Научная статья на тему 'Дәрмене жусаны (Artemisia cina Berg. ) дәрілік өсімдік шикізатын жинау, кептіру және сақтау технологиясын жасау'

Дәрмене жусаны (Artemisia cina Berg. ) дәрілік өсімдік шикізатын жинау, кептіру және сақтау технологиясын жасау Текст научной статьи по специальности «Фундаментальная медицина»

CC BY
509
86
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ДәРМЕНЕ ЖУСАНЫ / КЕПТіРУ / САқТАУ / ДәРіЛіК өСіМДіК ШИКіЗАТЫ / ТЕХНОЛОГИЯЛЫқ СЫЗБА / ТұРАқТЫЛЫқ / САНТОНИН / ЭФИР МАЙЫ / GACP (GOODAGROCULTUREPRACTICE) / ПОЛЫНЬ ЦИТВАРНАЯ / СБОР / СУШКА / ХРАНЕНИЯ / ЛЕКАРСТВЕННОЕ РАСТИТЕЛЬНОЕ СЫРЬЕ / ТЕХНОЛОГИЧЕСКАЯ СХЕМА / СТАБИЛЬНОСТЬ / ЭФИРНОЕ МАСЛО / GACP(GOOD AGROCULTURE PRACTICE) / ARTEMISIA CINA / GATHERING / DRYING / STORAGE / MEDICINAL HERBS / TECHNOLOGICAL SCHEME / STABILITY / SANTONINE / ESSENTIAL OIL

Аннотация научной статьи по фундаментальной медицине, автор научной работы — Бекежанова Т.С., Сакипова З.Б., Омарова Р.А., Ибрагимова Л.Н., Нурбайұлы А.

В статье представлена надлежащая технология сбора и обработки после сбора лекарственного растительного сырья полыни цитварной (Artemisia cina Berg.). Результаты исследование динамики накопления активного вещества сантонина и эфирного масла в разные вегетативные фазы позволили установить оптимальный период сбора сырья является конец июля начала августа, когда содержание сантонина составляет не менее 2,5 % и эфирного масла не менее 1,5 %. Рекомендовано производить сушку на открытом воздухе (не под воздействием прямых солнечных лучей), путем размещения тонкими слоями. Установлены условия хранения: температура не выше 18°С, влажность 60±5% в хорошо вентилируемом помещении.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по фундаментальной медицине , автор научной работы — Бекежанова Т.С., Сакипова З.Б., Омарова Р.А., Ибрагимова Л.Н., Нурбайұлы А.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ СБОРА, СУШКИ И ХРАНЕНИЯ ЛЕКАРТСВЕННОГО РАСТИТЕЛЬНОГО СЫРЬЯ ПОЛЫНИ ЦИТВАРНОЙ (ARTEMISIA CINA BERG.)

The article describes the proper technique for collecting and processing medicinal plants after collecting Artemisia Cina Berg. The results of the study of the dynamics of accumulation of the active substance santonine and essential oil in different vegetative phase possible to establish the optimum period of collecting materials is the end of July beginning of August, when the content santonine is not less than 2.5% and the essential oil of not less than 1.5%. It is recommended to perform the drying in the open air (not under direct sunlight), by placing thin layers. Established storage conditions: the temperature is not above 18 °C, humidity 60 ± 5% in a well-ventilated area.

Текст научной работы на тему «Дәрмене жусаны (Artemisia cina Berg. ) дәрілік өсімдік шикізатын жинау, кептіру және сақтау технологиясын жасау»

Т.С. БЕКЕЖАНОВА1, З.Б. САКИПОВА1, Р.А. ОМАРОВА1, Л.Н. ИБРАГИМОВА1

А.Б. ШУКИРБЕКОВА2, А. НУРБАЙ¥ЛЫ1

гС.Ж. Асфендияров атындагы К,азац ¥лттык Медициналык Университету Алматы к.

2Астана Медициналык Университету Астана к

ДЭРМЕНЕ ЖУСАНЫ (ARTEMISIA CINA BERG.) ДЭР1Л1К 0С1МД1К ШИК1ЗАТЫН ЖИНАУ,

КЕПТ1РУ ЖЭНЕ САЦТАУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ

УДК 615.322.077

Макалада дэрмене жусаны (Artemisia cina Berg.) дэршк всшдж шиюзатын жинау, кептiру жэне сактау технологиясыныц тиiстi тэжiрибесi келтiрiлген. ЭртYрлi вегетативтi фазада сантонин мен эфир майыныц белсендi заттарыныц жинакталу динамикасыныц зерттеу нэтижелерi шиюзатты жинаудыц тиiмдi мерзiмi шмденщ соцы мен тамыздыц басы екендтн, сол кездегi сантониннщ мвлшерi 2,5 %, ал эфир майыныц мвлшерi 1,5 %-тен кем еместтн анъщтауга мумюндк берд1 Кептiрудi ашык ауада (ткелей кун сэулеанен коргалган орында), жука кабатпен жайып кою аркылы жyргiзу усынылды.

Tyürndi свздер: дэрмене жусаны, кептiру, сактау, дэршк вамдк шитзаты, технологиялык сызба, турактылык, сантонин, эфир майы, GACP (GoodAgroCulturePractice).

Дэрмене жусаны дэршк еамдж шиюзаты кеп жылды; еамджтщ жапырак;тары мен ГYЛдерi бар сабак;тын, кеп^ршен 6ytíh жер yctí белiктерi [1]. Дэршк еамдж шиюзатынын, сапасын ;амтамасыз ету Yшiн тшсп жинау, ен,деу, кеп^ру жэне са;тау шарттары ;ажет.

Зерттеу мацсаты фармакопеялы; сападагы дэрмене жусаны шебшщ жинау, ен,деу технологиясын жасау, са;тау шарттарын ;урастыру болып табылады. Дэрмене жусаны - тж туратын ^рдел^лдшер ту;ымдастыгынын, жартылай бутагы, биiктiгi 3070 см, ашы;-к;он,ыр TYстi агашты, жердщ 2-3 м-ге дейiн терецдеген есiмдiк. Жетiлген есiмдiк 25-50 агаштанган саба;тар TYзедi. Жемiссiз буталары ;ыс;а, ал генеративтi ерлеулершщ жогаргы белтнде KYзге ;арай сыпырт;ы тэрiздес буталары жетшп еседi [2]. ГYлдеу шшде-тамыз айларында болады. Бул еамджтщ ен, iрi есiмдерi он^стж Кдзак;станда жш кездеседi, Шымкент, ТYркiстан жэне Жамбыл аралыгынын, Yшбурышында кептеп табылады, эаресе Алгабас, БYгiн жэне ^ызыл;ум аудандарында. Эдебиеттiк мэлiметтер бойынша, дэрмене жусаннын, буталары, жапыра;тары, сондай-а; уса; саба;тарында 2 %-га дейiн сантонин лактоны болады [4], ашылмаган ГYл себеттершде онын, мелшерi 7 %-га жетедг Материалдар мен эдiстер

Дэрмене жусаны (Artemisia cina Berg.) дэршк еамдж шиюзатынын, жинауы мен дайындауы 2015 жылдын,

жаз айларында он^стж Казахстан облысыныц Дермене ауылында ГYлдеуге дешн, ГYлдеу кезiнде жэне жемiс беру фазаларында Дэрiлiк заттарды жинаудыц тшсп тэжiрибесiне ^АСР) сэйкес ЖYзеге асырылды. бамджтщ идентификациясы Казахстан Республикасыныц РММ «Ботаника жэне фитониринг институтында» ЖYргiзiлдi (аны;тама №01-04/257 15 тамыз 2015 ж.) [5].

Шепт (саба;тары, жапырак;тары жэне ГYлдерi) дайындау шiлде-тамыз айларында, бута;таудын, басталу фазасында ЖYргiзiлдi. Шебш жерден 10-15 см биiктiкте кесш, ;олмен жинау жэне тазалау эдiсiн ;олданып, регламенттелген уа;ыт 7.00-ден 10.00 сагат аралыгында жина;талды. Шептi кеп^ру «ФитОлеум» ЖШС уйымында, ;оршаган ортаныц 28±5°С температурасында, 10-15 см ;абаттап тесеп кептiрiлдi, мерзiмдi TYPДе аударылып отырылды. Кептiрiлген шептщ дайындыгы сындырганда сыну сипатына ;арай багаланды. Жиналган шикiзат топыра;тын, ;атты белшектерi, ;о;ыс, шац, жэндiктерге тексерiлдi. Дэрiлiк еамдж шиюзатыныц идентификациясы макроскопиялы;,

микроскопиялы; белгiлерi бойынша КР МФ сэйкес тексершдг Шикiзатты 10 кг-нан крафт-;агаздандар дайындалган ;аптарга салынады, шикiзат атын керсетш этикетка жабыстырып, дайындау орнын, жинау уа;ыты мен нетто салмагы керсетшедг Шикiзатты дайындау мен кеп^рудщ технологиялы; сызбасы 1 суретте келтiрiлген.

326

Вестник КазНМУ №4-2016

Жусан цитварыныц жерусп бел1ктер1

Жусан цитварыныц жерусп белжтер!

Бутш кепт1р1пген шиюзат, крдфх-цагаздан

дайындалган цаптар

Орамдажан бутш кепт1р1лген шиюзат

Шишзатты жинау

Шиызатты кегпчру

Стеллаждар [рамал ар)

фаЕ^щщЖ^иялык, белплер]

- температура,

- СП сэйкес бак,ылау

Орамдау, безендору - масса; - СП сэйкес ба^ылау

Карантин Дзй&шшшш йа&шш

1

+

К(Ш"-1,з - температура; - ылталдылык,; - МБТ

Сурет 1 - Дэрмене жусаны дэрiлiк eсiмдiк шиюзатын дайындау жэне кеп^рудщ технологиялы; сызбасы

Нэтижелер мен талцылаулар.

ОцтYCтiк Казахстан облысынын Дермене ауылында жиналган Aгtemisia cina Berg. Эамдтнщ эртYрлi вегетациялы; фазасында сесквитерпендiк лактон-

сантониншщ жина;талу динамикасына зерттеу ЖYргiзiлдi. Санды; мeлшерi Wateгs 1525 HPLC маркалы ЖЭСХ эдiсiмен аны;талды. Сантониннщ мeлшерiн аны;тау нэтижесi 1-кестеде келтiрiлген.

Кесте 1 - ЭртYрлi вегетациялы; фазасындагы АДет^а cina Beгg eсiмдiгi к;урамындагы сантониннщ мeлшерi,

№ Жинау уацыты Шепт жинацтаудаFы еамджтщ вегетацияльщ фазасы Сантониннщ мелшерь % Эфир майыныц мелшерi, %

1 15.07.2015 ГYлдеуге дейiн 1,5±2 1,53±2

2 27.07.2015 ГYлдеу уа;ыты 2,5±2 1,58±2

3 05.08.2015 Жемiс беру уа;ыты 1,9±2 1,47±2

Кестеден кeргендей, сантониннщ 2,5%, эфир майынын 1,57% максималды шыгу кезi ГYлдеу кезiнде жина;талган шиюзаттан бай;алды. ГYлдеуге дейiн жэне жем^ беру уа;ытында сантонин мeлшерi 1,5±2 % жэне 1,9%, ал эфир майынын, мeлшерi сэйкесiнше 1,33% жэне 1,43% гарсетп. Алынган мэлiметтер непзшде ОнтYстiк Каза;станнын Дерменен ауылында жина;талган дэрмене жусаны шикiзатын жинау мен eн,деудiн, тиiмдi мерзiмi шiлдеден - тамыз айына дейiнгi уа;ыт аралыгында екенiн кeруге болады. 19.03.15 СанПиН № 232 ережелерiне жэне КР ДСМ № 262 буйрыгына сэйкес 24.04.15 ДЗ, ММБ жэне МТ са;тау мен тасымалдау бойынша эфир майлы eсiмдiктердщ са;тау температурасы 18 0С-дан аспау керек.

Нэтижелер.

Сантониннщ 2,5 %, эфир майынын 1,58% болатын мeлшерiне негiзделiп шикiзатты жинаудын тиiмдi мерзiмi белгiлендi. Сантонин мен эфир майынын жина;талу динамикасын зерттеу нэтижес эртYрлi вегетация фазасындагы дэрмене жусаны дэршк eсiмдiк шикiзатын жинаудын онтайлы уа;ыты вегетация уа;ыты (шiлде-тамыз айлары) екендiгiн кeрсеттi, онда белсендi зат сантонин -2,5 % , эфир майы 1,57%.

Шиюзатты кептiрудi ашы; ауада, ^н сэулесiнiн тiк TYсуiнен ;оргалган жерде, ;оршаган орта температурасы 28±5 кезшде кептiргiш рамаларга жу;а ;абатпен жаю ар;ылы ЖYргiзу усынылды. Дэрмене жусаны дэршк eсiмдiк шикiзатын са;тау 19.03.15 СанПиН № 232 ережелерше сэйкес жэне ДЗ, ММБ жэне МТ са;тау, тасымалдау бойынша 24.04.15 КР ДСМ № 262 буйрыгына сэйкес 18 0С-ден аспайтын температурада ЖYргiзу усынылады.

ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1

1 Государственная фармакопея Республики Казахстан. Том III. - Алматы: Издательский дом «Жибек жолы», 2014. -872 с.

2 Комарова В.Л. Флора СССР: В 30-ти томах. - М.-Л.: Изд-во АН ССР, 1954. - С. 386-404.

3 Павлова Н.В. Флора Казахстана: В 9-ти томах. - Алма-Ата: Изд-во АН КазССР, 1964. - Т.7. - 434 с.

4 Муравьева, ДА Фармакогнозия: Учебник для студентов фармацевтического. - М.: Медицина, 2007 . - 653 с.

5 Справка №01-04/257 от 15 августа 2015 г.

Т.С. БЕКЕЖАНОВА1, З.Б. САКИПОВА1, Р.А. ОМАРОВА1, Л.Н. ИБРАГИМОВА1, А.Б. ШУКИРБЕКОВА2, А. НУРБАЙ¥ЛЫ1

1 Казахский Национальный медицинский университет им. С.Д. Асфендиярова, г. Алматы 2Медицинский Университет Астана, г. Астана

РАЗРАБОТКА ТЕХНОЛОГИИ СБОРА, СУШКИ И ХРАНЕНИЯ ЛЕКАРТСВЕННОГО РАСТИТЕЛЬНОГО СЫРЬЯ ПОЛЫНИ ЦИТВАРНОЙ (ARTEMISIA CINA BERG.)

В статье представлена надлежащая технология сбора и обработки после сбора лекарственного растительного сырья полыни цитварной (Artemisia cina Berg.). Результаты исследование динамики накопления активного вещества сантонина и эфирного масла в разные вегетативные фазы позволили установить оптимальный период сбора сырья является конец июля начала августа, когда содержание сантонина составляет не менее 2,5 % и эфирного масла не менее 1,5 %. Рекомендовано производить сушку на открытом воздухе (не под воздействием прямых солнечных лучей), путем размещения тонкими слоями.

Установлены условия хранения: температура не выше 18°С, влажность 60±5% в хорошо вентилируемом помещении. Ключевые слова: полынь цитварная, сбор, сушка, хранения, лекарственное растительное сырье, технологическая схема, стабильность, сантонин, эфирное масло, GACP(Good AgroCulture Practice).

T.S. BEKEZHANOVA1, Z.B. SAKIPOVA1, R.A. OMAROVA1, L.N. IBRAGIMOVA1, A.B. SHUKIRBEKOVA2, A. NURBAIYLY1

1Asfendiyarov Kazahsky National Medical University, Almaty c. 2Medicai University of Astana, Astana c.

COLLECTION DEVELOPMENT TECHNOLOGY, DRYING AND STORAGE MEDICINAL PLANTS ARTEMISIA CINA BERG

Resume: The article describes the proper technique for collecting and processing medicinal plants after collecting Artemisia Cina Berg. The results of the study of the dynamics of accumulation of the active substance santonine and essential oil in different vegetative phase possible to establish the optimum period of collecting materials is the end of July beginning of August, when the content santonine is not less than 2.5% and the essential oil of not less than 1.5%. It is recommended to perform the drying in the open air (not under direct sunlight), by placing thin layers.

Established storage conditions: the temperature is not above 18 °C, humidity 60 ± 5% in a well-ventilated area. Keywords: Artemisia Cina, gathering, drying, storage, medicinal herbs, technological scheme, stability, santonine, essential oil, GACP (GoodAgroCulturePractice).

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.