Научная статья на тему 'ЖАҲОН АМАЛИЁТИДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ТАШКИЛИЙ СУБЪЕКТЛАРИ'

ЖАҲОН АМАЛИЁТИДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ТАШКИЛИЙ СУБЪЕКТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
18
2
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
инновациялар / венчур капитал / венчур фонд / диверсификация / пенсия фонди / суғурта компаниялари / инфраструктура. / innovation / venture capital / venture capital fund / pension fund / diversification / insurance companies / infrastructure.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Атамурадов Шерзод Акрамович

Иқтисодиётни модернизациялаш шароитида юқори технологияларга асосланган соҳалар ҳамда инновацион лойиҳаларни ривожлантириш учун қўшимча молиявий ресурсларга эхтиёж сезилади. Ушбу мақолада хорижий мамлакатларда вeнчур капитали бозорининг институционал субъектлари ўртасидаги муносабатлари кўриб чиқилмоқда.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ СУБЪЕКТЫ РЫНКА ВЕНЧУРНОГО КАПИТАЛА В МИРОВОЙ ПРАКТИКЕ

В связи с модернизацией экономики возникает необходимость дополнительных финансовых ресурсов на развитие высокотехнологичных сфер деятельности и инновационных проектов. В дан­ ной статье исследуются взаимоотношения между институциональными участниками рынка венчур­ ного капитала в зарубежных странах. Целью исследования является оценка возможностей развития альтернативных инструментов венчурного финансирования инновационных проектов.

Текст научной работы на тему «ЖАҲОН АМАЛИЁТИДА ВEНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ТАШКИЛИЙ СУБЪЕКТЛАРИ»

Атамурадов Шерзод Акрамович,

Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, Кимё-металлургия факультети декани уринбосари, иктисодиёт фанлари буйича фалсафа доктори (PhD)

ЖАДОН АМАЛИЁТИДА ВЕНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ТАШКИЛИЙ СУБЪЕКТЛАРИ

УДК: 336.64

DOI: 10.34920/EIF/VOL_2023_ISSUE_1_8

АТАМУРАДОВ Ш.А. ЖАЦОН АМАЛИЁТИДА ВЕНЧУР КАПИТАЛИ БОЗОРИНИНГ ТАШКИЛИЙ СУБЪЕКТЛАРИ

Иктисодиётни модернизациялаш шароитида юкори технологияларга асосланган сох,алар х,амда инновацион лойих,аларни ривожлантириш учун кушимча молиявий ресурсларга эхтиёж сезилади. Ушбу маколада хорижий мамлакатларда венчур капитали бозорининг институционал субъектлари уртасидаги муносабатлари куриб чикилмокда.

Калит сузлар: инновациялар, венчур капитал, венчур фонд, диверсификация, пенсия фонди, суFурта компаниялари, инфраструктура.

АТАМУРАДОВ Ш.А. ОРГАНИЗАЦИОННЫЕ СУБЪЕКТЫ РЫНКА ВЕНЧУРНОГО КАПИТАЛА В МИРОВОЙ ПРАКТИКЕ

В связи с модернизацией экономики возникает необходимость дополнительных финансовых ресурсов на развитие высокотехнологичных сфер деятельности и инновационных проектов. В данной статье исследуются взаимоотношения между институциональными участниками рынка венчурного капитала в зарубежных странах. Целью исследования является оценка возможностей развития альтернативных инструментов венчурного финансирования инновационных проектов.

Ключевые слова: инновации, венчурный капитал, венчурный фонд, диверсификация, пенсионный фонд, страховые компании, инфраструктура.

ATAMURADOV SH.A. ORGANIZATIONAL SUBJECTS OF THE VENTURE MARKET IN THE INTERNATIONAL PRACTICE

There is discussed in the article the issues of economy modernization and states that there is necessity for additional financial sources for the high-tech industries and innovation projects development. There are considered relationship between institutional participants in the venture capital market in the international practice. The author evaluates the potential for developing alternative tools of venture financing of the innovative projects.

Key words: innovation, venture capital, venture capital fund, pension fund, diversification, insurance companies, infrastructure.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

Кириш.

Иктисодиёт тармоклари ва ижтимоий сохани жадал ривожлантириш, илмий-интеллектуал хамда молиявий ресурсларни тулик сафарбар этган холда илмий-инновацион салохиятдан кенг фойдаланиш, истикболда илм-фанни мунтазам ислох килиб боришнинг устувор йуналишларини белгилаш, замонавий билимга эга ва мустакил фикрлайдиган юкори малакали кадрлар тай-ёрлаш, илмий инфратузилмани модернизация килиш ишларини сифат жихатидан янги боскичга кутариш бугунги куннинг энг долзарб масалала-ридан биридир. Бу масалаларни ечиш, шунинг-дек, 2017-2021 йилларда Узбекистан Респу-бликасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича Харакатлар стратегиясини «Илм, маърифат ва рак,амли иктисодиётни ривожлантириш йили»да амалга оширишга оид Давлат дастурига мувофик, 2020 йилнинг 29 октябрида Узбекистан Республикаси Президентининг "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепция-сини тасдик,лаш "|урисида"ги ПФ-6097-сонли Фар-мони кабул килинди1.

Фармонда инновацион ишланмалар ва стар-тап лойихаларни молиялаштириш мак,садида хорижий етакчи инвестиция компаниялари билан хамкорликда Узбекистонда 2021 йилда 2 та, 2025 йилда 10 та венчур жамFармаларини ташкил килиш белгилаб берилган.

Ушбу мак,олада мамлакатда инновацион тад-биркорликни ривожлантириш ва венчур фонд-ларини ташкил этиш оркали инвестицияларини жалб килиш масалалари хамда боскичлари тахлил килинган.

Илмий муаммонинг цуйилиши.

Иктисодиётни инновацион ривожланиши ва инновацион фаолиятни инвестициялаш масалалари тадкикоти билан бир катор хорижлик олим-лар, жумладан, Лундвалл Б, Менш Г., Портер М., Кортум С., Солоу Р., Тоффлер Э., Хурикава М, Фримен К., Шумпетер Й. ва бошкаларнинг илмий ишларида уз ифодасини топган.

МДХ мамлакатлари олимларидан А.Виролайнен, Е.Игнатущенко, А.Попов, И. Мельникова, А.Нечаев, И.Родионов, Ю.Рюмина, Б Лисин, Т.Тумина, Р.Фатхутдинов кабилар

1 Узбекистан Республикаси Президентининг 2020 йил 29 октябрдаги "Илм-фанни 2030 йилгача ривожлантириш концепциясини тасдиклаш туFрисида"ги Пф-6097-сонли Фармони..

иктисодиётни инновацион ривожлантиришда турли омиллар ролини урганишга каратилган тадкикотларни олиб боришган.

Миллий иктисодиётни инновацион ривож-ланишининг айрим жихатлари мамлакатимиз иктисодчи олимларининг илмий тадкикотларида хам урганилган. Жумладан Абулкасимов Х.П., Бегалов Б.А., Вахабов А.В., Воронин С.А., Пар-даев М.К,., Гаибназарова З.Т., Гиясов С.А., Жахон-гиров И.Ж., Кадиров А.А., Махкамова М.А., Махмудов Н.М., Мухитдинова Н.К., Назарова Р.Р., Раз-икова Г.Х., Расулов Т.С., Шакирова Ф.Б., Юлдашев Ш.Г. ва бошкаларнинг илмий ишларини кири-тиш мумкин.

Юкорида келтирилган олимларнинг илмий ишларига карамасдан, бугунги кунда инновацион тадбиркорликни венчур фонлари оркали молиялаштириш механизмларини ишлаб чикишнинг муаммоларига баFишланган комплекс тадкикотларни олиб бориш талаб килинмокла. Буларнинг барчаси миллий иктисодиётнинг инновацион ривожланишини инвестициялаш-нинг асосларини такомиллаштириш буйича алохида илмий изланишлар олиб боришни такозо килмокда.

Тадцицот мацсади булиб инновацион лойихаларни венчур молиялаштиришнинг мукобил воситалари имкониятларини бахолаш булиб хисобланади.

Тадцицот методологияси.

Маълумки, бозорда узок вакт фаолият олиб бораётган тажрибали хамда йирик корхоналар учун инвестицияларнинг роли - стратегик ривож-ланишни таъминлашдан иборат булса, кичик ва бозога янги кириб келган корхоналар учун инве-стициялар нафакат ривожланиш, асосан ракобат мухитида курашишда жон саклаб колиш учун хам ахамиятли хисобланади. Бу эса кичик бизнес капиталининг узига хос хусусиятларини ифо-далайди.

Кичик бизнес йирик бизнесга караганда анча узгарувчан ва стратегик мослашувчанликка эга. Янги ташкил этилган кичик тадбиркорлик субъ-ектлари бозорда олдиндан фаолият юритиб келаётган компаниялар билан очик ракобатга киришолмаслиги мумкин, бирок улар бу даврда узининг бозордаги урни ва мавкеини эгаллай бошлашади, шу сабабли кичик бизнесда одатда

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

1-расм. Венчур фондининг ишлаш схемаси.

йирик компанияларга Караганда камрок сармо-ялар талаб килинади.

Аммо шуни х,ам таъкидлаб утиш жоизки, кичик бизнес катта бизнесга Караганда унчалик баркарор эмас. Масалан, мижозлар томонидан туловларни маълум муддатга шунчаки кечикти-рилиш х,олатининг узи кичик бизнеснинг фао-лиятига салбий таъсир курсатиши мумкин. Шу сабабли инвестицияларнинг зарур х,ажмига уз вактида эга булиш бизнесда баркарорликни таъминлайди ва усиш учун зарурий шарт-шароитларни яратади.

Инновацион бизнесга келадиган булсак, уни молиялаштириш учун инвестиция манбаларини жалб килиш осон эмас. Чунки янгиликка асос-ланган, яъни инновацион бизнеснинг дастлабки боскичларида юкори таваккалчилик хатари мав-жуд булиб, сармоя киритилган лойих,аларнинг якуний натижалари амалга оширилгандан кейин ижобий самарага эришилмаса киритилган маблаFдан ажралиб колиш хавфи юкори х,исобланади. Айникса илм-фан сох,асидаги илмий-тадкикот натижалари молиялаштирилган-дан сунг анча вактгача даромад келтириши кафо-латланмаганлигини х,ам таъкидлашимиз керак.

Та^лил ва натижалар му^окамаси.

Профессионал молиявий воситачилар инсти-туционал венчур капитали бозорида фаолият юритиб, пенсия жамFармалари, банклар, суFурта компаниялари ва бошка молия институтлари-

нинг молиявий манбаларини бизнесларига инвестиция сифатида жалб киладилар. Ушбу максадлар учун тажрибали венчур инвестор-лари томонидан бошкариладиган венчур фонд-лари ташкил этилади.

Одатда, хорижда мамлакатларда венчур фондлари чекланган муддатда фаолият юри-тувчи (ун йилдан ортик булмаган) масъулияти чекланган жамиятлар шаклида тузилади. Бундай шериклик юридик шахс хисобланмайди (бу икки марта солик тулашдан озод килади, шунингдек руйхатдан утиш тартибини ва бошка ташкилий жараёнларни сезиларли даражада соддалашти-ради). Худди шу тамойил Узбекистонда дав-лат иштирокида венчур фондларини ташкил этишда х,ам кулланса максадга мувофик, булар эди.

Етакчи (бош) х,амкор сифатида венчур фон-дини ташкил килувчи х,амда инвестиция билан боFлик карорларини кабул киладиган, венчур маблаFларини бошкарувчи компания (БК) фаолият юритади. Одатда, самарали фаолият юри-тадиган венчур компаниялари бир вактда бир нечта венчур капитал фондларини кетма-кет бошкариб борадилар. Умумий шериклар устав фондидан улушга эга булиш оркали компанияга инвестиция киритишади. Куп х,олларда, умумий шериклар шуъба корхоналар ташкил этадилар.

Масъулияти чекланган х,амкорлар одатда, пенсия жамFармалари, суFурта компаниялари ва банклар каби институционал инвесторлар

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

хисобланадилар. Шу билан бирга, хомийлар кенгаши ва олий таълим муассасаси (ОТМ) кошидаги жамFармалар сифатида узларининг венчур фондларини ташкил этмаган бошка таш-килотлар (корпорациялар) ва жисмоний шах-слар хам хамкорлар сифатида иштирок этиш-лари мумкин.

Сунгги йилларда Европа мамлакатларида давлат томонидан бюджет маблаFларини мамлакатнинг ёки алохида худудлар ва тармокларнинг инновацион фаолиятини раFбатлантириш максадида таксимлаш ваколати берилган идораларнинг масъулияти чекланган хамкорлар сифатидаги иштироки тобора купрок таъминланмокда.

Масъулияти чекланган ^амкорликнинг (МЧХ) бошка ташкилий-хукукий шакллардан устунлиги унинг солик тулашдаги аниклигидир - соликлар бир марта яъни шериклар факатгина даромад олганда туланади, яъни МЧХнинг узи юридик шахс сифатида соликка тортилмайди.

Фондни бошкариш учун барча шартларни шартнома оркали белгилаб олишга имкон берувчи ташкилий шароитга мослашувчанлиги хам ахамиятли хисобланади. Маълумки, шартнома шартлари шерикларнинг хохишларига караб узгариб туриши мумкин. Бу нарса томон-ларнинг (инвесторлар ва венчур сармоядор-лари) лойихадан «чикишда»ги умумий якуний максади хисобланган максимал фойда олишда бошкарув коидаларини конуний равишда белгилаб олишга имкон беради. Шундай килиб улар фонднинг даромадга эришишидан манфаатдор буладилар. Шунингдек бундай шартномалар хар бир иштирокчини бошка томоннинг нотуFри ёки кутилмаган харакатларидан химоя килишга имкон беради.

Баъзан бошкарувчи компания фаолиятини кузатиб бориш максадида инвесторлар томонидан фонднинг инвестиция кумитаси тузи-лиши мумкин. Бу холда, бошкарув компанияси учун инвестиция кумитасининг карорларини хисобга олиш мажбурий хисобланади. Шунингдек инвестиция объектларини танлаш, ажра-тилган маблаFлар микдори, «чикиш» вакти ва тартиби, фойдани таксимлаш каби барча асо-сий карорларни инвестиция кумитаси тасдиклаб бериши керак булади. Инвестиция кумитаси ва бошкарув компанияси уртасидаги муносабатлар

ва ваколатлар томонларнинг келишуви билан тасдикланади ва тегишли хужжатларда белгилаб олинади.

Венчур фонди хузурида инвесторлар, мута-хассислар ва фонд аъзоларини кизиктирган масалалар ёки муаммолар буйича маслахат берувчи турли тармок ва соха вакилларидан иборат экспертларнинг маслахат кенгашини хам тузиш мумкин. Маслахат кенгашига венчур бизнесида тажрибали ва таникли шахсларнинг иштирок этиши ушбу венчур капитал фонди-нинг обрусини сезиларли даражада оширади.

Фондни ташкил этишда (аъзоликни тухтатишда), МЧХлар уз зиммаларига белги-ланган муддатда (график инвесторлар билан келишилган холда бош хамкор томонидан тасдикланади) ёки бош хамкорнинг талабига кура келишилган микдордаги молиявий ресурс-ларни фондга киритиш мажбуриятини олади-лар. Ушбу мажбурият коммитмент деб ата-лади. Бош хамкорга компания портфели доира-сида молиялаштиришнинг навбатдаги раундида маблаF зарур булганда у инвесторларга коммитмент буйича туловни амалга ошириш талабно-масини юборади. Бунда, куйидаги масалалар хал килинади:

- фондда буш пул маблаFларини жалб килиш муаммоси булмайди;

- инвесторларнинг маблаFлари бир неча йил давомида музлатиб куйилмайди;

- бош хамкор инвестицияларнинг юкори рентабеллигини таъминлайди.

Одатда бош хамкор хам венчур фондига инвестиция киритади, аммо унинг хажми ахамиятли даражада катта булмайди - яъни, умумий инвестиция хажмининг бир фоиздан озрок кисмини ташкил килади.

Инвесторлар руйхати аник булгандан кейин инвестиция меморандуми тузилиб, унда фондни ташкил этиш ва унинг ишлаш тартиби, томонларнинг хукук ва мажбуриятлари хамда низоларни хал килиш механизми аник белгилаб куйилади. Гарчи барча томонлар узаро келишиб олишгандан сунг, энди келишувдан четга чикиш кабул килинмасада, инвестиция меморандуми юридик кучга эга хужжат хисобланади. Инвестиция меморандуми купинча махфий хужжат хисобланади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

2-расм. Венчур фондларини ташкил килиш боскичлари.

Инвестиция меморандуми тузилгандан сунг, томонларнинг ,укуклари ва мажбуриятлари туFрисидаги хукукий х,ужжатларни имзолаш боскичи бошланади. Ушбу боскични якунлаш фондни ёпиш деб номланади.

Фондни ёпиш - бу маблаF й^иш боск,ичининг охири, венчур фондини тугатиш эмас. Ёпиш факат фонднинг инвестицион фаолияти жара-ёнини очади.

Бошкарув компанияси фонднинг барча маблаFлари киритилгандан сунг, одатда уз портфелидаги венчур компанияларга инве-стициялашни давом эттириш ёки янги, потенциал жих,атдан фойдали лойих,аларни излаш учун кушимча фонд ташкил этади. Одатда, бош х,амкор мавжуд МЧХ учун х,амда янгилари шери-кларни жалб килиш максадида ,ар 3-5 йилда янги янги фонд ташкил килади (2-расм).

Европа венчур фондлари фаолиятини тадкик килиш шуни курсатдики, масъулияти чекланган ,амкорлар венчур капитал фирмаларини танлашда э,тиёткорлик билан ёндашишади ва куйидаги мезонларни ,исобга олишади:

• венчур капитали фирмаси томонидан илгари бошкарилган ресурслар ,ажми ва венчур фондларининг рентабеллиги;

• венчур капитал фирмасининг маълум вак,т давомида ихтисослашган идоралар ва таш-

килотлар томонидан тузилган рейтингларда эгаллаган поFонаси (NVCA - АКШ миллий венчур капитали ассоциацияси, EVCA - Европа венчур капитал ассоциацияси, венчур ик,тисодиёти буйича маълумотлар базаси ва бошкалар);

• уларнинг хизматларидан фойдаланган тадбиркорлар ёки умуман ишбилармон дои-ралар орасида венчур капитал фирмасининг обруси;

• венчур капитал фирмаси ходимларининг касбий малакаси;

• фондни ташкил этиш шартлари (венчур капитал фирмаси мукофотлари, фонднинг фаолият курсатиш муддати, инвестициялар жадвали, кутилаётган фойда);

• инвестиция портфелини диверсификация килиш буйича стратегияси.

Агар маълум бир лойи,ага киритилган инвестициялар муваффакиятли амалга ошса, венчур капитал фирмаси масъулияти чекланган ,амкорларнинг инвестициялари рентабелли-гини таъминлаш максадида кулай вакт кел-ганда компаниянинг устав капиталидаги улу-шини сотади (муваффакиятли лойи,аларда бу даромад одатда уртача бозор курсаткичларига караганда анча юкори). Шундан сунг, агар фонднинг ишлаш муддати ,али тугамаган булса ва барча маблатлар инвестицияга йуналтирилмаган

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

3-расм. Венчур инвестициялашда молиявий ок,им.

4-расм. Бизнес фаришталар ва тадбиркорлар уртасидаги муносабатлар.

булса, унда янги инвестиция объектлари кидирилади.

Бош хамкор узининг жорий фаолиятини юри-тиш учун фонд маблаFларини бошкариш эва-зига масъулияти чекланган хамкорлардан бадал олиб туради. Бундан ташкари, венчур капитал фирмаси, фаолияти тугагандан сунг, фао-лият натижаларига кура - фонд фойдасининг улуши куринишида мукофотланади. 3-расмда венчур инвестициялашда пул окимларининг таксимланиш схемасини ифодаланган. Ушбу схемада, венчур инвесторлари институцио-нал инвесторлар ва молиялаштиришга мухтож булган корхоналар уртасида молиявий восита-чилар ролида фаолият олиб бориши мумкин-лигини куришимиз мумкин.

Бизнес фаришталари хам купинча венчур инвесторлари деб юритилади. Чунки, улар-нинг харакатлари куп жихатдан венчур инве-сторлариникига ухшайди, бирок венчур капитал фирмалари институционал инвесторлар маблаFларини сармоя сифатида йуналтирсалар, бизнес фаришталари уз маблаFларини инвестиция килиш оркали улардан фарк килишади. Бизнес фаришталарини бир нечта жих,атларига кура икки тоифага ажратиш мумкин.

Индивидул инвесторлар - улар одатда шах-сий мулклари ва инвестиция жамFармаларини дустлари ёки кариндошлари бизнесига тики-шади. Шунингдек, улар маслахатчилар томони-дан тавсия этилган энг истикболли лойихалар учун хам харакат килишлари мумкин, бирок

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

инвестициялаш т^рисидаги к,арорларини шах-сан кабул килишади.

Тадбиркорлар ёки ицтисодиётнинг маъ-лум бир соцасига алоцадор булган шах-слар гуруци. Улар кабул килган инвестиция карорлари шахсий бизнесларига ижобий таъ-сир курсатиши мумкинлигини хисобга олган холда, ушбу инвесторлар классик венчур сар-моядорларига караганда паст рентабелликга эга булган кичикрок инвестициялашларни амалга ошириши мумкин. Шунингдек, улар инновацион корхоналарнинг дастлабки боскичларига купрок, диккат каратишади, бу уларга «улим водийси» деб номланган боск,ични енгишга имкон беради. Бундай гурух фаолиятини 4-расмда келтирил-ган схема оркали ифодалаш мумкин.

Гарчи бизнес фаришталари одатда уз фаолиятини очик, намоён к,илмасаларда, баъзи тахмин-ларга кура, бундай инвестициялар хажми рас-мий венчур капитал хажмидан кам эмас.

Венчур капитали сифатида куйиладиган инве-стицияларнинг яна бир хусусияти шундан ибо-ратки, уларни факат хусусий компанияларга киритиш мумкин.

Булар акцияларини фонд биржаларида ёки мукобил платформаларда сотиш имкониятига эга булмаган ёпик компаниялар хам булиши мумкин. Айнан шунинг учун ноаниклик билан ботлик, хатарларни камайтириш мак,садида венчур инвесторлари узлари тажрибага эга булган хамда яхши билган сохаларга сармоя кирита-дилар.

Инвестиция киритилган компанияларнинг ёпиклиги, бир томондан, венчур инвесторлари учун ракобатдаги устунлигини таъмин-лайди, чунки улар инсайдер маълумотларига эга булишади ва иккинчи томондан, юк,орирок, даромад келтирадиган инвестицияларнинг таваккалчилик хавфини камайтиришади.

Хулоса ва таклифлар.

Хозирги вактда Узбекистонда хам венчур инвестицияларни жалб к,илишга мулжалланган ва компанияларни инвестицияларни кабул килишга тайёрлайдиган, инновация компания-ларининг, венчур инвестицияларни амалга оши-риш хусусиятини тушунадиган малакали кад-рлар сони жуда чекланган. Бунинг боиси венчур молиялаштириш буйича мутахассисларни

тайёрлашнинг комплекс дастурларининг мав-жуд эмаслигидир.

Бизнес буйича таълимнинг барча жабхалари буйича менеджерлар тайёргарлигини олиб бораётган давлат ва нодавлат таълим муасса-салари венчур молиялаштириш сохасида юк,ори малакали мутахассисларнинг тайёрланишини таъминлай олмаяпти.

Шу муносабат билан венчур молиялаштириш сохасида ихтисослаштирилган таълим тизимини шакллантириш ва услубий таъминотни ишлаб чикиш долзарб масала деб хисоблаймиз. Буни куйидаги йуллар билан амалга ошириш мумкин:

- "Молия ва кредит", "Инновацияларни бошкариш" каби мутахассисликлар буйича таълим олаётган талабалар учун олий таълим муассасалари кошида венчур молиялаштириш буйича махсус маърузалар курсини ташкил килиш;

- венчур молиялаштириш буйича мутахассисларни тайёрлашнинг махсус касбий тизимини яратиш.

Бундан ташкари мамлакатимизда венчур молиялаштиришни ривожлантириш хамда венчур фондлари фаолиятини йулга куйишдаги асо-сий муаммоларни бартараф этиш максадида сохада мавжуд вазиятни ижобий томонга узгартириш учун хусусий венчур сармояси-нинг иктисодиётга киритилишини таъминлай-диган, шунингдек илмий-техник сохада инновацион фаолият ва тадбиркорлик мухитини фаол-лаштириш оркали самарали таъсир киладиган ташкилий-ик,тисодий механизм яратиш зарури-яти тугилади.

Шунингдек, хозирги кунда венчур молиялаштириш жараёнининг потенциал иштирокчилари ушбу сохада етарлича ахборотга эга эмас. Хусу-сан, венчур фондлари, инвестиция объектла-рини кидиришда айрим кийинчиликларга дуч келишади, ишлаб чикариш менежерлари венчур молиялаштириш коидалари ва хусусият-ларини билмайди ёки етарлича тушунмайди. Демак, венчур саноати самарали ривожланиши учун ушбу сохага тегишли булган ахборотларни узида жамлаган ягона ахборот базасини шакллантириш мухим ахамият касб этади.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

QoftAa.naHM.nraH aga6MeT^ap:

1. Y36eKUCTOH Pecny6.nuKacu npe3MAeHTUHUHr 2017 Mum 7 ^eBpa^gam "Y36eKucToH Pecny-6-nuKacuHM AHaga puBoxnaHTupuw 6yMiuma xapaKaTnap apaTeniAcu Tyipucma" rii nO-4947-coh OapMOHU.

2. Y36eKMCTOH Pecny6-nuKacuHMHr 2019 Mum 29 oKTA6p,gam "M^M-^aH Ba immmm ^ao-nuiAT TyfpucuAa"ru YPK.-576-coh K,oHyHiu.

3. Y36eKucTOH Pecny6^iKaci npe3MfleHTUHUHr 2020 Mum 29 oKTA6p,gani "M^M-^aHHi 2030 Miimra^a puBoxnaHTupuw кoнцenцмACмнм TacAUK,.naw TyFpucuAa"m ñO-6097-coH OapMoHiu.

4. -Hanu^KaA -H.M. BeH^ypHoe ^UHaHcupoBaHiue: y^e6. noco6iie / ^.M.^anii^KaA. - Mimhck : Bry, 2019. 12-6eT

5. Ca^MiHa O.A. OuHaHcupoBaHiie мннoвaцмoннoм fleflTe^bHocTi: MiipoBoM onbiT u poc-curncKaA npaKTiKa// ycnexii coBpeMeHHoro ecTecTBo3HaHiiA, 2008., № 7, c. 76.-81

6. XaMugynuH M. OuHaHcupoBaHie UHHoBa^oHHoM geATe^bHocTu: rocygapcTBeHHbie npo-rpaMMbi u ^ohaw// x. «ynpaB-neHiie npe^npiiATiieM», 2012 r., №4 (58), c. 41-47.

7. XaMugynuH M. Oco6eHHocTi ^irnaHcupoBaHUA uнновaцuм // x. «ynpaB^eHie npegnpu-ATieM», 2012 r., № 8, c. 58-67.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

8. ATaMypagoB W. Mнновaцuон ^ao^uATHi BeH^yp^u Mo.nMA.naw™pMWHMHr xa.nK.apo Moge.n-^apiHi xopurn этмw caMapagop^uru. "Mkjmcoa Ba mo-hua" u^MMM-aMa^uM xypHa^u 2019 Mum №1 (121) 47-54 6eT^ap

9. ÁTaMypagoB W. XopuxuM MaM^aKaT^apga BeH^yp^u мннoвaцмoн .noMuxa^awTuipuw Moge.n-^apu. "MK,TucofluéT Ba uннoвaцuoн TexHo.noriA.nap" m^mmm э.neктpoн xypHa.ni. 2019 Mim № 2,

10. ATaMypagoB W. Typ.ni MiHTa^a^apga BeH^yp MHBecTM^AcM MyxiTi Tax^u^u xaMga BeH-^yp 6u3HecuHi Y36eKicToH u^TucofluéTira xopuM btmw MyaMMo^apu. M^TicoguéT Ba iHHoBa-цuoн TexHo.nomA.nap" umMiim э.neктpoн xypHa^u 2019 Mum № 6 (00044) 69-79 6eT.nap

11. Ashurova N.B. Tax policy with favorable investment climate establishment in the republic of Uzbekistan №11 2015. SAARJ Journal on Banking & Insurance Research Year : 2016, Volume : 5, Issue : 3 Pages 30-36 Online ISSN : 2319-1422 https://cyberleninka.ru/article/n/zbekiston-respublikasi-soli-siyosati-va-soli-so-asidagi-izhtimoiy-amkorlikni-amalga-oshirish-y-nalishlari

12. N. Ashurova, Sh Atamuradov. Analysis of the Venture Investment Environment in the United States, Europe and Asia and the Problems of Uzbekistan in This Region "TEST: engineering and management" USA. 2020/5/6 Vol. 83 pages: 592-600

13. Sh Atamuradov The world tendencies of innovative venchur system development" "International Journal of Psychosocial Rehabilitation Malaysia Ma.naM3UA (Vol. 24, Issue 06, 2020 ISSN: 1475-7192)

14. https://ru.wikipedia.org/wiki/Diffusionofinnovations

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2023, 1 (161)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.