Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИ БОШқАРУВИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА СПОРТ МЕНЕЖМЕНТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МОДЕЛИНИ ЯРАТИШ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИ БОШқАРУВИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА СПОРТ МЕНЕЖМЕНТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МОДЕЛИНИ ЯРАТИШ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
313
30
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МЕНЕДЖМЕНТ / ИВЕНТМЕНЕДЖ МЕНТ / СПОРТИВНЫЕ МЕНЕДЖЕРЫ / ЧЕЛОВЕЧЕСКИЙ КАПИТАЛ / КОНЦЕПЦИЯ МЕНЕДЖМЕНТА / ИННОВАЦИОННқЙ МЕХАНИЗМ / МОДЕЛЬ / СТРАТЕГИЧЕСКАЯ КОНЦЕПЦИЯ / УПРАВЛЕНЧЕСКИЕ РЕШЕНИЯ / СИМБИОЗ / МОДЕЛЬ УПРАВЛЕНИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Болтабаев М.Р., Султонов Ш.Ф., Зиядуллаев К.Ш.

Ушбу мақола жисмоний тарбия ва спортни бошқаришнинг илғор услуб ва андо- заларини тадбиқ қилишга бағишланган. Унда мавзу доирасида тадқиқотнинг мақ- сад ва вазифаларидан келиб чиққан ҳолда Ўзбекистонда жисмоний тарбия ва спорт соҳасида спорт менежментининг яхлит бир тизим сифатида ривожланиш модели, унинг ўзакли асосини ташкил этувчи жисмоний тарбия ва спорт ташкилотларида оптимал бошқарув қарорларини қабул қилиш ҳамда стратегик бошқарув моделла- рининг мазмун моҳияти ўз аксини топган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОҲАСИ БОШқАРУВИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА СПОРТ МЕНЕЖМЕНТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МОДЕЛИНИ ЯРАТИШ»

Экономика и менежмент образования

УУК (УДК, UDC): 796.011:075.6

Иктисод фанлари доктори, профессор М.Р. БОЛТАБАЕВ1 Иктисод фанлари номзоди, доцент К.Ш. ЗИЯДУЛЛАЕВ1 Мустакил изланувчи Ш.Ф. СУЛТОНОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

rector@uzdjtsu.uz

УЗБЕКИСТОНДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА СПОРТ СОХДСИ БОШКДРУВИ ТИЗИМИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШДА СПОРТ МЕНЕЖМЕНТИНИ РИВОЖЛАНТИРИШ МОДЕЛИНИ ЯРАТИШ

Аннотация Annotation

Данная статья посвящена внедрению прогрессивных методов и моделей управления физической культурой и спортом. В ней в контексте темы и в рамках цели и задач исследования нашли свои отражения сущность и значение модели развития спортивного менеджмента как целостная система в сфере физической культуры и спорта, а также её основополагающих моделей принятия оптимальных управленческих решений и стратегеческого управления в организациях физической культуры и спорта.

Ключевые слова: менеджмент, ивент-менеджмент, спортивные менеджеры, человеческий капитал, концепция менеджмента, инновационной механизм, модель, стратегическая концепция, управленческие решения, симбиоз, модель управления.

Ушбу макола жисмоний тарбия ва спортни бошкаришнинг илгор услуб ва андо-заларини тадбик килишга багишланган. Унда мавзу доирасида тадкикотнинг мак-сад ва вазифаларидан келиб чиккан холда Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохасида спорт менежментининг яхлит бир тизим сифатида ривожланиш модели, унинг узакли асосини ташкил этувчи жисмоний тарбия ва спорт ташкилотларида оптимал бошкарув карорларини кабул килиш хамда стратегик бошкарув моделла-рининг мазмун мохияти уз аксини топган.

Калит сузлар: менежмент, ивент-менежмент (event-management), спорт ме-нежерлари, инсон капитали, менежмент концепцияси, инновацион механизм, модель, стратегик концепция, бошцарув царорлари, симбиоз, бошцарув модели.

This article is devoted to the introduction of advanced methods and models for managing physical culture and sports. In it, in the context of the topic and within the goals and objectives of the study, the essence and significance of the development model of sports management as an integrated system in the field of physical culture and sports, as well as its fundamental models for making optimal management decisions and strategic management in organizations of physical culture and sports, are reflected.

Keywords: management, event management, sport managers, human capital, management concept, innovative mechanism, model, strategic concept, management decisions, symbiosis, management model.

Мавзунинг долзарблиги. Мамлакатимиз Президенти Ш.М.Мирзиёев Узбекистон Республи-каси Олий Мажлис ^онунчилик палатаси ва Сена-тининг кушма мажлисидаги маърузаларида "Тармок ва худудлар рахбарларининг фаолиятини самарали ташкил этиш учун замонавий менежмент тизимига утишимиз мухимдир. Вазирлик ва сохаларнинг рах-барлари иш услубларини узгартиришлари ва маъсу-лиятни уз зиммаларига олишни урганишлари зарур. Рахбарлар ишини бахолашнинг асосий мезони булиб ахоли турмушини яхшилаш хамда халк фаровонли-гининг сифатига салбий таъсир этувчи муаммоларни хал килишга каратилган карорлар буйича янги гоя ва ташаббусларни илгари суриш булиши керак" деб таъкидлади. Спорт менежменти - бу узгарувчан ва олдиндан билиш кийин булган мухитда сохадаги бевосита ва билвосита масалаларни комплекс ечиш имкониятларини доимий излашдир. Спортда на-тижаларнинг олдиндан маълум булмаслиги унинг жозибадорлигини оширади.

Жисмоний тарбия ва спорт сохаси мамлакат рахбариятининг доимий диккат-эътиборида були-шини таъкидлаган холда инсон фаолиятининг барча жабхаларида сунгги уч йилда руй берган жиддий

узгаришлар жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги вазиятни кескин узгартириш, эскирган хамда замон талабларига жавоб бера олмайдиган бошкарув ус-лубларининг урнига халкаро тажрибаларни хисобга олган холда етакчи спорт мамлакатларидаги спортни бошкаришнинг илгор услуб ва андозаларини тадбик килишни талаб килади. Шу максадда спорт мене-жерларини камида 6 ой муддатга спорт сохасида етакчи булган мамлакатларга малакасини оширишга юбориш максадга мувофикдир.

Спортни ривожлантириш буйича Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7 феврал-даги ПФ-4947-сонли "2017-2021 йилларда Узбекис-тон Республикасини ривожлантиришнинг бешта устувор йуналиши буйича харакатлар стратегияси" тугрисидаги Фармонида, Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги П^-3 031 -сонли "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривож-лантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ^арорида, 2017 йил 15 июндаги "Узбекистон Республикасида йилкичилик ва от спортини янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги П^-3057-сонли ^арорида, 2018 йил 5 март ПФ-5368-сонли Узбекистон Республикаси Президентининг "Жисмоний тарбия ва

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№5-2020

2

Экономика и менежмент образования

спорт сохасида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги Фармонида белгиланган вазифаларни хал килиш таъкидлаб утилган.

Бугунги кунда иктисодий жихатдан ривожланган мамлакатларда жисмоний тарбия ва спорт нафакат миллат саломатлигини мустахкамлаш хамда мам-лакатни бутун дунёга танитиш воситаси булибгина колмай, балки иктисодиётнинг салмокли фойда кел-тирувчи тармогига ва шу билан бир каторда спорт индустриясига айланган.

Замонавий спорт индустрияси "тирик" ва куп киррали организм булиб, турли куламли режалар, шу жумладан тадбиркорлик фаолиятини амалга ошириш учун кенг камровли имкониятларни яратмокда. Ми-жозларнинг вакти ва маблаглари учун мавжуд жиддий ракобат спорт менежерларидан лаёкатли маркетингли фикрлашни талаб этиб, у мураккаб куп омилли бозор ва ижтимоий мухитни объектив бахолаш, стратегик максадларни куйиш, стратегияларни танлаш хамда уларни амалга оширишнинг самарали воситаларини ишлаб чикишга имкон беради.

Хозирги замон иктисодий жараёнлар ва ижтимо-ий муносабатларнинг жуда тез ва глобал равишда ахборотлашаётганлигини "боши"дан кечирмокда. Бунинг натижасида маркетинг тугрисидаги олдин-ги тасаввурлар кескин равишда узгармокда, унинг имкониятлари кенгаймокда - янги эхтиёжлар ва махсулотлар, коммуникациялар ва махсулотларни сотиш каналлари пайдо булмокда.

Юкоридаги маълумотлар шуни курсатмокдаки, мамлакатимизда хам спортнинг индустрия даража-сига етиши учун спорт менежментининг ролини ошириш ва уни такомиллаштириш мухим ахамият касб этади. Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохасида спорт менежментининг ривожланиш моде-лини тадбик килиш мавжуд муаммоларни комплекс равишда ечиш учун асос булади.

Мамлакатимизда амалга оширилаётган кенг куламли ижтимоий-иктисодий ислохотлар жисмоний тарбия ва спорт сохасининг ривожланиши учун им-кониятлар яратмокда. Аммо мамлакатимизда спорт сохасининг ривожланишида мухлислар муайян ки-зикишининг пастлиги, миллий жамоалар учун юкори даражадаги уйинчиларининг етишмаслиги, профессионал спортнинг ривожланишида иктисодий модел ва тушунчанинг йуклиги, мусобакаларнинг эфирдаги телекурсатувлари (ТВ) хукуки келишувидан келади-ган даромадларнинг мавжуд эмаслиги каби жисмоний тарбия ва спорт сохасидаги тизимли муаммолар жисмоний тарбия ва спорт миллий интеграциялашти-рилган ахборот тизимини, шу жумладан, спортчилар фаолиятини руйхатга олиш ва хисобга олиш буйича - '^кт^ро^теп", спорт мураббийларининг маълумотлар базасини таъминлаш буйича '^кт^гепег" ва Республиканинг жисмоний тарбия согломлашти-риш ва спорт иншоотларини паспортлаштиришни таъминлаш буйича - '^кт^рогйш^о^' ахборот тизимлари оркали спорт натижалари мониторинги ва ютукларни бахолаш тизимларини ташкил этиш хамда

уз навбатида жисмоний тарбия ва спорт сохасининг турли йуналишларида спорт менежменти тизимини шакллантиришни такозо этмокда.

Жисмоний тарбия ва спорт инсон фаолиятининг узига хос хусусиятли хизматлар сохасидир. Шу сабабли спорт менежменти стратегиясини ишлаб чикиш технологиясини илмий асослашда "Инсон капитали"ни урганиш жуда мухимдир. Бу иктисодий категория инсон фаолиятининг бошка сохаларига хам хосдир. Аммо жисмоний тарбия ва спорт сохасида ушбу курсатгич, яъни мураббий ва спортчиларни тайёрлаш даражаси, спортчининг жисмоний, рухий, ижтимоий ва бошка курсаткичлари, йирик мусобака-ларда уларнинг катнашиш тажрибаси ва бошкалар мухим касб этади.

Мамалакатимиз спорт ташкилотларининг ривож-ланишида мазкур муаммоларни ижобий хал килиш учун спорт менежменти доирасида жисмоний тарбия ва спорт сохасида хизматлар бозорини тулаконли шакллантириш ва ривожлантиришнинг стратегик менежмент концепцияси хамда инновацион меха-низмини шакллантириш куйидаги долзарб масала-ларнинг ечимларини топишга имкон беради:

1. Спорт ташкилотларида оптимал бошкарув карорларини кабул килиш;

2. Бозордаги брендни янада кучайтириш ва унинг таниклилигини ошириш;

3. Мустакил даромад топиш манбаларини излаш;

4. Реклама фаолияти самарадорлигини ошириш;

5. Мижозларга нисбатан алохида ёндошувни амалга ошириш;

6. Спорт ташкилотларининг имиджини яхшилаш ва ракобатбардош спорт махсулотларини ишлаб чика-риш, уларни нафакат ички истеъмол бозорига, балки ташки бозорларга хам чикариш, давлат ва хусусий мулк муштараклигида спорт менежменти стратегия-си учун зарур булган асосни яратиш, мураббийлар, спортчилар, хакамлар ва бошка спорт ташкилотлари субъектлари уюшмасининг шаклланиши, ишкибоз-лар, хомийлар, спортчиларни сотиш ва сотиб олиш, оммавий спорт, спорт бизнеси, соглом турмуш тарзи хамда спорт сохасидаги фаолиятни мувофиклашти-риш ва тартибга солиш тизимини ривожлантириш-нинг иктисодий асосларини ишлаб чикиш.

Республика худудлари буйича оммавий спортни ривожлантириш билан боглик булган спорт ташки-лотларининг молиявий мустакиллигини таъминлаш ва уларнинг равнаки учун тегишли шарт-шароитлар яратишга каратилган инновацион моделни яратиш, жисмоний тарбия ва спорт сохаси ривожланишини бахолаш услубияти асосида корпоратив максадли спорт менежменти стратегияларини аниклаш, ёш иктидорли спортчиларга булган талабни аниклаш-нинг инновацион услубиятини ишлаб чикиш ва спорт хизматларига булган талабни кондиришнинг икти-содий андозасини яратиш хамда жахон бозорларида ракобатбардошликни таъминлаш учун жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш буйича спорт менежментининг стратегик концепциясини илмий асосланган холда ишлаб чикиш спорт менежерлари-

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

3

Экономика и менежмент образования

нинг функционал вазифаларидир.

Шунингдек, спорт махсулотларининг бозорини тахлил килиш буйича "Бозорни функционал тахлил килиш модели" ишлаб чикилади. У маълум бир кор-хона спорт маркетингининг узига хос хусусиятларини хисобга олган холда уз позициясини шакллантиришга ёрдам беради. Унга мувофик спорт корхоналарининг бозор билан боглик булган функциялари туртта гурухга ажратилади: етказувчи, ишлаб чикарувчи, дистрибутор ва ритейлер.

Шуни таъкидлаш лозимки, "Базавий модель SOVATIC" (S - маркетинг субъектини аниклаш; О - маркетинг объектини аниклаш; V - маркетинг объектининг стратегик "куриш"ини шакллантириш; А - маркетингли тахлил; Т - максадни куйиш ва стра-тегияни танлаш; I - маркетинг воситаларини яратиш; С - маркетинг назоратини ташкил этиш) спорт ме-нежменти концепциясининг асосини ташкил этади, чунки унинг амалий ахамияти булиб менежмент дастурларини ишлаб чикиш хисобланади.

Ушбу моделда спорт корхоналари даромадлари манбалари тузилмасининг модели хам уз ифодасини топади. У бешта кластер (инвесторлар, карз олиш, куллаб-кувватлаш, тижоратли фаолият, спорт фаоли-яти)ни камраб олади. Ундан стратегик "кура олиш" ва маркетингнинг устувор йуналишларини танлашда фойдаланиш тавсия этилади.

Шу билан бир каторда ушбу модель спорт соха-сида узгаришлар ва ривожланишга интилувчиларга хиссиётлар ва хохиш-истаклар, мукаммаллашув, мулокат хамда ижтимоий урнига асосланган мижоз-ларнинг эхтиёжларини кондирувчи "ютук'ли спорт махсулот (хизмат)ларини яратишда амалий кумак беради. Спорт ташкилоти ва корхоналарида спорт менежменти тизимини яратиш хамда хамкорлик муносабатларини йулга куйиш буйича карорлар кабул килиш модели маълум бир вазиятли ёндошувда мухим уринни эгаллайди. Шу аснода таъкидлаш лозимки, бунда замонавий спорт менежментининг энг мухим кирралари хамда бозор муносабатлари тизими доирасида спорт ташкилоти ва корхоналари фаолиятининг баъзи масала (масалан, ишкибозлар билан ишлаш, лицензиялаш, спорт иншоотлари мар-кетинги) лари хам уз ифодасини топади.

Юкорида келтирилган спорт менежменти ён-дошувлари шаклланган институтларга мувофик ташкилий принцип буйича спорт индустриясини таркиблаштиради - мактаб, талабалар, профессионал, хаваскорлик, рекреацион спорт ва бошкалар. Бундай услуб спорт субъектлари уртасидаги муносабат-ларнинг ижтимоий тавсифини ва спорт индустри-ясига ягона комплекс сифатида караш хамда спорт менежменти стратегия ва воситаларини самарали куллашга кумак беради. Бу эса пировард натижада спорт менежментини жиддий ва кенгрок тушунишга олиб келади.

Менежментда энг мухим фундаментал масала булиб спорт менежментининг турли ташкил этувчи (компонент)ларининг синтезидан иборат булган оптимал карорлар кабул килиш хисобланади. Куп

сонли турли карорлар каторидан, аиникса, жисмонии тарбия ва спорт ташкилоти фаолиятининг дастури сифатида намоён булувчи бошкарув карорларини ажратиш мухимдир. Бошкарув карорларидан заруриИ ахборот (маълумот) ларни кидириш ва тахлил килиш хамда максад ва вазифаларни белгилаш, келишиш, тасдиклаш ва амалга ошириш тартиб-коидалари сифатида фоИдаланилади. Бошкарув карорлари бош-карув фаолиятининг махсулоти сифатида конун, фар-монлар, буИруклар, режалар ва бошка хужжатларда уз аксини топади.

Бошкарув карорлари жараён ва ходиса сифатида куйидаги схемадаги жихатлари билан тавсифланади:

Бошкарув карорларига таъсир этувчи омиллар механизми бешта кадамни камраб олади.

1. Муаммони англаш.

2. Ахборот(маълумот)ларни кидириш.

3. Турли мукобилларни таккослаш.

4. Харид килиш акти.

5. Харидни бахолаш.

Спорт бозорини бошкариш

Менежмент жисмоний тарбия ва спорт бош-карувининг яхлит тизими сифатида, энг авввло, йирик ташкилотларда, масалан, иктисодий-мо-лиявий муносабатларда булган спорт йунали-шидаги таълим муассасалари, спорт иншоотлари ва таркибига кирувчи бошка объектлари булган жисмоний тарбия ва спорт вазирлигида кулла-нилиши мумкин. Бу дивизионал ташкилотларни катор булинмалардан иборат булган ягона ту-зилма сифатида тасвирлаш мумкин. Стратегик бошкарув моделини куйидаги куринишда шакл-лантириш максадга мувофикдир.

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

L.

Экономика и менежмент образования

2-жадвал

Стратегик бошкарув модели

3-жадвал

Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохасида спорт менежментининг ривожланиш модели

■>с

Спорт фаолияти кулами буйича

Хал^аро даражада фаолият юритувчи спорт ташкилотлари

Худудий даражада фаолият юритувчи спорт ташкилотлари

Республика даражасида фаолият юритувчи спорт ташкилотлари

Вилоятлар даражасида фаолият юритувчи спорт ташкилотлари

Туман (ша^ар) даража-сида фаолият юритувчи спорт ташкилотлари

ХАЛКАРО ОЛИМПИЯ КУМИТАСИ, ХАЛКАРО СПОРТ КЛУБЛАРИ АССОЦИА-ЦИЯСИ, ОСИЁ ОЛИМПИЯ КЕНГАШИ, ХАЛКАРО АНТИДОПИНГ ТАШКИЛОТИ ВА БОШКАЛАР

ОСИЁ-ОКЕАНИЯ КУРАШ КОНФЕДЕРАЦИЯСИ,

ОСИЁ ОГИР АТЛЕТИКА ФЕДЕРАЦИЯСИ,

ОСИЁ ВОЛЕЙБОЛ ФЕДЕРАЦИЯСИ ВА БОШКАЛАР

УЗБЕКИСТОН ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ ВА СПОРТ ВАЗИРЛИГИ ВА УНИНГ ХУДУДИЙ БОШКАРМАЛАРИ УЗБЕКИСТОН ГИМНАСТИКА ФЕДЕРАЦИЯСИ, УЗБЕКИСТОН ФУТБОЛ

ФЕДЕРАЦИЯСИ, УЗБЕКИСТОН ДЗЮДО

ФЕДЕРАЦИЯСИ, УЗБЕКИСТОН БОКС ФЕДЕ-РАЦИЯСИ ВА БОШКАЛАР

ВИЛОЯТ СПОРТ БОШКАМАЛАРИ

ТУМАН (ша^ар) СПОРТ БУЛИМЛАРИ

■»с

Мулк шакли ва турлари буйича

ЧУ

К-

ДАВЛАТ

НОДАВЛАТ ВА НОТИЖОРАТ ТАШКИЛОТЛАРИ

Тижорат сотломлаштириш марказлари ва спорт клублари

Хусусий спорт клублари; Мехмонхоналар, бинолар, боглардаги; сотломлаштириш марказлари/клублари; Турли уюшмаларга тегишли клублар; Спорт клублари/корпорациялар, фирмалар, компаниялар марказлари;

Юрак-кон томир реабилитация марказлари/ клублари; Спорт ва тиббий марказлар/клублар; Хаваскор ва профессионал спорт клублари; Ахолига психологик хизмат курсатиш марказлари; Психологик ташхис марказлари; Реабилитация марказлари.

Узбекистон жисмоний тарбия ва спорт вазирлиги ва унинг худудий бошкармалари; Олий спорт махорати мактаблари, ихтисослаштирилган олимпия захиралари мактаб интернатлари; спорт турлари буйича ихтисослаштирилган давлат мактаб-интернатлари; спорт турлари буйича ихтисослаштирилган болалар-усмирлар спорт мактаблари; болалар усмирлар спорт мактаблари;

Узбекистон Республикаси Миллий Олимпия кумитаси ва унинг тегишли булимлари спорт Федерациялари ва ассоциациялари

о сч о сч

Ю

О!

го

£ о о.

СО

СПОРТ МЕНЕЖЕРЛАРИ БОШКАРУВ ТИЗИМИДА УЗИГА ХОС ПРИНЦИПЛАР, УСУЛЛАР, ЁНДОШУВЛАР ВА ИННОВАЦИОН ТЕХНОЛОГИЯЛАРНИ КУЛЛАШ КОБИЛИЯТИНИ САФАРБАР ЭТГАН ХОЛДА ДАВЛАТ ВА ХУСУСИЙ СЕКТОР ШЕРИКЛИГИДА ТАШКИЛ ЭТИЛГАН ОБЪЕКТЛАРДА ЖИСМОНИЙ ТАРБИЯ ВА _СПОРТ МЕНЕЖМЕНТИНИНГ СУБЪЕКТЛАРИ СИФАТИДА ФАОЛИЯТ КУРСАТАДИЛАР._

>

>

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

>

>

>

>

№5-2020 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Хулоса килиб шуни таъкидлаш керакки,

мамлакатимизда спортни индустрия даражасига кутаришда спорт менежментининг ролини оширган холда уни такомиллаштириб бориш мухим ахамият касб этади. Узбекистонда жисмоний тарбия ва спорт сохасида спорт менежментининг ривожланиш моде-лини тадбик килиш сохадаги мавжуд муаммо ва дол-зарб масалаларни комплекс равишда ечиш учун асос булади. Унинг максадли узагини мамлакатимизда худудлар кесимида оммавий спортни ривожланти-риш билан боглик булган спорт ташкилотларининг молиявий мустакиллигини таъминлаш ва уларнинг истикболли равнаки учун тегишли шарт-шароитлари-ни яратишга каратилган инновацион моделни яратиш, жисмоний тарбия ва спорт сохасининг ривожлани-шини бахолаш услубиятини шакллантириш асосида корпоратив максадли спорт менежменти стратегия-

Экономика и менежмент образования

ларини аниклаш, ёш иктидорли спортчиларга булган талабни аниклашнинг инновацион услубиятини ишлаб чикиш, спорт хизматларига булган талабни кондиришнинг иктисодий андозасини яратиш хамда жахон бозорларида ракобатбардошликни таъминлаш-га каратилган "Жисмоний тарбия ва спортни ривож-лантириш буйича спорт менежментининг стратегик концепцияси" ташкил этади.

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 5 мартдаги «Жисмоний тарбия ва спорт сохдсида давлат бошкаруви тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари туфисида» ПФ-5368-сон Фармони.

2. Экономические и социальные аспекты развития спортивных услуг: Монография /Под.ред. Н.А. Восколович -М.: ТЕИС, 2012. - 144 с.

3. European Sport Management Quarterly. Vol. 3. - n. 3 - September 2003.

4. www.sportportal.uz

УУК (УДК, UDC): 796.077.5

Мустакил изланувчи А.Б. ХАСАНОВ1

'Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт

университети,

Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

a.xasanov@minsport.uz

ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ ВА СПОРТ МУТАХАССИСЛАРИ МАЛАКАСИНИ БЕЛГИЛОВЧИ МЕЗОНЛАР

Аннотация

Annotation

В данной статье исследуются критерии определения квалификации специалистов по физической культуре и спорту. Также обосновывается роль и значение критериев в развитии квалификации специалистов.

Ключевые слова: физическая культура, спорт, квалификация, специалист, критерии, процесс подготовки спортсменов, семейное положение спортсменов, социальная среда спортсменов.

Ушбу ма^олада жисмоний тарбия ва спорт мутахассислари малакасини белгиловчи мезонлар урганилган. Шунингдек, мутахассислар малакасини ривожлантиришда мезонларнинг урни ва а^амияти асослаб берилган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, малака, мутахассис, мезон, машгулотларга тайёргарлик жараёни, спортчиларни оилавий полати, спортчилар ижтимоий му^ити.

This article examines the criteria for determining the qualifications of specialists in physical culture and sports. The role and significance of criteria in the development of professional skills is also justified.

Key words: physical culture, sport, qualification, specialist, criteria, training process of athletes, marital status of athletes, social environment of athletes.

О

<N

0

^

LO

01

F

о

Q.

CO

Мавзунининг долзарблиги. XXI асрга келиб жисмоний тарбия билан шугулланиш кишилар хаёти-нинг ажралмас кисмига айланди. Спорт соглом авлодни вояга етказиш, ёшларни маънавиятли килиб тарбиялаш, хар томонлама етук инсонлар булишлари учун кумакла-шиш воситаларидан бири эканлигини барча миллатлар, барча давлатлар англаб етмокдалар.

Спортнинг вазифалари факатгина мусобакалашиш, беллашиш, ракобатлашиш билангина чегараланиб кол-масдан, инсоннинг комил булишига, унинг жисмоний ва маънавий дунёкарашининг ривожланишига ёрдам берадиган самарали омиллардан бири булиб бормокда. Бу жараёнда спорт мутахассисларининг функциялари алохида уринга эга. Спорт мутахассислари бу - "тан-лаган спорт тури ёки спорт турлари билан мунтазам шугулланадиган, доимо узининг спорт махоратини

ошириб борадиган ва спорт тадбирларида катнашадиган жисмоний шахс" дир [1].

Хар бир мамлакатнинг максаду-интилишлари, эз-гу-орзу умидларидан бири - бу ахолининг соглигини мустахкамлаш, усиб келаётган ёш авлодни бир-бирига нисбатан мехр-мухаббатли ва албатта уз урнида ватанга, халкига, ватан мудофаасига керакли мард, жасур йи-гит-кизлар этиб тарбиялашдан иборат. Спорт шахснинг хар томонлама ривожланишига махсус тарзда таъсир курсатади, хаётий куникма ва малакаларнинг шакл-ланишига ёрдам беради, маънавий, ахлокий ва аклий усишига, шахснинг мардлик, ирода, рухий тетиклик каби хусусиятларини чиниктиришга кумаклашади, ин-сонларда узаро хурмат, дустлик, иноклик хиссиётларини тарбиялайди, узаро ёрдам, олийжаноблик, халоллик, байналмилаллик рухи ва бошкалар спортнинг энг

6

e-mail: fan_sportga@uzdjtsu.uz

№5-2020

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.