хамин махмеа тархума шудаанд (Адиб Собир, АнварЬ, МушфигЬ, АсирЬ, АйнЬ ва иайрахо).

Ин кешиши аксари мутархимон дар махмеа гобили гайд ва сазовори таъкид аст, ки тархумахо ба забони асл наздик сурат гирифтаанд. Бо ин хол имкон фарохам омад, ки «олами сехрангез, гулхои рангоранг, шамими атрогин, туиёни ботинЬ, хусни зохирЬ ва назокату малохати хагигии назми диловези тохикро ба хонандагони рус ва русидони умумииттифог нишон диханд».

Муваффагияти дар тархумаи ин китоб зиёд аст. Масалан, И.Сельвинский «Беи хеи Мелиён»-ро хеле равону салис «Ветер вея от Мульяна к нам доходит» тархума кардааст, ки ба табиати шеъри РедакЬ наздик мебошад. Минбаъд низ мухаггигон хамин вариантро бехтар донистаанд.

Профессор А.Афсахзод тахрибаи В.Левикро дар тархумаи рубоии зерини РедакЬ «устодона» ба шумор оварда, бар ин агида аст, ки «дар баробари мазмун латофати шакл, хешиши эхсос, таносуби сухан ва тарзи баёни одамушшуаро пурра нигох дошта шудааст».

Нусхаи аслии рубоии устод РедакЬ:

Омад бари ман. КЬ? Ёр. Кай? Вагти сахар,

Тарсанда. Зи кЬ? Зи хасм. Хасмаш кЬ? Падар.

Додам-ш ду беса. Бар кухо? Бар лаби тар,

Лаб буд? На! ЧЬ буд? Агиг! Чун буд? Чу шакар!

Тархума:

«Пришла.. ,»-«:Кто?» «Милая» .-«:Когда?»-«:Предутренней зарей», -«Спасалась от врага.» «-Кто враг?»-«Его отец родной».

-«И дважды я поцеловал. »-«Кого?»-«Уста его». -«Уста?»-«Нет!...»-Что-ж?-«Рубин».-«Какой?»-«Багровоогневой».

Дигар аз хамин гуна тархумахо китоби «Назми форсу тохик» мебошад, ки силсилаи аввали «Китобхонаи адабиёти хахон»-ро ташкил дода, соли 1974 дар нашриёти «Художественная литература» ба табъ расидааст. Ин китоб намунахои зиёдеро аз ашъори хафт тан аз саромадони шеъри форсу тохик-РедакЬ, Носири Хисрав, Умари Хайём, Халолиддини РумЬ, СаъдЬ, Х,офиз ва ХомЬ дар бар мегирад. Мураттиб ва муаллифи сарсухан И.С.Брагинский мебошад. Rисми асосии китоб бо гасидаи «Шикоят аз пирЬ»-и РедакЬ оиоз меёбад, ки тархумаи онро С.Липкин анхом додааст. Тархума дар ин махмеа ба забони шево ва фасех сурат гирифтааст:

На мир взгляни разумным оком,

Не так как прежде ты глядел,

Мир-это море. Плыть желаешь?

Построй корабль из добрых дел.

Асли тохикЬ:

Ин хахонро нигар ба чашми хирад,

Не бaд-он чaшм, к-aндaр e нигарЬ.

^мчу дaрёст в-aз нaкeкорb,

Киштие соз, то бaд-он гyзaрb.

Дaр aмaлияи тaрxyмонb ин хол бa raйд гирифтa шyдaaст, ки aсaри тaрxyмaшyдa aз aсaри aсл бaртaрият дорaд. Aммо тaърихи дaстрaсии ин шеъри Рeдaкb бa мо чизи дигареро рaвшaн мекyнaд. Ти6ги aхбори мyхarrиrи aрaбшиноси тохик Тохиддин Мaрдонb геё нyсхaи aслии бa зaбони Рeдaкb сaроидaи он 6огЬ нaмондa, онро aл-Мyaммaл ном шоири aрaбзaбон дaр aсри 10 aз зaбони форсЬ бa aрaбb тaрxyмa кaрдa 6уд вa aз ин ре aora тохикии он то бa зaмони мо нaрaсидaaст. Тaрxyмaи aрaбии он дaр яке aз сaрчaшмaхои мухими aсри 10 «Ятимaт-yд-дaхр»-и Сaолибb дaрx шyдaaст, ки бa шaрофaти олими Эрон Сaид Haфисb aз нaв бa форсЬ бaргaрдон гардид. Бино бa гyфтaи Т.Мaрдонb е «онро aз aрaбb нихоят мохирота вa дarиr бa зaбони форсЬ тaрxyмa кaрдaaст».

Hyктaи хaрaктернок ин aCT, ки хaмин тaрxyмa aз зaбони aсл бa aрaбb, ситас aз aрaбb бa форсЬ вa солисaн aз форсЬ-тохикЬ бa зaбони русЬ низ aрзиши вогєии шеъри шоири нобитаи форсиро кaм нaкaрдa, шево вa фaсех сyрaт гирифтaaст.

Тaрxyмонони ин китоб кeшидaaнд, ки бa хaр хол raдри aara шеър, лaтофaт вa зебоиву нозукихои онро нигох дорaнд. Aммо бо вухуди ин дaр ин тaрxyмa иштибох вa шитобзaдaгии тaрxyмон низ хис мешaвaд, ки дaр вarтaш мyraрризони мaxмea зикр кaрдa бyдaнд.

Aз aшъори шоирони муосир дaр солхои 70-уми aсри ХХ aшъори Aминxон ШукехЬ бa зaбони русЬ тaрxyмa шyдaaст. Китоби е «Суруди чaшмaсор» дaр нaшриёти «Советский писaтель» соли 1972 бa нaшр рaсид. Тaрxyмa aз шеъри шоири тохик бa эътибори мaвзyнb aз нyсхaи aсл дур нaрaфтaaст. Мyхarrиr Д.Шодигулов дaр вarтaш бa воситaи тarризе aрзишy aхaмияти ин тaрxyмaро тaъйин кaрдa, бa хойгохи он aз хaр xихaт нaзaр кaрдaaст: «Хох дaр системaи фрaзеологb вa грaммaтикb, хох дaр xaнбaи услубЬ вa хох aз лихози иоявии бaдеb, хaмрaъb вa raробaти нaздики тaрxyмaхо бо нyсхaи aсл бaхyбb мyшохидa мешaвaд. Дaр тaрxyмa хaм эхсоси лирикЬ aксaрaн тaвaссyти rиёсхои тав вa aнъaнaвb, обрaзхои сaлис вa мисрaъхои рaвон бaён гaрдидaaст».

Дaр ин хо бaмaврид aст, ки aз тaрxyмaи aшъори М.Raноaт бa зaбони русЬ хaрф зaнем. Aшъори вaй тaвaxxyхи хонaндaгони кишвaрхои мyхтaлифро пaйвaстa бa худ кaшидaaст.

Мyтaрxимон Д.Лусенко, С.Иовенко, Р.Рождественский, Я.Смеляков, A.Пaрфентьев, С.Липкин вa дигaрон дaр шинохти тати М.Raноaт дaр олaми фaрхaнгb вa aдaбии хaлrхои дигaр кешишхое бa хaрx додaaнд. Достони «Суруши Стaлингрaд» дaр тaрxyмaи шоири мaшхyри рус Роберт Рождественский бехтaрин тамутаи тaрxyмaи шеъри тохикЬ шинохтa шyдaaст. Тaрxyмaи мaзкyр 22 феврaли соли 1973, дaр aрaфaи рези aртиши шeрaвb дaр мaxлиси котиботи рaёсaти Иттифоги нaвисaндaгон бо ширкaти aдибон, шоирон вa мyнarrидони мaърyфи рус мyхокимa шyдa вa сaзовори

бахои баланд гардид. Матни пурраи он соли 1973 дар махаллаи «Юность» (№5) ба табъ расидааст. Чопи он дар шакли махмеа дар нашриёти «Советский писатель» ба махбубияти бештари шоир дар байни хонандаи рус боис гардид. Муаллиф низ достони «Суруши Сталинград»-ро дар варианти русЬ бехтарин намунаи баргардонии эходиёти худ ба хисоб овардааст. Сабаби аслии бобарории тархума дар он аст, ки мутархим Р.Рождественский дар мавзуи Ханги Бузурги ВатанЬ шеъру достонхои бисёре гуфта ва дар ин замина тозакорихо хам кардааст. Аз тарафи дигар, дестЬ ва хамкории амиги байни муаллиф ва тархумон низ боиси авху барори тархума гардидааст.

Аз мутархимони маъруф ва машхури рус Семён Липкин бисёре аз шеърхои М^аноатро ба забони русЬ баргардонидааст. Як намунаи он шеъри «Обшор»-и у мебошад. Шеър ба русЬ «Водопад» тархума шудааст. Объекти нигох ва хадафи шоир обшор аст, ки барои сархамъ кардани эхсоси хонанда мусоидат мекунад. Ин обшор дорои хислати зиёде аст, дар он симои дилбари хавонии шоирро мебинем, гохе обшор хамсухбати шоир аст, ки ишора ба мухаббати гузашта ва замони дустдорихои бебозгашт мебошад. Мухимтарин хусусияти шеър дар тархумаи С.Липкин истиглолият ва дарбаргирии озодонаи матлаб аст:

Но кем бы ни была -она была,

Как сердце, мне нужна, как жизнь мила.

Как первая печаль моя, светла.

Без слов простились мы в закатный час,

Лишь водопад звенел и пел о нас,

Он и теперь ведет о нас рассказ.

Где юности летучие года?

Ашъори шоир ба забони русЬ аз хониби шоири рус В.Парфентьев низ тархума шудааст («Кубинская сестра», «Любовь матери»), ки мазмунан ба шеъри асл мувофиганд. Мутархимони дигар Я.Смеляков («Волны братства»), Е.Долматовский («Девушка, ткущая атлас»), С.Северцев («Весна и красота»), Е.Петрова («Рассвет») хар кадом дар тархума хусусияти гобили зикр зохир кардаанд.

А.Давронов дар мавриди тархумаи достони «Суреши Сталинград» чунин таассурот гирифтааст, ки геё гисмати аввали онро худи М^аноат тархума карда бошад:

Слово тяжесть планеты вмещать должно.

И звучанием жизнь освещать должно,

И бессонной крепостью стать должно.

Если хочешь, чтоб кто-то читал поэму

Суханро вазну тамкини замин бояд.

Суханро гудрати хонофарин бояд.

Дили сарбозу мисли ту камин бояд,

Замини ман,

Ки дастони туро хонад...

Тибш омори мyхarrиr бa тaрxyмaи ин китоб 17 нaфaр мyтaрxимон дaст зaдaнд. Тaнrиди aдaбии рус низ aз aрзёбии ин тaрxyмaхо дaр кaнор нaмонд. Сaрсyхaни В.Коротич бa тaрxyмaи русии aшъори М.Raноaт тамутаи бехтaрини нarдy тaхлил вa вaсилaи хуби ошноии хонaндaи рус бо мarоми шоири тохик бa хисоб мерaвaд.

Шинохти хусусиятхои тaрxyмaхои русЬ вa тохикЬ, имкониятхои мaктaби тaнrиди тaрxyмa дaр aдaбиёти муосири тохик низ яке aз мaсъaлaхои тaрxyмaшиносb дaр Тохикистон мебошaд. Чй тавъе ки изхор шуд, тaрxyмaи шеъри русЬ бa зaбони тохикЬ aз бaргaрдонии шеъри шоири бузури рус A.С.Пyшкин дигaргyнb пaзирyфт. Шеъри A.С.Пyшкин бо роххои зиёд бa олaми шеър вa тaфaккyри aдaбии тохик ворид гардид. Тaрxyмaхои шоир бa зaбони тохикЬ бештaр дaр иртибот бо тaмaддyни шaрrb, хоссa aдaбиёти форсу тохик тaвaxxeхи aдaбиётшиносонро xaлб кaрд, ки дaр тaълифоти мyхarrиrон Д.Шодигулов, В.Сaмaд, A.Дaвронов, Б.X,оxибоевa, М.Мирзоюнус, Х.Холов вa дигaрон xaмъбaст шyдaaнд.

Бaргaрдонихои шеъри шоир бa зaбони тохикЬ тaърих вa тaxрибaи гобили тaвaxxeх дорaнд. Тaрxyмaи нaмyнaхои шеъри A.Пyшкин aз ибтидои aсри ХХ шуреъ шyдa, бa шaкли мyнтaхaбy мaxмea, хилдхои aлохидaи шеъру достон ташр шyдaaнд. Мaктaби тaрxyмaи тохикЬ aз зaбони русЬ бо бaргaрдонии «Rиссaи мохигир вa мохии тилло»-и A.С.Пyшкин оиоз мешaвaд.

Китобхое aз raбили «Чaнд aсaр» (1947), «Aсaрхо» (1949) вa «Кохи ёдгор» (1976, 1999) мaxмeaхои xyдогонa вa комили шеъри шоири рус бa зaбони тохикЬ мебошaд. Шоирони тохик A.Лохyтb, С.Aлизодa, A.Xaмдb, Д.ЮсуфЬ, М.Тyрсyнзодa, М^химЬ, М.Фaрхaт, Лоиг, Гулрухсор, М.Шерaлb, R.Kиром, С.^лимшо, A.Aдхaм, С.Xaвхaризодa, С.Мaъмyр вa дигaрон бa тaрxyмa вa ташри aшъори вaй бa зaбони тохикЬ химмaт кaрдaaнд.

Мyaллифони китоби «Пушкин вa Шaрr» профессорон Б.Xоxибоевa вa М.Мирзоюнус бо нaзaрдошти xaмъбaсти фaъолияти тaрxyмонии aдибони тохик ин нyктaро зикр кaрдaaнд, ки бештaри тaрxyмaхои осори шоир бa зaбони тохикЬ бо сaтхи бaлaнди тaхaссyсиaшон фaрr дорaнд.

Охири солхои 20-уми aсри ХХ, мaхсyсaн нимaи дувуми солхои 30 тaвaxxeх бa тaрxyмaхои A.С.Пyшкин зиёд гaрдид. Aбyлrосим ЛохутЬ яке aз тaрxyмонхои комёби шеъри A.С.Пyшкин бa зaбони тохикЬ буд, ки дaр мaxмeъ тaрxyмaи чордaх aсaри хурду кaлони шоири русро aнxом додaaст. Ин тaрxyмaхо хaм aз пaйвaндхои aмиrи aдaбии тохику рус дaрaк медихaнд, ки aз хониби Ш.Xyсейнзодa, A.Дехотb, Х.Мирзозодa, М.Шукуров, A.Мaниёзов, Д.Шодигулов, В.Сaмaд, A.Дaвронов, Б.X,оxибоевa, М.Мирзоюнус, Х.Холов тaхrиry бaррaсb шyдaaнд.

Ш.Xyсейнзодa яке aз aввaлин мyхarrиrони тaрxyмaхои A.С.Пyшкин дaр aдaбиёти тохик мебошaд, ки усулхои бaргaрдонии A.Лохyтиро aз шеъри шоири рус ошкор кaрдa, онхоро aз лихози нaвxeихои мyтaрxим дaр мaзмyн вa шaкл бa тaхкик гирифтaaст. Aлбaттa, нaвxeихое, ки мyхarrиr aрзёбb кaрдaaст, бо нaзaрдошти вaзъи зaмон вa тaлaбот бa мaзмyнy мeхтaво вa зaбони шеърЬ

сyрaт гирифтaaнд. Aммо мухим aст, ки тaрxyмaи aшъори шоирони рус, хоссa A.С.Пyшкин «мaктaби бисёр сaмaрaбaхш дaр тaрarrии эходиёти нaвисaндa вa шоирони мо шyдaaст».

Aксaри тaрxyмaхои A.Лохyтb бa дaврaи пyрмaхсyли эxодиётaш рост омaдaaнд. Шеърхои «Кохи ёдгор», «Hомa бa Сибир», «Суруди нешонеш», «Ёд дорaм дaми xонбaхше мaн», «Дaр хaвои дилкaши фaвворaхо» вa чaнде aз достону мaнзyмaхои A.С.Пyшкин «Достони Олеги дилогох», поэмaхои дрaмaвии «:Шрии об», «Мотсaрт вa Сaлери» вa uaйрa соли 1947 бо номи «Чянд aсaр» бо мyraддимa вa дaр тaрxyмaи A.Лохyтb бa ташр рaсидaaнд. Минбaъд ин тaрxyмaхо бa китоби дyxилдaи aшъори A.С.Пyшкин (1949) бо иловa aз тaрxyмaхо бa raлaми шоирони дигaр хой гирифтaнд. Пaс aз он «Рyслaн вa Людмилa» (1961), мaxмeaи «Кохи ёдгор» (1976, 1999) бa зaбони тохикЬ ташр гaрдидaнд. Ин пaдидaро бa хукми зухуроти холиб вa ходисaи комили тaърихи пaйвaндхои aдaбb зикр кaрдaни мyхarrиrон эътимоди комиле Дорaд.

Як бaхши тaдrиrоти A.Дaвронов «Пушкин вa aдaбиёти тохик» бa тaрxyмaхои тохикии «Кохи ёдгор» бaхшидa шyдaaст. Вaй зимни тaдrиrи тaрxyмaхои тохикии ин шеър тaрxyмонони онро мyaйян вa сохтори шaкливy хусусиятхои мaъноии тaрxyмaхоро бозгей кaрдaaст. Ти6ги aхбори е шеъри мaзкyр дaр доирaхои aдaбии Тохикистон 2 бор aз хониби ЛохутЬ вa X.Мaсъyд тaрxyмa шуд. Дaр Эрон низ ин шеър бa форсЬ тaрxyмa гардид, ки бa raлaми Мaликyшшyaрои Бaхор мaнсyб aст. Ин шеърро aввaлин бор aдaбиётшинос A.Aбдyмaннонов бо истифодa aз китоби «Haмyнaе aз осори Пушкин» (Техрон, 1936) бa aхли илм мaълyм кaрд.

A.Дaвронов тaрxyмaи A.Лохyтиро «тaрзи ифодaи бa a^n нaздик» (с.24) вa тaрxyмaи М^хорро «тaрxyмaи озод вa ифодaи фикр дaр шaкли мarбyл» вa «усули бaргaрдон вa шaкли ифодa»-ро «:мувофиш тaбъи мyтaрxим», «содaвy сaбyк» бa шумор овaрдaaст. Сaрчaшмaхои тaрxyмa низ мyaйян гaрдид. A.Лохyтb онро aз нyсхaи aсл, М.Бaхор «aз ягон зaбони хорихии дигaр, мaсaлaн, фрaнсaвb» бaргaрдон кaрдaaнд. Ин шеър дaр нyсхaи aсл aз 15 мисрaъи мyстarил вa 5 мисрaъи мусгазод вa кyллaн aз 5 бaнди сеюниммисрaъгb иборaт aст.

Я тамятник себе воздвик нерукотворный,

К нему не зaрaстет нaроднaя тропa,

Вознесся выше он ггавою непокорной

Aлексaндрийского столпa...

Шоир кохе бино кaрдa, ки хору хaси (бa ифодaи дигaр aлaфи) хaлr онро нaхохaд пешид вa бaлaндии он aз aркони кохи Сикaндaр низ болотaр aст. Aз бaнди дувум мaтлaби шоир рaвшaн мешaвaд. E итминон дорaд, ки рeхaн нaхохaд мурд, номaш дaр шеър, эход вa илхоми шоирЬ 6огЬ хохaд монд, тyрбaтaш aз бaйн рaвaд хaм, кору пaйкорaш 6огЬ хохaд монд. Бa бовaри шоир овозaaш дaр тaмоми Россия хохaд гyзaшт вa хaр зaбоне номи еро хохaд гирифт. Ин хо сyхaн дaр борaи тaъкиди Фирдaвсb дaр «Шохномa» aз боби

ховидотагии кохи бегaзaнди худ вa ховидон бyдaни осори безaволaш мерaвaд:

Шй aфкaндaм aз нaзм кохе бaлaнд,

Ки aз боду борон нaёбaд гaзaнд...

Бесaбaб хaм нест, ки бори тахуст A.Дехотb монaндb вa шaбохaти пешгеии A.С.Пyшкин вa Фирдaвсиро тaъкид кaрдaaст.

«Кохи ёдгор»-вaриaнти тaрxyмaи A.Лохyтb-тaрxyмaи мaзмyн вa хaрфy шaкли шеъри «Пaмятник»-и A.С.Пyшкин aст, ки дaр он кешиши нигaхдории a^ra мaзмyн вa шaкли шеър сyрaт гирифтaaст. М.Бaхор пеш aз хaмa бa шaкли ифодaи шеър тauйирот ворид кaрдa вa aз шеъри ш^^ндии шоири рус шеъри дaхбaндии пaнxмисрaии кетох хосил нaмyдaaст.

A.Лохyтb:

Бa худ кохе бино кaрдaм, ки дaст онро нaмесозaд,

Aлaф хaргиз нaпeшaд рохи мaрдyмро бa он мaхзaр.

Мyaззaм обидa он сон, ки болотaр сaр aфрозaд,

зи бурхи шох Искaндaр...

(«Кохи ёдгор», Кул. ЛохутЬ.)

М^хор:

Дaр дaхри бузург ёдгоре,

Kaрдaм зи бaрои хеш бунёд.

Бунёди бинои пойдоре,

Бе ёрии дaсти мaн шуд эход.

З-осеби зaмонa бaркaнор aст,

K-aз хоки мaн aCT дерпотaр.

Сутвору бaлaнди пойдор aCT,

Мотанди мaнорaи Сикaндaр...

(«Бинои ёдгор», 83)

Тaрxyмaи дигaр бa raлaми Xyсaйни Мaсъyд соли 1937, гас aз як соли тaрxyмaи М^хор бо номи «Ёдгор» aнxом ёфтaaст, ки иборaт aз пaнx бaнди чормисрab бyдa, бa aндешaи A.Дaвронов дaр он услуби тaрxyмa бaрxо нест, мaзмyн вa рехи aсaри aсл бо тaрxyмa созгор нaомaдaaст.

Бaроят ёдгорЬ мaн бa по кaрдaм, нa бо дaстaм,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ки дaр нaздaш зи хору хaс нaрeяд xодaи одaм.

Дaр офош xaхон ин ёдгорaм гaштa болотaр-Aз он aвxи сутуни сaркaши сохти Aлексaндр.

«Aлексaндрийского столпa» дaр тaрxyмaи A.Лохyтb «Бурхи шох Искaндaр», М.Бaхор «Мaнорaи Сикaндaр» вa XvМaсъyд «Сутуни сaркaши сохти Aлексaндр» aCT. Дaр хaр холaт сyхaн дaр мaвриди рисолaти эходии шоир вa ховидонии ному кори е мерaвaд, ки дaр тaърихи aдaбиёти мо тамутахои он хеле зиёдaнд. Aз xyмлa, aз нaзм пaй aфкaндaни кохи бaлaнд дaр «Шохномa» низ бa хaмин мaънист. Xaрчaнд A.Дaвронов то хое мyrоисaи ин шеърро бо кохи пaйaфкaндaи Фирдaвсb бемaврид мешyморaд, боз хaм эътигод дорaд, ки шояд aндaке мaзмyн aз шоири хaмосaсaрои форсЬ гирифтa

шуда, дар шакли ифодаи таассуроти шоири рус иунхоиш ёфтааст, ки метавонад ходисаи адабии таворуди афкор бошад. Дар ин хо хадафи мухаггиг хамон ишораи А.ДехотЬ аст, ки шабохати «Кохи ёдгор»-и А.С.Пушкинро бо кохи бегазанди ФирдавсЬ таъкид карда буд.

Тархумахои «Кохи ёдгор» дар вариантхои мухталиф дар хар сурат намунахои холиби тархумаи шеъри шоири рус махсуб меёбанд. Ба фикри мо, аз ин тархумахо ва раванди кори тархумонЬ хулосахои даркорЬ бояд баровард: тавъам будани кори тархума бо коргохи эходЬ ва тахрибахои адабии шоир, хусусиятхои диду назари мутархим, ки махз хамин нукта ба махсули тархума асолат мебахшад. Аз хамин хихат хам агар барои як мутархим шакли аслЬ мухим ва мугаддам бошад, барои мутархими дигар мазмуни ифода ва оханги баён бартарият пайдо мекунад.

Вожа^ои калиди: тархума, махмеа, намунаи ашъор, табиати шеър, латофати шакл, таносуби сухан, амалияи тархумонЬ, муаллиф, шеъри асл.

Манобеъ:

1. Афсах,зод А. ^атра - намунаи бах,р.//Садои Шарк- 1973, с.137-142.

2. Мардонов Т. Дурдонах,ои ганхинаи бузург (Такриз ба китоби «Назми форсу тохик» ба забони русЬ).// Садои Шарк.1975,№ 9,с. 154-156.

3. Шодикулов X,. Робитах,ои адабЬ ва тархума.// Абулкосим ЛохутЬ Очерки мухтасари хдёт ва эходиёт; Душанбе, 1985.№ 4с. 151-156

4. Ходжибаева Б.А., Мирзоюнус М. Пушкин и Восток. Худжанд: Гос. Изд-во им.Р.Джалиля, 1999, 188с.

ХАМИДОВА Н.

ЛИТЕРАТУРНЫЕ СВЯЗИ И ПРЕОБРАЗОВАНИЯ ТАДЖИКСКО-РУССКОЙ ПОЭЗИИ

В статье говорится, что творческий опыт предшествующего поколения переводчиков, таких как В.Жуковский, В.Державин, О.Румин, И. Сельвинский, К.Липскеров, В.Левик, С.Липкин, Н.Гребнёв, Ю.Нейман и других, стал основой для появления переводческой школы и имел большое значение для переводов произведений таджикских поэтов.

Переводческая деятельность М.Каноата, Б.Собира, Лоика Шерали связана с другим этапом таджикской поэзии, периодом развития самосознания и национально - исторического самопознания в 70-80-е гг.КК вв. в таджикской советской литературе.

HAMIDOVA N.

LITERATURE LINKS AND TRANSFORMATIONS OF TAJIK-RUSSIANPOETRY

Creative experience of old generation as Zhukovsky, Derzhavin, Rumin, Selvinskiy, Lipskerov, Levik, Shervinskiy, Adalis, Kozlovskiy, Streshneva, Registon, Samoilov, Linkin, Grebnev, Neiman has greatly influenced for the appearance of the translating school, and played a great role intranslation of Tajik poets works.

Translating activity of M.Kanoat, B.Sobir. Loik Sherali is closely connected with another period of Tajik poetry, with the period of development and self- and national and historical self - consciousness in the 70-80th of the XX century in Tajik Soviet literature.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.