Научная статья на тему 'ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ПЕДАГОГИК МУАММОЛАРИ'

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ПЕДАГОГИК МУАММОЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о здоровье»

CC BY
172
33
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Журнал
Fan-Sportga
Область наук
Ключевые слова
ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ / САЛОМАТЛИК / СОғЛОМ ТУРМУШ ТАРЗИ / АТРОФ-МУҲИТ / ТАЙЁРГАРЛИК / ТИББИЁТ / САМАРАДОРЛИК / МАШғУЛОТ

Аннотация научной статьи по наукам о здоровье, автор научной работы — Мухаммадиев К.Б.

Мақолада жисмоний тарбия ва спор жараёни самарадорлигини ошириш муаммоларининг ечимлари, талабалар ўртасида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга тўсқинлик қилаётган омиллар ҳамда муаммолар очиб берилган.В статье рассматриваются пути решения проблем повышения эффективности физкультурно-спортивного процесса, факторы, препятствующие развитию физической культуры и спорта у студентов, а также проблемы их решения.The article discusses ways to solve the problems of improving the effectiveness of the physical culture and sports process, factors that hinder the development of physical culture and sports among students, as well as problems.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ПЕДАГОГИК МУАММОЛАРИ»

Подготовка педагогических кадров УУК (УДК, UDC): 796.011.2

Педагогика фанлари буйича фалсафа доктори (PhD), доцент К.Б. МУХАММАДИЕВ1 1Тошкент давлат техника университети Тошкент шахри, Узбекистан

ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ТАЪЛИМ ЖАРАЁНИ САМАРАДОРЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ ДОЛЗАРБ ПЕДАГОГИК МУАММОЛАРИ

Аннотация Annotation

Маколада жисмоний тарбия ва спорт жараёни самарадорлигини ошириш муаммоларининг ечимлари, талабалар уртасида жисмоний тарбия ва спортни ривожлантиришга тускинлик килаётган омиллар хамда муаммолар очиб берилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, саломатлик, сордом турмуш тарзи, атроф-мущт, организм, тайёргарлик, тиббиёт, самарадорлик, машгулот.

The article discusses ways to solve the problems of improving the effectiveness of the physical culture and sports process, factors that hinder the development of physical culture and sports among students, as well as problems.

Key words: physical education, sport, health, healthy lifestyle, environment, body, preparation, medicine, efficiency, training.

Муаллиф билан боFланиш учун: muxammadiev.tdtu@mail.uz

В статье рассматриваются пути решения проблем повышения эффективности физ-культурно-спортивного процесса, факторы, препятствующие развитию физической культуры и спорта у студентов, а также проблемы их решения.

Ключевые слова: физическое воспитание, спорт, здоровье, здоровый образ жизни, окружающая среда, организм, подготовка, медицина, эффективность, тренировка.

Долзарблиги. Педагогларнинг амалий тажриба-си, шифокорлар ва ижтимоий соха вакилларининг маълумотларига кура, илмий-техник тараккиёт ва унга боглик равишда замонавий ёшлар олдига куйи-лаётган талаблар ошиб бориши юкламалар ва рухий зурикишлар хам тобора ошишига олиб келади.

Шуни хам эслатиб утиш керакки, талабаларнинг нафакат мехнат, балки кундалик хаётидаги жисмоний харакат фаоллик даражаси пасайиб бормокда. Илмий кузатишларнинг курсатишича, талабаларнинг тахминан 50 фоизи жисмоний машклар билан хаф-тасига 2 - 3 соат шугулланади, 45 фоизи эса умуман шугулланмайди. Бу уз навбатида ёшларнинг организ-ми бушашишига, саломатлик даражаси, жисмоний ривожланиши ва жисмоний тайёргарлик даража-лари пасайиб кетишига олиб келади. Саломатлик холатига кура махсус тиббиёт гурухига (МТГ) оид деб топилган талабалар сони борган сари купайиб бормокда. Мамлакатимизнинг турли олий таълим муассасалари (ОТМ)да махсус тиббий гурух (МТГ) га оид деб топилган талабалар сони эса хозирда 30 фоизга етмайди [1].

Таълим муассасаларини тугаллаётган аксарият талаба ёшларнинг саломатлик холати замонавий ишлаб чикариш, жамият, замон талабларига жа-воб бермайди. Бунга асосий сабаб атроф-мухит ва экологик шароит нафакат мамлакатимизда, балки бутун дунёда ёмонлашиб бораётган экан-лиги исботланган. Жумладан хаёт даражасининг пасайиши, укиш, мехнат, дам олиш ва овкатланиш шароитларининг ёмонлашуви, стресс, юклама-ларнинг огирлашиб бораётганлиги, шу жумладан ахолининг деярли барча ижтимоий-демографик гурухлари жисмоний тайёрларлик ва жисмоний ривожланиш даражасининг пасайиб кетиши каби ижтимоий-иктисодий омиллар катта урин тутади.

Бу охирги йилларда республикамиз мактабларида (айникса кишлок мактабларида) ва ОТМларда жисмоний тарбия машгулоти соатлари сони кескин кискариб, уларнинг баъзиларида талаб даражасида утказилмаётганлиги, ОТМларнинг моддий-техник базаси яроксиз ахволга тушиб колганлиги билан изохланади. Шу туфайли ёшлар уртасида жисмоний тарбия ва спорт билан (ЖТ ва С) шугулланишга булган истак-хохиш, мойиллик, эхтиёж тушиб кетди. ОТМлар талабаларида жисмоний тарбия машгулотларига булган кизикиш умумий хаётий кадриятлар тизимида тобора паст уринга тушиб бормокда [1].

Жисмоний маданиятнинг тарбия назарияси нуктаи назаридан илмий урганиш концепцияси ва ушбу концепция оркали олий таълимни инсонпар-варлаштириш (гуманитарлаштириш) шароитларида амалга ошириш айнан ана шу пойдеворга асосланади.

Ушбу концепция нуктаи назаридан жисмоний тарбия тизими инсонпарварлик педагогикаси тамойил-лари куйидагилар асосида курилиши талаб этилади:

- олий ижтимоий кадрият сифатида хар бир инсон шахсига булган эътиборни кучайтириш;

- уз-узини такомиллаштиришга ва узлигини анг-лашга ундовчи ички туйгуларини ривожлантириш асосида ёшларни ижтимоий-педагогик таъсир объек-тидан фаол ижодий фаолият субъектига айлантириш;

- укитувчи ва талабаларнинг узаро муносабатла-рида демократлаштиришга риоя килиш;

- ёшларда хар томонлама ва уйгун ривожланишга интилиш хиссини шакллантириш.

Жисмоний тарбия талабаларга жисмоний тарбия-дан таълим бериш вазифасини зиммасига олар экан, уз педагогик мохиятини руёбга чикариши хамда булгуси мутахассислар умуммаданий савиясини оширишдаги ролини тобора кучайтириб бориши

сч о

со

0

а

1

с

со

талаб этилади.

Шахснинг жисмоний тарбиясини кадрият деб би-лиш, у жисмоний тарбияни восита сифатида узлашти-ришга доир жамоатчилик фикри ва эхтиёжларини ривожлантиришда илгор йуналишларнинг таъсирчан омилларидан бирига айланиши лозим. Шахснинг жисмоний тарбиясини шакллантириш жараёни алохи-да жисмоний жихатларнинг узини ривожлантиришни эмас, балки улар оркали инсонни хар томонлама ва уйгун равишда ривожлантириш билан бирга рухий камолотга томон етаклашни назарда тутади.

Мазкур концептуал коидага биноан инсон жисмо-ний тарбияни шакллантиришга доир маданиятни тарбиялаш билан боглик анъанавий жараён билан бирга уз жисмоний салохиятини ривожлантириш, уни такомиллаштириш конун-коидалари тугрисидаги билимни доимий жамлаб хамда жисмоний тарбия жараёнида маънавий ва эститик куринишдаги бошка умуминсоний кадриятларнинг узлаштирилишини таъминлаб бориши шарт. Билимларни узлаштир-май туриб, инсоннинг соглигини мустахкамлаш ёки жисмоний ривожланиш максадига каратилган харакатланиш махоратини узлаштириш, улардан амалда фойдаланиш буйича бирорта хам онгли фа-олиятни руёбга чикариш мумкин эмас. Жисмоний тарбия ва спорт фаолияти нафакат инсон томонидан узлаштирилган билимлар асосидагина ижодий тус олиши, балки унинг уз жисмоний манфаатларини ко-никтириш, узи учун мос шахсий дастурларни куриш имконини бериши мумкин. Х,аракат конуниятларини, жисмоний машкларни бажариш усулларини билмай, машгулотлар самараси мохиятини тушунмай туриб, уз-узини жисмоний жихатдан такомиллаштириш билан окилона шугулланиш мумкин эмас.

Замонавий назарий тадкикотлар жисмоний тар-бия буйича юзага келган амалий машгулотларни мустакил ташкиллаштиришга доир билимга эга булмаган холда куп жихатдан одамларнинг жисмо-ний тарбия ва спорт билан шугулланиш даражасини белгилаб беришини ишончли тарзда намойиш этади. Шунинг учун, улар жисмоний тарбия сохасидаги би-лимларни узлаштириш буйича вазифаларни тулакон-ли тарзда хал кила туриб, шугулланаётганларнинг интеллектуал имкониятларини ривожлантиришга, ОТМдаги жисмоний тарбия хар томонлама ва уйгун тарзда ривожланишига кумаклашади.

Купдан бери инсоннинг жисмоний харакатланиш фаоллигини бошкариладиган, индивидуаллаштириш салохиятини ривожлантиришнинг асосий конуни-ятлари тугрисидаги тасаввурлар тизими сифатидаги ^ жисмоний фаоллиги, шахснинг жисмоний камолотга о эришиш жараёнига фаол муносабатини шаклланти-^ риш йуллари ва воситалари мухокама этиб келин-^ мокда. Ёшларнинг индивидуал жисмоний фаолли-• гини ташкиллаштириш йуллари ва шакллари устида о) доимий равишда изланишлар олиб борилмокда.

0 Ушбу илмий карашларда шахсий ёндашув нуктаи ю назаридан, ундаги жисмоний тарбия, айникса узгар-

1 тирувчилик фаолиятининг тарбиявий роли, талаба-15 ларнинг жисмоний фаолликка булган эхтиёжини

Подготовка педагогических кадров

тарбиялашдаги ахамияти куриб чикилади.

Илмий карашларнинг фаркли хусусияти асосида шакллантириладиган билим сохасининг интегратив характерга эгалиги, ижтимоий ва биологик жихатлари-нинг бирлиги, уни амалий руёбга чикариш сохасидаги илмий ва технологик асосларнинг максадга мувофик равишда бирлаштирилиши билан боглик. Илмий карашларнинг етакчи гояси хар бир инсонни унинг индивидуал, морфо-фукционал, рухий ва ёш хусусият-ларини инобатга олган холда жисмоний тарбиялаш оркали мотор имкониятлари ва шахсий карашлари хусусиятларини имкон кадар тулик эътиборда тутиб, камолотга эриштиришга каратилади.

Эхтиёж ва фаолият назарияси нуктаи назаридан жисмоний тарбия кадриятларини узлаштиришга булган онгли эхтиёж ёшлар жисмоний фаолилиги-нинг (ЖФ) етакчи омилига айланиши керак булади. Жисмоний тарбиянинг барча компонентлари, яъни таркибий кисмларини уз атрофида бирлаштирган тизим хосил килувчи омил сифатида эса инсоннинг жисмоний етуклик томон йуналтирадиган фаолия-тини курсатиш мумкин. Маълумки, шахс фаолият жараёнида шаклланиб боради. Таълим ва тарбия жараёнида бу борадаги фаолиятга асосланган ён-дашувни куллаш "укитувчи - талаба" тизимида педагогик жараён иштирокчилари уртасидаги му-носабатлар узгаришини ва жисмоний тарбия спорт машгулотларининг эмоционал жихатига устуворлик-ни кузда тутади.

Инсонларнинг жисмоний тарбия кадриятларини узлаштиришга булган эхтиёжи унинг ЖФдан олади-ган лаззатланиш хисси, уз жисмоний имкониятларини яхшилаш борасидаги ютуклари, хаётий фаоллиги ва иш кобилияти даражасини ошириш, атрофдагилар уртасида мавкеини кутариш, узини сог-саломат хис этиш ва жисмоний хамда эмоционал холатини бошкариш имконияти, хар хил фаолият турларида эришилган мухим ютуклар, турли шаклдаги муко-фотлар билан рагбатлантирилади.

Талабалар эхтиёжларини кондириш жисмоний тарбиянинг турли куринишлари (махсус булмаган жисмоний тарбия таълими, спорт, тикланиш (реабилитация)) ва соглом турмуш тарзи хамда услубини ахборот-таълим жихатидан таъминлаш оркали амалга оширилади.

ОТМларда жисмоний тарбиянинг турли куриниш-ларини ишлаб чикишда хар хил жисмоний тарбия ва спорт фаолияти (ЖТ ва С) турларига булган объектив (ижтимоий буюртма, ишлаб чикариш, илм-фан, маданият, жамият эхтиёжларидан, таълим сохаси олдига куйган вазифалар оркали белгиланадиган жамият талабларидан келиб чикади), шу билан бирга субъектив эхтиёжни (шахсий иштиёк) бош мезон, деб эътироф этиш керак.

В.М.Выдрин, Н.И.Пономарев, А.В.Лотоненко ва бошка муаллифлар, жисмоний тарбиянинг хар бир тури учун уз назариясини ташкиллаштирилиши, вазифалари, восита ва услубларининг бошка турлари билан алокаларини ишлаб чикиш зарур деб хисоблай-дилар [ 3, 4, 5].

Подготовка педагогических кадров

Бу каби ёндашув хар бир ёшнинг жисмоний тарбия ва спортга булган бевосита эхтиёжлари, бунинг сабаб (мотив)лари ва шахс сифатидаги максадларини кондиришга йуналтирилган булиб, куп жихатдан жисмоний тарбия олий таълимнинг инсонпарварлаштириш (гуманитарлаштириш) ти-зимидаги мавкеини ошириши тайин. Жисмоний тарбия турларини шакллантириш технологиялари кадриятларининг хусусияти шундаки, ЖТ ва С шахс томонидан онги танлаб олинади, бунда укитувчи ва талабанинг биргаликдаги фаолиятида демократ-лаштириш ва инсонпарварлаштириш тамойилидан имкон кадар тулик фойдаланиш мумкин. Иш самара-дорлигини ошириш учун талабанинг махсус булмаган жисмоний-таълим, спорт ва реабилитация фаолияти максадларида услубий курсатмалар ва амалий тавсия дастурлари, мажмуалари тузилиши талаб этилади. Бу ёндашувнинг ахамияти ЖТ ва С технологиялари талабанинг ушбу маданият турига булган эхтиёжи ва мотивларини кондириш максадида унинг шахсига каратилганлиги билан боглик.

Шундай килиб фаолият шахсга асосланган ёнда-шув замонавий педагогикада талабаларнинг билишга, урганишга йулланган фаоллигини ривожлантиришга, уларни фаолият субъектлари сифатида такдим этишга каратилган. Фаолият шахсга асосланган ёндашув хар бир ёш мутахассис узининг шахсий максадларига ва жисмоний тарбияни ривожлантириши учун энг кулай ва макбул имкониятларни яратишига мулжалланган. Жисмоний тарбия салохиятига эришишнинг зарур-лиги ва тириклик ахамиятини англаб етиш жисмоний тарбиянинг интеллектуал компоненти муваффакия-тини ривожлантириш билан таъминланади.

Таълим тизимининг асосий максад ва вазифа-ларини руёбга чикаришда изчиллик тамойили кенг фойдаланилади. Ушбу концепция буйича таълим бериш жараёнининг технологияларидан бири муам-мо-модулли укитишдан иборат булиб, бунда модулли ёндашув нафакат муайян фан мохиятини очиб бериш учун, балки талабалар жисмоний тарбия буйича бу-тун укув жараёнини тузилмалаштириши учун хам кулланади.

Бу холда ОТМ моделининг асосий тамойили укитувчилар томонидан бошкариладиган талабалар уз-узига таълим бериши хисобланади. Бунда укув-ур-ганиш жараёни куйидагича курилади: зиддият - уни хал килиш - янги зиддият. Бу ахборот олиш оркали таълим беришни методологик таълим билан ал-маштириш имконини бериб тайёр билимни маълум килишдан ижодий фикрлаш ва имкониятларни шакл-лантиришга утилади. Уларни ривожлантириш учун диалог шаклидан фойдаланиш хам мумкин. Шундай килиб, хар бир муаммоли модуль такдим этилган укув жараёнининг мантикий окибати, натижаси булиб келади. Модуллар орасидаги узаро алока, богланиш эса фаол жихатлар булиб укитувчилар, талабалар, техник воситалар келган ахборот канали оркали амалга оширилади.

Х,озирги пайтда ОТМдаги жисмоний тарбия услубиятларини такомиллаштириш максадида

талабаларни спортга тайёрлаш технологияларини узгартириш (конверсиялаш) гояси кенг таркалди, чунки спорт фаолияти жисмоний тарбиянинг жози-бадор ва мухим шаклларидан бири булиб, бунда шу билан бирга нисбатан самаралирок булган эхтиёж юзага келди. Ушбу холда суз спорт машкларини бошкарувчилар (юкори технологиялар, коидалар, тамойилларни) жисмоний тарбия вазифаларини (саломатликни мустахкамлаш, жисмоний жихатлар-ни ривожлантириш, харакатланиш махоратларини шакллантириш, жисмоний тарбия воситалари ва услубларини онгли равишда куллай олишлари учун талабаларга махсус билимлар тизимини ургатиш ва б.) хал килишга утказиш тугрисида боради. Спорт турлари бу холда конверсия бошкарувчилари сифа-тида иштирок этадилар.

Муайян технология ташувчилари ва жисмоний тарбия буйича дастурларни шакллантирувчи омил-лар ва кулланадиган ёндашув куйидагилар билан изохланади:

талабаларни амалий (ихтисослаштирилган спорт) билимлар, махорат ва куникмаларни эгаллашга жалб килади;

машгулотларга катнашиш даражасини фаол-лаштиради;

интизом мустахкамланишига кумаклашади; эмоционал фон кутарилишига кумаклашади; демократик хусусиятга эга яъни танлаш имко-нини беради. Чунки бошка спорт булинмасига утиш имконияти хам мавжуд;

спорт машкларига мутаносиб равишда рухий-жисмоний тайёрланганлик курсаткичлари усишига олиб келади;

талабаларнинг буш вактини кизикарли утказиш маданияти шунингдек, уларнинг стресс омилларга нисбатан психологик бардошлилик даражаси ортади.

Айрим спорт турларини максадга каратилган холда куллаш билан юксак жисмоний тарбия кур-саткичларига ва шахснинг юкори даражадаги касб хусусиятларига эришиш мумкин. Бу холда спорт машгулотлари жисмоний тарбия жараёнининг тех-нологияси асоси мохиятига айланади. (спорт машгу-лотлари доирасида)

Жисмоний машгулот - харакатланиш функцияси-ни табиий тарзда ривожлантириш ритми билан му-вофиклаштирилган жисмоний салохиятни максадга каратилган холда ривожлантириш ва такомиллашти-ришни рагбатлантириш буйича махсус уюштирилган жараённинг етакчи шаклларидан биридир.

Шунга боглик равишда ОТМларда жисмоний тарбия машгулотларини ташкиллаштиришнинг янгича шаклларини излаш талаб этилади. Ана шун-дай шакллардан бири сифатида дастурий-максадли ташкиллаштириш тамойилларига асосланган "дас-турлаш"ни курсатиш мумкин. Ушбу холда дастур-лаш деганда жисмоний тарбия жараёни мохиятини ОТМнинг максад ва вазифалари хамда муайян вакт доирасида укув материалини ташкиллаштиришнинг окилона шаклларини белгилаб берадиган узига хос тамойилларига мувофик тарзда жисмоний тарбия

см о см

го га t

0 Q. W

1

с го

Жисмоний тарбия ва спортнинг тиббий-биологик ва ижтимоий-психологик асослари

Медико-биологические и социально-психолгические основы физической культуры и спорта

жараёни мазмунини тартибга солиш тушунилади. ни (инсон организмидаги микдорий узгаришлар

Жисмоний тарбия жараёнини дастурлаш асосида натижалари) урганиш хам шахс жисмоний тарбия

карор кабул килиш жараёни ётган булиб, у бирин- конуниятларини аниклашга хизмат килади. Таълим-

чидан укув жараёнининг умумий стратегиясини нинг замонавий технологияси турли йуналишларни

аниклаш, иккинчидан уни куришнинг энг маъкул бирлаштириб, таълим натижаларини режалаштириш

вариантини танлаш (самарадорлигини аниклаш) ва компьютерлаштиришни уз ичига олади. билан богликдир. Хулоса килиб айтганда талабаларнинг эхтиёжлари

Жисмоний тарбияни дастурий-максадли режа- ва кизикишларини хисобга олган холда янги педаго-

лаштиришда карор кабул килиш, биринчи навбатда, гик технологиялар жорий этилишидан ижобий самара

шахсни тарбиялаш жараёни учун хос булган ва унинг мавжудлиги хамда жисмоний тайёрланганлик ва иш

изчил ривожланишини белгилаб берадиган узига хос кобилияти даражаси тобора ортиб бораётганлиги

конуниятларни билиш, ангаб етишдан келиб чикади. кузатилмокда.

Бу каби конуниятларга инсон организмини ва унинг фаолиятининг шаклланиш хусусиятларини Адабиетлар:

1. Мухаммадиев К.Б. Жисмоний тарбия таълими жараёнида тала-тизимли урганиш асосида аниклаш киритилади: баларнинг атроф-му*итга булган э^тиёткорона муносабатларини ри-

унинг бошлангич базасини (эхтиёжлари, кизики- вожлантириш. Дис...пед.фан.буйича.фалсафа.доктори (PhD). - Чирчи^:

шлари, дунёкараши, эътикодлари ва карашлари, 2. Узбекистан Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг Олий

хаётий тажрибаси, рухий фаолиятлари хусусиятлари, Мажлистга 2020 йил 24январдаги Мурожаатномаси.

г т rjj г з. Пономарев Н.И. Некоторые проблемы функционирования и развития

шахсга оид хоссалари) фаолият вазифалар тизими теории физической культуры // Теория и практика физической культу-

элементлари ва уларнинГ узаро боГликлигини урга- рЫ.1949Вь-г<№тс5^и"й5Л.С58пседагогическая психология / Под ред. В.В.Давыдова.

ниш . Шунингдек, таълим жараёнлари хусусиятлари - М.: Педагогика, - 1991. - 480 с.

/r \ 5. Леготкин А.Н. Улучшение физического состояния студентов техни-

(билимлар, махорат ва куникмаларни узлаштириш) ческих вузов в процессе занятий спортивно-ориентированной направлен-

ва инсон жисмоний ривожланиши хусусиятлари- ности: авт°реф. дис. канд. пед. наук. - Чайковские: 2004 - 40 с.

УУК (УДК, UDC): 796.015.132:325

Преподаватель Р.М. АЪЗАМОВ1

1Академия МВД Республики Узбекистан город Ташкент, Узбекистан

О ВЗАИМОСВЯЗИ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ФИЗИЧЕСКОЙ ПОДГОТОВЛЕННОСТИ С МОРФО - ФУНКЦИОНАЛЬНЫМИ ПОКАЗАТЕЛЯМИ ВОЛЕЙБОЛИСТОК

Annotation

Информация для связи с автором:

azamoy2020phd@mail.ru

Аннотация

В статье проведена сравнительная оценка физического развития квалифицированных волейболисток 18-20 лет с девушками не занимающихся спортом. Установлены особенности телосложения изменения, которых связаны о спецификой избранной спортивной специализации, в частности, особенности размерных характеристик сегментов верхних и нижних конечностей, длины корпуса, предплечья и кисти, соотношения бедра к голени. Вызывает тревогу, что у девушек, не занимающихся спортом, выявлено повышенное содержание жирового компонента, значение которого превысило нормативный показатель. Целенаправленно построенные учебно-тренировочные занятия у волейболисток способствовали развитию скоростных, скоростно-силовых качеств, выносливости, а также повышению общей физической работоспособности и аэробных возможностей, что было доказано на количественных показателях полученных как до, так и после эксперимента.

Ключевые слова: физическое развитие, особенности телосложения, компоненты массы тела, физическая работоспособность, педагогические тесты, физическая подготовленность.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Ушбу маколада 18-20 ёшли волейболчи кизларнинг жисмоний ривожланиш даражаси спорт билан шугулланмайдиган кизлар билан солиштирма холда бахоланди. Танланган спорт турига хос тана тузилишидаги хусусиятлари, хусусан, кул ва оёк сегментларини узунликлари ва уларнинг хос нисбатлари урганилган. Спорт билан шугулланмайдиган кизларда тана мас-сасини ташкил этган компонентларидан ёг компонентини меъёрдан юкрри булиши хавотир холатини келтиради. Максадга мувофик, ташкил этилган укув машгулотлар волейболчи кизлардан факат тезкорлик, тезкорлик- куч сифатларни юкори даражада ривожланишига олиб келади, балки спортчи кизларнинг умумий жисмоний ривожланиш даражасини ва организмни аэроб имкониятларини ошишига сабаб булади.

Калит сузлар: жисмоний ривожланиш, тана тузилишининг хусусиятлари, тана массасини ташкил этувчи компонентлар, педагогик тестлар, жисмоний тайёргарлик.

The article provides a comparative assessment of the physical development of qualified female volleyball players of 18-20 years old with girls who do not go in for sports. The features of the physique of changes, which are associated with the specificity of the chosen sports specialization, in particular, the features of the dimensional characteristics of the segments of the upper and lower extremities, the length of the body, forearm and hand, the ratio of the thigh to the lower leg, have been established. It is alarming that girls who do not go in for sports showed an increased content of the fat component, the value of which exceeded the normative indicator. Purposefully constructed training sessions among female volleyball players contributed to the development of speed, speed-power qualities, endurance, as well as an increase in overall physical performance and aerobic capabilities, which was proved by quantitative indicators obtained both before and after the experiment.

Key words: physical development, physique features, body mass components, physical performance, pedagogical tests, physical fitness.

Актуальность: Современный уровень знаний о специфических особенностях женского организма, адаптационных возможностях организма к интен-

сивным физическим нагрузкам до настоящего времени представляются окончательно не изученными. Принципиальное стремление женщин к достижению

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.