Научная статья на тему 'Ўзбекистондан узоқ хориж мамлакатларига меҳнат ресурслари экспорти'

Ўзбекистондан узоқ хориж мамлакатларига меҳнат ресурслари экспорти Текст научной статьи по специальности «История и археология»

CC BY
300
65
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
меҳнат миграцияси / ишчи кучи экспорти / меморандум / Корея Республикаси / виза / келишув / агентлик. / labor migration / export labor force / memorandum / Korean Republic / visa / agreement / agency.

Аннотация научной статьи по истории и археологии, автор научной работы — Кадирова Зулайхо Абдухалимовна

Илмий мақола Ўзбекистондан узоқ хориж мамлакатлари, хусусан, Корея Республикаси, Япония ва Польшага меҳнат миграцияси жараёнларининг шаклланиши, унинг меъёрий­ҳуқуқий асослари ҳамда ривожланиш динамикасини таҳлил қилишга қаратилган. Мақолани тайёрлашда Ташқи меҳнат миграцияси масалалари агентлиги маълумотлари ҳамда хорижий илмий адабиётлар ва статистик маълумотлардан манба сифатида фойдаланилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

EXPORT LABOR FORCE FROM UZBEKISTAN TO FOREIGN COUNTRIES

The article is devoted to analysing the labor migration from Uzbekistan to foreign countries, especially to Korean Republic, Japan and Poland, its legal basis and dynamics development. The article is based on the data provided by the Agency of Foreign Employment Migration, international statistical sources, and scientific literature.

Текст научной работы на тему «Ўзбекистондан узоқ хориж мамлакатларига меҳнат ресурслари экспорти»

Кадирова Зулайхо Абдухалимовна,

Тошкент давлат шаркшунослик институти «Халкаро иктисодий муносабатлар» кафедраси мудири, PhD

УЗБЕКИСТОНДАН УЗОК ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИГА МЕХНАТ РЕСУРСЛАРИ ЭКСПОРТИ

КАДИРОВА З.А. УЗБЕКИСТОНДАН УЗОК, ХОРИЖ МАМЛАКАТЛАРИГА МЕХ.НАТ РЕСУРСЛАРИ ЭКСПОРТИ

Илмий макола Узбекистондан узок хориж мамлакатлари, хусусан, Корея Республикаси, Япония ва Польшага мех,нат миграцияси жараёнларининг шаклланиши, унинг меъёрий-хукукий асослари х,амда ривожланиш динамикасини тах,лил килишга каратилган. Мак,олани тайёрлашда Ташки мех,нат миграцияси масалалари агентлиги маълумотлари х,амда хорижий илмий адабиётлар ва статистик маълумотлардан манба сифатида фойдаланилган.

Таянч сузлар: мех,нат миграцияси, ишчи кучи экспорти, меморандум, Корея Республикаси, виза, келишув, агентлик.

КАДИРОВА З.А. ЭКСПОРТ ТРУДОВЫХ РЕСУРСОВ ИЗ УЗБЕКИСТАНА В СТРАНЫ ДАЛЬНЕГО ЗАРУБЕЖЬЯ

Статья посвящяется анализу формирования процессов трудовой миграции из Узбекистана в страны дальнего зарубежья, в частности, Корейскую Республику, Японию и Польшу, а также их законно-правовым основам и динамике развития. При подготовке статьи основным источником послужили данные Агентства Внешней трудовой миграции, зарубежные статистические данные и научная литература.

Ключевые слова: трудовая миграция, экспорт рабочей силы, меморандум, Корейская Республика, виза, соглашение, агентство.

KADIROVA Z.A. EXPORT LABOR FORCE FROM UZBEKISTAN TO FOREIGN COUNTRIES

The article is devoted to analysing the labor migration from Uzbekistan to foreign countries, especially to Korean Republic, Japan and Poland, its legal basis and dynamics development. The article is based on the data provided by the Agency of Foreign Employment Migration, international statistical sources, and scientific literature.

Keywords: labor migration, export labor force, memorandum, Korean Republic, visa, agreement, agency.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

Кириш. Хозирги иктисодий ривожланиш дав-рида Узбекистан Республикаси мехнат миграцияси сохасида нафакат кушни хориж мамлакатлари, балки узок, хориж мамлакатлари, хусусан, Корея Республикаси, Япония, Туркия, Чехия, Польша, АК.Ш билан хам хамкорлик алокаларини ривож-лантирмокда. Бундай хамкорлар каторидан муно-сиб урин олган Корея Республикаси шартнома асосида фаолият курсатаётган узбекистонлик мехнат мигрантларининг катта кисмини жалб килган.

51,25 миллион кишилик ахолига эга булган Корея Республикасида хорижликлар сони 2,04 миллион кишини ташкил килади1. Хозирги даврда Кореяда фаолият курсатаётган иммигрантларни икки йирик гурухга ажратиш мумкин. Биринчи гурухни АКШ, Япония ва Германия каби мамла-катлардан келган, асосан юкори даромадга эга инвесторлар, профессионаллар хамда санъат ва спорт сохасидаги кишилар, иккинчи гурухни эса Хитой, Вьетнам, Индонезия ва МДХ давлатлари-дан келган, кам иш хаки билан таъминланган хамда аксарият холда юкори малакага эга бул-маган ишчилар ташкил килади2.

Тадцицот мавзусининг долзарблиги.

1990-йилларнинг бошига келиб, Корея Республикаси иктисодиётининг юкори суръатлар билан усиши хамда ишсизлик курсаткичларининг куйи суръатларни ташкил килиши туфайли хукумат махаллий ахоли бажаришни хохламайдиган ишларга хориждан паст малакали ишчи кучини жалб килишга мажбур була бошлади. Хукумат томонидан иммиграция жараёнларининг эркин-лаштирилиши Кореядан Япония мустамлакачи-лиги даврида Хитой ва МДХ мамлакатларига кетиб колган этник корейслар билан бир каторда маз-кур мамлакатларлардаги туб ахоли, яъни руслар, тожиклар, козоклар ва хусусан, узбекларнинг хам кириб келишига имконият яратди. Бирок бу жараён мамлакат корхоналаридаги ноконуний мигрантлар сонининг ортиб кетишига олиб келди. Шу туфайли иммиграцияни тартибга солиш ва ноконуний мигрантлар сонини кискартириш максадида хукумат донор мамлакатлар билан махсус дастурлар буйича хамкорлик алокаларини йулга куйиш чораларини кура бошлади.

1993 йилдан бошлаб Корея ишчи кучи экспор-тёрлари билан «Саноат стажировкаси дастури» асосида мехнат ресурсларини кабул килиш хакидаги келишувларни амалга ошира бошлади.

1 http://countrymeters.info

2 Уша жойда.

Кореяда стажёрларни к,абул к,илиш учун 145.5 минг квота белгиланган булиб, улардан 130 мингта урин саноат стажёрлари учун ажратилди3. Хусусан, 1995 йилда Узбекистан ва Корея уртасида мехнат миграцияси сохасидаги дастлабки келишув имзо-ланди ва мамлакатимиз фукароларининг хам «Саноат стажировкаси дастури» асосида Кореяга юборилиши йулга куйилди.

Икки мамлакат уртасида имзоланган «Саноат стажировкаси дастурида мехнат мигрантлари бир йил давомида шогирд сифатида, кейинги икки йил давомида эса ишчи сифатида фаолият курса-тишлари, улар «D-З», яъни «саноат стажёри» тури-даги виза билан таъминлангачгина, Кореяда ишлаш хукукини кулга киритишлари белгилаб куйилди. Кореяда ишлаш хукукига эга булган мигрантларнинг тайёргарликдан утишлари ва адаптация жараёнларига тайёрланишлари учун Тошкент шахрида махсус касбий укув маркази уз фаолиятини бошлади.

Муаммонинг куйилиши. 1997 йилдаги Осиё инкирозининг Корея Республикасига таъсири мамлакат иктисодиётидаги баъзи тармокларни вак,тинчалик мехнат мигрантлари ёрдамисиз фаолият курсата олмаслигини намоён к,илди ва бундай мигрантларга булган талабнинг ортиши Кореяга юбориладиган узбекистонлик мехнат мигрантлари сонининг йилига 1000 кишига ети-шига сабаб булди. 1995-2007 йиллар оралиFида айнан «Саноат стажировкаси дастури» асосида Кореяда 19 минг узбекистонлик иш билан таъ-минланиши учун имконият яратилди4.

Тадк,ик,от мак,сади ва илмий мох,ияти. Бирок, «Саноат стажировкаси дастури»нинг баъзи бир нуксонлардан холи эмаслиги, хусусан, 1 ёки 2 йил муддатга стажёр булиб борган ишчига бундай мак,омга эга булмаган мехнат мигрантига нисба-тан кам иш хаки туланиши стажёр мигрантларнинг ноконуний равишда юкори иш хаки олиш имко-нияти мавжуд булган бошк,а иш кидиришларига сабаб булди. Натижада Кореядаги мехнат мигрантларининг 70%ини нок,онуний мигрантлар ташкил

3 Doo-Sub Kim,Cheong-Seok Kim.The population of Korea. The Republic of Korea. 2004.P. 309.

4 Трудовая миграция Республики Узбекистан: социальные, правовые и гендерные аспекты. Т., 2008. -С. 38 // http://www.gender.cawater-info.net/publications/pdf/ labour-migration-uzbekistan-ru.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

1-расм. «Саноат стажировкаси» дастури асосида Узбекистондан Корея Республикасига ишлаш

учун юборилган мигрантлар сони, киши.

2-расм. Кореяда мех,нат к,илаётган узбекистонлик мигрантларининг ёш буйича таркиби1.

Kuna 6omna,gu2. ByHgaü xonaTHuHr onguHu onum MaKcaguga 2003 tfunga Kopeaga «XopuxnuKnapHu um 6unaH TatMuHnam Tyfpucu,ga»ru aHru KOHyH Ka6yn ku^uhau. LUy fiungaH 6omna6 Mex,HaT MurpaHT^apuHMHr KoHyHuü maKnga $ao.nuaT Kypca-TumnapuHu Kynna6-KyBBaT.noB4u mapT-mapouT.nap apaTum Ba um 6epyB^ura Mex,HaT MurpaHTuHu TaH-^am uMKoHuaTuHu 6epum MaKcaguga Kopea xyKyMaTu xopuxgaH um^u Ky^uHu ennamga «BaHg-nuKKa pyxcaT 6epum tu3umu» (Employment Permit System - EPS) eKu «Эpкuн e^am tu3umu» acocuga ^aonuaT KypcaTa 6omna,gu3. ByHgaü Ba3uaT Kopea Pecny6nuKacuHuHr xaMKop MaManaKaTnap 6unaH Ke^umyB^apHu aHrunamura ca6a6 6y.ngu. HaTuxaga 2006 fiunga Y36eKucToH Pecny6nuKacu Mex,HaT Ba3upnuru Ba Kopea Mex,HaT Ba3upnuru ypTacuga «BaHfl^uKKa pyxcaT 6epum tu3umu» acocuga

1 TamKu Me^HaT Maca.na.napu areHT.nuru MatnyMoT-.napu. // http://www.migration.uz/uz/analitika/aktualnaya-statistika/

2 Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang, Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. № 1. Korea, 2011. P. 17. // www.iom-mrtc.org

3 Young-bum Park. South Korea: Balancing Labor

Demand with strict controls. // www.migrationinformation. com

Кореяга ишчиларни юбориш т^рисидаги Меморандум имзоланди4.

Чунончи, «Бандликка рухсат бериш тизими»га мувофик мех,нат мигрантларига бериладиган виза-лар бир-биридан фарк килади. Яъни ушбу тизим-нинг «Асосий бандликка рухсат бериш» дастурида хорижликлар учун Е-9 визалари ва «Ишлаш таш-рифи» дастурида хориждаги корейслар учун Н-2 визалари берилади.

Икки мамлакат уртасида имзоланган ушбу Меморандумга кура, 25 ёшдан катта, Узбекистан фукаролигига эга булган корейслар учун Н-2 визалари, 18 ёшдан 39 ёшгача булган Узбекистан фукаролари учун эса Е-9 визалари 5 йил муддат давомида Кореяда яшаш ва ишлаш хукукини беради. Хозирда мамлакатимиздан Кореяга кета-ётган мигрантларнинг 98%ини 21 ёшдан 40 ёшгача булганлар ташкил килади.

Шу уринда Е-9 виза эгалари Н-2 виза эгалари-дан фаркли равишда кейинчалик уз хохишлари билан иш жойларини узгартириш хукукига эга булмасликларини ва оила аъзоларини узлари билан олиб кела олмасликларини алохида таъ-кидлаш жоиз. Шунингдек, меморандумга кура, Е-9 виза эгаларининг мехнат шартномалари уларнинг иш берувчилари томонидан янгилаши, уларнинг беш йиллик муддатлари тугагач, бир йил муддат

4 www.migration.uz

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

gaBoMiga MaMnaKaT TamKapucuga ama6, KeMiH aHa KaMTagaH Kopeaga umgarn y^yH y3 H0M30g^apuHU TaK,guM этмm.пapмra pyxcaT 6epumumu 6enruma6 KyMmraH 3gu. E-9 Bu3acu acocuga imnamHiHr aH^a KynaMnuru Ba y Mex,HaT MurpaHTnapuHumr uxtumoum xux,aTgaH xuMoanaHumnapuHi TatMiHnamu Kopeaga xaMii um 6urnaH 6aHgnap TapKu6ugaru xopuxniiK-nap ynymuHiiHr ukku 6apo6apra opTumura onii6 Kengii Ba 2006 Mumga 6y KypcaTKiim 28,8%ra eTgii1.

2008 Munga 6omnaHraH xax,oH-MonuaButf mk,tu-coguM uHKupo3u mapoiTiga Max^nnutf ax,onu opa-cuga umcu3nuK MyaMMociHi roMmaTim MaK,caguga xopuxnuiKnapHM umra ennam KBoTacu y^ 6apaBapra, atHi 100 muht KumugaH 34 muht Kumura, xopixniK 3thuk KopeMcnapHU ennam KBoTacu ukku 6apaBapra KucKapTupu^u6, 17 muht Kumura^a Tymgii. BiipoK uHKupo3 mapoiiTiiga x,aM caHoaT cox,anapuga, aMHuKca efo^ Ba efo^ Max.cy.noT.napM, MeTann, pe3uHa, nnacTiK, TeKcTinb Ba o3iK-oBKaT MaxcynoT-napii um.na6 miKapum Ka6u TapMoKnapga nimm Ky^u TaHKuc^uru MyaMMocu KecKiHnama 6omnagi. LÜy ca6a6nu x,aM Kopea Pecny6nMKacuHMHr 6omKa 15 Ta мurpaцuoн x,aMKopuHU KaTopuga Y36eKuc-ToHgaH x,aM xax,oH MonMaBMM-MKTMcogMM UHK,upo3M mapouTnapura K,apaMaM aMHaH Ma3Kyp TapMoK,napra KaTTa MuKgopgaru nimm Kymu экcnopтu gaBoM этgu.

TaflK,MK,OT MeTognapw. PacMiiM MatnyMoTnap myHgaH ganonaT öepaguKi, E-9 Bui3acu acocuga $ao-niaT KypcaTyB^u Mex,HaT MurpaHTnapuHiHr 76,3%u imna6 ^uKapumga, 5,8%u Kypunum, 5,4%u KimnoK, xyxanuru Ba 2%i 6anMK^ii-flMK cox,acuga ^aonuaT KypcaTagi2. XyMnagaH, E-9 Bi3acira эra y36e-kuctoh^uk MirpaHT^ap x,aM «Korean Foreign Workforce Policy» Committee, atHii «Kopea xopii-xiM Mex,HaT pecypcnapi ciecaTi» KyMMTacM pyxcaT 6epraH 6emTa cox,a Ba TapMo^nap, atHii im^a6 ^UKapim, Kypinim, xi3MaT KypcaTim, KimnoK xyxaniri, ^opBa^uniK Ba 6anuK^uniK cox,anapuga ^aoniaT oni6 6opagiraH 300 KimigaH opTUK, 6yn-MaraH kumuk Ba ypTa 6i3Hec KopxoHanapiga im 6inaH TatMiHnaHim xyKyKiira эranap3. LUyHra MyBo^iK x,o3ipga TomKeHT maxpugaru Kac6iM

1 ro^^e. BniaHie Kpu3uca Ha 3aHaTocTb u 6e3pa6o™uy. MipoBaa bkohomuks u MexgyHapogH^e oTHomeHia. yqe6Hoe noco6ie. № 8. - M., 2012. -C.38.

2 Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang, Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. № 1. Korea. 2011. P.30-40. // www.iom-mrtc.org

3 TaH Soo Kee.Foreign workers policies and issues in south Korea: Focus on the workers from the South East Asian Region. P.551. // https://core.ac.uk/download/

pdf/51180008.pdf

тайёргарлик марказида машинасозлик, электроника, ахборот технологиялари ва транспорт воси-таларига хизмат курсатиш сох,алари буйича юзлаб ёшлар Кореяга ишлаш учун тайёрланмокдалар.

2007 йилда икки мамлакат уртасида Кореяда ишлаш истагида булган мехнат мигрантларидан корейс тилидан тест утказиш хамда Ташки мехнат миграцияси агентлиги (ТММА) ва «Корея инсон ресурсларини ривожлантириш хизмати» (КИРРХ)нинг мажбуриятлари туFрисидаги келишувлар имзо-ланди. Келишувга мувофик, хозирги кунда Кореяда ишлаш истагида булган Узбекистан фукаролари санаси бир ой олдин белгиланиб, оммавий ахборот воситаларида эълон килинган кунда корейс тилидан имтихон топширадилар. Имтихондан муваффакиятли утганлар тиббий курикдан ижобий ташхис билан утиб булгачгина, ишга талабномани такдим этиш хукукига эга буладилар. ТММА томо-нидан юкорида кайд этилган боскичлардан муваффакиятли утган номзодларнинг исм шариф-лари кодланган руйхат КИРРХга юборилади. кИрРх буш иш уринлари мавжудлиги хакида вакансия тармокларида эълон берган, камида 14 кун муд-датдан кейин Корея Кичик ва урта бизнес Феде-рацияси ёки тумандаги ишга ёллашни куллаб-кувватлаш марказидан хориждан ишчи кучини ёллашга рухсат сураган иш берувчиларга номзод мехнат мигрантларининг руйхатларини такдим этади. Руйхатдаги номзодлар туплаган баллари, малакалари, жинси, ёши ва бошка курсаткичларига караб мавжуд вакансияларга мос равишда танлаб олинади. Иш берувчилар КИРРХ оркали ишчи-ларга мехнат шартномаларини такдим этади. Мехнат шартномасини имзолаган ишчилар Тош-кентдаги махсус укув марказида укитилади ва мос-лашиш жараёнларига тайёрланади. Виза такдим-номаларига эга булган мехнат мигрантлари ТММА бошкаруви остида талаб килинган хужжатлари билан Кореяга кириб боради4.

Мигрант ишлаётган корхонанинг тусатдан ёпи-лиши, корхонанинг хориждан ишчи кучини ёллаши учун рухсатномасининг олиб куйилиши ёки мигрант ишлаётган тармокка хорижликларни ёллаш учун чекловларнинг урнатилиши каби сабаблар туфайлийгина мехнат мигранти уз иш жойини узгартириши мумкин булади. Мазкур омилларнинг мигрантга хеч кандай алокаси булмаса-да, у Кореядаги яшаш муддати давомида уч марттадан ортик иш жойини узгартириши хукукига эга булмайди.

Икки мамлакат уртасида имзоланган Меморандум Кореяда мехнат килаётган узбекистонлик

4 www.migration.uz

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

3-расм. Узбекистондан ТММА оркали Кореяга юборилган мехнат мигрантлари сони, киши

(2007-2017 йиллар)1.

мехнат мигрантларига давлат томонидан амалга ошириладиган ижтимоий химоялаш дастурларида хам иштирок этиш имкониятини беради. Иш жараёнида шикастланган мехнат мигрантлари махалий ишчилар каби «Ишчининг суFурта хаки» деб номланувчи компенсация ва тиббий хизмат билан таъминланадилар. Хусусан, иш жараёнида шикастланган ёки касалланган ишчиларга уртача иш хакининг 70%и микдорида унинг ишга чик-маган кунлари учун «вактинчалик ногиронлик тулови», даволаниб булиб хам тузалмаганларга эса «доимий ногиронлик тулови» деб юритила-диган ёрдам пули туланади. Бундай холатга тушган ишчилар уз малакаларини тиклаш максадида кайта укишни истасалар, уларни укитиш туловлари хам амалга оширилади. Шунингдек, иш жараёнида «лаёкатсизлик даражаси меъёрлари»да белгилан-ган жарохат ёки касалликни орттирган хамда икки йил ва ундан ортик муддатда соFайиб кетмаган ишчилар бир йилгача «шикастланган-касаллик учун тулов» билан таъминланадилар. Тулик даволаниб булишига карамай, кун буйи ёки вакти-вакти билан шифокор назоратига мухтож бул-ганларга эса «тиббий хизматга мухтожлик нафа-каси» туланади. Агар ишчи иш вактида халокатга учраб вафот этса, бокувчисини йукотган оила аъзоларига алохида тулов пули туланади. Бу тулов уртача ойлик микдорида 1300 кун ёки 3 йилу сак-киз ой учун бир мартталик нафака сифатида туланади, шунингдек, ишчининг дафн маросимини утказиш учун уртача ойлик микдорида 120 кунлик кушимча харажат пули туланади. Мазкур харажат-ларнинг барчаси «Ишчининг суFурта хаки» дастури томонидан копланиши кузда тутилган2.

2011 йилда Кореяда ишлаётган барча хориж-ликларнинг 235 мингини ёки 22%ини E-9 виза эга-

1 Ташки мехнат миграцияси агентлиги маълумотлари асосида муаллиф томонидан тузилган. Манба: http:// migration.uz/uz/analitika/#

2 www.migation.uz

лар ташкил килган булиб, мазкур виза эгалари сонининг куплиги буйича Узбекистан фукаролари МДХ мамлакатлари ичида биринчи уринда туради. Уларнинг сони 13,2 мингдан зиёд булиб, Кореядаги жами мигрантларнинг 6,2%ини ташкил килади3. Кореядаги Н-2 виза эгаларининг сони 302 минг киши булиб, улар жами хорижликларнинг 27,4%ини ташкил килади. Бундай визага эга узбекистонлик корейслар сони 7,8 минг кишини ташкил килади4. Н-2 виза эгалари орасида хам МДХ фукаролари ичида узбекистонлик этник корейслар катта улушни ташкил этади. Шунингдек, EPS тизими асосида Кореяга кириб келган жами мигрантларнинг 15,8%и ноконуний мигрантлар булиб, уларнинг 6,3%и Узбекистан фукаролари-дир5.

2011 йилдан бошлаб Корея Республикаси 26 та мамлакат билан мехнат миграцияси билан боFлик булган Ижтимоий химоя келишувини имзолади. Хозирги кунда Узбекистан ва Корея уртасидаги мазкур келишув «икки томонлама туловлардан воз кечиш» йуналиши буйича амал килади. Бу келишувга асосан, Кореяда мехнат килаётган Узбекистан фукаролари хам Узбекистан, хам Кореяда эмас, балки факат битта мамлакатда ижтимоий химоя тизимига туловни амалга оширади6.

ТММА маълумотларига кура, 2007-2017 йиллар давомида «Бандликка рухсат бериш тизими» асо-

3 Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang, Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. №1. Korea, 2011. P.22. // http:// publications.iom.int/system/files/pdf/mp_korea.pdf

4 Уша жойда, 39-41-б.

5 Korea and Uzbekistan renew their MOU on sending Uzbek workers to Korea under Employment Permit System. // www.moel.go.kr/english/searcn/search.jsp

6 Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang, Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. №1. Korea, 2011. Р.120-121. // https://publications.iom.int/system/files/pdf/mp_korea.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

сида 28 минг узбекистонлик Кореяга ишлаш учун юборилган.

2012 йилда Корея Республикаси ва Узбекистан уртасида мехнат миграцияси туFрисидаги Меморандум янгиланди. Ундан узбекистонлик мехнат мигрантларини жамоат агентликлари оркали юбо-риш ёки кабул килишда ошкораликни таъмин-лашда давом этиш, пул утказмаларидан олинади-ган соликларни камайтириш ва узбек ишчилар-нинг Кореяда ноконуний равишда фаолият курсатишлари олдини олиш каби масалалар урин олди. Бундан ташкари, 2013 йил 1 июлда Узбекистан Республикаси Президентининг «Корея Республикаси билан мехнат миграцияси сохасида хамкорликни янада кенгайтириш чора-тадбирлари турисида»ги ПК-1993-сон карори кабул килинди. Карорда ТММА Меморандумга мувофик, Кореяга мехнат мигрантларини юбориш буйича ваколатли орган этиб тайинланиши, утказиладиган тест синовларида катнашганлик ва куникмаларни бахолаганлик учун туланадиган Узбекистон Республикаси фукароларининг маблаFлари КИРРХнинг даромади хисобланиши ва Узбекистон Республикаси худудида солик,к,а тортилмаслиги лозимлиги каби масалалар урин олган.

2017 йил 22 ноябрда ТММА ва КИРРХ уртасида узаро Англашув Меморандумининг имзоланиши, «Кадрлар тайёрлаш ва бандлик даражасини куллаб-кувватлаш» дастурининг тасдикланиши хамда шу йили 13 ноябрдан Комплекс тест мар-казининг иш бошлаши томонлар уртасидаги хамкорлик алокаларининг замонавий боскичга етишида мухим ахамият касб этмокда.

Асосий натижалар. 1995-2017 йиллар даво-мида Узбекистондан Кореяга жами 46 минг нафар мехнат мигранти юборилган булиб, уларнинг 25 минги мамлакатга кайтиб келган ва 20 минги айни пайтда Кореяда мехнат фаолиятини амалга оширмокда. 2017 йилда фукароларни олдиндан куниктириш ва мослаштириш марказларида таъ-лим олган 3500 нафардан ортик узбекистонлик Корея Республикаси, Россия ва Японияга ташкилий равишда ишлашга жунатилган1.

Шу уринда, сунгги йилларда мамлакатимизнинг мехнат миграцияси сохасидаги хамкорлик ало-калари Япония билан хам янги боскичга кутари-лаётганини алохида таъкидлаш жоиз. Хусусан, 2015 йилда ТММА ва Япониянинг «Чуо Сангьё Шинко» Ассоциацияси уртасида стажёрларни техник тайёрлаш дастури буйича имзоланган келишувга кура, япон томони талабларига жавоб берувчи мута-

1 Ташки мехнат миграцияси масалалари агентлиги ахборот хизмати. // Ы:1р://тпдга1юпиЛ^/апа1Шка/#

хассислик буйича тажриба ва куникмага эга булган, Японияда техник стажировка уташ даражасида япон тилини биладиган Узбекистон фукаролари мазкур мамлакатда мехнат стажировкасини уташлари мумкин. 2017 йилнинг февраль ойида Узбекистоннинг 16 нафар фукаросига Японияда техник таълим олиш учун рухсат берилди.

2017 йил 13 майда Япониянинг йирик компа-ниялари ва ижтимоий таъминот корпорациялари бошк,арувчилари Тошкентга ташриф чоFида томонлар мазкур йирик компанияларига Узбекистон фукароларини танлаб олиш ва жалб килиш, ФарFона вилоятида Японияда мехнат фаолиятини олиб бориш учун кадрларни тайёрлаш марказини очиш хамда ТММА ва Япония компаниялари уртасида мехнат миграцияси буйича Меморандум имзолаш масалалари мухокама килинди. Бугунги кунда Япония мехнат бозорида тиббиёт ходимла-рига эхтиёж катта булиб, 2017 йилда ижтимоий таъминот муассасаларига 35 нафар ва 1 йил муд-датда минг нафар Узбекистон фукаросини иш билан таъминлаш учун жалб килишга тайёр экан-лигини билдирди. Шунингдек, хозирги кунда Япониянинг Уно корпорацияси 20-28 ёшлар ора-лиFидаги узбек аёлларини боFдорчилик ва дехкон-чилик сохаларига ишга таклиф килмокда. Ном-зодларни танлаб олиш Япониянинг «Чет эл фукаролари учун техник малака ошириш дасту-рини тегишлича амалга ошириш т^рисида ва чет эл техник малака оширувчиларни химоя килишни таъминлаш туFрисида»ги Конунига мувофик, ТММА томонидан амалга оширилади. Танловдан утган фукаролар ТММА хузуридаги мослаштириш ва укитиш марказида укитилиб жорий йил ноябрь ойида Японияда мехнат фаолиятларини бошла-шади.

2017 йилда Польшанинг «Арроw» ишга жалб килиш агентлиги билан хамкорлик килиш туFри-сидаги келишув ва Польшанинг 10 га якин ком-панияси билан Ахдлашув баёнлари имзоланди. Шунингдек, Польшанинг <0РСо^1гис1 sp.z.o.o.» курилиш компанияси билан Варшава шахридаги курилиш лойихаларига узбекистонлик мутахас-сисларни жалб этиш буйича урнатилган алок,алар доирасида Польшада йилига 2500 нафар узбекистонликни ишга жойлаштириш режалаш-тирилмок,да. Бугунги кунда фукароларни Польшада уюштирилган тартибда ишга жойлаштириш мак-садида икки мамлакат уртасидаги Битим лойихаси тайёрланди.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

Хулоса ва таклифлар.

Хулоса килиб шуни таъкидлаш керакки, Узбекистан ва Корея Республикалари уртасида имзолаган миграция сохасидаги келишувлар Кореядаги узбекистонлик мехнат мигрантларининг ижтимоий ва хукукий жихатдан химояланишлари учун кенг имкониятлар яратмокда. Бу борада амал килаётган х,укукий нормалардан Кореяда ноко-нуний мехнат миграциясини амалга ошираётган Узбекистан фукароларини хам кенг хабардор килиш ва уларни уз фаолиятларини конуний-лаштиришга раFбатлантириш чора-тадбирларини фаоллаштириш максадга мувофикдир.

Фикримизча, халкаро мехнат миграцияси ва иктисодий тараккиётнинг узаро бир-бирига таъ-сири хамда юзага келган демографик холат хам ривожланган, хам ривожланаётган мамлакатлар-нинг халкаро мехнат бозоридаги иштирокининг фаоллашувига туртки бермокда. Хусусан, Корея Республикасида ХХ| аср бошидан бери мамлакатда тугилиш ва улим курсаткичлари деярли бир хил куйи курсаткичларни, яъни 0,5%лик суръатларда сакланиб туриши1, мамлакатда мехнат килиш ёши-дан катта булганлар улушининг тобора ортиб бориши, ишчи кучи сонининг камайиб бориши хамда мамлакатдаги иктисодий тараккиётнинг юкори суръатлари кейинги йиллар давомида хам мазкур мамлакатнинг катта микдордаги хорижий ишчи кучига талаб сезишини изохлайди. Хусусан, БМТнинг Population Division тахлиллари курса-тишича, Корея Республикасида 15 ёшдан 64 ёшгача

булган мехнат килиш ёшидагилар сонини саклаб туриш учун 1995-2050 йилларда 6,4 миллион нафар мехнат мигранти зарур булади. Шу уринда Корея учун карийб 20 йилдан бери мехнат миграцияси сохасида фаол хамкор булиб келаётган ва бу борада етарли тажрибага эга булган МДХ мам-лакатлари, хусусан Узбекистондан ишчи кучини экспорт килиш кулай ва мухим ахамиятга эга, деб хисоблаймиз. Уз навбатида, Узбекистонда юзага келган демографик холат ва Корея Республикаси билан олиб борилаётган мехнат миграцияси соха-сидаги ижобий натижалар, яъни фукаролари-мизнинг тил урганишлари, тажриба ва даромад орттиришлари, уларнинг ижтимоий-хукукий химоясининг талаб даражасида таъминланиши каби омиллар икки мамлакат уртасидаги мехнат миграцияси алокаларининг кейинги йилларда хам ривожланиши учун асос яратади, деб хисоблаймиз.

Узбекистоннинг келажакда хам халкаро мехнат бозорига интеграциялашув жараёнлари фаолла-шар экан, узок хориж мамлакатлари билан мехнат миграцияси сохасидаги хамкорлиги Корея Республикаси билан йулга куйилган муносабатлар каби ташкил этишга ва тартибга солишга масъул булган ташкилотлар ёрдамида амалга оширилиши максадга мувофик булади. Чунки бундай хамкорлик мигрантларнинг ижтимоий химояси ва кайтиб келгач иш билан таъминланиши кафолатланган хамкорликдир.

Afla6weT^ap pyuxaTM:

1. Doo-Sub Kim, Cheong-Seok Kim. The population of Korea. The Republic of Korea. 2004. P. 309.

2. Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang, Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. № 1. Korea, 2011. P. 17. www.iom-mrtc.org

3. Young-bum Park. South Korea: Balancing Labor Demand with strict controls. www.migrationinformation.com

4. To^e. BniaHie Kpi3ica Ha 3aHaTocTb i 6e3pa6oTii^y. MipoBaa экoнoмuкa i MexgyHa-pogHbie oTHomeHia. y^e6Hoe noco6ie. № 8. - M., 2012. -C. 38.

5. TaH Soo Kee. Foreign workers policies and issues in south Korea: Focus on the workers from the South East Asian Region. P. 551. // https://core.ac.uk/download/pdf/51180008.pdf

6. Korea and Uzbekistan renew their MOU. Dec 18, 2012. Source: Ministry of Employment and Labor. // www.korea.net

7. TamKi MexHaT мurpaцuacu Macananapi areHTniri ax6opoT xui3Mam

1 Jung-Eun Oh, Don Kwan Kang Julia Jiwon Shing. Migration Profile of the Republic of Korea. IOM MRTC Research report Series. №1. Korea, 20111. P.8. // https://publications.iom.int/system/files/pdf/mp_korea.pdf

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2019, 7(127)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.