Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМИДА СПОРТ ИФОДАСИ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМИДА СПОРТ ИФОДАСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
116
15
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
жисмоний тарбия / спорт / таълим / модернизация / инновация

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Юлдашов Икромжон, Парпиев Ойбек, Абдурахмонов Шавкат

Ушбу мақолада соғлом турмуш тарзи ва жисмоний тарбия таълимида спорт ифодаси тадқиқ этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМИДА СПОРТ ИФОДАСИ»

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМИДА СПОРТ ИФОДАСИ

Юлдашов Икромжон, PhD, Парпиев Ойбек, укитувчи, Абдурахмонов Шавкат, укитувчи, Фаргона давлат университети

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада соглом турмуш тарзи ва жисмоний тарбия таълимида спорт ифодаси тадкик этилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, таълим, модернизация, инновация.

Тарихан хамма даврларда хам жамиятда таьлим-тарбия масаласи энг долзарб масала булган ва бугунги кунда хам бу масала бош масалалардан бири хисобланади. Чунки жамият аъзоларининг таьлим-тарбия курганлиги жамиятнинг уз давридаги бутун бир мавжудлигини, яьни унинг таракккиётини, турмуш фаровонлигини, маьрифати ва маьнавиятини, иктисодий баркарорлигини, жамият аъзоларининг узаро хамкорлигини, дунёда тинчликни саклашни, инсон омилига боглик булмаган турли муоммоларни биргаликда ечимини топишни хал этувчи кучи булиб хисобланади. Шундай бекиёс тизимнинг таркибий кисми булган жисмоний маданият жамият аьзоларининг хар томонлама баркамоллигини ва фаоллигини таьминлашда узига хос хизмат килади. Буни инобатга олган холда мамлакатимизда жисмоний маданиятга алохида эътибор каратилмокда.

Спорт - жисмоний тарбия воситаси сифатида оммавий хусусият ва билим даражасига айланган. Яъни у уз номи, турлари. Мазмунлари ва тарбиявий жараёнлари билан жахон халклари орасида ягона ном - "спорт" билан юритилади.

Спорт атамаси - бахс, мусобакалашиш, куч синашиш маъносини билдирсада, "бахс", "куч синаш", "курашиш" ёки бошка бир суз билан ифодаланадиган ибора ишлатилмайди. Шу сабабдан "спорт" ибораси деярли барча давлатлар ва халкларнинг лексикасига кириб, махкам урнашган.

Спорт турлари мазмунига умумривожлантирувчи машклар, харакатли уйинлар у ёки бу даражада урин олиб, харакат - машкларнинг йуналиши асосида спорт кисмлари (элементлари) билан бирлашиб кетган. Масалан, курашларнинг деярли барча турларида кул билан тортишиш, силташ, йикитиш ва хк. Спорт гимнастикаси, бадиий гимнастика, сувда сузиш ва сакраш, футбол ва бошка спорт турларида хам бу жараёнлар учрайди. Бу фаолиятларнинг акси хам

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda. мавжуд. Яъни эрталабки гимнастика, согломлаштириш машклари, кургазмали-намойиш тадбирларида кураш, бокс, акробатика, футбол, гимнастика ва бошка спорт турларининг кисмлари (элемент) ишлатилади. Бу холатларни жисмоний маданият (физкультура) деб аташ одатга айланган.

Мутахассис назариётчиларнинг таъкидлашича, спортнинг ривожланиши асосан куйидаги куринишда кечади:

- укув предмети (фан, дарслик);

- оммавий спорт (турлар буйича шугулланувчилар хажми);

- катта спорт, яъни юкори даражадаги курсаткичларни (спорт устаси, чемпи он, рекорд ва х.к.) уз ичига олган фаолиятлар. Бу уз навбатида профессионал турида хам мавжуд булади.

Жисмоний тарбия таълими тизимида спорт турлари куйи-даги йуналишларда кулланилади, яъни:

1. Умумтаълим мактаблари, академик лицейлар, касб-хунар коллежлари ва олий таълим мауассасаларида ташкил этиладиган жисмоний тарбия дарслари, спорт тугараклари, секциялар ва махсус мусобакалар.

2. Болалар ва усмирлар спорт мактаблари, олимпия захиралари спорт мактаблари.

3. Спорт ташкилотлари жамиятлари, уюшмалари ва уларнинг куйи тармокларидаги (вилоят, шахар, туман) спорт турлари буйича терма жамоалар.

4. Халкаро микёсдаги спорт мусобакаларига тайёргарлик терма жамоалар.

Спорт тушунчаси ва спорт турлари хакида етакчи олимлар Л.Р.

Айрапетьянц, АД. Атоев, Ш.Х,. Хонкелдиев, Ф.А. Керимов, Р.Д. Холмухамедов, Г.Б. Абдурасулова, кабилар замонавий мулохазалари ва илмий тадкикотлари билан мутахассислар орасида анча салохиятга эгадир. Жахон микёсида олимпия спорт турлари, жахон биринчилиги спорт турлари, минтакавий спорт уйинлари (Осиё уйинлари, Марказий Осиё давлатлари спорт мусобакалари ва х.к.) каби иборалар мавжуд. Яъни шу йуналишлардаги нуфузли спорт мусобакаларининг доимий дастурларида чегараланган спорт турларигина (мамлакатларда оммалашган) мавжуд булади. Уларнинг дастурига кирмаган, хали улгурмаган спорт турлари жуда куп. Чунки, улар миллий хусусиятларга эга булиб, бошка мамлакатларда деярли кулла-нилмайди, яъни халкаро микёсга чикмайди.

Узбекистон шароитида хам юкорида таъкидланган дастурлар таркибига кирувчи спорт турларига асосий эътибор берилади. Чунки, мамлакатимиз халкаро спорт харакатидан четда колмаслиги, колаверса спорт оркали мамлакат шухратини оламга кенгрок таркатиш истаклари юкори уринда туради. Шу сабабдан хам юртбошимиз ва Республика хукуматининг ташаббуси хамда бевосита гамхурлигида узбек кураши, белбогли кураш, турон, жанг санъати, улок-купкари каби миллий спорт турларимиз халкаро спортга айланди.

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

Спортга хос булган, аммо спорт макомини олмаган "чиллик", "ок суяк", "пода туп" (чупон) каби миллий харакатли уйинлар "лапта", "чим устида хоккей", "регби" каби турдош спорт турларидан шакл, мазмун ва мохият жихатдан асло кам эмаслигини тан олиш керак. Уларга спорт макомини бериш ва халкаро спорт турлари сафига чикариш чора-тадбирларини куриш максадга мувофик булади.

Х,озирги замон шароитида ва истиклол тараккиётида жисмоний тарбия ва спорт тушунчаларини янада кенгайтириш, уларнинг мазмунларига бадан тарбия машкларининг саломатлик, жисмоний баркамолликни тарбиялашда бевосита хизмат килувчи таълим жараёнларини бойитиш давр талабидир. Шунингдек, замонавий халкаро спорт турларига Узбекистон миллий спорт турларини чукуррок сингдириш миллий харакатли уйинлардан танлаб, уларга спорт макомини бериб, халкаро спорт майдонларига олиб чикиш нафакат миллий гурур ва ифтихор, балки кадрият сифатида бурч хамда масъулият булиши лозим, деб хулоса килиш максадга мувофикдир.

Адабиётлар:

1. А.Нормуродов. Жисмоний тарбия. Укув кулланма. Тошкент, 2011 й.

2. Абдумаликов Р. Соглом авлод тарбиясида жисмоний тарбия ва спорт. Укув-услубий кулланма. Тошкент, 2003 й.

3. Ахмедов Ф.К. Жисмоний таьлимда миллий аньаналарнинг урни. Монография. Тошкент, 2010 й.

4. Mehmonov, R., & Parpiev, O. (2020). THE PROCESSES OF ORGANIZATION OF GENERAL AND SPECIAL TRAINING OF ATHLETES. Теория и практика современной науки, (5), 38-40.

5. Mehmonov, R., & Parpiev, O. (2020). PEDAGOGICAL REQUIREMENTS FOR PHYSICAL EDUCATION TEACHERS. Theoretical & Applied Science, (5), 758-761.

6. Abdurakhmonov, S. K. (2021). The Importance Of A Healthy Lifestyle In Achieving Physical Perfection. The American Journal of Applied sciences, 3(03), 4247.

7. Tuxtanazarov, I. U., & Maxmutaliev, A. M. (2020). SOCIO-PEDAGOGICAL FUNCTION OF SPORT IN THE SPIRITUAL PERFECTION OF YOUTH. Scientific Bulletin of Namangan State University, 2(1), 367-372.

8. Yuldashev, I. A. (2020). Pedagogical Bases Of Formation Of Social Activity In Pedagogical Sciences. Теория и практика современной науки, (5), 67-69.

9. Yuldashev, I., & Toshboltaeva, N. I. (2020). Analysis Of Personality Traits In Athlete Activities. In Психологическое здоровье населения как важный фактор обеспечения процветания общества (pp. 72-74).

CENTRAL ASIAN RESEARCH JOURNAL FOR INTERDISCIPLINARY STUDIES (CARJIS) ilmiy jurnali bilan hamkorlikda.

10. Yuldashov, I., & Goynazarov, G. (2021). A need to improve the institutional system for increasing the social activity of young people at the stage of development. Интернаука, (12-3), 18-19.

11. Yuldashov, I., Parpiev, O., Makhmutaliev, A., Tukhtanazarov, I., & Umaralievich, K. U. (2021). Pedagogical bases of formation of physical culture and social culture in Youth. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(11), 54-58.

12. Юлдашев, И. А. (2020). СОТРУДНИЧЕСТВО МАХАЛЛИ И КЕНГАША СХОДА СЕЛЬСКИХ ГРАЖДАН, ШКОЛЫ, СЕМЬИ В ПРОЦЕССЕ ФОРМИРОВАНИЯ У ПОДРОСТКОВ СОЦИАЛЬНОЙ АКТИВНОСТИ. Редакцгйна колеггя: АА Сбруева-доктор педагоггчних наук, професор (вгдповгдальнийредактор), 139.

13. Tuxtanazarov, I. U., & Maxmutaliyev, A. M. (2020). SCIENTIFIC AND METHODOLOGICAL PROBLEMS OF WRESTLING DEVELOPMENT. Theoretical & Applied Science, (1), 781-785.

14. Еойназаров, F. А. (2021). КИЧИК МАКТАБ ЁШДАГИ БОЛАЛАРГА БЕРИЛАДИГАН ХДРАКАТЛИ УЙИНЛАР. Scientific progress, 2(1), 202-211.

15. Yuldashov, I., Parpiev, O., Makhmutaliev, A., Tukhtanazarov, I., & Umaralievich, K. U. (2021). Pedagogical bases of formation of physical culture and social culture in Youth. Asian Journal of Multidimensional Research, 10(11), 54-58.

16. Yuldashov, I., Umaralievich, K. U., Goynazarov, G., & Abdurakhmonov, S. (2021). Innovative development strategy in the field of sports and the basics of its organization. Asian Journal of Research in Social Sciences and Humanities, 11(11), 48-53.

17. Saloydinov, S. Q. (2021). Creation of feasibility studies to reduce energy costs in ginneries. "Экономика и социум", 9(88), 147-149.

18. Caлойдинов, C. К. (2021). Образовательные кредиты в Узбекистане. "Экономика и социум", 12(91), 470-472.

19. Салойдинов, C. К. (2021). Спрос на рынке дифференцированных продуктов. "Экономика и социум", 12(91), 473-476.

20. Салойдинов, С. К. (2022). С паровой турбиной 471 МВт на Талимарджанской ТЭЦ расчет электрических режимов при максимальной зимней нагрузке. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", Special issue, 116-121.

21. Сaлoйдинoв, С. К. (2022). Иннoвaциoннoе решение для пoлyчения бда^а. "Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS)", 2(3), 280-285.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.