Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЖАМИЯТ ҲАЁТИГА ТАЪСИРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЖАМИЯТ ҲАЁТИГА ТАЪСИРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
281
34
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АКТ / ИНТЕРНЕТ / ИЖТИМОИЙ ТАРМОқ / МОДЕРНИЗАЦИЯ / ИНФОРМАЦИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Сотиболдиев Ғ.О.

Ушбу мақолада Ўзбекистонда ижтимоий тармоқларнинг жамият маънавий, ижтимой, сиёсий ҳаётига таъсири ҳақида фикр юритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPACT OF SOCIAL NETWORKS ON PUBLIC LIFE IN UZBEKISTAN

This article discusses the impact of social networks in the spiritual, social and political life of society in Uzbekistan.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ ТАРМОҚЛАРНИНГ ЖАМИЯТ ҲАЁТИГА ТАЪСИРИ»

УДК 004

Сотиболдиев F. О.

Ижтимоий фанлар кафедраси катта уцитувчиси Наманган му^андислик-курилиш институти

УЗБЕКИСТОНДА ИЖТИМОИЙ ТАРМОЦЛАРНИНГ ЖАМИЯТ

ХДЁТИГА ТАЪСИРИ

Аннотация: Ушбу мацолада Узбекистонда ижтимоий тармоцларнинг жамият маънавий, ижтимой, сиёсий уаётига таъсири уацида фикр юритилган.

Калит сузлар: АКТ, интернет, ижтимоий тармоц, модернизация, информация.

Sotiboldiev G.O. senior lecturer department of social sciences Namangan Engineering and Construction Institute

THE IMPACT OF SOCIAL NETWORKS ON PUBLIC LIFE IN

UZBEKISTAN

Annotation: This article discusses the impact of social networks in the spiritual, social and political life of society in Uzbekistan.

Keywords: ICT, internet, social network, modernization, information.

Ахборот коммуникация технологиялари жамият тараккиётида аста-секин хукмрон булиб бораётган ахборот мухитини яратди. Ахборот фаолиятининг ривожланиши жамиятнинг ахборот муносабатларининг ривожланишини такозо этади. Бу эса, уз навбатида, жамият онгига таъсир этиб, ижтимоий онгнинг тарихий жихатдан янги информологик шаклини яратмокда. Президентимиз Ш.М.Мирзиёев таъкидлаганидек: "Бугунги кунда ахборот-коммуникация технологиялари, интернет тизимини кенг ривожлантирмасдан туриб, мамлакатимизни модернизация килиш ва янгилаш, баркарор тараккиётга эришиш хакида суз юритиш мумкин эмас"[2].

Узбекистонда 1998 йилдан 2021 йилгача булган даврда ахборот коммуникация технологияларига доир 2 та Сенат, 19 та Президент Карори, 4 та Президент фармони, 8 та Олий Мажлис Карори, 46 та Вазирлар Махкамаси Карори, 3 та Ахборот технологиялари ва коммуникацияларини ривожлантириш Вазирлиги буйруклари, интернетга оид 13 та Вазирлар Махкамаси Карори, 13 та Ахборот технологиялари ва

коммуникацияларини ривожлантириш Вазирлиги буйрукдари кабул килинди. 2022 йил 4 февралда "Интернет жахон ахборот тармогида ёшлар ва вояга етмаганлар учун миллий контентни ривожлантириш, уларнинг ижтимоий тармоклардан фойдаланиш маданияти ва зарарли ахборотдан химоя килиш масалалари юзасидан Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасига парламент сурови юбориш хакида" Сенатнинг СК-479-IV-сон карори кабул килинди. Ушбу сохага оид Карор ва фармонларни кабул килиниши бугунги куннинг долзарб вазифалари хисобланади. Мамлакатимизда интернет ва унга алокадор технологияларнинг ривожланиши унинг етакчи оммавий ахборот воситаларига, замонавий жамиятнинг барча тузилмалари фаолиятини таъминлайдиган энг мухим ахборот ресурсига, шунингдек, ташкилий ва технологик асосга айланишига олиб келди. Узбекистонга интернетнинг кириб келиши ва мамлакат ахолисининг ундан самарали фойдаланиши натижасида янги ахборот манбаларига эга булмокдалар. Пировард натижада инсонлар олаётган ахборотларни тугри ёки нотугри эканлигини асослаш мухим ахамият касб этмокда. Бугунги кунда ижтимоий тармоклар мамлакат ижтимоий-сиёсий, маданий-маърифий хаётида мухим роль уйнамокда. ХХ асрнинг охирига кадар мамлакатимизнинг ижтимоий, маданий-маърифий хаётида, асосан, бадиий китоб, газета ва журналларга кизикиш катта булган булса, бугунги кунга келиб буларнинг урнини тезкор ахборот манбаи - ижтимоий тармоклар эгаллай бошлади. "Узбекистонда "Facebook" тармогидан фойдаланувчилар 1 миллионга якинлашиб колган. Улар уртача 25-34 ёшда булиб, 65.5 фоизини эркаклар, 34.5 фоизини хотин-кизларимиз ташкил этар экан. Айни пайтда дунёда 1 млрд.лик аудиторияга эга Instagram Узбекистонда 1.586.500 нафар фойдаланувчига эга. 2.476.590лик Facebook эса мамлакатимизда 686.400 кишини бирлаштирган. 200 млн.лик Telegram - Узбекистонда 18 млн.кишига хизмат курсатмокда"[4].

Бугунги ёш авлоднинг маънавий тарбияси хакида фикр юритилганда, Президентимиз Ш.М.Мирзиёевни куйидаги фикрларини айтиб утиш жоиздир: "Хрзирги кунда мамлакатимизда китобхонлик савиясини ошириш, мутоала маданиятини юксалтиришга катта ахамият берилаётгани сизларга маълум. Лекин куплаб болаларимиз китобдан узоклашиб, куп вактини ижтимоий тармокларда утказаётгани - бу хам бор гап.

Албатта, биз интернет ва бошка замонавий ахборот манбаларининг урни ва ахамиятини инкор этмаймиз. Бугунги хаётимизни интернетсиз тасаввур килишнинг узи кийин" [3]. Жахон ахборот майдони кенгайиб бораётган бир пайтда ёшларимизнинг онгини ураб-чирмаб эмас, балки уларнинг маънавий тарбиясига алохида ургу бериб, руй бераётган вокеа ва ходисаларга уз кобигимизга уралмаган холда тугри йул курсатишимиз керак. Чунки бугунги кунда юртимизда очик ва эркин демократик жамият куриш вазифаси йулга куйилган. Шуни алохида таъкидлаб утиш лозимки,

глобаллашув жараёнида бугунги ёшларимизнинг маънавий тарбиясига карши йуналтирилган, бир карашда арзимас булиб туюладиган хабарлар хам тузатиб булмас даражада зиён келтириши мумкин. Узбекистонда интернет глобал ахборот компьютер тармогининг имкониятлари ва ролини тахлил килиш шахсий ва ижтимоий ривожланишда куйидаги ижобий натижаларни курсатади: Интернетдан узига хос "оммавий алока воситаси", улкан ахборот базаси сифатида фойдаланиш. мониторинг, илмий иш, ижодкорликни ташкил этишнинг кучли воситаси. Интернет ёрдамида жахон электрон бозори, электрон бизнес шаклланмокда. Сиёсий сохада интернет инсонни шахс сифатида бир йуналишли мафкура таъсиридан химоя килади. Интернетнинг энг ёркин хусусиятлари унинг узига хослиги, миллатлараролиги, очиклиги, чизикли булмаганлиги, мураккаблиги, интеграцияси ва универсаллигида намоён булади.

Глобал ахборот тармогининг ривожланишида юзага келадиган асосий муаммоларни куйидагича тавсифлаш мумкин: Тармокларда жойлаштирилган маълумотлар хажмини назорат килишнинг имкони йук. Турли хил маълумотлар пайдо булади, улар орасида ахлокий жихатдан салбийлари куп учрайди. Интернет инсоннинг аклий ва жисмоний кобилиятига алохида талаблар куяди, чунки бу тизимга берилиб кетиш, яъни виртуал оламга кириб келиш, реал хаётдан узоклашишга олиб келади.

Интернет жахон ахборот тармогида ёшларни ватанпарварлик рухида тарбиялашга каратилган таргибот материалларини бериб бориш, ёшларни интернетдаги турли ахборот хуружларидан химоялашга каратилган электрон шаклда ресурсларни яратиш долзарб ахамият касб этмокда. Чунки, мафкуравий тахдидлар оркали ёшларнинг карашларини узларига маъкул булган йуналишда узгартиришга, ахлоксизлик каби бузгунчи гояларни сингдиришга уринишлар булмокда. Биргина 2021 йилнинг декабрь холатига кура миллий домен худудидаги 289 та веб-сайтда (1 734 та конун бузилиш) порнография, 91 та веб-сайтда эса (363 та конун бузилиш) бехаёлик ва маънавий бузукликни таргиб килувчи холатлар аникланган булиб, 2 097 та конун бузилиши холати кайд этилган. Шунингдек, ижтимоий тармокларнинг узбек сегментида маънавий бузукликни таргиб килувчи 130 га якин гурух, сахифа ва каналлар мавжудлиги аникланган булиб, уларда 2 646 та материал (фото, видео, матнли ва бошкалар) таркатилган. Ушбу материалларнинг аксарияти «Одноклассники» (55 та гурухнинг 1 962 та материали) ва «Instagram» (60 та гурухнинг 684 та материали) ижтимоий тармокларнинг хиссасига тугри келади. 2021 йилда ахлоксизлик, бехаёликни таргиб килувчи 1 650 та веб-сайтдан мамлакат худудида фойдаланиш белгиланган тартибда чекланган. Энг оммабоп булган «Telegram» мессенжеридаги 35 та фаол каналда одоб-ахлок талабларига мос келмайдиган узбек аудиториясига каратилган 7 738 та материал мавжудлиги аникланган. Биргина «Telegram» мессенжери ва «TikTok» видеоплатформасининг Узбекистон аудиторияси учун

йуналтирилган ресурсларида фахш ёки порнографик контент оркали аудитория туплаш ва реклама хисобидан даромад топишга каратилган 7 та канал аникланган (умумий обуначилари сони — 120 721 нафар).

«Telegram» мессенжерида умумий обуначилари сони 44 479 нафар булган акидапарастлик ёки экстремистик мазмундаги виртуал 43 та ресурс мавжудлиги, худди шу мазмундаги материалларнинг таркатилиши ва таргиботи билан «TikTok» видеоплатформасида 20 та профил фаолият курсатаётгани, унинг умумий обуначилари сони 25 458 нафарни ташкил этаётгани ачинарли холатдир.

«Instagram» тармогида курол-яроглар таргиботи билан шугулланувчи 2 та сахифа мавжуд булиб, каналнинг умумий аъзолари сони 17 924 нафарни ташкил этади. [1]

Юкорида кайд этилганлардан келиб чикиб, укувчи ёшларнинг онгига зарар етказиши мумкин булган ахлоксизликни таргиб килувчи контентларга карши курашиш, диний адоватни кузгатувчи, таваккалчиликка асосланган онлайн уйинлар, тотализаторлар, оилавий кадриятларни инкор этадиган хамда жамиятда бузгунчилик гояларини таргиб этадиган веб-ресурсларни доимий равишда чеклаб бориш устувор вазифа хисобланади.

Хулоса килиб айтганда, Интернет жахон ахборот тармогида фойдаланувчиларнинг интеллектуал ва ижодий салохиятини ривожлантиришга кумаклашадиган замонавий веб-ресурсларни шакллантириш, шунингдек, ахборот маконида Узбекистоннинг тарихи, фани, маданияти ва санъатини таргиб килишни куллаб-кувватлаш борасидаги ишларни йулга куйиш, интернет ва ижтимоий тармокларда илгари сурилаётган гоя ва фикрларни мониторинг килиш, уларнинг динамикасини аниклаш, интернет жахон ахборот тармогида ёшлар ва вояга етмаганлар учун контентларни ривожлантириш, ижтимоий тармоклардан фойдаланиш маданияти ва зарарли ахборотдан химоя килиш борасидаги илгор хорижий давлатлар тажрибасини урганиш зарур.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Сенатининг 2022 йил 4 февралдаги С^-479-1У-сонли Кдрори

2. Ш. Мирзиёев Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз.Тошкент-"Узбекистон"-2017. Б-86

3. Ш. Мирзиёев Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб, янги боскичга кутарамиз.Тошкент-"Узбекистон"-2017. Б-529

4. Беруний Алимов. Ёшларнинг ижтимоий тармоклар оркали мамлакат имижини оширишдаги роли. http://beruniyalimov.uz/archives/705

5. Аллаяров Отабек Эркинович. Узбекистон баркарор тараккиётини таъминлашда интернет технологияларидан самарали фойдаланиш механизмлари Сиёсий фанлар буйича фалсафа доктори (phd) диссертацияси автореферати Тошкент-2019 йил Б-17

6. Шайдуллаев Н. Обеспечение информационно-психологической безопасности в открытых информационных системах //Теория и практика современной науки. - 2017. - №. 4. - С. 909-912.

7. Shaydullayev N. Formation of intellectual culture in youth-demand of period //Экономика и социум. - 2020. - №. 5-1. - С. 140-142.

8. Мухиддинова Х. Г. Информация как средство психологического воздействия //Теория и практика современной науки. - 2017. - №. 4. - С. 625-628.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.