Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОНДА ҚАЙТА СУҒУРТА БОЗОРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ'

ЎЗБЕКИСТОНДА ҚАЙТА СУҒУРТА БОЗОРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
253
68
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
қайта суғурта / суғурта мажбурияти / тўлов қобилияти / ўз маблағлари манбаси / суғурта тўловлари / оферта / цедент. / перестрахование / страховое обязательство / платежеспособность / собственный капитал / страховая выплата / оферта / цедент.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — Маврулова Нилуфар Абдухалиловна

Мақолада суғурта операцияларининг самарали амалга оширилиши суғурталовчиларнинг барқарор фаолият натижаларини таъминлаши ва бунда қайта суғурталаш амалиётидан унумли фойдаланишнинг долзарб аҳамият касб этиши баён этилган. Шунингдек Ўзбекистонда қайта суғурта бозорини жадал ривожлантиришнинг устувор йўналишлари белгиланган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ПРИОРИТЕТНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И УСКОРЕННОГО РАЗВИТИЯ ПЕРЕСТРАХОВОЧНОГО РЫНКА УЗБЕКИСТАНА

В статье изложена эффективная реализация страховых операций, обеспечивающих стабильные результаты деятельности страховщиков, и актуальное значение использования практики перестрахования. Также определены приоритетные направления ускоренного развития рынка перестрахования в Узбекистане.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОНДА ҚАЙТА СУҒУРТА БОЗОРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР ЙЎНАЛИШЛАРИ»

Маврулова Нилуфар Абдухалиловна,

Тошкент молия институти "CyFypTa ва пенсия иши" кафедраси катта укитувчиси, иктисод фанлари буйича фалсафа доктори (PhD)

УЗБЕКИСТОНДА КАЙТА cyfypTA БОЗОРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАРИ

УДК: 368

МАВРУЛОВА Н.А. УЗБЕКИСТОНДА КАЙТА СУГУРТА БОЗОРИНИ ШАКЛЛАНТИРИШ ВА ЖАДАЛ РИВОЖЛАНТИРИШНИНГ УСТУВОР ЙУНАЛИШЛАРИ

Маколада сyFyрта операцияларининг самарали амалга оширилиши сyFyрталовчиларнинг баркарор фаолият натижаларини таъминлаши ва бyнда кайта сyFyрталаш амалиётидан унумли фойдаланиш-нинг долзарб ах,амият касб этиши баён этилган. Шунингдек Узбекистонда кайта сугурта бозорини жадал ривожлантиришнинг устувор йуналишлари белгиланган.

Таянч иборалар: кайта сугурта, сугурта мажбурияти, тулов кобилияти, уз маблаFлари манбаси, сyFyрта туловлари, оферта, цедент.

МАВРУЛОВА Н.А. ПРИОРИТЕТНЫЕ НАПРАВЛЕНИЯ ФОРМИРОВАНИЯ И УСКОРЕННОГО РАЗВИТИЯ ПЕРЕСТРАХОВОЧНОГО РЫНКА УЗБЕКИСТАНА

В статье изложена эффективная реализация страховых операций, обеспечивающих стабильные результаты деятельности страховщиков, и актуальное значение использования практики перестрахования. Также определены приоритетные направления ускоренного развития рынка перестрахования в Узбекистане.

Ключевые слова: перестрахование, страховое обязательство, платежеспособность, собственный капитал, страховая выплата, оферта, цедент.

MAVRULOVA N.А. PRIORITY DIRECTIONS FOR THE FORMATION AND ACCELERATION OF THE REINSURANCE MARKET OF UZBEKISTAN DEVELOPMENT

There is stated in the article the effective implementation of insurance operations will provide stable results for the activities of insurers, while the effective implementation of reinsurance practices is relevant. Also, priority areas for the boost development of the reinsurance market in Uzbekistan were defined. Keywords: reinsurance, insurance liability, solvency, equity capital, offer, assignor.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

Кириш.

Кайта суFурта ,ар кандай суFурта компания-сининг молиявий баркарорлигини таъминлашда му,им омил сифатида эътироф этилади. Мазкур амалиёт компанияларга жуда катта ва олдиндан куриб булмайдиган рискларни кабул килиш имко-нини беради. Кайта суFуртанинг максади суFурта компаниясининг молиявий баркарорлигини ва суFурта операцияларининг рентабеллигини таъминловчи мувозанатли сугурта портфе-лини яратишдир. Демак, кайта сугурта нафакат сугурталовчиларни, балки сугурталанган йирик объектларни ,ам молиявий йукотишлардан ,имоя килади, шу билан бирга давлатга сугурта фаоли-ятини амалга оширганлик буйича соликларнинг келиб тушишини кафолатлайди. Кайта сугуртанинг асосий функцияси булиб рискни трансформация-лаш ва сугурта мажбуриятларини бир неча ком-паниялар уртасида таксимлашга эришилади.

Илмий моцияти.

Кайта сугурта масалалари мамлакатимиздаги, шунингдек катор халкаро ва даврий нашрларда куриб чикилган. Етакчи хорижий ва МДХ мам-лакатлари олимларидан К.Пфайффер, Д.Бланд, Г.В.Чернова, Ю.Т.Ахвледиани, А.А.Федорова, И.Т.Балабанов, А.И.Балабанов1, мамлакати-миз олим ва мутахассисларидан Х.М.Шеннаев, С.Э.Ширинов, И.Х.Абдурахмонов, С.А.Умаров2 кабилар кайта сугурта со,аси ва Узбекистонда сугурта бозорининг долзарб масалалари ,амда кисман халкаро сугурта бозорида амалга оши-риладиган кайта сугурта операциялари буйича муайян тадкикот ишларини олиб боришган.

Мазкур маколада Узбекистонда фаолият юритувчи сугурта компанияларининг тулов кобилиятини ошириш максадида кайта сугурта

1 Кристоф Пфайффер. Введение в перестрахование. Учебник. Кельнское перестраховочное общество, представительство в Москве, - М.: Анкил, 2000. - 155 с.; Дэвид Бланд. Страхование: принципы и практика. Учебник. -М.: Финансы и статистика, 1998. - 192 с.; Чернова Г.В. Страхование: экономика, организация, управление. Учебник. - М.: Экономика, 2010. - 751 с.; Ахвледиани Ю.Т. Страхование. Учебник. - М.: ЮНИТИ, 2010. - 415 с.; Федорова Т.А. Страхование. Учебник. -М.: Магистр, 2009. - 1006 с.; Балабанов И.Т., Балабанов А.И. Страхование. Учебник. - СПб.: Питер, 2002. - 256 с.

2 Шеннаев Х.М., Ширинов С.Э. Кайта сугурта. - Т.: Ик,тисод-Молия, 2009. - 87 б.; Абдурахмонов И.Х. Сугурта назарияси ва амалиёти. Ук,ув кулланма. -Т.: Ик,тисод-Молия, 2018. - 415 б.; Умаров С.А. Иктисодиётни модернизация к,илиш шароитида Узбекистонда сугурта фаолияти ривожланишини бошк,ариш. Ик,т.ф.д.дисс... - Т.: 2012. - 384 б.

механизмини фаол куллаши борасидаги илмий изланишлар натижалари ёритилган. Изланиш-лар натижасида сугурта рискларини минимал-лаштириш оркали компанияларнинг молиявий баркарорлигини таъминлаш, шунингдек Узбекистонда кайта сугурта бозорини ривожлан-тириш йуналишлари белгиланган.

Тацлил ва натижалар.

Иктисодиётни модернизациялаш шароитида ишлаб чикаришнинг узлуксизлигини таъминлаш ва а,олини турли нохуш ,одисалардан ,имоялашда сугуртанинг урни бекиёс. Мазкур со,а иктисодиётнинг баркарор ривожланишида му,им дастак вазифасини бажарган ,олда мулк-чиликнинг барча шаклларини табиий офатлар-дан саклашда ва хилма-хил фалокатлар натижасида инсониятга етказилган зарарларни коплашда моддий жи,атдан куллаб-кувватлайди. Шу нуктаи назардан, сугурта компаниялари миллий ик,тисодиёт ,амда ижтимоий со,анинг баркарор ривожланишини таъминлаш борасида мамлакат молия тизимининг асосий таркибий кисмларидан бири ,исобланади. Сугурта компаниялари мижоз-лар таклиф этадиган рискларни кабул килар экан, у буйича белгиланган мажбурият ,ажми компа-ниянинг молиявий имкониятларига мос булиши жуда му,им. Сугурта объектларига етказилган зарар ,ажмини тулик коплаш учун сугурталовчи туловга лаёкатли ,амда молиявий баркарор булиши талаб этилади. Бирок, сугурталовчи фао-лиятида шундай вазиятлар буладики, сугурта объ-екти буйича белгиланган мажбурият ,ажми ком-паниянинг молиявий имкониятларидан юкори келади ва бундай объектни зиммасида колдириши тулов кобилиятининг ёмонлашишини келти-риб чикаради. Бунда кайта сугурта механизми сугурталовчининг молиявий баркарорлигини ,амда тулов кобилиятини таъминлашнинг мак,бул йуналиши булиб ,исобланади. Сугурталовчи рискнинг уз молиявий имкониятларидан ортик кисмини к,айта сугурталовчиларга бериб уз компаниясининг молиявий баркарорлигини таъмин-лайди.

Компания томонидан кабул килинган маж-буриятлар буйича жавобгарликнинг икки томон уртасида таксимланиши ,амда юзага келган зарарларни коплашда кайта сугурталовчининг ишти-рок этиши кайта сугуртанинг асосий иктисодий мо,иятини ташкил килади. Иктисодчи олим В.К.Райхер иктисодий концепцияга асосланиб шуни таъкидлайдики, кайта сугуртада ,еч кандай

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

1-расм. Кайта суfуртани амалга ошириш жараёни1.

1-жадвал. Узбекистан суFурта ва кайта суFурта бозори курсаткичлари2

Курсат-кичлар Йиллар:

2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018

Жами сутурта мукофотлари (млрд. сум) 212,1 285,9 326,3 439,1 551,5 692,6 927,5 1635,2

Жами кайта сутурта мукофотлари (млрд. сум) 55,8 58,2 61,6 60 71,9 99,8 137 168

Кайта сутурта мукофотларининг жами сутурта мукофотларидаги улуши (фоизда) 26,3 20,4 18,9 13,7 13,0 14,4 14,8 10,3

янги суFурта фонди яратилмайди, факат мавжуд сугурта фондлари муайян тартибда боFланади ва мувофиклаштирилади3. В.К.Райхер фикрлари кайта сугуртанинг иктисодий мо,иятига нисба-тан тула асосланган, чунки кайта суFурта опера-цияларини амалга оширишда сугурталанувчилар маблаглари ,исобига кушимча сугурта фондлари шакллантирилмайди, факат яратилган ва мавжуд сугурта фондини кайта таксимлаш механизми яра-тилади (1-расм).

Шуни таъкидлаш лозимки, сугурталовчи олинган рискни кайта сугуртага бериш истаги х,акида суFурталанувчига маълумот беришга мажбур эмас. Кайта сугурта буйича тузилган шартномага карамай, сугурталовчи э,тимол тутилаётган зарарни тула ,ажмда коплаш учун суFурталанувчи олдида жавобгар булиб колади, кайта сугурталовчи учун у бевосита сугурталовчи

1 Мавжуд маълумотлар асосида муаллиф томонидан ишлаб чикилган.

2 http://www.mf.uz - Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг расмий сайти маълумотлари асосида муаллиф томонидан ишланган.

3 Абрамов В.Ю. Перестрахование как разновидность страхования. Особенности заключения договоров перестрахования. // Юридическая и правовая работа в страховании. - М., 2005. №3

,исобланади. Куйида Узбекистон сугурта ва кайта сугурта бозорлари курсаткичларининг 2011-2018 йиллардаги динамикаси келтирилган (1-жадвал).

Бугунги кунда мамлакатда фаолият юритаётган сугурта компаниялари катта объектларни тулик сугуртавий ,имоялаш имкониятига эга эмас. Баъзи объектлар буйича сугурта мажбуриятининг кат-талиги ва сугурта компанияларининг капиталла-шув даражасининг пастлиги туфайли мах,аллий сугурталовчиларнинг тулов кобилияти уларнинг сугурта рискларини тула коплай олмайди. Бун-дай объектлар сифатида Навоий кон-металлургия заводи, "Узтрансгаз" АК, "Лукойл оверсиз саплай энд трединг", Олмалик кон-металлургия комби-нати, "Узбекистон темир йуллари" АЖ каби йирик иктисодиёт корхоналарини мисол тарикасида кел-тириш мумкин. Уларни суFуртавий х,имоялашда давлат томонидан куллаб-кувватлаш мух,им ах,амият касб этади. Шу нуктаи назардан, мамлакатда давлат кайта сугурта ташкилотини ташкил этиш зарурати пайдо булади ва у оркали мах,аллий сугурталовчиларнинг молиявий баркарорлигини таъминлашга эришилади.

Узбекистон географик жойлашувига кура сейс-мик ,удуд булишига карамай, талафотли рисклар-нинг жуда кам содир булиши туфайли мамлакат иктисодиёти ва ижтимоий тизимига катта хавф

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

солмайди. Шунга к,арамай эх,тимолий cyfypTa объ-ектларининг тулик суFуртавий химоя билан таъ-минланиши мухим хисобланади. Сугурта ком-паниялари узининг тулов кобилияти ва молия-вий баркарорлигини саклаш максадида уз моли-явий имкониятларидан ортик мажбуриятни кабул кила олмайди, демак у кайта суFурта механиз-мидан фойдаланишига туFри келади. Хозирда йирик кийматга эга объектларнинг салмокли кисми хорижий суFурта бозорларида иккиламчи жойлаштирилмокда.

Маълумки, сунгги йилларда хукумат томони-дан иктисодиётнинг барча сохаларига жиддий эътибор каратилмокда, танкидий урганилмокда ва ислохотлар амалга оширилмокда, албатта, бу бежис эмас. Боиси, иктисодиётнинг барча буFини бир-бирини тулдирган холда хизмат курсатади ва бир буFиннинг узида юз берадиган узилишлар ёки ривожланишдан ортда колиши унинг бошк,а буFинларига хам салбий таъсир курсатади, нати-жада иктисодий ночорлик юзага келади.

Шу уринда айтиш жоизки, мамлака-тимизда суFурта сохаси шу кунга кадар кам эътибор каратилган соха эди, буни сохадаги конунчиликнинг такомиллашма-гани, суFурталовчиларнинг тулов кобилиятига куйилган талабларнинг бир неча йиллардан буён узгаришсиз к,олганлиги каби курсаткичлар билан изохлаш мумкин.

Давлатимиз рахбарининг ташаббуси билан 2019 йил сугурта сохасида чукур ислохотлар даври булди, десак муболаFа булмайди. Жум-ладан, Узбекистан Республикаси Президенти-нинг 2019 йил 2 августдаги "Узбекистан Респу-бликасининг сурурта бозорини ислох килиш ва унинг жадал ривожланишини таъминлаш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-4412-сонли Карори кабул килинди. Унинг асосий максади бугунги кунда сурурта тизимида ривожланишсиз колаётган мухим жихатларни урганиш ва уларга мос чора-тадбирлар мажмуини ишлаб чикишдан иборат эди. Дархак,ик,ат, мазкур карор мамлакат суFурта бозорини изчил ривожлантиришда мухим дастак булди. Жумладан, кайта суFурта бозорини туб-дан ислох килиш ва унинг салохиятини оширишга каратилган вазифалар белгиланди. 2019 йил 1 октябрдан бошлаб барча кайта суFурталовчилар суFурта мажбуриятларини кайта суFурталаш учун хорижий сурурта ташкилотларига беришдан аввал бериладиган суFурта мажбуриятларининг камида 50 фоизи микдорида кайта суFурталаш буйича

офертани (кайта суFурталаш шартномаларини тузиш таклифларини) мамлакат худудида кайта суFурталаш фаолиятини амалга ошириш хукукига эга булган сурурта ташкилотларига юбориши шарт этиб белгиланди1.

Бирок, бизнинг назаримизда бу тартиб Узбекистан кайта суFурта бозорига куп хам мос келмайди. Сабаби, бугунги кунда халкаро суFурта бозорларига берилаётган мажбуриятлар хажми жуда катта булиб, унинг 50 фоизини ички бозорда уни саклаб колиш учун жуда катта суFурта салохияти талаб этилади. Яна шуни хам таъкид-лаш мухимки, биз тахлил килаётган рискларни кисмларга булган холда ички кайта суFурта бозорида саклаб колса хам булади, аммо куму-лятив ёки талофатли рисклар содир буладиган такдирда, катта кийматга эга объектларнинг бир нечтасини суFурталаган кайта суFурталовчиларда тулов кобилиятини йукотиш эхтимоллиги юзага келиши мумкин.

СуFурта тизими ривожланган давлатлар таж-рибасида кайта суFуртадан фойдаланилганлик даражаси юкори, буни жами суFурта мукофот-лари хажмида кайта суFурта мукофотларининг 40-45 фоиз улушга эгалиги билан изохлаш мумкин2 ва аксарият давлатларда суFурталовчилар узини молиявий химоялаш максадида кайта суFуртанинг облигаторли шаклини куллашни маъкул курадилар. Шу уринда "облигаторли кайта суFурта килиш" тушунчасига изох беришни максадга мувофик, деб хисоблаймиз. Облигатор кайта сурурта — кайта сурурта килишнинг шундай шаклики, унда кайта суFурта килдирувчи кайта суFурталовчи билан тузган кайта суFурта килиш шартномаси шартларига кура, ушбу шартнома таъсир доирасига кирувчи асосий сурурта шартно-малари буйича рискларни кайта суFурталовчига беришга, кайта суFурталовчи эса ушбу рискларни кабул килишга мажбурдир.

Облигаторли кайта суFурта битими махаллий кайта суFурта билан кушимча равишда шуFулланувчи компаниялар билан хам тузилиши мумкин. Бунда маълум бир суFурта турлари тан-ланади, масалан, курилиш-монтаж рисклари

1 Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил

2 августдаги "Узбекистон Республикасининг сурурта бозорини ислох килиш ва унинг жадал ривожланишини таъминлаш чора-тадбирлари туррисида"ги ПК-4412-сонли Карори. - https://www.lex.uz/docs/4459802 (Электрон манба. 2020 иил 7 мартда мурожаат этилган).

2 Манба: Aon's Analytics Division in Reinsurance Solutions маълумотлари.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

2-жадвал1

600 млн. сумдан 4 млрд. сумгача булган шартномалар

Курилиш-монтаж рисклари сутуртаси Юк сутуртаси Мол-мулк сутуртаси

Сумма Мукофот Сумма Мукофот Сумма Мукофот

3-жадвал2

4 млрд. сумдан 20 млрд. сумгача булган шартномалар

Курилиш-монтаж рисклари сутуртаси Юк сутуртаси Мол-мулк сутуртаси

Сумма Мукофот Сумма Мукофот Сумма Мукофот

суFуртаси, мол-мулк сугуртаси ва юк сугуртаси. Мазкур суFурта турлари буйича тузилган барча шартномалар буйича компания мажбуриятла-рининг маълум бир кисми кайта суFурталовчига автоматик тарзда утказилади. Компания обли-гаторли битимда кайта сугуртанинг х,ар иккала турини куллаши мумкин: нисбий ва нонисбий кайта сугурта турлари. Нисбий кайта сугурта кулланилганда мажбуриятлар туFридан-туFри сугурталовчи билан кайта сугурталовчи уртасида маълум фоизларда булинади, суFурта мукофот-лари ва сугурта копламаларини тулашда х,ам худди шу нисбатга амал килинади. Нонисбий облигаторли кайта сугуртада эса суFурталовчи узининг маълум чегарасини урнатади ва кабул килинган мажбуриятларнинг шу чегарадан ошган кисми кайта суFурталовчига автоматик тарзда утади. Сугурта х,одисаси руй бериши натижасида курилган зарарларни таксимлашда х,ам шу чегара асос булади. Бундай чегара сугурта компаниясида икки ёки уч боскичда (кичик х,ажмли мажбуриятлар ва катта х,ажмли мажбуриятлар буйича) бел-гиланиши мумкин (2 ва 3-жадваллар). 12

Бундай облигаторли битим тузилганда 600 млн. сумдан ортик мажбуриятлар кайта сугурталовчи компанияга утказилади ва у шу микдордан ошган зарар суммасини коплаб беради.

Мазкур шартнома буйича эса катта х,ажмга эга булган объектлар сугурталанади ва компа-ниянинг узида колдирган улуши 4 млрд. сумни ташкил этади. Облигаторли кайта сугурта бити-мини тузишнинг куйидаги афзалликлари мавжуд:

- рискни кайта сугуртага утказиш билан боFл и к харажатлар камаяди;

- шартномада бир вактнинг узида бир неча кайта сугурталовчилар катнашиши мумкин;

1 Муаллиф ишланмаси.

2 Муаллиф ишланмаси.

- узида колдирадиган улушни мустакил бел-гилайди;

- сугурта компаниясини банкротликдан х,имоя килади.

СуFурталовчиларнинг молиявий баркарор-лигини таъминлаш максадида мах,аллий, шунинг-дек хорижий кайта сугурталовчи компания-лар билан облигаторли кайта сугурта бити-мини тузиши максадга мувофик. Мазкур тад-бирнинг амалиётга жорий этилиши натижасида компания зарарлари (мажбуриятлари)нинг икки томон уртасида таксимланиши оркали молиявий баркарорликни саклаб колишга, шунинг-дек кайта суFурта хизматларини импорт килиш х,ажмини камайтиришга эришилади. Мах,аллий компаниялар билан бундай битимнинг тузилиши кайта сугурта мукофотларининг ички бозорда таксимланиши ва сакланиб колишини таъмин-ласа, хорижий компаниялар билан х,амкорлик уларнинг сугурта мажбуриятларини жалб килиш оркали кирувчи кайта сугурта окимини вужудга келтиради.

Хулоса ва таклифлар.

Узбекистонда кайта суFурта бозорини шак-ллантириш ва жадал ривожлантириш борасида куйидаги хулосалар шакллантирилди х,амда илмий таклиф ва амалий тавсиялар берилди:

1. Кайта сугурта механизми компанияларга уз молиявий имкониятларидан юкори булган рисклар буйича туFридан-туFри суFурта шартно-маларини тузиш оркали сугурталаш салох,иятини оширишга имкон беради. Мазкур механизм ёрда-мида сугурта компанияси х,ар кандай ташки омил-лар (зарарлиликнинг тасодифий узгариши, тало-фатларнинг руй бериши, кумуляцияли талофат-лар натижасидаги зарарлар)дан катъий назар уз фаолиятида керакли мувозанатни саклаб туришга кодир булади. Шундай килиб, кайта сугурта сугурта компаниясининг уз фаолиятини

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

кенгайтириши, бозорда уз урнига эга булиши ва салохиятини оширишида молиявий жихатдан куллаб-кувватлайди.

2. Узбекистонда кайта сугурталаш билан шугулланувчи компаниялар ички бозордаги катта рискларнинг иккиламчи жойлаштирилишида асо-сий субъект сифатида намоён булади, шу билан бир каторда мамлакатда кайта сугуртага ихти-сослашган сугурта компаниясини ташкил этиш зарурати тугилади. Кайта суFурталашни профессионал даражада олиб боришнинг куйидаги афзалликлари мавжуд, биринчидан, ихтисосла-шув мижозларнинг ишончи ва к,изик,ишини оши-ради, иккинчидан хориждан кайта суFурта хиз-матларини импорт килиш хажмини камайтиради, бу эса миллий валютанинг четга чикиб кетиши-дан химоялайди.

3. Сугурта бозоридаги мавжуд ракобат мухитида тарифларни ошириш оркали молиявий баркарорликни яхшилаш имкониятлари-нинг йуклиги сугурта компанияларини молиявий ресурсларни самарали харакатлантириш, жумладан рискларни танлаш ва ташхислаш, кайта сугурталаш стратегиясини ривожлантириш оркали ички захираларни шакллантиришга ундайди. Шу жихатдан ишда кайта сугуртанинг компаниялар молиявий баркарорлигини оширишдаги роли аникланган. Мазкур тизимдан фойдаланиш сугурта компанияларининг уз молиявий мажбу-риятларини бажармаслик хавфини бир неча компаниялар уртасида таксимлаш оркали сезиларли даражада камайтириш имконини беради.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 2 августдаги "Узбекистан Респу-бликасининг сугурта бозорини ислох килиш ва унинг жадал ривожланишини таъминлаш чора-тадбирлари туFрисида"ги ПК-4412-сонли Карори. - https://www.lex.uz/docs/4459802 (Электрон манба. 2020 йил 7 мартда мурожаат этилган).

2. Абдурахмонов И.Х. Сугурта назарияси ва амалиёти. Укув кулланма. - Т.: "Иктисод-Молия", 2018. 378-б.

3. Абрамов В.Ю. Перестрахование как разновидность страхования. Особенности заключения договоров перестрахования. // Юридическая и правовая работа в страховании. - М., 2005. №3

4. Ахвледиани Ю.Т. Страхование. Учебник. - М.: ЮНИТИ, 2010. с. 415

5. Балабанов И.Т., Балабанов А.И. Страхование. Учебник. - СПб.: "Питер", 2002. с. 187

6. Бланд Д. Страхование: принципы и практика. Учебник. - М.: "Финансы и статистика», 1998. - 192 с.

7. Пфайффер К. Введение в перестрахование. Учебник. Кельнское перестраховочное общество, представительство в Москве. - М.: "Анкил», 2000. с. 55.

8. Умаров С.А. Иктисодиётни модернизация килиш шароитида Узбекистонда сугурта фаолияти ривожланишини бошкариш. Икт. ф. д. дисс. - Т.: 2012. 118-б.

9. Федорова Т.А. Страхование. Учебник. - М.: "Магистр", 2009. с. 860

10. Чернова Г.В. Страхование: экономика, организация, управление. Учебник. - М.: "Экономика», 2010. с. 249

11. Шеннаев Х.М., Ширинов С.Э. Кайта суFурта. - Т.: "Иктисод-Молия", 2009. 10-б.

12. http://www.mf.uz - Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг расмий сайти.

ИКТИСОД ВА МОЛИЯ / ЭКОНОМИКА И ФИНАНСЫ 2020, 1(133)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.