Научная статья на тему 'ЖИЗЗАХ ВОҲАСИДАГИ БОШҚА ХАЛҚЛАР БИЛАН БОҒЛИҚ ТОПОНИМЛАР (ЭТНОТОПОНИМЛАР)'

ЖИЗЗАХ ВОҲАСИДАГИ БОШҚА ХАЛҚЛАР БИЛАН БОҒЛИҚ ТОПОНИМЛАР (ЭТНОТОПОНИМЛАР) Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Science and innovation
Область наук

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Алманов Қахрамон Облақулович

Жиззах воҳасидаги топонимлар ва этнотопонимлар ичида, туркий ҳалқларга алоқадор ва туркий ҳалқларга ҳос бўлмаган, суғд, араб ва форсий ҳалқлар ёки улар тили билан боғлиқ сўзлардан ясалган ёки ўзлашган жой номлари ҳам бир мунча кўпчиликни ташкил этади. Жой номлари аниқ бир тарихий шароитда пайдо бўлиб, келиб чиқиши жамият ҳаёти, ҳудудда яшаётган ёки қачонлардир яшаган халқлар тили билан чамбарчас боғлиқ бўлади. Аниқроқ айтадиган бўлсак, ҳар бир тарихий давр ўзига хос хусусиятларга эга эканлигини унинг географик номларида ҳам кўриш мумкин.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИЗЗАХ ВОҲАСИДАГИ БОШҚА ХАЛҚЛАР БИЛАН БОҒЛИҚ ТОПОНИМЛАР (ЭТНОТОПОНИМЛАР)»

ЖИЗЗАХ ВОХАСИДАГИ БОШЦА ХАЛКЛАР БИЛАН БОГЛЩ ТОПОНИМЛАР (ЭТНОТОПОНИМЛАР)

Алманов Кахрамон Облакулович

ГулДУ "Тарих"кафедраси т.ф.ф.д.(РЬБ) https://doi.org/10.5281/zenodo.12623917

Жиззах вохасидаги топонимлар ва этнотопонимлар ичида, туркий халкларга алокадор ва туркий халкларга хос булмаган, сугд, араб ва форсий халклар ёки улар тили билан боглик сузлардан ясалган ёки узлашган жой номлари хам бир мунча купчиликни ташкил этади. Жой номлари аник бир тарихий шароитда пайдо булиб, келиб чикиши жамият хаёти, худудда яшаётган ёки качонлардир яшаган халклар тили билан чамбарчас боглик булади. Аникрок айтадиган булсак, хар бир тарихий давр узига хос хусусиятларга эга эканлигини унинг географик номларида хам куриш мумкин. Географик номлар таркибидаги мавжуд лугавий-географик катлам буйича Жиззах вохасида кенг таркалган куйидаги 7 та катламларни ажратиб курсатиш мумкин:

1. Сугдий (Андагин, Андугон, Ухм, Мочарм, Жиззах, Мугон, Порашт, Новка, Нушкент, Пишагар, Желли гули,);

2. Форсий (Дуоба, Чортог, Ардахшон, Хуросон, Пейшанба, Тагоб, Танги, Сангзор, Гараша, Чорбог, Навруз);

3. Туркий (Корасой Корабуйин, Коракалтак, ^угай, Пучугой, Уртакишлок, Ёйилма, Сулокли, Туёкли, Туячи, Тумор, Кирк, Болгали, Калтатой, Минг, Барлос, Каропчи, Кипчок);

4. Араб (Аравон, Арабмозор, Арабкишлок, Арабтупи, Тошлокараб, Талли, Суфимозор, Жума, Мавтан, Авлиё, Равот, Хулкар );

5. Мугул (Аргин, Ахтачи, Дурмон, Дархон,Тукай, Ёмчи,Унгут, Сайхан,Сулдуз, Кутал, Жалойир, Мугол, Сарой, Найман, Кунжи, Курик );

6. Славян (Ульяново, Октябрь, Партсъезд, Коммунизм, Рассвет);

7. Янги катлам (Истиклол, Нурафшон, Истикбол, Бахтли, Мустакиллик, Бунёдкор, Янгитурмуш).

Бу каби бошка тиллар билан боглик булган жой номларининг вохада мавжуд булиши бу хдлклар билан боглик булиб, кейинги даврларда бу номлар махаллий халкнинг келиб чикиш жойи номи сифатида кулланила бошлаган. Воха топонимларини урганган КХакимовнинг тадкикотларидан шу нарса билинадики биргина Бахмал тумани топонимларинининг 42 фоизини этноойконимлар ташкил этиши Жиззах вохасидаги жой номларининг купчилиги этноним ва антротопонмлар эканлигига ургу беради [КХакимов: 14-15]. Бу этноойконимларнинг купчилиги асосан узбек уруглари билан боглик номлар булсада вохадаги, киргиз, козок, коракалпок ва бошка туркий этносларга мансуб халкларга доир этнотопонимлар хам минтака худудларида учрайди. Жиззах вохасидаги бундай этноойконимлар ичида кардош туркий халкларда хам учрайдиган айрим этнонимлар мажудлигини нугой этнографи Р.Х.Керейтов тузиб чиккан жадвалда келтирилган маълумотлар асосида караб чикилса узаро ухшашликга эга булган номлар купчиликни ташкил этиши ойдинлашади [Р.Х.Керейтов: 12].

1жадвал

т/р Туркий этнонимлар Узбек Н^ой о м О & о С л а % 1 а р о & з и Ц. а и & Туркман ч р и ы 3 о И Хакас Олтой

1 Кипчок + + + + + + + +

2 Кангли + + + + + + +

3 Найман + + + + +

4 Мангит + + + +

5 Хитой(Хитой юз) + + + + + +

6 Минг + + + +

7 Киргиз + + + +

8 Туркман + + + + + +

9 Сийрак (Цорасийроц) + + +

Ушбу жадвалдаги маълум бир уругларни солиштириш натижасида шу нарса маълум буладики, туркий халклар орасида асосан узбеклар билан нугой, кисман эса козок ва коракалпок уруг номлари бошкаларига Караганда купрок узаро ухшашликга эга булиб, бу кадимдан ушбу халкларнинг узаро якин этномаданий мухитда яшаганлиги билан изохлаш мумкин.

Жиззах вохасидаги жой номларинин тадкик килиш жараёнида вохадаги жой номларининг номланишида учрайдиган юкоридаги номлар бутун Жиззах вохаси ва минтакамиз учун хам таълукли булиб, бу каби номлар республикмизнинг барча худудларида кузга ташланади. Шунингдек, вохада туркий булмаган кардош тожик этноси ва тожик тили билан боглик булган жой номлари хам купчиликни ташкил этиши кузга ташланади. Бундай тожик ёки бошка тиллар билан боглик топонимлар этимологиясига каралганда уларнинг маълум купчилик кисми худуднинг географик урни билан боглик холда пайдо булганлиги ойдинлашади. Вохадаги бошка халклар билан боглик жой номларида уларнинг номлари маълум бир уруг ва кабила номи ёки уша уругнинг туп ва булаклари билан боглик булиш холатлари республикаимиз худудларига караганда камчиликни ташкил этади. Минтака топономиясини урганган А.Хромовнинг таъкидлашича, Урта Осиёнинг хозирги топонимиясидаги, айрим топонимистлар арабча, деб уйлаган номлар мутлако туркий ёки эроний тилларга мансуб эканлиги кузатилади [А.Л.Хромов: 196]. Э.М.Мурзаевнинг тадкикотларида жой номларининг номланиши унинг ахамияти, амалдаги вазифаларига оид карашлари алохида ажаралиб туради. Унинг такидлашича жой номларининг тадкик килинишида асосий элементлардан бири унинг киёсий тилшунослик усуллари оркали тахлил килинишидир [Э.М.Мурзаев: 151-158]. Узбекистон топонимияси хусусан, Жиззах вохаси жой номлари таркибида туркий-киргизча, козокча, коракалпокча, туркман ва мугулча номлар хам учраб, бундай номдаги топофармантлар воханинг тоглик туманларида юкори уринда туради [Д.Айтмуратов: 111117]. Бундай топонимларнинг мазкур худудларда булиши уларнинг бу масканларда уз тил

ва шева хусусиятларини саклаб колган холда яшаб келаётганлиги билан изохланади. Хусусан, ота-боболари дурман, жалойир, цунгирот, минг уругларидан бирига мансуб эканлигини айтувчи ахоли узбекларнинг "92 бовли узбек руйхати"да кайд этилган булса, узларини узбек, деб билувчи чандир, хидир-эли уруги номлари ушбу руйхатда учрамайди. Бу уруг вакиллари туркманлар билан боглик эканлигини унитиб узбекларнинг туркман жуз уруги вакилларимиз, деб хисоблашади. Шунингдек, цоравул, чандир, хидир-эли, эмрели уруглари нуткида туркман тилига хос хусусиятлар яхши сакланган булиб, улар узларининг туркманларга мансублигини хам тан олишади. Шу уринда айтиб утиш керак, узлик масаласида ёндашув турлича булиб, айнан шу номдаги кишлоклар ахолисининг бир кисми узларини "узбек" деб билсалар, бир кисми эса узларини аслида "туркманмиз", деб талкин килишда давом этадилар [А.Аллабердиев: 16]. Бу каби холатлар бутун Бухоро амирлиги худудлари учун хос булиб, амирликдаги туркман, киргиз ва козокларда хам мавжуд булган. Анъанавий туркман ёки козок, киргиз уругларига мансуб кучманчи ахоли орасида "туркманмиз", "козокмиз", "киргизмиз", деган тушунча бирмунча кенг ёйилган эди.

Бундай этномаданий мухит асосан Жиззах вохасининг шу этнослар яшайдиган Зомин, Бахмал, Янгиобод, Фориш, Жиззахнинг унлаб кишлокларидаги ахоли орасида кузатилади. Узбек, киргиз, козок ёки туркман уругларига мансублигини эътироф этувчилар бу каби кишлокларда анчагина купчиликни ташкил этади. Бу нафакат улар яшайдиган кишлок номларида, балки сузлашув тилларидаги фаркларда хам кузга ташланади [КХакимов: 111-117].

Сунгги урта асрларда хам Бухоро амирлигида, хусусан, Жиззах вохаси ва унга кушни худудларда этник мансублик, яъни миллий узлик масаласида катъий коидалар мавжуд булмай, махаллий ахолининг узларини "мусулмон", деб танитиш анъанаси кенг таркалган. Амирлик худудидан ташкарида улар купинча "Жиззахлик" "Уратепалик", деб билинсалар, мамлакат ичида узлари яшаб турган худуд номи билан-Жиззах, Зомин, Ховос, Ём, Равот, Нурота ва хоказо жой номлари билан билинар эдилар. Евроосиё кенгликларида яшайдиган туркий халкларга хос, умумий булган атамалар Жиззах вохасида хам мавжуд булиб, уларнинг улкада яшаб келаётганлиги билан боглик булса керак. Масалан, турли уруг номлари булган топонимикада этноним сифатида акс эттирилган турли туркий миллатларда учрайдиган сарой, кирк, кунгирот, каропчи, кипчок, кангли, найман сингари уруг номлари шуларга мисол булаолади. Умуман, Узбекистондаги узбекча булмаган туркий топонимларни аниклашнинг интролингвистик имкониятлари жуда кам урганилган булиб, асосан бир катор тарихчи ва филолог олимлар тамонидан бир-бир караб чикилган. Минтакадаги жой номларини тадкик килиш жараёнида айрим топонимларни фонетик белгиларга караб туркумлаштириш холатлари борлиги кузга ташланади. Масалан, Навоий вилояти Томди туманидаги Коскудук, Тасбулок, Кирккулас, Ашыкудук, Тамды, Жингилди каби топонимларнинг козокча эканлигини фонетик белгиларига караб аникласа булади. Агар бу номлар узбекча булганда Кушкудук, Тошбулок, Кирккулоч, Аччикудук, Томли ва Жингилли сифатида талаффуз килинган булар эди. Козокча сузлар узининг "ш" урнига "с", "ч" урнига "ш" фонемалари ва "-ли" суффикси урнига "-ды" нинг ишлатилиши билан фарк килади [Телгожа Жанузак: 64-88]. ХХ аср бошларида Жиззах вохаси ахолисининг, хусусан, воханинг узбек ахолисининг этник таркиби билан танишиб чикиш шуни курсатадики, юкорида айтиб утилган-куп асрлар давомида минтакада юз берган этносиёсий ва этномаданий жараёнлар махсули

булмиш воханинг утрок дехкон ва кучманчи чорвадор катлами воха топонимиясида кенг куламда уз ифодасини топган. Бу даврда Жиззах вохаси узбеклари ижтимоий-этник таркибига кура асосан иккита гурухдан-бири уруг-кабилавий булинишга эга булмаган гурух ва уз уруг номини муайян даражада яхши саклаган гурухдан иборат булган [А.Д.Гребенкин: 70-71]. Шунга карамасдан, хар иккала гурух вакиллари узларини "узбек" деб атаб, узаро калин алокада булишган [А.М.Маликов: 124-139]. Шунингдек, вохадаги мавжуд жой номларида Ингичка, жайилма, саврук, мукри, олмасувон номли ахоли масканлари учраши диккатга сазовордир. Жиззах ва Зарафшон вохасида бундай уруг номлари билан боглик номлар бир канча тадкикотчилар тамонидан инкор этилиб улар этнотопоним сифатида каралмаган эди. Турли ёзма манбаларни тахлил килиш оркали бу номалар уругнинг номи этнотопоним эканлигини асослаб берилди. Бу каби номлар кушни республика худудларда учрашлигини тадкикотчи Ш.Эшонкулов хам такидлаб, Козогистоннинг Туркистон вилоятида (собик Жанубий Козогистон вилояти) Казигурт райони ва Шаркий Козогистон вилояти Жарма районида "Жщшке" номли овул (кишлок) бунга мисол була олади, деб такидлаб утади [Ш.Эшонкулов: 247].

Юкори даражадаги этник гурухларнинг аралаш яшаши, биринчи навбатда, этнослар яшайдиган худудлар чегарасидаги минтакада мавжуд булади [С.Караев: 45-47, 102-103, 116]. Узбекистонда шундай минтакалар узбеклар ва тожиклар яшайдиган худудлар чегараси (Фаргона, Зарафшон ва Сурхон-Шеробод водийларида), узбеклар ва козоклар кушни булган чегара (Тошкент ва Бухоро вохалари)да, Узбекистон билан Киргизистон чегараси (Фаргона водийси ва Тошкент вохаси)да учрайди. Бундан ташкари, узбеклар яхлит булиб яшаган худудларнинг ичида тожик, араб, киргиз, козок ва бошка халк вакилларининг кишлоклари ва овуллари хам учрайди. Аралаш яшашнинг бу шакли Узбекистон топонимиясида Узбекон-"узбеклар", тожиклар, киргизовул, козоковул, туркман, араблар, жухудон, эрони, пурсиён-"форслар" каби миллат ва халкларнинг номларидан пайдо булган топонимларни вужудга келтирган [Б.Оогауеу; 81-82].

Х,озирги кунда топонимист олимлар томонидан Узбекистоннинг айрим вилоятлари харитасидаги географик номлардан, эски манбалар ва кекса кишилар сухбатидан олинган материаллар ёрдамида, шажаравий руйхатлар билан солиштириб куриш йули билан, бир катор ципчоц, юз, туёцли, цирц, найман, цурама, царацалпоц каби узбек кабилалари ва этнографик гурухларининг ХХ аср бошларида яшаган ареаллари аникланган [Б.В.Андрианов: 34-35].

ХХ аср Жиззах вохаси этнотопонимлари таркибига назар ташланганда бу ерда "туркман", "козок", "коракалпок", "татар", "тиргиз", "узбек" этнонимлари билан аталган жой номлари учраши билан бирга мазкур этник гурухларнинг таркибий бир кисми булмиш уруг-кабила номларига алокадор этнотопонимлар хам кузга ташланади. Масалан, узбек ва туркман уруглари-баят, чандир, халаж, хидир-эли, игдир; узбек ва коракалпок уруглари-ачамайли, дурман, мангит, митан / муйтен, кенагас, цатагон, ципчоц, цунгирот, хитой; узбек ва козок уруглари-найман, олчин ва хоказо этнотопонимлар вохадаги бир неча туманларда учрайди [А.М.Маликов: 147, 149, 154-157, 161-164, 167168, 175, 179-180].

Аввало айтиб утиш керак, Жиззах вохасида учрайдиган этнонимлар нафакат узбеклар таркибида, балки, козок, киргиз, коракалпок, нугой, туркман, бошкирд каби бир катор туркий кабила-уруглар таркибида учради. Бу холат ушбу кабила-уругларнинг тарихий, лисоний, этногенетик бирлиги билан алокадордир [Б.Ахмедов: 15-17, 22-23].

Топонимик материаллардан маълум булишича, "92 узбек уруги" билан боглик этнотопонимлар Жиззах вилоятининг Бахмал, Галлаорол, Зомин, Фориш, Янгиобод туманларида нисбатан куп учрайди [У.Туйчиев: 144-184]. Мазкур этнонимлар билан аталувчи кишлоклар ахолисининг купчилик кисми ХХ асрда асосан узбек тилининг кипчок лахжасида сузлашишганлар. Айникса, бу холат Бахмал, Зомин, ва Галлаорол туманларининг ахолиси орасида яккол кузга ташланган булса [Ш.Шоабдурахмонов: 406], Зомин, Янгиобод, Фориш туманларидаги ахоли маълум бир кишлокларда эса аксинча узбек тилининг асосан карлук, кисман эса угуз лахжаларида сузлашганлар. Хусусан, Фориш туманида яшовчи, асли келиб чикиши туркийларнинг кипчок гурухига мансуб булган бир катор узбек уруглари (мас. туркман, мангит) карлук ва карлук-угуз коришик лахжасида сузлашишга утганлар [А.Аллабердиев: 17].

Аслида, узбек уругларининг катта кисми узбек тилининг кипчок лахжасида сузлашувчи, асл келиб чикиши Дашти ^ипчок билан алокадор уруглар булса-да, ХХ асрнинг охири- XXI асрнинг бошларига келиб уларнинг сезиларли бир кисми карлук ва карлук-кипчок коришувидан иборат узига хос оралик лахжани юзага келтиришган. Бунинг замирида албатта муайян тарихий ва этномаданий жараёнлар ётиб, урта асрларда Жиззах вохасидаги Зомин, Жиззах, Ховос, Савот, каби кичик шахар ёки кургонлар, шунингдек, бир неча унлаб кишлоклар ахолисининг чигатой туркчаси (ёки карлук лахжаси)да сузлашганликлари омили ётади. Ушбу шахар ва кишлоклар атрофида унлаб кипчок лахжасида сузлашувчи, уз этник номини саклаган ахоли пунктлари мавжуд булиб, улар ХХ асрнинг иккинчи ярмида тил жихатдан карлуклашиш жараёнига тортилган эдилар [Узбек халк шевалари лугати: 403-405].

Шу билан биргаликда, "92 бовли узбек уруги" руйхатидаги бирор уругнинг ички тармогининг номига алокадор унлаб этнонимларнинг ХХ аср Жиззах вохаси этнотопонимикасида учрашини айтиб утиш лозим [А.М.Маликов: 144-184]. Масалан, кенагас, юз уругларининг бирор тармоги булмиш ачамайли (Жиззах вилоятининг Зомин, Сирдарё ва Тошкент вилоятининг Баёвут, Ховос, Бекобод туманларида), найман ва бахрин уругларининг баганали (Жиззах вилояти Зомин, Янгиобод, Сирдарё вилоятининг Гулистон шахрида), найман, кипчок уругларининг жагалбойли (Сирдарё вилояти Ховос, Мирзаобод, Тошкент вилоятининг Бекобод туманларида), сарой уругининг можор (Фориш, Сайхунобод, Сирдарё, туманларида), узбек-туркман, кирк ва юз уругларининг олмасувон (аслида, албан-сувон. Жиззах вил., Галлаорол т.), юз уругининг солин (Жиззах вилояти Галлаорол, Зомин туманида) каби тармок уругларига алокадор этнотопонимларнинг учраши [У.Туйчиев: 146-147, 152, 156, 167, 171] диккатга сазовордир.

Бундан ташкари, Зарафшон ва Жиззах вохасида бир катор угуз уруглари яшаб, улар ХХ аср воха этнотопонимикасида уз аксини топган. Гарчи улар "92 бовли узбек уруги" руйхатида урин олмаган, булса-да, узларини узбек ва туркман уруглари сифатида билишлари ёки уларнинг кушни кишлоклар ахолиси томонидан хам шундай талкин килиниши диккатни жалб килади. Угузларнинг абдал (Жиззах вилояти Фориш, Бухоро вилояти ^оракул, Самарканд вилояти Каттакургон туманларида), каби уруглари билан боглик этнотопонимларнинг учраши [А.М.Маликов: 144, 155, 179, 180] бунга мисол була олади. Бу этноним туркманлар таркибида хам алохида уруг номи сифатида билинади [У.Туйчиев: 146-147, 152, 156, 167, 171].

Жиззах вохасида мавжуд булган этноойконимлар орасида бошка миллат, халк

вакиллари таркалганлигини, яшаганлигини билдирувчи жой номлари хам мавжудлигини юкорида 92 бовли узбек уругларининг яшаш жойлари ва уларнинг узаро уруг булинишлари асосида куриб чикдик. Бахмал, Зомин туманларидаги ^иргизкишлок, ^иргизмахалла, Тожиккишлок, Тожикмахалла ойконимлари шу худудларда яшаган киргиз ва тожик халки номи билан аталган. Узбеклар билан тожиклар кадим замонлардан бери ёнма-ён яшаб, узаро иктисодий, сиёсий, маданий алокада булиб келганлар. Бундай муносабатлар икки халк таркалган худуднинг жугрофий номлари тизимида хам уз аксини топган. Вохада тожик ва узбеклар аралаш яшаган жойларнинг купчилик кисмида тожик этноними жой номи шаклида учрайди. Бундай ойконимлар жумласига Бахмал, Зомин, Фориш, Янгиобод туманларидаги Тожиккишлокларни хамда бир неча ахоли масканлари таркибида учровчи Тожикмахаллаларни мисол килиб келтириш мумкин. Шунингдек вохада киргиз ва козоклар билан боглик воханинг тогли туманларида хам ахоли масканлари учраб уларда асосан шу халк билан боглик булган уруг ва туплар яшайди. Жиззахда умуман,Узбекистон худудларида козоковул, козоккургон, афгонкишлок, уртафгон, афгонбог, коракалпок, коракалпоккургонча мазанглик каби кишлок ва махалла, кучаларининг номланиши козок, афгон, коракалпок, мазанг этнонимлари билан алокадордир.

Жиззах вохасида мугуллар номи ва тили билан боглик номлари хам учраб воха топономияси таркибига сингиб узбекча номи ёки узбек уругларининг маълум бир тармоги ёки тупларининг номи сифатида айтилади. Воха топонимияси таркибидаги тукай, ёмчи (Фориш тумани), ём (Зомин тумани), мугол (Бахмал тумани), кутал (Галлаорол тумани) каби ойконнмлар аслида могул тилидан узлашган. Зомин туманидаги ём ойконими тарихий манбаларга кура XIII асрдан шу ном билан маълум. Жиззах вохасида араблар билан боглик жой номлари хам мавжуд булиб уларда этник араб булмаган тожик тилли ахоли вакиллари яшайди.

Хуллас, ахолининг этник таркиби, уларнинг кайси уруг, кабила, миллат, халкка мансублигини ифодаловчи турар жой номлари-этноойконимлар Жиззах жой номлари тизимида алохида гурухни ташкил этади. Бу хил ойконимлар мамлакатимиз худудида кадим замонлардан бошлаб хаёт кечирган турли кабилалар, кавмлар, халкларга оид янги маълумотлар беради. Жиззах вохасидаги ахоли пунктлари (кишлок, овул, махалла) номларининг катта бир кисмини туркий тил негизидаги жой номлари ташкил этиб, уларнинг сезиларли кисми этнотопонимлардан иборат;

- вохадаги этнотопонимларининг катта кисми узбек уруглари, кичик бир кисми эса туркий ва туркий булмаган халклар билан боглик булмаган жой номларидир;

- Минтакадаги узбек уруглари билан боглик этнотопонимларнинг аксарият купчилиги узбек уруглари (асосан, кипчок), муайян бир кисмини эса карлук ва угуз уруглари иборат;

- Туркий халклар ва анъанавий "92 бовли узбек уруги" руйхатидаги 20 дан ортик уругнинг номи Жиззах вохасида этнотопоним сифатида учраб, бу микдор мамлакатимиздаги бошка регионларга нисбатан ушбу вохада нисбатан купчиликни ташкил этади.

Вохада яшаётган турли халк ва элатлар номи билан боглик этнонимлар хам воха топономикасида узига хос урин тутиб минтакада кадим даврлардан бери бу халк ва элатлар узаро уруг кабилавий жихатдан ухшаш ва якинликда хаёт кечиришган булган.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР

1. Bregel Y. An historical atlas of Central Asia. -Brill, Leiden 2003. - P. 70-71.

2. Qorayev S. Toponimika. -T.: O'zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti, 2006. 81 82-betlar.

3. Айтмуратов Д. Тюркские этнонимы. - Нукус: «Каракалпакистан», 1986. - С. 8-30; Караев С. Топонимия Узбекистана. - Ташкент, 1991. - С. 5-6, 25-33.

4. Аллабердиев А. Бухоро угуз шеваларининг лексик катламлари.-Тошкент, 2016. 16бет.

5. Андрианов Б.В. О некоторых географических названиях Каракалпакии // Топонимика Востока. - М., 1962. - С. 37-40.

6. Туйчиев У. Отражение этнонимов в топонимии Булунгурского района ...- С. 34-45.

7. Атаниязов С. Этнонимы в туркменском языке. - Ашгабат: Ылым, 1994.- С. 98-33.

8. Ахмедов Б. Государство кочевыхузбеков. - М.: Наука, 1965. - С. 15-17, 22-23;

9. Султанов Т.И. Опыт анализа традиционных списков 92 «племен илатийа» // Средняя Азия в древности и средневековье. - М.: Наука, 1977. - С. 165-176.

10. Гребенкин А. Д. Узбеки // Сборник. Русский Туркестан: Сборник ст. Вып. II. -Москва: Университет. 1872. - С. 69-93.

11. Дониёров Х. Эски узбек адабий тили ва кипчок диалекти. - Т., 1976. -Б. 13-14, 16-17.

12. Караев С. Топонимия Узбекистана. -Ташкент, 1991. - С. 45-47, 102-103, 116.

13. Керейтов Р.Х. Ногайцы. Особенности этнической истории и бытовой культуры. -Ставрополь: «Сервисшкола», 2009. -С. 12, 120-121.

14. Аллабердиев А. Бухоро угуз шевалари лексикаси. Филология фанлари буйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси автореферата.- Т.: ТошДУТАУ: 2018. 17-бет.

15. Жер-су атауларыньщ аньщтамалыгы. Жалпы редакциясын баскарган проф. Телгожа Жанузак. - Алматы: «Арыс» баспасы, 2009. 64-88-бет.

16. Маликов А.М. Тюркские этнонимы и этнотопонимы долины Зерафшана ...-С. 111 117, 144-184, 149, 154-157, 161-164, 167-168, 175, 179-180, 124-139.

17. Мурзаев Э.М. География в названиях. - М.: "Наука", 1979. - С. 151-158.

18. Туйчиев У. История расселения народов Узбекистана (по данным топонимии Зарафшанской долины): Автореф...канд. дис. - T., 1990.

19. Туйчиев У. Отражение этнонимов в топонимии Булунгурского района ...- С. 37.

20. Узбек халк шевалари лугати. Масъул мухаррир Ш. Шоабдурах,монов.- Т., 1971. - Б. 403-406.

21. Уша муалл. Этнотопонимы и этническая география Джамбайского района // Уша жойда. - С. 46-54.

22. Хромов А.Л. Об арабской топонимии на территории Средней Азии // Ономастика Средней Азии. - Фрунзе, 1980. - Вып. 2. - С. 196.

23. Х,акимов Жой номларининг шаклланишида минтаканинг ижтимоий-иктисодий географик хусусиятлари. (Жиззах вилояти мисолида) География фанлари номзоди илмий даражасини олиш учун такдим этилган диссертация автореферати. -Т., 2010.

24. Эшонкулов Ш. ХХ асрда Зарафшон вохдси ахолисининг этник таркиби (топонимик материаллар асосида) 07.00.07-этнография, этнология ва антропологиятарих фанлари буйича фалсафа доктори (phd) диссертацияси.-Т ., 2020. 123-бет.

25. Жер-су атауларыныц аныктамалыгы. Жалпы редакциясын баскарган проф. Телгожа Жанузак.-Алматы: «Арыс» баспасы, 2009. 247-бет.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.