CC BY
14ТЭЖ1РИБЕЛ1К МЕДИЦИНА МЭСЕЛЕЛЕР1
Редактор алган 22.06.2020 ж.
МЕТАР 34.17.53
ЭОЖ 612.84
ЖАС ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1НЕ СЭЙКЕС АДАМ ТЕР1С1НДЕГ1 БИОЛОГИЯЛЫК АКТИВТ1 НУКТЕЛЕРД1Ц ЭЛЕКТРОТК1ЗГ1ШТ1К КОРСЕТК1ШТЕР1НЩ КОРРЕЛЯЦИЯСЫН ЗЕРТТЕУ
М.С. Кулбаева, З.Ж. Суйнбай, С.Т. Тулеуханов, Н.Т. Аблайханова, Л.Б. Умбетьярова, Е.В. Швецова, Э. Ыдырыс, Г.А. Тусупбекова, Т.Т. Кулбаев, Б.К. Кайрат, А.М. Раушанова
эл-Фараби атындагы ^азак ¥дттык университетi, Алматы к., ^азакстан
Максаты: жасына карай адамньщ терганщ биологиялык белсенд1 нуктелершщ электр етшзпштшнщ керсетшштерш езгерту.
Материал жэне эдктер. Зерттеулер 20 адамнан туратын ек1 топта жург1з1лд1: б1ршш1 топ - 12 жастан 16 жаска дешнл жасесп1р1мдер жэне ешнш1 топ - 20 мен 35 жас аралыгындагы ересектер. Зерттеу ушш агзадагы мушелерд1н эртурл1 меридиандарынан 24 биологиялык белсенд1 нуктелер тацдалды. Дене терюшщ биологиялык белсенд1 нYктелерiнiц электр етшзпштшнщ керсетк1штер1 «ЭПК-1» курылгысына пркелдг
Нэтижелер. Жасеспiрiмдермен салыстырганда, ересектердегi тершщ EP BAP барлык индикаторлары айтарлыктай статистикалык мацыздылыкпен темендейдi (p<0.001). Ересектерде эаресе темен эпидемиялык керсетк1штер екпенщ меридиандарындагы биоактивтi нYктелерден, уш кыздыргыштан, жiцiшке iшектен, ток iшектен, ет кабынан жэне зэр шыгару мушелершен табылды.
Корытынды. Ересектерде терiнiц барлык биологиялык белсендi нYктелерiнiц электр етшзпштш жасеспiрiмдерге караганда эр тYрлi орган меридиандарынан айтарлыктай темен (p <0,001).
ТYЙiндi сездер: жаска сай физиология, электретшзпштж, жасеп1р1мдер, ересектер, биофизикалык, биологиялык активп нYктелеp.
THE STUDY OF THE CORRELATION OF THE CONDUCTIVITY OF BIOLOGICALLY ACTIVE POINTS OF HUMAN SKIN IN ACCORDANCE WITH AGE -RELATED CHARACTERISTICS
М. Kulbayeva, Z. Suinbay, S. ^leukhanov, N. Ablaikhanova, L. Umbetyarova, Y. Shvetsova, A.Ydyrys, G. Tussupbekova, Т. Kulbayev, B. Kairat, A.Raushanova
Al-Farabi Kazakh National University, Almaty city, Kazakhstan
Purpose: to establish changes in the indicators of electrical conductivity of biologically active points of human skin with age.
Material and methods. The studies were carried out in two groups of 20 people: the first group - adolescents aged 12 to 16 years and the second group - adults aged 20 to 35 years. For the study, 24 biologically active points were selected from various meridians of organs in the body. Indicators of electrical conductivity of biologically active points of the body's skin were recorded on the "EPK-1" device.
Results. Compared to adolescents, all indicators of EP BAP of the skin in adults are reduced with significant statistical significance (p<0,001). Especially low EP values were found in bioactive points in the meridians of the lungs, three heaters, small intestine, large intestine, gallbladder and urinary bladder in adults.
Conclusion. Adults have significantly lower electrical conductivity of all biologically active points on the skin from different organ meridians than adolescents (p <0,001).
ИССЛЕДОВАНИЕ КОРРЕЛЯЦИИ ПОКАЗАТЕЛЕЙ ЭЛЕКТРОПРОВОДНОСТИ БИОЛОГИЧЕСКИ АКТИВНЫХ ТОЧЕК КОЖИ ЧЕЛОВЕКА В СООТВЕТСТВИИ С ВОЗРАСТНЫМИ ОСОБЕННОСТЯМИ
Кулбаева М.С., Суйнбай З.Ж., Тулеуханов С.Т., Аблайханова Н.Т., Умбетьярова Л.Б., Швецова Е.В., Ыдырыс Э., Тусупбекова Г.А., Кулбаев Т.Т., Кайрат Б.К., Раушанова А.М.
Казахский национальный университет им. Аль-Фараби, Алматы, Казахстан
Цель: установить изменения показателей электропроводности биологически активных точек кожи человека с возрастом.
Материал и методы.Исследования проводили в двух группах по 20 человек: первая группа - подростки в возрасте от 12 до 16 лет и вторая группа - взрослые в возрасте от 20 до 35 лет . Для исследования были отобраны 24 биологически активные точки из различных меридианов органов в организме. Показатели электропроводности биологически активных точек кожи организма зафиксированы на приборе "ЭПК-1".
Результаты.По сравнению с подростками все показатели ЭП БАТ кожи у взрослых снижены со значимой статистической достоверностью (р<0,001). Особенно низкие показатели значений ЭП были выявлены в биоактивных точках в меридианах легких, трех нагревателей, тонкой кишки, толстой кишки, желчного пузыря и мочевого пузыря у взрослых.
Заключение. У взрослых достоверно более низкая электропроводность всех биологически активных точек на коже из различных меридианов органов, чем у подростков (р <0,001).
Ключевые слова: возрастная физиология, электропроводность, подростки, взрослые, биофизические, биологически активные точки.
Такырыптыц езектШп
Жас ерекшелштерше тэуелдi адам организмшщ функциялауында ерекшеленетш езгерютер байкалатыны эдеби деректерде бершген. ^аз1рп тацдагы когамныц элеуметпк-экономикалык жагдайында, экологиялык проблемалар, акпараттык-эмоциональдык жYктемелер, гиподинамия сиякты тYрлi факторлардыц эсершен адам агзасыныц жаска сай физиологиялык куйнщ езгерулер^ денсаулыктыц темендеу^ ягни, калыпты физиологиялык кYЙден ауыткуы жиi байкалады. Осыган орай агзаныц эрбiр жас кезещне байланысты болатын айырмашылыктар мен езгерiстердi зерттеп, эр жас ерекшелшнщ калыпты физиологиялык ^йн бакылап, туракты децгейден езгерген жагдайда дурыс диагноз кою басты мэселелердщ бiрiне айналып отыр.
Адамныц жеке дамуын зерттейтiн онтогенез гылымыныц зерттеулерi бойынша постнатальды онтогенездщ езiндiк сипатымен берiлген жiктемесi бар. Соныц шшде, эсiресе жасеспiрiмдiк (12-16 жас) жэне ересекпк (21-60 жас) кезецдерге аса кеп кещл белiнуде, себебi непзп даму кезецдершде езшщ киындыктары мен мэселелерi болады. Жас ерекшелiк децгешне карай, органдардыц функциональдык, анатомиялык, физиологиялык кабшеп де езгерiп отырады.
Мэселен, жасеспiрiм шактагы (12-16 жас) адам организмi толык даму сатысында жYргендiктен, гормональдык тепе-тецаздшке байланысты мYшелердiц кызмет езгерiп, гипоталамо-гипофизарлы жYЙеден келетiн сигналдар эр тYрлi белсендiлiкте болуымен сипатталады. Жастык шакта зат жэне энергия алмасу процестерi ересектермен салыстырганда белсендi жYредi. Себебi энергия коры есш-жетшу процестерiне кептеп жумсалады, ал, жас улгайган сайын каркындылыгы бэсецдей тYседi. Бiр мYшенiц функциясыныц темендеуi, баска мYшенiц жумысына да ез эсерш тигiзедi. Мысалы, атеросклероздыц салдарынан кан тамырлар тарылып, бYЙрекке келетiн кан мелшерi азайып кетедi. Осыныц салдарынан да бYЙрек функциясы нашарлай тYседi.
Мацызды функциясымен ерекшеленетiн жYректiц жиырылу жиiлiгi де (ЖЖЖ) жас улгая келе езгерiп отырады: 12-15 жас аралыгында - 85-90 соккы/мин кираса, ересектерде 70-75 соккы/мин курайды. Жаска байланысты ЖЖЖ-деп негiзгi айырмашылык булшыкет жумысы кезiнде байкалады. Жас организмде физикалык жYктемеге тэуелдi согурлым ЖЖЖ жогары болады. ^анныц систолалык келемi де жаспен коса артып отырады. 12-14 жас аралыгында систолалык келем минутына 43-50 мл болса, ересектерде 60-80 мл к¥райды.
Сонымен катар, организмдеп ец мацызды иммундык жYЙеге жауапты - тимус безi жас улгайган сайын кiшiрейетiнi эдеби деректерден белгш. Балалык шакта оныц салмагы 30 грамм болса, жыныстык жетшуден кейiн 20 грамга кiшiрейедi, ересектерде 10 грамды гана курайды. Ягни, жаспен коса иммундык кызметте баяулап, агзадагы эр тYрлi зиянды заттармен кYресу каркыны темендейдi. Аса каушт катерлi iсiк ауруыныц кебiнесе жас улгая келе пайда болу себебi де иммундык кызметтiц осындай элаздшнен туындайды.
Осындай ауыткуларды дэр^ерлер кебшесе жаска сай болатын езгерютермен тYсiндiредi, бул ез кезегiнде жаска сай физиология мен анатомияньщ к;аз1рп тацдагы e3eKTÍ мэселелердщ 6ipi болгандыгын кeрсетедi.
Биологиялык активтi нYктелер (БАН) - «дене жабыны-iшкi мYшелер» арасындагы езара эсерлесу жYЙесiнiц аса белсендi касиеттершщ терi жабынында кескiнделген рефлекторлык аймагы. Теpiдегi рефлекторлык аймактарга жататын биологиялык aктивтi нYктелеp аркылы тиесш мYшелеpдiц физиологиялык кYЙiн аныктауга, алдын ала болжам жасауга, кaжеттi эcеpлеpдi беру максатымен эpтYpлi тiтipкенicтеpдi тудыруга болады. БАН-ныц биофизикалык жэне физиологиялык касиеттерi жайында галымдардыц берген кептеген мэлiметтерi бар. Сонда да зерттеулердщ кeптiгiне карамастан БАН-ныц касиеттерi элi де толыктай зерттелмеген.
Сондыктан, организмнщ жаска сай болатын езгерютерше карай БАН-ныц электретюзпшт1к кeрсеткiштерiн аныктау eзектi багыттардыц бiрi болып есептеледi.
Зерттеу материалдары мен эд1стер1
Жас ерекшелiктерiне тэуелдi агза теpiciндегi биологиялык aктивтi нYктелеpдiц электрeткiзгiштiк кepcеткiшiн зерттеуге арналган жумыс эл-Фараби атындагы ^аз¥У-ныц биология жэне биотехнология факультетшщ биофизика жэне биомедицина кафедрасыныц «Хронобиология жэне экологиялык физиология» гылыми зертханасында орындалды.
Зерттеу жумысына денi сау, физиологиялык жагдайы туракты 12-16 жас аралыгындагы 20 жасeспiрiм жэне 20-35 жас аралыгындагы 20 ересектер алынды. Жалпы саны 40 адам болды, олар 2 топка топтастырылды.
Зерттеу нысанына эрбiр мYшемен байланысы болатын стандартты 12 меридианнан жинакталган 24 биологиялык aктивтi нYктелеp алынды, олар: жYрек меридианынан - C.7 Шэнь-мэнь, C.8 Шао-фу; екпе меридианынан - P.11 Шао -Шан, P.9 Тай-Юань; перикард меридианынан - MC.8 Лао-гун, MC.9 Чжун-чун; Yш кыздыргыш мериданынан - TR.2 Е-мэнь, TR.3 Чжун-чжу; асказан меридианын- E.42 Чунь-ян, E.43 Сянь-гу; аш шек меридианынан -IG.1 Шао-цзе, IG.2 Цянь-гу; ток шек меридианынан - GI.4 Хэ-Гу, GI.5 Ян-си; бауыр меридианынан- F.2 Син-цзянь, F.3 Тай-чун; кекбауыр жэне уйкы безi меридианынан -RP.8 Ди-цзи, ЯР.Инь-лин-цюань; ет кабы меридианынан - VB.40 Цю-сюй, VB.41 Цзу-линь -ци; бYЙрек меридианынан - R.1 Юн-цюань, R.2 Жань-гу; куык меридианынан - V.60 Кунь-лунь, V.67 Чжи-инь нYктелеpi.
Зерттелушшердщ дене бетiнде орналаскан биологиялык активт нYктелеpдiц электрeткiзгiштiгi «ЭПК-1» приборында зерттелдь Прибор арнайы тапсырыспен эл-Фараби атындагы ^азак улттык университетiнiц тэжiрибелiк eндiрiстiк орталыгында арнайы тапсырыспен жасалган.
Алынган нэтижелердiц статистикалык eцдеуi MS Excel 2013 багдарламасыныц кeмегiмен жYргiзiлiп, Стьюденттщ t-критерийi бойынша багаланды.
Зерттеу нэтижелер1 мен оларды талдау. Алынган нэтижелердi сараптаганда, жасeспiрiмдердiц терiсiндегi барлык биологиялык активт нYктелердiц электрeткiзгiштiк кeрсеткiштерi 20,7±0,8 ^ 32,4±0,7 сименс аралыгында тербелдi (кесте 1). Ал, ересек топтыц терiсiндегi бионYктелердiц электрeткiзгiштiк кeрсеткiштерi 10,6±0,8 ^ 20,1±0,7 сименс аралыгында болды. 12 стандартты меридиандардыц терiдегi БАН-ныц Э0 мэлiметтерi 1-кестеде берiлiп отыр. Жасeспiрiмдермен салыстырып караганда ересектердiц терiсiндегi барлык БАН-ныц ЭЭ кeрсеткiштерi статистикалык сенiмдiлiкпен (р<0,001). тeмендегенi расталып отыр. Эте темен БАН-ныц ЭЭ мэндерi ересектердiц екпе, Yш кыздыргыш, аш шек, ток iшек, ет кабы, куык меридиандарыныц биоактивтi нYктелерiнен байкалады.
Зерттеуге алынгын жYрек, екпе меридиандарыныц биоактивт нYктелерiнiц ЭЭ кeрсеткiштерi жасeспiрiм топта 26,8±0,9 ^28,5±0,7 сименс аралыгында тербеледь Ал, ересек тобында 12,4±0,9 ^20,0±0,8 сименс аралыгында жатыр. ЖYректiц согу каркыны мен екпенщ ауамен толысу децгейiнiц ара-катынасы бiр-бiрiне тэуелдi болгандыктан, бул органдардыц
жогары керсеткiштердi керсетуi жасеспiрiмдерде олардыц белсендi жумыс жасауымен тYсiндiруге болады.
Кесте 1 - Орта жас жэне жасвсп1р1мдерд1ц стандартты меридиандарынан жинащталган тергдегг БАН-ныц Эв кврсетюштерг, сименс.
№№ Меридиан атауы БАН атауы Жасесшр1мш ц ЭЭ, сименс Орта жастыц ЭЭ сименс
1 Журек С.7 Шэнь-мэнь 28,0±0,6 18,8±0,8*
С.8 Шао-фу 28,5±0,7 20,0±0,8*
2 Экпе Р.11 Шао -Шан 27,6±0,8 13,2±0,8*
Р.9 Тай-Юань 26,8±0,9 12,4±0,9*
3 Перикард МС.8 Лао-гун 30,5±0,7 19,1±0,9*
МС.9 Чжун-чун 30,6±0,7 15,4±0,7*
4 Yш кыздыргыш TR.2 Е-мэнь 25,6±0,7 10,6±0,8*
TR.3 Чжун-чжу 25,6±0,5 11,0±0,8*
5 Асказан Е.42 Чунь-ян 32,4±0,7 18,2±0,8*
Е.43 Сянь-гу 31,9±0,7 17,8±0,8*
6 Аш шек IG.1 Шао-цзе 24,6±0,8 11,9±0,9*
Ю.2 Цянь-гу 27,2±0,9 12,4±0,8*
7 Ток шек GI.4 Хэ-гу 29,8±0,9 11,0±0,8*
GI.5 Ян-си 29,9±0,7 10,9±0,9*
8 Бауыр F.2 Син-цзянь 24,8±0,6 19,0±0,8*
Б.3 Тай-чун 23,8±0,8 19,1±0,9*
9 Кекбауыр жэне уйкы 6ез1 RP.8 Ди-цзи 25,7±0,6 10,8±0,8*
RP.Инь-лин-цюань 26,3±0,8 14,4±0,8*
10 Эт кабы VB.40 Цю-сюй 20,7±0,8 11,3±0,9*
\ГБ.41 Цзу-линь -ци 20,9±0,9 11,1±0,7*
11 БYЙрек R.1 Юн-цюань 28,2±0,8 20,1±0,7*
R.2 Жань-гу 27,8±0,6 18,7±0,7*
12 Куык У.60 Кунь-лунь 21,0±0,8 12,0±0,9*
У.67 Чжи-инь 21,8±0,9 12,3±0,7*
Ескерту: * - жасвстр1мдер мен орта жастарды салыстыргандагы Стъюденттщ ^критерий (р<0,001) бойынша статистикалыщ сеншдтк.
Ас корыту жYЙесiне катысатын асказанныц, аш шектщ, ток шектщ, бауырдыц, кекбауыр жэне уйкы безiнiц, ет кабыныц меридиандарынан алынган БАН-ныц ЭЭ керсеткiштерi жасеспiрiмдерде 20,7±0,8 ^32,4±0,7 сименс аралыгында тербелсе, ересектерде - 10,8±0,8 ^19,1±0,9 сименс аралыгында болды.
Жасеспiрiмдерде жогары мэндердi керсетуi метаболизм процесiнiц каркынды жYретiндiгiмен, ас оцай корытылып, тез сiцiрiлуiмен, шектщ сiлемейлi кабаты мен булшыкет кабатыныц жаксы дамыгандыгымен, ас корытуга катысатын ферменттердщ (мысалы, пепсин, липаза) ете белсендi тYрде жумыс жасауыныц керЫа ретiнде кабылдауга болады.
Ал, ересек тобыныц ас корыту жYЙесi жасеспiрiмдермен салыстырганда бiршама узагырак жYредi. Ол ас корыту ферменттернщ аз ендiрiлуiмен, бауырдагы клеткалар саны жас улгайган сайын кемiп, ересектерде бауыр келемi кiшiреюiмен, бауыр аркылы ететiн кан мелшерi азайгандыктан, дэрiлiк препараттар мен баска да заттарды ецдеуге кемектесетш бауыр ферменттерiнiц темендеуiмен сипаттауга болады. ^аз1рп тацдагы карбалас емiрде ересектердщ дурыс тамактану ережесiн сактауы жоктыц касы деуге де болады. Сондыктанда, ет майлы тамактарды кабылдау, жогары эр тYрлi каллориялы тагамдар колдану гиперхолестерин жэне ет тасыныц пайда болуына экелiп согады. Осы зерттеулер бойынша дурыс тамактану ережесiн устанбагандыктан казiргi адамдарда ет суйыктыгыныц концентрациясы бiршама арткан. Сол себептi де баска органдардыц меридандарыныц керсеткiштерiнен ет кабы меридианыныц керсеткiшi элдекайда темен.
Сонымен катар, ет кабы бауырдан жинаган суйыктыгымен ас корытуды жаксарту, кекбауырдыц iшектердегi ас корытылуы мен ащршу^ агзадагы су алмасу процесше катысуы, бауырдыц агзаны токсиндерден тазарту функциясымен катар энергетикалык ыргакты жэне
тYнгi уйкы yaкыттapындa кaн мeлшepiнщ caктaдyы, eт ^бы мeн бayыpдьщ будшык eт тону^н дa peттeп тypyы - жacecпipiмдepдe кapкынды тYPдe жYPyiнщ cипaтын кepceтeдi. Пepикapд жэнe Yш кыздыpFыш мepидиaндapыньщ БAН-ньщ ЭЭ кepceткiштepi жacecпipiмдepдe - 25,6±0,5 ^30,6±0,7 cимeнc apaдыFындa, epeceктepдe - 10,6±0,8 ^19,1±0,9 cимeнc apaлыFындa тepбeдeдi. Стaтиcтикaдык ceнiмдiдiкпeн aныктaдFaн жacecпipiмдepдeгi жоFapы мэндepi aFзaдaFы энepгeтикa жэ^ зaт aлмacyыньщ кapкынды жYpyiнщ ceбeбiнeн дeп aйтyFa бодaды. Эйткeнi эдeби дepeктepдeн пepикapд жэнe Yш кыздыpFыш мepидиaндapы aFзaдaFы энepгeтикaдык жYЙeнi perren тypyFa, aдaм aFзacындaFы зaт aлмacy npоцeciнщ дypыc фyнкциядayынa e3 ыкталын тигiзeтiнi бeдгiдi. Yш кыздыpFыш 6íp мYшeмeн Faнa бaйдaныcnaca дa, од irnKi мYшeлepдщ нeгiзгi Yш кыздыpFыш мYшeлepiнщ жиынтыFынaн тypaды: жоFapFы жиынты^ы - жYpeк neн eKnernrç; оpтaнFы жиынтыFы - кeкбayыp, acкaзaн, бayыp, eт кaбы; тeмeнгi жиынтыFы - arn iшeк, ток iшeк, бYЙpeк, куык мYшeлepiнщ фyнкциядapымeн тыFыз бaйлaныcты кeдeдi.
Зэp шыFapy мYшeдepiнiц (бYЙpeк, куык) мepидиaндapыньщ ЭЭ кepceткiштepi жacecnipiмдepдe 21,0±0,8 ^28,2±0,8 cимeнc apaдыFындa, epeceктepдe 12,0±0,9 ^20,1±0,7 cимeнc apaдыFындa жaтыp. БYЙpeк apкыды eтeтiн кaн 30 жacкa тaяFaндa нaшap фидьтpaциядaйды. Жылдap eтe кeдe бYЙpeк кaннaн aFзaлык мaцызы бap зaттapды a3 eвдeй бacтaйды. Одap cyды тым Ken мeлшepдe нeмece тузды eтe a3 мeдшepдe шыFapyы мYмкiн, нэтижeciндe aFa3a^iH cycыздaнyы оpын aдaды.Жac yдFaЙFaн ca^rn куыктыц cыйымдыдыFы мeн зэp мeлшepi жэнe жиiдiгi eзгepicкe yшыpaйды.
^^rne^ aдынFaн нэтижeдep жacкa caй aFзaньщ физиодогияcы жacecnipiм шaктa оpгaнизмнщ бapыншa бeдceндi кYЙдe бодып, жac yлFaЙFaн caйын мYшeлepдщ фyнкцияcы тeмeндeй тYceтiндiгiн кepceтeдi.
Корытынды.
Еpeceктep мeн жacecmpiмдepдщ зepттeyгe aлынFaн мYшeлepдщ тepiдeгi бapлык биологиялык aктивтi нYктeлepiнщ capanтaмacындa cтaтиcтикaлык ceнiмдiлiкneн (p<0,001) epeceK тоnтa бipшaмa тeмeн элeктpeткiзгiштiк кepceткiштepi aныктaлды. 3cipece, eтe тeмeн ЭЭ мэндepi epeceктepдщ eKne, Yш кыздыpFыш, aш irneK, ток iшeк, eт кaбы, куык мepидиaндapыньщ биоaктивтi нYктeлepiнeн aныктaлды.
