CC BY
59
УДК 333 (03)
ББК 81(2Т) Я 92+4Я92
ЛУҒОТ ВА ИСТИЛОҲОТИ МАРБУТ БА РАСМУ ОЙИН ВА ПЕШАҲОИ КИШОВАРЗӢ
Ҳакимова Башорат Наимовна,
н.и.ф., дотсенти кафедраи забони тоҷикии ДДҲБСТ (Тоцикистон, Хуцанд)
ЛЕКСИКА И ТЕРМИНОЛОГИЯ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННОЙ
ОТРАСЛИ
Хакимова Башорат Наимовна, к.ф.н., доцент кафедры таджикского языка Таджикского государственного университета права, бизнеса и политики (Таджикистан, Худжанд)
VOCABULARY AND TERMINOLOGY OF AGRICULTURAL BRANCH
Khakimova Bashorat Naimovna, candidate of philological sciences, Associate Professor of the Tajik language department under the Tajik State University of Law, Business and Politics (Tajikistan, Khujand)
E-MAIL: markaziittiloot@mail. ru
Ключевые слова: лексика, сельскохозяйственная терминология, словообразование, сельскохозяйственная отрасль, сельскохозяйственная культура, сельскохозяйственный календарь, земледелие
В статье дан анализ сельскохозяйственной лексики, которая в дальнейшем послужила базовыми словами в словарном запасе таджикского языка. Утверждается, что сельскохозяйственная терминология связана с традициями и обрядами отрасли и семантически, структурно и стилистически отличается от другой лексики таджикского языка. Автор в подверждение своих соображений приводит примеры слов, образованных суффиксально-префиксальным и другими словообразовательными способами. Отмечается что сельскохозяйственная лексика и терминология встречаются в рукописях древнейших таджикско-иранских источников. Делается вывод о том, что развитие словарно-терминологического запаса таджикского языка, посвященного традициям и обрядам, календарю сельскохозяйственной и крестьянской деятельности, связано с семантико-грамматическими возможностями современного таджикского языка, а также с лексическими заимствованиями и кальками из арабского, тюркского и русского языков.
Key words: vocabulary, agricultural terminology, word building, agricultural branch,
agricultural crop, agricultural calendar, agriculture
The article is an analysis of the agricultural vocabulary which further on turned into basic words in the lexical stock of the Tajik language. It is stated that agricultural terminology is connected with rites and traditions of the branch; the former differs from other lexical strata of the language both semantically, structurally and stylistically. To prove her considerations the author adduces the examples of words formed by suffixal-prefixal and other word-building ways. She notes that agricultural vocabulary and terminology occur in manuscripts pertaining to the ancientest Tajik-Iranian originals. The conclusion is made that the development of terminological vocabulary of the Tajik language devoted to rites and traditions related to calendar
103
Ҳакимова Б.Н. Луғот ва истилоҳоти марбут ба расму ойин ва пешаҳои кишоварзи
agricultural activities of peasants is connected with semantic-grammatical potentialities of Modern Tajik and also with lexical borrowings and calques from Arabic, Turkic and Russian.
Ташаккул ва инкишофи фарҳанги кишоварзии мардуми эронинажод дар забона-шон низ осоре аз худ гузошт, зеро забон воқеияти зиндагии соҳибони худро оинавор инъикос менамояд. Қадимтарин намунаҳои хаттии осори халқҳои эронинажод -катибаҳои форсии бостон ва китоби «Авесто» гувоҳӣ медиҳанд, ки маҳз дар ҳамин давра забонҳои эронии бостон калимаву истилоҳоти инкишофёфтаи кишоварзӣ доштаанд, ки баъдан барои инкишофи лугат ва истилоҳоти кишоварзии тоҷик ҳамчун заминаи мукаммале хидмат кардааст. Дар заминаи вожаву истилоҳоти кишоварзии пешин баъдан бахши марбутаи низоми лугавии забони форсии миёна инкишоф ёфта, аз ҳисоби захираҳои худӣ ва ҳамчунин иқтибос аз соири забонҳои ҳамҷавор ганитар гардид. Аз асрҳои IX-X сар карда забони форсии дарӣ ҳамчун марҳилаи навини таҳаввули забони форсӣ рӯ ба инкишоф ниҳод, ки пояи аслии инкишофи он ҳамоно лугату истилоҳоти форсӣ буд ва сарфи назар аз ин ки дар ин марҳила забонҳои арабию туркӣ асаре дар таҳаввули забони форсӣ доштанд, калимаҳои аслии ин забон ва захоиру имконоти дохилии он заминае буданд, ки забони порсии дарӣ бо иттико бар онҳо масири таърихии инкишофи худро сипарӣ менамуд.
Истилоҳоти кишоварзӣ яке аз қабатҳои махсуси лугавист, ки вобаста ба хусусияти лугавию маъноӣ (семантикӣ), калимасозӣ ва услубии худ аз дигар калимаҳои умумиистеъмоли забони тоҷикӣ тафовут доранд ва дар низоми лугавии забон ҷойгоҳи махсусеро ишгол мекунанд. Таҳлили гурӯҳҳои лугавию маъноии ин бахши таркиби лугавии забони тоҷикӣ ва муносибати байни ин гурӯҳҳо имкон медиҳад, ки манзараи куллии муносибати низомии байни воҳидҳои забон то ҳадде равшан гардад ва равандҳои инкишофи низоми лугавии забон ба таври мушаххас нишон дода шавад. Таҳқиқи вожаву истилоҳоти кишоварзии забони тоҷикӣ ҳамчунин барои равшан намудани бисёре аз масоили ташаккули этникии халқи тоҷик, аз ҷумла этногенезиси тоҷикон мусоидат хоҳад кард.
Кишоварзӣ аз шуглҳои қадимтарини мардуми эронинажод ба шумор меравад, ки қадимтарин ёдгориҳои хаттии эронӣ шаҳодати ин нукта мебошанд. Чунончи, дар китоби муқаддаси оини бостонии эронитаборон - «Авесто» кишоварзӣ ва зироат ҳамчун дастоварди беҳтарини инсоният тавсиф ва ситоиш гардидааст (1, с. 431-438), аксари номҳои моҳҳои тақвими форсии қадим мафҳумҳои кишоварзиро мунъакис кардаанд ва номҳои моҳҳои сугдӣ ҳам аксаран ба кишоварзӣ иртибот доранд.
Ба ақидаи баъзе донишмандон, минтақаи кӯҳистони Тоҷикистони имрӯза, гар-чанде манбаи фарҳанги кишоварзӣ набошад ҳам, баъзе намудҳои зироати галладона маҳз дар ин ҷо парвариш ёфта, сипас ба манотиқи дигар паҳн гардидаанд (2, с. 405). Аз тарафи дигар, таърихи мардуми эронинажод аз замони таълифи осори хаттии забонҳои бостонии онҳо (форси қадим, Авесто) бо фарҳанги кишоварзӣ алоқаманд аст. Даврони огози фарҳанги китобии мардуми эронинажодро метавон ҳамчун давраи рӯй овардани онҳо аз зиндагии бодиянишинии чорводорӣ ба ҳаёти бумии кишоварзӣ арзёбӣ намуд (5, с. 6-7). Чунончӣ И.М.Оранский таъкид кардааст, ҳанӯз дар китоби «Авесто» «давраи гузариш ба шаклҳои нисбатан пешрафта ва пурмаҳсултари хоҷагидорӣ - яъне ба кишоварзӣ ба тарзи зиндагии муқимӣ» инъикос ёфтааст. Ӯ афзудааст, ки таълимоти мазҳабии Зардушт, ки мустақиман пайравонашро ба гузариш ба зиндагии маҳаллӣ ва шугли кишоварзӣ даъват мекард, ифодаи гоявии таҳаввулоти иҷтимоӣ-иқтисодии он даврон буд. Дар аарганди севуми «Видевдот»
104
Khakimova B. N. Vocabulary and Terminology of Agricultural Branch
беҳтарин макон он ҷое маҳсуб шудааст, ки «ашаване ҳарчи бештар гандуму гиёҳу дарахтони мева бикорад; ҷое, ки чунин касе заминҳои хушкро обёрӣ ва заминҳои тарро заҳкашӣ кунад» (1, с. 43).
Лугот ва истилоҳоти марбут ба расму ойин ва пешаҳои кишоварзӣ вожагону ибороти аз лиҳози сохторашон гуногунро дар бар гирифтааст. Яке аз роҳҳои сохтани истилоҳоти марбут ба расму ойин дар забони тоҷикӣ сохта шудани вожагон бо пасванди -он мебошад, ки аз ин тариқ истилоҳоти зерин сохта шудааст: говбаророн, гандумбодкунон, гандумпошон /гандумчошон, даравкашон, дарзабандон, отанговезон, хирманкӯбон, хокпартоён /хокпартовон, хокандозон, ҷуфтбаророн /ҷуфтбуророн ва гайра. Тафсилоти ин расму ойин дар мақолаи С.Мирзозода ва М.Маҳмудов баён гардидаанд (4, с. 167-192).
Як силсила истилоҳоти ин гурӯҳи лугавӣ-маъноӣ ба воситаи пасвади -ӣ сохта шудаанд, ки дар баъзе мавридҳо ҳамчун муродифоти истилоҳоте мебошанд, ки бо пасванди -он сохта шудаанд; танҳо тафовути маъноӣ дар ин аст, ки истилоҳоти бо пасванди -он асосан иртиботи вожаро ба расму ойин баён менамоянд, аммо бо пасванди -ӣ калимаҳое сохта мешаванд, ки натанҳо номи расму ойин, балки исмҳои амал низ мебошанд: ҷуфтбарорӣ, тухмпошӣ, гандумпошӣ, дарзабандӣ, хирманкӯбӣ, даравкунӣ, ҷуфтронӣ, обмонӣ /обронӣ ва гайра.
Чанд истилоҳи ифодакунандаи расму ойини кишоварзӣ бо калимаҳои сохта ифода гардидаанд: досовез «расми ба поён расидани дарави галла», кӯратухм «расми пошидани тухмии гандум ё ҷав пеш аз даромадани ҳамал (Наврӯз)».
Як гурӯҳи истилоҳот ба тақвими кишоварзӣ иртибот доранд, ки бо роҳҳои гуногун сохта шудаанд. Ин вожаву истилоҳот аслан аз қадимтарин давраҳои таҳаввули фарҳанги кишоварзӣ маншаъ гирифтаанд ва ифодагари таҷрибаи таърихии кишоварзӣ дар байни мардуми тоҷик ба шумор мераванд. Маҳз нахустин бор мардуми эронинажод тақвимеро таҳия намуд, ки заминаи аслии он фарҳанги кишоварзӣ мебошад ва бурҷҳои дувоздаҳгонаи ин тақвим, ки номҳои форсӣ доранд, низ то ҳадде ба ҳамин фарҳанг иртибот дошта, ҳаракати офтобро дар доираи ин бурҷҳо ифода менамуданд, ки аз ин сабаб тақвими «шамсӣ» ё «офтобӣ» ном гирифтааст. Ин бурҷҳои дувоздаҳгона, ки ҳамчун моҳҳои шамсии эрониро ифода мекунанд, чунин номгузорӣ шудаанд: фарвардин - март, апрел (форсии қадим adukanaisa), урдибиҳишт - апрел, май (форсии қадим Suravahara), хурдод - май, июн (форсии қадим Saigraci), тир - июн, июл (форсии қадим garmapada), мурдод - июлавгуст (форсии қадим amurdad), шаҳровар - август, сентябр (форсии қадим xsaSriy-varhra), меҳр - сентябр, октябр (форсии қадим bagayadis), обон - октябр, ноябр (форсии қадим varkazana), озар - ноябр, декабр (форсии қадим aSriadiya), дай -декабр, январ (форсии қадим anamaka), баҳман - январ, феврал (форсии қадим vahu-man), исфанд - феврал, март (форсии қадим viyaxna) (6, с. 82).
Тақвим ё гоҳномаи шамсӣ аз моҳи фарвардин шурӯъ мешавад, ки дар аввали ин моҳ ҷашни Наврӯз ва тамоми расму ойини марбут ба он, ки аслан инъикоси диду назари кишоварзони Эрони бостонро инъикос менамоянд, маҳз дар ҳамин рӯзҳо сурат мегиранд (9, с. 118).
Муҳаққиқон тақвими дигари кишоварзонро, ки дар байни мардуми тоҷик аз қадим расм будааст ва то кунун низ дар байни кишоварзони баъзе манотиқи кӯҳистони Тоҷикистон боқӣ мондааст, низ зикр намудаанд, ки аз рӯйи аъзои бадани инсон ҳисоб карда мешуд. Ин гоҳнома - «тақвими мардона» ё «ҳисоб бар мард» номида мешавад. П.Ҷамшедов як рисолаи нуҷумии марбут ба асри X-XI-ро, ки ба
105
Ҳакимова Б.Н. Луғот ва истилоҳоти марбут ба расму ойин ва пешаҳои кишоварзи
қалами Шоҳзодамуҳаммад ибни Фаррухшоҳ мутааллиқ аст, омодаи чоп намудааст, ки аз назари лугот ва истилоҳот хеле ҷолиб аст. (8, с. 119-122).
Мутобиқи ин тақвим, ки аслан ба шурӯъ гаштан ва қатъ шудани корҳои саҳроӣ иртибот дорад, сол ва давраи офтоб ба ду давра тақсим мешавад: офтобниҳоли тобистон ва офтобниҳоли зимистон. Мутобиқи ин гоҳнома ибтидои сол аз аввали Ҷадй (Ҷадӣ) гирифта мешавад. Рӯзҳое, ки мутааллиқ ба офтобниҳоли тобистон мебошанд, рӯзҳои мард шумурда мешаванд. Давраи гармои сол ба истилоҳи чиллаи зимистон номгузорӣ шудаанд, ки ҳар кадоме иборат аз чиҳил рӯз аст. Ҳамчунин чиллаи баҳор ва чиллаи тирамоҳ низ чун давраҳои махсуси сол зикр карда мешаванд. Рӯзҳои моҳҳо ба ин ё он узви инсон номбар мешаванд, аммо шумораи рӯзҳои вобаста ба узви мушаххаси инсон гуногун аст: «Ҳаждаҳи Давл ҳисоб ба мард бояд гирифт, чунонки се рӯз нохун, се рӯз пушти по, се рӯз буҷули по, се рӯз нармаи по, се рӯз багали по - Давл ба итмом мерасад, Ҳут медарояд. Се рӯз зону, се рӯз кардафсон (рон), се рӯз мамари пеш, се рӯз мамари пас, нуҳ рӯз рӯда, нуҳ рӯз қабурга - Ҳут ба охир мерасад».
Мутобиқи ин тақвим баъзе рӯзҳо бо калимоте ифода гардидаанд, ки номи ҳайвоноти гуногун ва ё асбобу ашёи рӯзгор мебошанд: «Г иреҳ ва мех - се рӯз, сармо шавад; саг - шаш рӯз, гарм бувад; занҷир - се рӯз, сармо бувад».
Ё ки: «Асп ва зин - нуҳ рӯз: шаш рӯз, ки ба «асп» тааллуқ дорад, гарм бувад ва се рӯз, ки ба «асп» тааллуқ дорад, гарм бувад ва се рӯз, ки ба «зин» тааллуқ дарад, сармо бувад.
И.И.Зарубин зикр менамояд, ки ин тақвим маҳз тақвими зироаткорони қадим мебошад, зеро марди кишоварз давраҳои киштукор, обмонӣ, парвариш, расидани ҳосил ва ҷамъоварии онро бо ангушт ҳисоб мекард ва баъдан ин ҳисобро такмил дода, дигар аъзои бадани худро низ ба шумори ин гаҳнома даровард (3, с. 61-62). Ҳамзамон навиштааст, ки дар ин тақвим вақт вобаста ба лаҳзаҳои асосии ҳаёти иқтисодии мардуми барзгар ё чорводор ҳисоб карда мешавад.
Аз нигоҳи лингвистӣ бо номи аъзои бадан, ҳайвонот ва гайра номгузорӣ шудани рӯзҳо аз он назар муҳим аст, ки чунин номгузорӣ шудани рӯзҳо дар давраҳои қадими ташаккули забонҳои эронӣ маъруф буд. Сарфи назар аз ин ки рӯзҳои ҳар моҳ дар забони форсии аҳди сосонӣ ва ҳамчунин забони сугдӣ бо номи фариштагону худоёни куҳан номгузорӣ мешуд, аммо низоми бо калима ифода кардани рӯз, ки баъдан бо низоми рақамӣ иваз шуд, заминае барои таҳияи тақвими «офтоб дар мард» шудааст
Истилоҳоте, ки номҳои умумии пешаҳои кишоварзиро ифода мекунад, кишоварз, барзгар, деҳқон, зореъ мебошанд ва дар забони мутуни давраи классикии форсӣ-тоҷикӣ васеъ ба кор рафтааст. Вожаи деҳқон ба ин маънӣ дар забони тоҷикӣ серистеъмол аст, ки аз он номи пеша - деҳқонӣ пайдо шудааст. Ин вожа дар осори классикӣ ба шакли (dehqan) ва шакли муарраби ҷамъи он (dahaqin) сабт
гардидааст, ки маъниҳои «кишоварз, зореъ; молики замин, заминдор, арбоби деҳ, деҳхудо» (7, с. 365) «дар қадим ба эрониёни асили соҳиби мулку замин, аъам аз деҳшину шаҳршин итлоқ мешудааст» (10, с.11316) доштааст ва ба қавли А.Деҳхудо, ба маъниҳои эронинажод, муқобили турку тозӣ, барӣ, бегона, чодарнишин ва бадавӣ ба кор мерафтааст. Ӯ вожаи j^ (dehqan)^ шакли муарраб аз j^J (dehgan) дониста, зикр намудааст: «эҳтимол меравад, ки арабон эрониёнро ба сабаби иштигол ба зироат ва зироат надоштани арабон «деҳқон» номидаанд». Лугатномаи Деҳхудо маълумоти муфассалеро доир ба таҳаввули маъноӣ ва доираи истеъмоли ин вожа овардааст (10, 11316-11318).
106
Khakimova B. N. Vocabulary and Terminology of Agricultural Branch
Вожаи «деҳқон» дар забони тоҷикӣ калимаҳое сохтааст, ки мафҳумҳоеро ифода мекунанд, ки ба кишоварзию барзгарӣ иртибот доранд: деҳқонзода, деҳцонбача, деҳцонӣ, деҳқонхона.
Барзгар /барзигар j^jjJ (barzgar/ barzigar) чун муродифи калимаи деҳқон истеъмол мегардад, решай он калимаи; jjj / jjj (<Vbarz-/varz-), ки номи дигари пешаи деҳқонӣ барзгарӣ /барзигарӣ (barzgar^barzigar!) аз он сохта шудааст. Решай ин вожа ба
сифати як ҷузъи калимасоз дар вожаи дигари мутародиф-кишоварз jjj-^£ (kisa varz/kesavarz), ки калимаи гайришаффофи аслӣ мебошад, ба кор рафтааст: <Vkis-+a+*Vvarz-; муқ.шавад: kist, kista, kistan, kislaq/qislaq ва г. Бо иловаи пасванди -ӣ ба ин калима (кишоварзӣ tsjjJ-ZS. ) низ номи умумии шугли мазкур сохта шудааст. Калимаи дигари ин силсила - зореъ £jlj (zare’) вожаи иқтибосии арабист, ки аз решаи £jj «кишт, зироат» гирифта шудааст. Дар забони адабии муосири тоҷик номи умумии дигари ин силсила - зироаткор j-£jc.ljj ва пешаи он - зироаткорӣ <^j-£jc.ljj низ аз ҳамин реша маншаъ гирифтааст.
Дар баробари ин силсилаи номҳои умумӣ ҳамчунин як қатор калимаҳое мустаъмаланд, ки номҳои фаръии деҳқон ва пешаи фаръӣ (тахассусӣ)-и ӯро ифода мекунад: галлакор, галлапарвар, пахтакор, картошкакор, богдор, богпарвар, ангурпарвар, лимӯпарвар ва гайра. Вобаста ба ин номҳо ҳамчунин номҳои пешаҳои фаръии деҳқонӣ сохта шудаанд: галлакорӣ, токпарварӣ, пахтакорӣ, картошкакорӣ, богпарварӣ, токпарварӣ, лимӯпарварӣ, обчакорӣ, полизкорӣ ва гайра.
Гурӯҳи сеюми вожаву истилоҳот калимаҳоеро дар бар гирифтаанд, ки шахсро вобаста ба амале, ки дар доираи шугли худ анҷом медиҳад, номбар мекунад. Дар ин бахш номҳоеро зикр намудан зарур аст, ки ба соҳаҳои гуногуни галлакорӣ мансуб мебошанд: тухмпош, оброн, обмон, даравгар, хирманкӯб ва гайра. Теъдоде аз калимаҳо ба воситаи пасванди -ӣ аз ин вожагон сохта шуда, амалҳои фаръии галлакориро ифода менамоянд: тухмпошӣ, шудгоркунӣ, каландзанӣ, хокпошӣ, ҷӯякзанӣ /ҷӯяккашӣ, молакунӣ, рошбандӣ, хокобкунӣ/хокобмонӣ, обмонӣ/обронӣ, яхобдиҳӣ, даравкунӣ, ҷуфтронӣ, хирманкубӣ ва гайра.
Чанд калимаи ин силсила аз забони русӣ вориди таркиби лугавии забони тоҷикӣ шудаанд: агроном-агрономия, агроинженер-агроинжене-рия, агротехник-агротехника, агрохимик-агрохимия ва гайра.
Ҳамин тариқ, силсилаи калимоти марбут ба бахши расму ойин ва пешаҳои кишоварзӣ аз қишри қадимтарини таркиби лугавии забони тоҷикӣ маҳсуб шуда, дар тӯли инкишофи таърихии худ, таҳаввул ёфта, мукаммал гардидааст. Дар инкишофи ин луготу истилоҳот ҳам заминаҳо ва имконоти худи забони тоҷикӣ (инкишофи маъноии вожагон, калимасозӣ) ва ҳам омилҳои берунӣ (иқтибоси калимаҳо аз забонҳои дигар, гартабардорӣ (калька), истилоҳсозӣ дар қолибҳои тоҷикӣ-арабӣ, тоҷикӣ-туркӣ, тоҷикӣ-русӣ ва г.) нақши муҳим бозидааст.
Вожаҳои калидӣ: истилоҳоти кишоварзӣ, калимасозӣ, шугли кишоварзӣ, фарҳанги кишоварзӣ, тақвими кишоварзон, зироаткорӣ
Пайнавишт:
1. Авесто. Куҳантарин сурудҳо ва матнҳои эронӣ. Гузориш ва пажӯҳиши Ҷалили Дӯстхоҳ. - Душанбе, 2001. - 792 с.
2. Вавилов Н.И. Избранные труды. Т.П. - М. - Л., 1960. - 519 с.
3. Зарубин И.И. Материалы и заметки по этнографии горных таджиков долины Бартанга /Сборник Музея антропологии и этнографии при Российской академии наук. Т. V. - Пг, 1917. - С. 61-62.
107
Ҳакимова Б.Н. Луғот ва истилоҳоти марбут ба расму ойин ва пешаҳои кишоварзи
4. Мирзоев С., Маҳмудов М. Номҳои тоҷики бо пасванди -он //Номаи Пажуҳишгоҳ,
2005, №7.- С.165-174.
5. Стеблин-Каменский И.М. Очерки по истории лексики памирских языков. Названия
культурных растений. - М.: Наука, 1982. - 167 с.
6. Саймиддинов Д. Форсии бостон. -Душанбе: Пайванд, 2007.- 190 с.
7. Фарҳанги забони тоцики. Ҷ.1.- М.: Советская энциклопедия, 1969. - 951с.
8. Ҷамшедов П. «Офтоб дар мард» ё гоҳшумори бо аъзои бадан //Номаи пажӯҳишгоҳ,
2004, №6. - С.119-122
9. Шаъбони Р. Одоб ва русуми Наврӯз. -Душанбе: Пайванд, 2008. - 235 с.
. 1370 <jl j-f — . 15 jd . 4-л I L^J 1 . I I о —10
Reference Literature:
1. Avesto. Ancient Songs and Iranian Texts. Scientific-research work of Jalil Dustkhoh. -Dushanbe, 2001. -792pp.
2. Vavilov N.I. Selected Labours. V.II. - M.: L., 1960. - 519pp.
3. Zarubin N.I. Materials and Notices Related to the Ethnography of Mountainous Tajiks Valley of Bartang. // Collection of the Museum ofAnthropology and Ethnography under the Russian Academy of Sciences. V.V. - Petrograd, 1917. - pp. 61-62.
4. Mirzoyev S., Mahmudov M. Tajik Noun Formation by means of the Suffix -on. // Bulletin of the Institute of Languages and Literature named after Rudaki, 2005, № 7. - pp. 165-174.
5. Steblin-Kamensky I.M. Essays on the History of Pamir Languages Vocabulary. Names of Cultural Plants. - M. : Science, 1982. - 167pp.
6. Saymiddinov D. Persian Ancient Language. - Dushanbe: Payvand (Tie), 2007. - 190pp.
7. Tajik Language Dictionary. V.I. - Moscow: Soviet Encyclopedia, 1969. - 951pp.
8. Jamshedov P. «The Sun for Man» or Agricultural Calendar. // Bulletin of the Institute of Languages and Literature named after Rudaki, 2004, № 6. - pp. 119-122.
9. Sha'boni R. Culture and Traditions of Navruz Holiday. - Dushanbe: Payvand (Tie), 2008. -235pp.
10. Dehkhudo, Ali Akbar. The Interpretation Dictionary. In 15 volumes. - Tehran, 1370 hijra.
108
