CC BY
77
dr n. med. Robert GAL4ZKOWSKI mgr inz. Lukasz GAWRONSKI
SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
SMIGLOWIEC LOTNICZEGO POGOTOWIA RATUNKOWEGO EC 135 P2+.
Porownanie ze smiglowcem Mi-2plus* Ec 135 p2+ helicopter for the polish medical air rescue Comparative study of the EC 135 P2+ to Mi-2PLUS helicopter*
Streszczenie
W 2008 roku Ministerstwo Zdrowia zakupilo dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego 23 nowoczesne smiglowce EC 135 P2+, ktore zast^pi^. w sluzbie wysluzone smiglowce Mi-2, eksploatowane w lotnictwie sanitarnym od pocz^tku lat 70. Wymiana floty smiglowcow stanowi przelomowy moment w historii polskiego lotnictwa sanitarnego, otwieraj^cy przed t^. jednostk^. mozliwosc dalszego funkcjonowania na nast^pne dwadziescia par§ lat.
Smiglowiec Mi-2, uzywany do tej pory przez lotnictwo sanitarne i Lotnicze Pogotowie Ratunkowe, to stosunkowo niezawodna konstrukcja, a o jej uniwersalnym wymiarze swiadczy fakt, ze doczekala si§ wielu wersji. Jednak mimo to musi ust^pic miejsca nowoczesniejszym maszynom, co wynika z coraz bardziej restrykcyjnych przepisow lotniczych, ktorych wprowadzanie ma na celu podniesienie poziomu bezpieczenstwa wykonywanych operacji. Dotyczy to w znacznym stopniu rowniez smiglowcow pelni^cych sluzb§ w Smiglowcowej Sluzbie Ratownictwa Medycznego.
Zakupione dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego smiglowce EC 135 P2+ produkowane przez francusko -niemiecki koncern Eurocopter s^. smiglowcami spelniaj^cymi wszystkie obowi^zuj^ce aktualnie przepisy lotnicze, posiadaj^. najnowoczesniejsze wyposazenie awioniczne, wr^cz wyprzedzaj^. swoim zakresem wykorzystania inne maszyny tego typu na swiecie.
Smiglowiec EC 135 przekracza rowniez w znacznym stopniu osi^gi uzyskiwane przez jego poprzednika w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym, czyli przez smiglowiec Mi-2plus.
Summary
In 2008 the Ministry of Health bought 23 modern EC 135 P2+ rotocopters for the Polish Medical Air Rescue to replace old Mi-2Plus helicopters. The latter have been used in Polish medical aviation since early 70-ties. The fleet replacement opens a new chapter in the history of Polish medical aviation and enables air rescue missions for the next 20 years.
Mi-2 helicopters which have been used so far in medical aviation, the Polish Medical Air Rescue including, are relatively reliable. They have quite a few versions which proves they are universal rotocopters. However it is a technology dating back to the 70-ties and there is a need for modern helicopters. The replacement of Mi-2 helicopters for modern ones is also due to more and more strict aviation regulations, the aim of which is to increase the safety of the missions. The Polish Medical Air Rescue has to conform to this tendency.
Made by the French-German Eurocopter company EC 135 P2+ helicopters bought for the Polish Medical Air Rescue keep to all the aviation regulations being in force. They are equipped in the most modern avionics not to be met in any rotocopters of similar class. Naturally, flight parameters of the EC 135 helicopters are much higher then the parameters of the Mi-2 Plus rotocopters.
Slowa kluczowe: smiglowiec ratunkowy, ratownictwo medyczne, lotnictwo sanitarne Key words: helicopter, medical emergency, medical aviation,
Wst^p
Wykorzystanie smiglowcow w ratownictwie na przestrzeni ostatnich kilkudziesi?ciu lat stalo si? standardem w wielu krajach w Europie i na swiecie. Zapocz^tkowane zostalo w momencie pojawienia si? koniecznosci szybkiej ewakuacji ze strefy zagrozenia osob w stanie naglego zagrozenia zdrowotnego. Pod poj?ciem strefa zagrozenia rozumiano pocz^tkowo pole bitwy, natomiast w okresie pozniejszym, miejsce naglego zdarzenia (zachorowania, wypadku). W tym miejscu nalezy podkreslic pozytywne zjawisko wykorzystywania doswiadczen wojskowych przez sfer? cywiln^.. Pocz^tkowo to wlasnie w strukturach wojskowych uzywano statkow powietrznych do dzialan „ratowniczych”, a w okresie pozniejszym w oparciu o te pozytywne doswiadczenia, w strukturach cywilnych sluzb ratowniczych.
Pozytywy wykorzystania smiglowcow w ratownictwie medycznym nietrudno dostrzec. Walorami zasluguj^cymi na podkreslenie s^.: szybkosc dotarcia (w tym rowniez przy sliskiej nawierzchni), mozliwosc dotarcia w miejsca trudnodost?pne, mozliwosc wykonywania technik wysokosciowych w warunkach l^dowych, gorskich i nad akwenami czy w koncu szybki transport do szpitala. Ale ta forma ratownictwa posiada rowniez slabe strony, wsrod
ktorych nalezy wymienic: ograniczenia pogodowe (marzn^cy opad, bardzo wysoka temperatura, bardzo niska temperatura), ograniczenia eksploatacyjne, potencjaln^ awaryjnosc statkow powietrznych, wysokie standardy bezpieczenstwa, ktore cz?sto uziemiaj^ smiglowiec w przypadku uzasadnionych w^tpliwosci.
Analizuj^c jednak zagadnienie w uj?ciu calosciowym, nalezy pokreslic mimo wszystko korzysci wynikaj3.ce z udzialu smiglowca w akcji ratowniczej oraz zwrocic uwag? na dynamiczny rozwoj konstrukcji smiglowcow w zakresie wykorzystania i dostosowania maszyn do ratownictwa.
Cel pracy
Celem pracy bylo porownanie dwoch typow smiglowcow uzywanych w ratownictwie medycznym, smiglowca Mi-2 oraz smiglowca EC 135 P2+. W pracy dokonano analizy poszczegolnych obszarow: osi^gow i parametrow technicznych smiglowca, zakresu wykorzystania smiglowca, awioniki smiglowca, slabych stron smiglowca.
Przyj?to, ze analizie porownawczej zostan^ poddane te same obszary obu smiglowcow, co w efekcie przynioslo obraz pokazuj^cy zroznicowanie porownywanych parametrow. Praca wykazala potencjalne korzysci dla ratownictwa medycznego realizowanego przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe wynikaj^ce z wprowadzenia do sluzby nowych smiglowcow EC 135 P2+ o znacznie lepszych parametrach technicznych i eksploatacyjnych niz dotychczas uzywane w sluzbie HEMS smiglowce Mi - 2 Plus.
Ogolny rys historyczny wykorzystania smiglowcow do roznych zadan
Pocz^tki wykorzystania smiglowca jako maszyny transportowej si?gaj^. 1944 roku. Wowczas to wprowadzono te, specyficzne jak na tamte czasy statki powietrzne na pole walki z przeznaczeniem transportowym oraz drobnym uzbrojeniem bardziej obronnym niz bojowym. Dopiero podczas wojny w Korei oraz w pozniejszym okresie w Wietnamie smiglowiec zacz^l odgrywac rowniez rol? bojow^.. Uzbrojenie stanowily karabiny maszynowe oraz wyrzutnie rakiet.1
Smiglowiec jako srodek transportu odegral tez bardzo istotn^. rol? w procesie ewakuacji rannych zolnierzy z pola walki, co zaowocowalo pozniejszym wykorzystaniem tych maszyn w szeroko rozumianym ratownictwie (ratownictwo morskie, ratownictwo gorskie, poszukiwanie i ratownictwo) oraz w ratownictwie medycznym.
Najbardziej znan^. maszyn^. uzywan^. do dzialan bojowych, transportowych i ratowniczych jest slynny amerykanski Bell UH-1 skonstruowany przez biuro „Bell Helicopter Textron” w USA. Prac? nad jego konstrukcji rozpocz?to w 1955 roku, a pierwszy oblot prototypu odbyl si? 22 pazdziernika 1956 r. Po pozytywnie zakonczonych testach, trwaj^cych od czerwca 1959 r. do marca 1961 r., Bell UH-1 zasilil wyposazenie armii USA jako smiglowiec transportowy, smiglowiec wsparcia powietrznego oraz transportu medycznego. Powszechnie znany z wojny w Wietnamie zdobyl uznanie i wyrobil sobie mark? na wiele lat.2. Mozna smialo stwierdzic, ze jest to niezwykle udana konstrukcja i dlatego - oczywiscie z uwzgl?dnieniem post?pu technicznego oraz mozliwosci konstrukcyjnych - jest produkowana do dzis.
Smiglowiec Mi -2
Mniej wi?cej w tym samym czasie za „zelazn^ kurtyn^” rozpocz?to i prowadzono prace nad smiglowcem Mi-2.3 W nomenklaturze NATO-wskiej nazywano go Hoplite, czyli -w doslownym tlumaczeniu - uzbrojony smiglowiec piechoty. Jest to smiglowiec sredni,
0 duralowej, polskorupowej konstrukcji o ukladzie Sikorskiego, wielozadaniowy, z trojplatowym wirnikiem nosnym - metalowym - zaprojektowany przez radzieckie biuro konstrukcyjne Michaila Mila, seryjnie produkowany przez zaklady PZL w Swidniku. Na uwag? zasluguje fakt, ze Mi-2 byl jedynym smiglowcem konstrukcji radzieckiej, ktory nigdy nie byl produkowany w ZSRR.4 Po raz pierwszy prototyp Mi-2 wzbil si? w powietrze 22 wrzesnia 1961 roku. W pierwotnej wersji miala to byc maszyna wyl^cznie pasazersko -transportowa, co w pozniejszym okresie okazalo si? zupelnie, mozna powiedziec, niewystarczaj^ce jak na owczesne potrzeby i smiglowiec ten byl sukcesywnie przeksztalcany w roznorakie wersje, od rolniczej - sluz^cej do oprysku pol5 - po najbardziej popularn^
1 znan^ wersj? bojow^ ktora stala si? nieodzown^ cz?sci^. wyposazenia wojsk lotniczych i obrony powietrznej kraju.
W ramach prowadzonej w Ukladzie Warszawskim polityki wobec nalez^cych do niego panstw Europy Srodkowej i Wschodniej, Polsce przypadla w udziale produkcja tego
2
WIKIPEDIA. Bell UH-1 Huey. wikipedia.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web:
http://pl.wikipedia.org/wiki/Bell_UH-1_Huey
3
M?czykowski L., Mi-2. Polski hoplita. histmag.org. [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web:
http://histmag. org/?id=3101 #fn4
4
WIKIPEDIA. Mi-2. wikipedia.org [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi-2
M?czykowski L., Mi-2. Polski hoplita. histmag.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web:
http://histmag. org/?id=3101 #fn4
smiglowca. Cala linia technologiczna powstala w Panstwowych Zakladach Lotniczych w Swidniku, ktore staly si? jednoczesnie posiadaczem pelnej dokumentacji produkcyjnej6. ZSRR oddal produkcj? swojego produktu w r?ce panstwa satelitarnego, jakim wowczas byla Polska. Jak si? niestety pozniej okazalo, dokumentacja smiglowca przekazana PZL Swidnik dotyczyla prototypu statku powietrznego, co zmusilo polskich inzynierow do sporz^dzenia odpowiedniej dokumentacji produkcyjnej. Ze strony polskiej inzynierami odpowiedzialnymi za wprowadzenie smiglowca Mi-2 do polskiej produkcji oraz za stworzenie bazy pod produkcj? wszystkich elementow w naszym kraju byli: Stanislaw Tr?bacz i Jan Jonczyk.7
Historycznym dniem dla produkcji smiglowca Mi-2 byl 26 sierpnia 1965 roku. W tym dniu wystartowal pierwszy zmontowany w Polsce Mi-2. Byla to jednak maszyna zlozona cz?sciowo z podzespolow sprowadzonych z ZSRR. Kilka miesi?cy pozniej, a dokladnie 4 listopada 1965 roku w powietrze wzbil si? smiglowiec wyprodukowany w calosci w Polsce.8
W pocz^tkowym okresie maszynie zamierzano nadac nazw? SM-3, co wydawalo si? naturaln^ kontynuaj po smiglowcach SM-1 i SM-2, ale ZSRR zaz^dal utrzymania wlasnego nazewnictwa. Wynikalo to zapewne z planow przeznaczenia cz?sci wyprodukowanych „dwojek” na eksport i prawdopodobnie zadecydowalo o pozostawieniu radzieckiej nazwy, jako formy promocji rodzimych przedsi?biorstw.9 W ten sposob na polskim niebie zacz^l sluzb? smiglowiec Mi-2.
W latach 1967-1969 Instytut Lotnictwa prowadzil dalsze testy smiglowca, ktorych konsekwenj byla jego wielokrotna modernizacja. Na podstawie testow i prob Ministerstwo Transportu wydalo Certyfikat Typu (ang. Type Certificate), pozwalaj^cy na wykorzystanie Mi-2 w lotnictwie cywilnym.10 Na jego bazie wyprodukowano rozne wersje, mi?dzy innymi: szturmow^ chemiczn^ rolnicz^, transportow^ ratownicz^, dowodzenia, pasazersk^ VIP, Mi-2plus.
Zakres wykorzystania smiglowcow Mi-2 oraz pozniejszej wersji Mi-2plus byl na tyle duzy, ze maszyna na stale wpisala si? w histori? polskiego lotnictwa jako smiglowiec
6
M?czykowski L., Mi-2. Polski hoplita. histmag.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web:
http://histmag.org/?id=3101#fn4
7
Fiszer M., Gruszczynski J., Bylica T. The Mi-2 Helicopter. combataircraft.com [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.combataircraft.com/articles/read.aspx?articleID=1
8
Fiszer M., Gruszczynski J., Bylica T. The Mi-2 Helicopter. combataircraft.com [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.combataircraft.com/articles/read.aspx?articleID=1
9
M?czykowski L., Mi-2. Polski hoplita. histmag.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web:
http://histmag.org/?id=3101#fn4
10
o szeroki zastosowaniu, pocz^wszy od zadan sanitarno-transportowych po zadania wojskowe
o charakterze szturmowym, chemicznym, rozpoznania, dowodzenia itp.
W ten sposob smiglowiec przeznaczony w pierwotnej wersji do zadan rolniczych stal si? podstaw^ obrony polskiego nieba.
Ryc.1 Rzut smiglowca Mi-2
Podstawowe dane techniczne smiglowca Mi-2:
• 2 turbowalowe silniki GTD-350 o mocy 298 kW (400 KM) kazdy
Wymiary:
• Srednica wirnika 14,5 m
• Dlugosc 17,42 m
• Dlugosc kadluba 11,94 m
• Szerokosc kadluba 1,7 m
• Wysokosc 3,75 m
Masa:
• Wlasna 2410 kg
• Startowa 3550 kg
Osiqgi:
• Pr?dkosc maksymalna. 210 km/h
• Wznoszenie maksymalne w locie pionowym 4,6 m/s
• Pulap zawisu z wplywem ziemi 1880 m
• Pulap zawisu bez wplywu ziemi 1200 m
• Zasi?g 170 km
• Dlugotrwalosc lotu 3 h 52 min
• Paliwo 600 l (w zbiorniku podstawowym)11
Zakres wykorzystania smiglowca Mi-2
Smiglowiec Mi-2 byl i nadal jest wykorzystywany wszechstronnie. Na pocz^tku jednym z zadan, do ktorych zostal przystosowany, byly dzialania dla rolnictwa. W latach swietnosci poprzedniego ustroju maszyna ta bardzo przysluzyla si? w pracy dla duzych PGR-ow jako powietrzna maszyna rolnicza do rozrzucania srodkow ochrony roslin sypkich i cieklych.12 Wszechstronnosc smiglowca Mi-2 zaowocowala rowniez jego wykorzystaniem w strukturach Strazy Granicznej; smiglowiec Mi-2 wyposazony w elementy obserwacyjne z powodzeniem sluzyl na granicy panstwa, choc jego sluzba w tej formacji dobiega konca. Obecnie jestesmy swiadkami transformacji wyposazenia lotniczego Strazy Granicznej, ktora pozbywa si? starych, wysluzonych Mi-2, zamieniaj^c je na znacznie nowsze i lepiej wyposazone smiglowce typu PZL - Kania oraz W-3 („Sokol”,„Anakonda”). Cz?sc smiglowcow Mi-2, b?d^cych do niedawna na wyposazeniu Strazy Granicznej, trafila do Policji. Smiglowce Mi-2 do zadan policyjnych wykorzystano po raz pierwszy w roku 1965, gdy z wi?zienia w Krosnie zbiegla grupa przest?pcow. Policyjne smiglowce dzialaj^ na terenie poszczegolnych wojewodztw w ramach wlasnego przydzialu, ale w przypadku jakiejkolwiek potrzeby wynikaj^cej z okreslonej sytuacji kryzysowej mog^ byc natychmiast przerzucone - wlasnymi silami - w dowolne miejsce w kraju i mog^, co skutecznie czyni^, wspolpracowac z lotnictwem Strazy Granicznej czy z lotnictwem sanitarnym. Smiglowce w strukturach Policji wykorzystywane s^. w dzialaniach w ruchu drogowym, z uzyciem termowizji, w poscigach czy wreszcie do szkolenia jednostek antyterrorystycznych, a takze dla ochrony VIP-ow oraz bior^ udzial w roznego rodzaju zabezpieczeniach
11 Program Obslugi Technicznej Mi-2 plus. SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
12
Waszczuk J. Mi-2. samoloty.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World W ide W eb:
http://www.samoloty.pl/content/view/1920/1756/
wysokiej/szczegolnej rangi uroczystosci panstwowych.13 Wojsko jest w posiadaniu smiglowca Mi-2 UPR Salamandra, jednego z najlepiej uzbrojonych smiglowcow tego typu. Na jego wyposazenie sklada si? dzialko kal. 23 mm, karabin maszynowy kal. 7,62 mm, wyrzutnia 4 pociskow typu 9M14M „Malutka” oraz dwie wyrzutnie pociskow rakietowych systemu Gad. Nast?pna wojskowa odmiana Mi-2 to Mi-2 URPG „Gniewosz”, uzbrojona w rakiety przeciwlotnicze „Strzala 2”. Mi-2 URN „Zmija” rowniez pretenduje do miana smiglowca o dobrym uzbrojeniu, poniewaz jest ono zblizone do uzbrojenia „Salamandry”, z tym, ze zamiast pociskow „Malutka” i „Grad” posiada niekierowane pociski rakietowe „Mars 2”. Inne zastosowania popularnej „dwojki” w wojsku to smiglowiec do rozpoznania skazen chemicznych oznaczony jako Mi-2 CH („Chekla”), do rozpoznania skazen chemicznych i biologicznych Mi-2 RS („Padalec”) oraz Mi-2 „Platan”, do stawiania narzutowych pol minowych.14
Mi-2, potocznie i przyjaznie zwany „Mikusiem”, w sposob nieoceniony zasluzyl si? dla lotnictwa sanitarnego i lotniczego ratownictwa medycznego. Pocz^tek jego sluzby w tych strukturach si?ga pocz^tku lat 70.
W pocz^tkowej fazie wykorzystywany byl przede wszystkim do transportu sanitarnego, jednak juz w latach 90. w oparciu o t? maszyn? rozpocz?to w sposob nieusystematyzowany realizacj? zadan z zakresu ratownictwa medycznego. Po powstaniu w 2000 roku Samodzielnego Publicznego Zakladu Opieki Zdrowotnej Lotnicze Pogotowie Ratunkowe stal si? podstawowym wyposazeniem Smiglowcowej Sluzby Ratownictwa Medycznego, w ktorej wykorzystywany jest do dzis. W obecnej strukturze Lotniczego Pogotowia Ratunkowego smiglowiec Mi-2plus po modernizacji, ktor^ przeszedl w latach 2001 - 2004 wykorzystywany jest do realizacji krotkich transportow mi?dzyszpitalnych osob znajduj^cych si? w stanie naglego zagrozenia zdrowia oraz wykonuje loty do wypadkow
i naglych zachorowan.
Awionika smiglowca Mi-2
O ile o smiglowcu Mi-2 z cal^ pewnosci^ mozna powiedziec, ze jest smiglowcem wielozadaniowym, o tyle o jego wyposazeniu awionicznym juz nie. Awionika w dzisiejszym lotnictwie jest podstaw^ rozwoju i „interdyscyplinarnego” wykorzystania maszyn w uj?ciu
и
INTERIA.PL/PAP. Smiglowce na sluzbie w Policji. polska lokalna.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://polskalokalna.pl/wiadomosci/mazowieckie/warszawa/news/smiglowce-na-sluzbie-w-policji,1396916,3286
14
zadaniowym i mozliwosci operacyjnych. Nalezy rowniez stwierdzic, ze w przypadku tej maszyny, od czasow rozpocz?cia jej eksploatacji do dzis, nie wprowadzono zasadniczych zmian w obszarze awioniki. Na glowne podzespoly znajduj^ce si? na wyposazeniu awionicznym sklada si? transponder Bendix/King KT 76A - blok zabudowany z lewej strony tablicy przyrz^dow (mog^cy pracowac w modach A i C), radiostacja Bendix/King KY 96A oraz uklad GPS z map^ cyfrow^ Garmin GNS 430, mog^cy wspoldzialac ze wskaznikiem sciezki ILS. Natomiast Garmin GMA 430 stanowi zespol, ktory uzupelnia komplet l^cz^cy uklady radiowe i radionawigacyjne.15 Wyposazenie to niestety nie stanowi o mozliwosci zastosowania tego smiglowca do warunkow przewidzianych dla lotow IFR (Instrumental Flight Rules - loty wedlug wskazan przyrz^dow), a tylko o mozliwosci wykorzystania go w przestrzeni kontrolowanej, totez wszelkie zle warunki pogodowe jak mgla czy ciemnosc powoduj^ ze smiglowiec staje si? bezuzyteczny, co jest niew^tpliwie pi?t^ achillesow^ Mi-2. Ponadto brak ELT (Emergency Locator Transmiter - awaryjny przekaznik polozenia, uruchamiany automatycznie w przypadku zaistnienia katastrofy smiglowca)
1 wykorzystywanie podczas lotow w trudnych warunkach widzialnosci glownie radiowysokosciomierza RW-3, dodatkowo dyskwalifikuje t? maszyn? jako statek powietrzny, ktory moze byc zaaprobowany przez EASA (European Aviation Safety Agency - Europejska Agencja Bezpieczenstwa Lotniczego) i moze byc wykorzystywany jedynie zasadach okreslonych przez Urz^d Lotnictwa Cywilnego w Polsce.
W celu dostosowania smiglowcow Mi - 2 do minimalnych wymogow okreslonych w przepisach lotniczych podj?to decyzj? o modernizacji smiglowca. Modernizacja smiglowca Mi-2 do wersji Mi-2plus zainicjowana zostala przez Lotnicze Pogotowie Ratunkowe. Po utworzeniu bowiem tej jednostki i zmianie zadan z transportu sanitarnego na medyczne czynnosci ratunkowe (nast^pila zmiana priorytetow) szybko uwidocznila si? rowniez potrzeba pewnych zmian konstrukcyjno - technicznych maszyn. Glowna modernizacja smiglowca Mi-
2 do modelu Mi-2plus polegala na zmianie lopat WN (wirnika nosnego) z metalowych na kompozytowe i unowoczesnieniu silnikow GTD-350 do wersji GTD-350W2 o wi?kszej mocy (420 KM kazdy), produkowanych w Polsce, na zmodernizowaniu instalacji paliwowej oraz awioniki z urz^dzeniami firmy Honeywell i Garmin.16 Gruntowna zmiana zaszla rowniez w przedziale pasazerskim, ktory po modernizacji mogl zostac nazwany kabin^ medyczn^
15 Program Obslugi Technicznej Mi-2 plus. SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.
16
smiglowca. Pojawilo si? bowiem certyfikowane mocowanie sprz?tu medycznego oraz profesjonalna laweta z noszami, ktora zast^pila parciane nosze.
Slabe strony smiglowca Mi -2
Smiglowiec Mi-2/Mi-2plus w dzisiejszych czasach nie jest smiglowcem na miar? potrzeb wynikaj^cych z obecnych standardow lotnictwa zarowno transportowego, jak i przeznaczonego do zadan typowo wojskowych. O ile odnajduje si? jeszcze w dzialaniach lotnictwa panstwowego, o tyle w lotnictwie cywilnym ze wzgl?du na obowi^zuj^ce
i planowane zmiany w przepisach lotniczych jego wykorzystanie staje si? coraz bardziej ograniczone. Maszyna ta zaliczana jest do smiglowcow klasy „B”, co oznacza, ze z uwagi na niewystarczaj^c^. moc jednego silnika do wszystkich faz lotu pilot po awarii jednego z silnikow jest obowi^zany i zobligowany na podstawie Instrukcji Uzytkowania w Locie17, do podj?cia natychmiastowych dzialan zmierzaj^cych do szybkiego l^dowania. Smiglowiec ten przestaje rowniez spelniac warunki stawiane przez cywilne ratownictwo lotnicze, glownie z powodu duzej masy wlasnej, dosc duzego zuzycia paliwa przez silniki, niewystarczaj^cej mocy zespolu nap?dowego, duzego halasu w kabinie, braku mozliwosci wykonywania lotow w warunkach IFR oraz niskiego pulapu zawisu, bez wplywu ziemi.18
Jego slab^. strong jest ograniczenie, ktore przy temperaturze - 20 stopni C wyl^cza go w sposob proceduralny z mozliwosci wykonywania lotow. Inn^ spraw^, istotn^ przede wszystkim dla lotnictwa sanitarnego, jest fakt duzej liczby rozruchow. Smiglowiec pokonuje najcz?sciej bardzo krotkie dystanse, co powoduje niewspolmierne zuzycie elementow skladowych, glownie zespolu nap?dowego, w stosunku do pokonanego odcinka, totez jego eksploatacja staje si? coraz drozsza w miar? wydluzania okresu resursowego. Ma to oczywiscie wplyw na usterkowosc, szybsze zuzywanie akumulatorow, duz^ liczb? l^dowan, a co za tym idzie szybciej post?puj^ce zmniejszanie wytrzymalosci podwozia, nagminne uszkadzanie kompozytowych lopat, negatywny wplyw warunkow pogodowych na -wspomnian^ wczesniej - niedoskonal^ awionik?, wi?ksze obci^zenie zespolu nap?dowego, poprzez duz^ liczb? rozruchow w krotkich odst?pach czasowych i w koncu koszty eksploatacji, ktore po wzi?ciu pod uwag? wyzej wymienionych czynnikow daj^ niewspolmierne efekty do oczekiwanych korzysci.
WIKIPEDIA. Mi-2. wikipedia.org [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi-2
18
Podsumowanie
Niew^tpliwie smiglowiec Mi-2/Mi-2plus i pozostale jego wersje na stale zapisaly si? w historii polskiego lotnictwa. Przede wszystkim jako smiglowce wielozadaniowe wykorzystywane pocz^wszy od rolnictwa, poprzez wojsko i policj?, straz graniczn^ do najbardziej zaszczytnej roli, jak^ przyszlo im pelnic, czyli sluzby w lotnictwie sanitarnym. Niestety kilka niedoskonalosci tego modelu spowodowalo, ze jesli chodzi o sluzby mundurowe, to mozliwe jest jeszcze jego dalsze wykorzystanie, natomiast w przypadku ratownictwa medycznego musi oddac zaszczytn^ wart? modelom nowszym i szybszym, spelniaj^cym stawiane obecnie wymogi eksploatacyjno - techniczno - osi^gowe.
Ryc. 2 Smiglowiec Mi-2. Fot. M. Waszkiewicz
Smiglowiec EC 135 P2+
Swoista zmiana warty nast^pila w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym w 2009 roku. W dniu 4 wrzesnia, w godzinach popoludniowych, przylecial do Polski pierwszy z 23 zamowionych przez Ministerstwo Zdrowia dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego smiglowiec typu Eurocopter EC 135 P2+. Do konca 2009 roku zgodnie z zapisami umowy SP ZOZ LPR wszedl w posiadanie l^cznie 6 maszyn. Pierwsze z nich juz w grudniu rozpocz?ly dyzury w bazach w Krakowie i Szczecinie.
EC 135 P2+ jest to lekki smiglowiec produkowany przez francusko-niemieckie konsorcjum Eurocopter Group. W dniu 15 lutego 1994 roku odbyl si? pierwszy lot prototypu. EC 135 P2+ zaprojektowany i zbudowany zostal na podstawie doswiadczen zdobytych
podczas konstruowania popularnego - jak si? okazalo - smiglowca Bolkow Bo 105.19 Najbardziej charakterystyczne dla smiglowca EC jest zastosowanie w miejsce klasycznego smigla ogonowego - smigla typu fenestron, czyli wieloplatowego wentylatora zabudowanego w stateczniku pionowym. Koncepcja tak skonstruowanego wirnika ogonowego zostala opracowana przez francusk^ firm? Sud Aviation. Wirnik taki sklada si? zazwyczaj z 10 do 15 lopatek osadzonych w wiencu w obudowie tunelowej, ktora ulatwia wygenerowanie strumienia powietrza rownowaz^cego reakcj? momentu obrotowego wirnika glownego. Zaletami takiej konstrukcji smigla ogonowego s^.: zwi?kszenie wydajnosci o okolo 25% od klasycznego wirnika ogonowego o tej samej srednicy oraz wi?ksze bezpieczenstwo dla osob poruszaj^cych si? wokol smiglowca z pracuj^cym zespolem nap?dowym. Natomiast sterowanie odbywa si? w taki sam sposob, czyli poprzez orczyk poruszany nogami pilota.20
Ryc. 3 Rzut smiglowca EC 135 P2+
WIKIPEDIA. Eurocopter EC 135. wikipedia.org [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Eurocopter_EC_135
20
Podstawowe dane techniczne smiglowca EC 135 P2+
Historia:
Data oblotu Lata produkcji Egzemplarze
Nap?d
Moc
Srednica wirnika Dlugosc kadluba Wysokosc
Wlasna
Startowa
15 lutego 1994 roku od 1996 roku
600 (stan na koniec 2007 roku) Dane techniczne:
2 silniki P&WC PW206B 473 kW (634 KM) kazdy Wymiary:
10.20 m
10.21 m
3, 62 m
Masa:
1455 kg 2910 kg
Osiqgi:
Pr?dkosc maksymalna Pr?dkosc przelotowa
Wznoszenie maksymalne w locie pionowym Pulap 3045 m
Zasi?g 635 km21
259 km/h 254 km/h 7,62 m/s
Zakres wykorzystania smiglowca EC 135 P2+
Smiglowiec EC 135 znajduje szerokie zastosowanie w roznych obszarach, od zadan transportowych po zadania poszukiwawczo - ratownicze. Wykorzystanie go przez Policj? ma miejsce np. w Szwecji, Irlandii, USA, Hiszpanii, Kuwejcie, Chile czy w koncu w Niemczech.22
Ze wzgl?du na wysokiej klasy sprz?t awioniczny, o ktorym b?dzie mowa w dalszej cz?sci, jest zdolny do pracy w prawie kazdych warunkach pogodowych i w dzialaniach policyjnych sprawdza si? jak malo ktory smiglowiec operuj^cy w granicach UE. W wojsku wykorzystywany jest pod nazw^ EC 635.23
Wersja dla ratownictwa medycznego zostala wykonana przez Deutsche Rettungsflugwacht.24 Jak podaje producent, smiglowiec EC 135 stanowi wyposazenie okolo 80% sluzb ratownictwa medycznego na swiecie. Kabina medyczna smiglowca zostala w pelni przystosowana do potrzeb zapewnienia pelnej obslugi medycznej w przypadku kazdego rodzaju urazu, st^d znajdujemy tam m.in. defibrylator, respirator i zestaw pomp infuzyjnych oraz inne niezb?dne urz^dzenia medyczne.25 Zaladunek i rozladunek pacjenta odbywa si? szybko poprzez boczne drzwi przesuwne lub tyln^. otwieran^ klap? znajduj^c^. si? na koncu kadluba.
Smiglowiec EC 135 P2+ zakupiony dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego posiada rowniez zamontowan^ na lewej burcie belk? do wykonywania technik wysokosciowych.
Eurocopter EC 135 Lightweight, twin-engine, Multipurpose Helicopter, Europe. aerospace-technology.com [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.aerospace-technology.com/projects/ec_135/
23
Wrobel T. Artykul z dnia 21 lutego 2007. Smiglowiec EC 135. redakcja wojskowa.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.redakcjawojskowa.pl/gazeta/index.php?option=com_content&task=view&id=1373&Itemid=35
24
Eurocopter EC 135 Lightweight, twin-engine, Multipurpose Helicopter, Europe. aerospace-technology.com [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.aerospace-technology.com/projects/ec_135/
25
Ryc. 5 Kabina medyczna smiglowca EC 135 Lotniczego Pogotowia Ratunkowego.
Fot. Pawel Klosinski.
W Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym przyj?to konfiguracj?, ktora w wersji podstawowej w lotach ratowniczych i transportowych opierac si? b?dzie na jednym pilocie, ratowniku medycznym oraz lekarzu, ale mozliwe b?dzie wykonywanie lotow rowniez w oparciu o dwoch pilotow. Najwi?ksz^ zalet^ smiglowca EC 135 jest to, ze od samego pocz^tku byl projektowany pod k^tem powietrznej karetki. Podstawowym zadaniem smiglowcowych zespolow ratownictwa medycznego wyposazonych we flot? EC 135 jest -podobnie jak w przypadku smiglowcow Mi-2/Mi-2plus - wykonywanie lotow do wypadkow
i naglych zachorowan oraz realizacja transportow mi?dzyszpitalnych.
Wersja pasazerska lub VIP smiglowca EC 135 zostala tak skonfigurowana, ze mozliwe jest zabranie na poklad dwoch pilotow i czterech do pi?ciu pasazerow. Kabina
wyposazona jest w duze przesuwne drzwi ulatwiaj^ce wsiadanie i wysiadanie oraz
26
w otwieran^ tyln^ klap? umozliwiaj^c^ latwy zaladunek bagazu.
Awionika smiglowca EC 135 P2+
Eurocoptery nalez^ce do Lotniczego Pogotowia Ratunkowego (i nie tylko) wyposazone s^ w urz^dzenie ostrzegaj^ce o zblizaniu si? innych statkow powietrznych,
w autopilota oraz w radar pogodowy 2000/2100, ktory umozliwia omini?cie niekorzystnych warunkow pogodowych panuj^cych w przestrzeni powietrznej. Chyba najwazniejszym elementem wyposazenia smiglowca EC 135 P2+ jest system FADEC, czyli Full Authority Digital Engine Control (calkowicie autonomiczny cyfTowy system sterowania silnikiem), realizuj^cy wszystkie funkcje do bezpiecznego, wygodnego i ekonomicznego uzytkowania silnika. Funkcjami tymi s^ m.in.:
• Zasilanie paliwem w zaleznosci od obrotow N1,
• Automatyczne sterowanie silnikiem we wszystkich zakresach pr?dkosci i mocy,
• Automatyczne uzgadnianie momentu obrotowego z mozliwosci^ ustalenia stalej
roznicy momentow,
• Monitorowanie parametrow silnika i mocy,
• Ochrona turbin nap?dowych przed nadmiern^ pr?dkosci^ obrotow^.
Ryc. 6. Kabina pilotow smiglowca EC 135 P2+. Fot. Pawel Klosinski
Ponadto w sklad wyposazenia awionicznego smiglowca EC 135 P2+ wchodzi FMS (Flight Management System) zintegrowany z moving map, GPS, ELT oraz EVS, czyli system umozliwiaj^cy nocne widzenie, dzialaj^cy podobnie do noktowizora, ktory poprzez kamer? zainstalowan^ pod smiglowcem pozwala na zobrazowanie monochromatyczne terenu pod
i przed lec^cym smiglowcem w warunkach lotow nocnych, b^dz IFR (Instrumental Flight Rules - lot w oparciu o przyrz^dy).
Slabe strony smiglowca EC 135 P2+
Niewiele mozna napisac o slabych stronach smiglowca EC 135 P2+. Na pewno jedn^ z nich moze byc wysoko rozwini?ty uklad awioniczny, ktory nie do konca perfekcyjnie moze sprawowac si? w naszych, zmiennych, warunkach klimatycznych. Jednak na odwazn^ analiz? slabych stron tej maszyny z racji jej unikalnej konfiguracji b?dzie mozna sobie pozwolic najwczesniej po kilkunastu miesi^cach eksploatacji. Juz dzis natomiast z cal^ pewnosci^ mozna zwrocic uwag? na dwojaki, pod wzgl?dem oceny, rozmiar smiglowca: zewn?trzny i wewn?trzny. Smiglowiec EC 135 P2+ jest malym smiglowcem kompaktowym, ktory z racji swoich gabarytow wyl^duje w wi?kszej liczbie miejsc niz np. smiglowiec Mi-2, ale z kolei rozmiar jego kabiny medycznej, pomimo pelnej jej funkcjonalnosci, jest znacznie mniejszy niz w przywolanym wczesniej „Mikusiu”.
Podsumowanie EC 135 P2+
Eurocopter EC 135 P2+ jest smiglowcem lekkim, a przez to tanszym w eksploatacji od uzywanych dot^d w Lotniczym Pogotowiu Ratunkowym smiglowcow Mi-2plus.
Jak wspomniano wczesniej najwi?ksz^ jego zalet^ jest to, ze od pocz^tku zostal zaprojektowany na potrzeby miedzy innymi ratownictwa medycznego, jako podniebna karetka reanimacyjna wyposazona w niezb?dne urz^dzenia medyczne konieczne do ratowania zycia i zdrowia poszkodowanych pacjentow. Maszyna jest szybsza od smiglowcow Mi-2. W ci^gu 20 min. moze dotrzec na odleglosc 90 km od miejsca stacjonowania, a po jednym zatankowaniu moze pokonac okolo 500 km. Eurocoptery s^. dostosowane do lotow w nocy
i przy zlej widocznosci, czyli bez kontaktu wzrokowego z ziemi^.
Maszyna wazy maksymalnie do 3150 kg. W razie awarii jednego silnika moze bezpiecznie l^dowac na drugim. Natomiast zmniejszenie srednicy wirnika glownego jest wypadkow^ sztywnego zawieszenia lopat wirnika nosnego. Ta zmniejszona srednica pozwala na l^dowanie w terenie o trudniejszym (mniejszym) polu manewru. Bezpieczniejsze dla obslugi i samej maszyny jest zabudowanie tylnego wirnika pracuj^cego na ogonie maszyny.
Tabela 1.
Porownanie smiglowcow: Mi-2plus i EC 135 P2+ pod kqtem roznych parametrow
osiqgowych.
Smiglowiec/Parametry Mi-2 EC 135
Moc 2x400 KM 2x634 KM
Srednica wirnika 14,50 m 10,20 m
Dlugosc 17,42 m 12,19 m
Wysokosc 3,75 m 3,51 m
Mas wlasna 2410 kg 1455 kg
Masa startowa 3550 kg 2910 kg
Pr?dkosc maksymalna 210 km/h 259 km/h
Wznoszenie maksymalne w locie pionowym 4,6 m/s 7,62 m/s
Zasi?g 570 km 635 km
Czas gotowosci do startu 3 min. 3 min.
Zbiornik paliwa 600 l 673 l
Zuzycie paliwa 330 l/h 250l/h
Podsumowanie
Na podstawie przeprowadzonej analizy mozna stwierdzic, ze zakupiony dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego smiglowiec EC 135 P2+ jest maszyny ktora pod k^tem porownywanych parametrow technicznych i osi^gowych jest znacznie lepszym i duzo nowoczesniejszym technologicznie smiglowcem. Jest maszyny posiadaj^c^.: mocniejsze silniki, maszyny o mniejszych wymiarach, co umozliwia l^dowanie w wi?kszej liczbie miejsc, smiglowcem lzejszym, lataj^cym z wi?ksz^. pr?dkosci^, o wi?kszym zasi?gu, smiglowcem, ktory ma mniejsze zuzycie paliwa.
Zatem mozna uznac, ze zakup nowego smiglowca zostal podj?ty racjonalnie
i przyniesie korzysci w dalszym funkcjonowaniu lotniczego ratownictwa medycznego w Polsce.
Literatura
1. M?czykowski L., Mi-2. Polski hoplita. histmag.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://histmag.org/?id=3101#fn4
2. WIKIPEDIA. Bell UH-1 Huey. wikipedia.org [dost?p 02 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Bell_UH-1_Huey
3. WIKIPEDIA. Mi-2. wikipedia.org [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi-2
4. Fiszer M., Gruszczynski J., Bylica T. The Mi-2 Helicopter. combataircraft.com [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.combataircraft.com/articles/read.aspx?articleID=1
5. Program Obslugi Technicznej Mi-2 plus. SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe.
6. Waszczuk J. Mi-2. samoloty.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.samoloty.pl/content/view/1920/1756/
7. Kasjaniuk S. Smiglowce Strazy Granicznej w Policji. Lotnicza polska.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://lotniczapolska.pl/Smiglowce-Strazy-Granicznej -w-Policj i,5805
8. INTERIA.PL/PAP. Smiglowce na sluzbie w Policji. polska lokalna.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://polskalokalna.pl/wiadomosci/mazowieckie/warszawa/news/smiglowce-na-sluzbie-w-policji, 1396916,3286
9. PZL Mi-2 z dnia 19 stycznia 2008. militariom.net [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.militarium.net/viewart.php?aid=67
10. Smiglowce. Air Rescue Fundation. Airrescue.boo.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.airrescue.boo.pl/czytaj.php?txt=sprzet
11. WIKIPEDIA. Mi-2. wikipedia.org [dost?p 06 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Mi-2
12. WIKIPEDIA. Eurocopter EC 135. wikipedia.org [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Eurocopter_EC_135
13. Por. WIKIPEDIA. Fenetron. wikipedia.org [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://pl.wikipedia.org/wiki/Fenestron
14. Eurocopter EC 135 Lightweight, twin-engine, Multipurpose Helicopter, Europe. aerospace-technology.com [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.aerospace-technology.com/projects/ec_135/
24. WROBEL T. Artykul z dnia 21 lutego 2007. Smiglowiec EC 135. redakcja wojskowa.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.redakcjawojskowa.pl/gazeta/index.php?option=com_content&task=view& id= 1373&Itemid=3 5
25. Pierwszy EC 135 dla Lotniczego Pogotowia Ratunkowego juz jest! z dnia 10 wrzesnia 2009. gorpol.pl [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.gorpol.pl/?site=99&artykul=440
26. Passenger transportation. eurocopter.com [dost?p 07 stycznia 2010]. Dost?pny w World Wide Web: http://www.eurocopter.com/site/en/ref/Missions_89.html
27. Program Obslugi Technicznej smiglowca EC 135. Zrodlo: SP ZOZ Lotnicze Pogotowie Ratunkowe
28. Magazyn Lotniczy Skrzydlata Polska Nr 4 (2330)/2007,
29. Magazyn Lotniczy Skrzydlata Polska Nr 5 (2319)/2006,
30. Gal^zkowski R, Klosinski P, Polskie Lotnictwo Sanitarne 1955 -2005, Wydawnictwo Medyczne Borgis Warszawa- 2005;
31. Nowa technika wojskowa Nr 1/2010.
