Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТАЁТГАН ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ҲОЛАТИ ВА УНГА ТАЪСИР ҚИЛУВЧИ ОМИЛЛАР ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТАЁТГАН ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ҲОЛАТИ ВА УНГА ТАЪСИР ҚИЛУВЧИ ОМИЛЛАР ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
114
19
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
эркин иқтисодий зоналар / дирекция / веб-сайтлар / кенг ёритиш / хорижий инвестициялар / такомиллаштириш / маълумотлар очиқлиги. / free economic zones / directorate / websites / broad coverage / foreign investment / improvement / information openness.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — I. Ataismatov

Ушбу мақолада Ўзбекистон Республикасида фаолият юритаётган эркин иқтисодий зоналарни бошқаришнинг ҳолати ва унга таъсир қилувчи омиллар таҳлили жорий ҳолати кўриб чиқилди. ЭИЗларни жозибадорлигини янада ошириш ва маълумотлар очиқлигини таъминлаш мақсадида инвесторларга кенг имкониятлар яратиш орқали ЭИЗлар фаолиятининг янада жонлантириш бўйича таклифлар ишлаб чиқилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

ANALYSIS OF THE STATE OF MANAGEMENT OF FREE ECONOMIC ZONES OPERATING IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AND THE FACTORS AFFECTING IT

In this article, the current state of the management of free economic zones operating in the Republic of Uzbekistan and the analysis of factors influencing it were considered. In order to further increase the attractiveness of SEZs and to ensure the openness of information, proposals were developed for further revitalization of SEZ activities by creating wide opportunities for investors.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТАЁТГАН ЭРКИН ИҚТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИ БОШҚАРИШНИНГ ҲОЛАТИ ВА УНГА ТАЪСИР ҚИЛУВЧИ ОМИЛЛАР ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

УЗБЕКИСТОН РЕСПУБЛИКАСИДА ФАОЛИЯТ ЮРИТАЁТГАН ЭРКИН ИЦТИСОДИЙ ЗОНАЛАРНИ БОШЦАРИШНИНГ ^ОЛАТИ ВА УНГА ТАЪСИР ЦИЛУВЧИ ОМИЛЛАР ТА^ЛИЛ ЦИЛИШ Атаисматов Икболжон Зумратжонович

Бизнес ва тадбиркорлик олий мактаби МВА-Бизнесни бошкариш йуналиши

магистранти https://doi.org/10.5281/zenodo.7225669

Аннотация. Ушбу мацолада Узбекистон Республикасида фаолият юритаётган эркин ицтисодий зоналарни бошцаришнинг уолати ва унга таъсир цилувчи омиллар таулили жорий уолати куриб чицилди. ЭИЗларни жозибадорлигини янада ошириш ва маълумотлар очицлигини таъминлаш мацсадида инвесторларга кенг имкониятлар яратиш орцали ЭИЗлар фаолиятининг янада жонлантириш буйича таклифлар ишлаб чицилди.

Калит сузлар: эркин ицтисодий зоналар, дирекция, веб-сайтлар, кенг ёритиш, хорижий инвестициялар, такомиллаштириш, маълумотлар очицлиги.

АНАЛИЗ СОСТОЯНИЯ УПРАВЛЕНИЯ СВОБОДНЫМИ

ЭКОНОМИЧЕСКИМИ ЗОНАМИ, ДЕЙСТВУЮЩИМИ В РЕСПУБЛИКЕ УЗБЕКИСТАН, И ФАКТОРОВ, ВЛИЯЮЩИХ НА НЕГО

Аннотация. В данной статье были рассмотрены современное состояние управления свободными экономическими зонами, действующими в Республике Узбекистан, и анализ факторов, влияющих на него. В целях дальнейшего повышения привлекательности ОЭЗ и обеспечения открытости информации были разработаны предложения по дальнейшей активизации деятельности ОЭЗ путем создания широких возможностей для инвесторов.

Ключевые слова: свободные экономические зоны, дирекция, сайты, широкий охват, иностранные инвестиции, совершенствование, информационная открытость.

ANALYSIS OF THE STATE OF MANAGEMENT OF FREE ECONOMIC ZONES OPERATING IN THE REPUBLIC OF UZBEKISTAN AND THE FACTORS

AFFECTING IT

Abstract. In this article, the current state of the management of free economic zones operating in the Republic of Uzbekistan and the analysis of factors influencing it were considered. In order to further increase the attractiveness of SEZs and to ensure the openness of information, proposals were developed for further revitalization of SEZ activities by creating wide opportunities for investors.

Key words: free economic zones, directorate, websites, broad coverage, foreign investment, improvement, information openness.

КИРИШ

Мамлакатимиз мустакил тараккиёт йулига утган даврдан бошлаб ижтимоий-иктисодий сиёсатни амалга оширишда давлат рахбари ва хукумат томонидан хар томонлама чукур уйланган тизимли ислохотлар боскичма-боскич амалга оширилмокда. Миллий иктисодиётни ислох килиш борасида ташки савдо, солик ва молия сиёсатини либераллаштириш, тадбиркорликни куллаб-кувватлаш ва хусусий мулк дахлсизлигини

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

кафолатлаш, кишлок хужалиги махсулотларини чукур кайта ишлашни ташкил этиш хамда худудларни жадал ривожлантиришни таъминлаш буйича таъсирчан чоралар курилди.

Иктисодиётни эркинлаштириш ва модернизациялаш, энг аввало, тугридан-тугри инвестицияларни жалб килиш буйича кулай шарт-шароитлар яратиш хар кандай давлат учун кечиктириб булмайдиган масала хисобланади. Бундай вазифаларни амалга оширишда эркин иктисодий зоналарнинг урни гоятда мухимдир.

Миллий иктисодиётни ривожлантиришда Эркин иктисодий зоналарни ташкил этиш ва уни бошкариш мухим тадбирлардан бири булиб хисобланади. Узбекистон эркин иктисодий зоналарни бошкариш органларини янада такомиллаштириш максадида Узбекистон Республикаси Президентининг 2018 йил 21 декабр санасида «Эркин иктисодий зоналар фаолиятини мувофиклаштириш ва бошкарув тизимини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисидаги» ПФ-5600-сон фармони кабул килинди.

Узбекистон Республикаси Президентининг юкоридаги фармонига асосан мамлакатимизда эркин иктисодий зоналар фаолиятини тартибга солувчи конунчилик базаси шакллантирилди, маъмурий функцияларни номарказлаштириш хамда ^оракалпогистон Республикаси, вилоятлар ва Тошкент шахридаги эркин иктисодий зоналар ва кичик саноат зоналарининг маъмурий кенгашлари ваколатларини кенгайтириш оркали уларнинг фаолиятини бошкариш механизми соддалаштирилди. Ушбу фармонга кура эркин иктисодий зоналарни бошкарув ваколати маъмурий кенгаш ва эркин иктисодий зоналарнинг дирекцияси хисобланади. Маъмурий кенгашнинг бошкариш функциясига эркин иктисодий зоналарни бошкаришга оид аник вазифаларни хал этишга каратилган бир турдаги ишлар ишлар мажмуи тушунилади. Бунда, маъмурий кенгаш эркин иктисодий зоналарни фаолиятини маъмурий жихатдан бошкариш, мувофиклаштириш ва давлат йули билан тартибга солиш, шунингдек, алохида хукукий тартибга риоя этилишини назорат килиш, инвестиция лойихаларини танлаш хамда уларни эркин иктисодий зоналар худудида амалга ошириш учун жойлаштириш буйича карор кабул килиш, эркин иктисодий зоналарни самарали фаолиятини ташкил этиш, дирекцияларини шакллантириш буйича комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш, Эркин иктисодий зоналарни ривожлантиришнинг урта муддатли ва узок муддатли дастурларини ишлаб чикиш вазифаларини амалга оширади. Эркин иктисодий зонанинг чегаралари Узбекистон Республикасининг маъмурий-худудий бирлиги (туман, шахар, шахардаги туман) чегарасига тугри келган такдирда, Маъмурий кенгаш раисининг вазифаларини ижро этиш тегишли хоким зиммасига юкланади.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Жадвал. Маъмурий кенгаш ваколатлари

Эркин иктисодий зона дирекцияси давлат унитар корхонаси тезкор бошкарув учун узига берилган давлат мулки булган мулк базасида давлат унитар корхонаси шаклида ташкил этилган тижорат ташкилоти хисобланади, у узига бириктилган мулкка нисбатан, конунда белгиланган доирада, уз фаолияти максадларига, мулкдор (ёки унинг топшириги билан- у томонидан масъул этиб тайинланган давлат органи-муассис) топширикларига мувофик эгалик килиш, фойдаланиш ва тасарруф этиш хукукини амалга оширади.

Эркин иктисодий зона дирекцияси тузилмаси

Эркин иктисодий зоналар дирекцияси алохида хукукий тартиботнинг амал килишини таъминлаш, дирекция худудида жойлашган инвесторлар мажбуриятлари лозим даражада бажарилиши устидан назоратни амалга ошириш, эркин иктисодий зоналар ривожлантириш дастури амалга оширилишини таъминлаш, эркин иктисодий зоналар худудида хужалик фаолияти катнашчиларини руйхатдан утказиш вазифаларини бажаради.

ТАДЦЩОТ МЕТОДИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Эркин иктисодий зоналарни бошкарув самарадорлигини тулик холда киймат курсаткичлари билан улчаб булмайди. Чунки ижобий узгаришлар нафакат уша минтакада, балки кушни минтакаларда хам содир булади. Эркин иктисодий зоналар нафакат уз майдонига, балки зона атрофидаги минтакаларга капитал маблаглар ва хорижий валюталар окимини ошириш йули билан ижтимоий-иктисодий самара келтиради. Эркин иктисодий зоналарни ташкил этиш мамлакат учун яхши самара хам беради, яъни миллий иктисодиётга юкори малакали мехнат ресурслари келади, замонавий технологиялар, ноу-хаулар, ишлаб чикаришни ташкил этиш ва бошкариш тажрибаси олиб келинади хамда махаллий кадрларга ургатилади. Эркин иктисодий зоналар маркетинг самарасини беради, яъни зонада яхши ишни ташкил эта олган корхоналар(фирмалар) мамлакатнинг колган корхоналари учун ишни ташкил этишда урнак булади. Эркин иктисодий зоналарда хукумат томонидан куйиладиган тусикларни камайтириш йули хам ишлаб чикариш самарадорлигига ижобий таъсир килади. Бу эса мамлакатда иктисодиётни либераллаштириш жараёнини тезлашишига ёрдам беради.

Эркин иктисодий зоналарлар устунлигининг яна бир жихати илгор технологияларнинг берилиши (таркалиш)дир. У бевосита, билвосита ва ракобат самараларини беради.

- бевосита самара - бу эркин иктисодий зоналардаги корхоналарнинг янги технология туфайли замонавий, ракобатбардош, сифатли, арзон товарлар ишлаб чикаришларидир;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- ракобат самараси - бу янги технологияга утган корхоналар зона ичида ва зонадан ташкари фирмалар уртасида ракобатни кучайтириб юборади, бунинг натижасида фирмаларни илгор технологияларни куллашга, янги технологиялар яратиш учун илмий тадкикотлар килишга мажбур килади.

Эркин иктисодий зоналар бандлик даражасини ошириш йули билан хам мамлакат иктисодиётига ижтимоий-иктисодий самара келтиради. Эркин иктисодий зоналарнинг самарадорлиги, биринчи навбатда, уни барпо этиш сиёсатининг, яъни зонал сиёсатнинг пухта ишлаб чикилганлигига хамда бу сиёсатни кетма-кетликда, тугри амалга ошира билишга богликдир. Эркин иктисодий зоналар фаолияти самарадорлиги, унинг фаолиятини хукукий жихатдан сифатли таьминланганлигига хам боглик. Шунинг учун эркин иктисодий зоналар фаолияти самарадорлигини оширмокчи булсак, унинг талабларига жавоб берадиган норматив хукукий базани яратиш зарурдир. Эркин иктисодий зоналарнинг яшовчанлиги ва самарадорлиги унда жойлаштирилган корхоналарнинг ишлаб чикариш хажмига хамда бу корхоналарнинг бир -бирига хамкор була олиш даражасига боглик. Чунки буларсиз эркин иктисодий зоналарнинг узига хос иктисодий механизми ишлаб кетиш имконига эга булмайди. ТАДЦЩОТ НАТИЖАСИ

Бир-бирига унча боглик булмаган, кам сонли корхоналар одатда, эркин иктисодий зоналарга етарли самара бера олмайди. Агар зонага четда жойлашган корхоналар жалб килинса, унда хужалик юритишнинг икки тури - зонал ва махаллий турлари шаклланади. Бу эса зонани бошкаришни мураккаблаштириб юборади.

Эркин иктисодий зоналар бошкарув самарадорлигига таъсир этувчи куйидаги омилларнинг хисобга олиниши лозим:

- эркин иктисодий зоналар учун жой танлашда окилона ёндашув (танланган майдонда инвестициявий хамкорликни олиб бориш учун объектив шароитларнинг мавжудлиги);

- имтиёз ва кулайликлар тизимини яратишда хорижий инвесторлар манфаатини хар томонлама хисобга олиш;

- кабул килувчи мамлакатда кулай инвестиция мухитини саклаш кафолатининг мавжудлиги;

- эркин иктисодий зоналар зарурий ва ишчи инфратузилмасининг мавжудлиги ёки уни яратиш учун молиялаштириш имконининг борлиги;

- зона маъмурий бошкарув тизимининг самаралилиги ва ута мослашувчанлиги.

Эркин иктисодий зоналар фаолиятида куп учрайдиган омиллар к,иссий тах,лили

№ Куп учрайдиган омиллар Таъсир натижаси Х,озирги кундаги >;олатни циёсий бахрлаш (3-коницарли, 4-яхши, S-аъло даража ^исобланади)

Навоий Ангрен Жиззах

1. Жой танлашда окилона ёндашув Ма>;аллий ресурслардан окилона фойдаланилиши 4 5 4

2. Хорижий инвесторлар манфаатини ^имоялаш тизими Манфаатдорлик даражаси 4 4 4

3. 1^улай инвестицион му>;ит Инвесторлар оцими даражаси 4 5 4

4. Зарурий ва ишчи инфратузилманинг мавжудлиги Инфратузилманинг ^олати 4 4 3

5. Маъмурий бошк,арув тизимининг мослашувчанлиги Намунали бошк,арув тизимини яратиш 3 3 3

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Эркин иктисодий зоналар фаолиятида куп учрайдиган омилар киёсий тахлилидан шуни куриш мумкинки маъмурий бошкарув тизимининг мослашувчанлиги коникарли эмас ва бошкрув самарадорлигини оширишда инсон фактори купрок рол уйнашини куришимиз муцмкун булмокда. МУ^ОКАМА

Умуман олганда, жахон тажрибаси шуни курсатадики, эркин иктисодий зоналар фаолияти уз окибатига караб турлича булиши мумкин. Уларнинг самарадорлиги эса эркин иктисодий зоналар учун жойни тугри танлаш, йуналишни тугри танлаш, сиёсий, иктисодий, географик ва бошка турли омилларни хисобга олиш, хориждан инвестиция ва технологияни жалб кила билиш, ташки иктисодий фаолиятни жадаллаштира олишга боглик. Эркин иктисодий зоналарни ташкил этишнинг самарадорлиги эркин иктисодий зоналарни ташкил этишдан кузланган аник бир максадни куйилганлиги, имтиёзлар тизими кай даражада, кай тарзда танланганлигига хам боглик. ^уйилган максадларнинг куплиги ва ноаниклиги асоссиз равишда имтиёзлар фаолиятнинг барча шаклларига таркалишига, охир-окибатда зона ишида хеч кандай самара бермасликка олиб келади.

Та\пил ^илаётган эркин иктисодий зоналарда яратилган шарт-шароитларнинг _киёсий таушли (2017 -2021 йилдаги х,олат юзасидан )_

№ Эркин иктисодий зоналардаги шарт -шароитлар Навоий эиз "Ангрен" ЭИЗ "Жиззах" ЭИЗ Уртача

1 Мамлакатдаги сиёсий баркарорлик даражаси. 5 5 5 S

2 Хорижий ва миллим инвесторларнинг фаолиятини paföa^aHTMpyBHM ва >;уцукларини кафолатловчи пухта ишлаб чицилган конуний асосларнинг мавжудлиги, умумий цулай инвестициявий му^ит. 3 4 3 3,3

3 К,улай табиий-географик жойлашув. 4 5 4 4,3

4 Ривожланган инфратузилма (ишлаб чицариш, тижорат). 5 5 4 4,6

5 К,улай ицтисодий коньюктура. 5 5 5 5

6 faMxyp ва мослашувчан бошцариш тизими. 4 4 3 3,6

Изох: (5) - хозирги пайтда эркин иктисодий зоналарида ушбу шарт-шароит муваффакиятли ишлайди.

(4) - хозирги пайтда эркин иктисодий зоналарида ушбу шарт-шароит муваффакияти паст ишламокда.

(3) - хозирги пайтда эркин иктисодий зоналарида ушбу шарт-шароит муваффакиятсиз ишламокда.

Тахлиллар натижасида "Навоий" эркин иктисодий зонаси (НЭИЗ) фаолияти самарадорлигини куйидаги мезон курсаткичларга караб бахолаш мумкин деган хулосага келдик:

- хорижий капиталнинг окими, шу жумладан зонада фаолият олиб бораётган кушма корхоналар сони;

- мамлакат товарлар импортига килинадиган харажатнинг камайиши;

- ишлаб чикаришнинг умумий хажмида экспорт махсулотнинг хиссаси;

- фаолиятнинг янги турларига ихтисослашуви, шу жумладан зонада хизмат курсатишнинг ривожланиши;

- таъминотнинг яхшиланиши, хизмат курсатишнинг ривожланиши;

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

- янги яратилган иш жойлари, зонада бандлик даражасининг усиши.

Аммо, эркин иктисодий зоналар фаолиятини иктисодий натижаларининг барчасини аник хисоблаб булмайди, уларнинг айримлари вакт жихатдан кечикади ёки чузилади. Бундай натижалар билвосита натижалар ёки самара дейилади, уларга куйидаги мезон-курсаткичларни киритиш мумкин:

-янги технологиялар билан танишишнинг осонлашуви;

-хужалик фаолиятини ташкил этиш ва бошкаришнинг янги усулларини эгаллаш;

-мамлакатнинг экспорт базасини кенгайтириш;

-янги тармокларнинг яратилиши;

-минтакавий номутаносибликни бартараф этилиши;

- кадрлар салохиятини саклаш ва ривожлантириш (бошка минтакалар ва хориждан мутахассисларни жалб килиш, фирмалараро миграция ва хоказо).

Узбекистонда эркин иктисодий зоналар бошкарув органларини самарали фаолиятни амалга оширганлиги натижасида 2020 йил якунига кадар фаолият курсатаётган ЭИЗ худудларида умумий киймати 487,4 млн долларга тенг булган 128 та лойиха амалга оширилди. Шундан 162,1 млн долларни тугридан-тугри хорижий инвестициялар ташкил этади. Лойихалар замонавий иссикхоналар куриш (204,7 млн долларлик 62 та лойиха), курилиш материаллари ишлаб чикариш (140 млн долларлик 18 та лойиха), кимё ва нефть-кимё саноати (50,6 млн долларлик 13 та лойиха), озик-овкат саноати (15,9 млн долларлик 10 та лойиха), тукимачилик саноати (20,1 млн долларлик 8 та лойиха), машинасозлик (6 млн долларлик 2 та лойиха), чарм-пойаббзал саноати (14,9 млн долларлик 5 та лойиха), электротехника саноати ( 13,7 млн долларлик 3 та лойиха), фармацевтика саноати (56,3 млн долларлик 6 та лойиха), мебель ва когоз ишлаб чикариш (1,1 млн долларлик 1 та лойиха) каби сохаларни камраб олди. Утган даврда эркин иктисодий зона иштирокчи корхоналар 11,9 трлн сумлик 538 турдаги саноат махсулотларини ишлаб чикариб, 257,6 млн долларлик махсулотларни экспорт килдилар, бу эса пандемиянинг салбий иктисодий окибатларига карамай, 2019 йилдаги курсаткичга нисбатан 145 фоизга ошди. Шунингдек, 186 та янги корхона эркин иктисодий зона иштирокчиси макомини олди. ЭИЗларни зарур инфратузилма билан таъминлаш уларнинг самарали ишлаши ва янги инвесторлар ва тадбиркорларни уз худудларида лойихаларни амалга оширишга жалб килишнинг асосий омили хисобланади. Шу муносабат билан, 2022 йилда мавжуд ЭИЗни мухандислик-коммуникация тармокларига улаш буйича ишларни бажариш учун 890 млрд сум ажратиш режалаштирилган.

Узбекистон Республикаси Президентнинг 2022 йил 28 январдаги "2022- 2026 йилларга мулжалланган Янги Узбекистоннинг тараккиёт стратегияси тугрисида"ги ПФ-60 сонли фармонининг Миллий иктисодиётни жадал ривожлантириш ва юкори усиш суръатларини таъминлаш йуналишида Иктисодиёт тармокларида баркарор юкори усиш суръатларини таъминлаш оркали келгуси беш йилда ахоли жон бошига ялпи ички махсулотни — 1,6 баравар ва 2030 йилга бориб ахоли жон бошига тугри келадиган даромадни 4 минг А^Ш долларидан ошириш хамда «даромади уртачадан юкори булган давлатлар» каторига кириш учун замин яратиш, Макроиктисодий баркарорликни таъминлаш ва йиллик инфляция даражасини 2023 йилгача боскичма-боскич 5 фоизгача пасайтириш, келгуси беш йилда 120 миллиард А^Ш доллари, жумладан 70 миллиард доллар хорижий инвестицияларни жалб этиш чораларини куриш максад килиб олинган.

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Эркин иктисодий зоналарни бошкаришнинг холати ва унга таъсир килувчи омиллар тахлилини амалга ошириш давомида куйидаги хулоса бериш мумкун.

Эркин иктисодий зоналарни давлат томонидан тартибга солиш самарадорлигини ошириш ва уларнинг фаолияти курсатиш шартларини узгартириш буйича бошкарув карорларини кабул килиш максадида ягона интеграл мезондан фойдаланган холда Эркин иктисодий зоналар фаолиятини комплекс бахолаш зарур. Эркин иктисодий зоналар самарадорлигини оширишда ЭИЗда фаолият юритувчи резидентларни асосий фаолияти куламини оширишни жадаллаштириш мухим хисобланади. Эркин иктисодий зоналарни бошкаришда зонада фаолият юритувчи тадбиркорлар томонидан экологик тоза ишлаб чикаришганлиги учун кушимча имтиёзлар берилиши максадга мувофик булар эди. Эркин иктисодий зоналар бошкарув тизимини самарадорлиги ва инвестицияларни жалб кишишда янад аочикрок булиши ва расмий вебсайтлари яратиш тавсия этилади. Мамлакатда ЭИЗларда тадбиркорлик фаолиятини юритмокчи булган тадбиркорлар тадбиркорлик фаолияти билан шугулланиши учун худудлар ажратишда ЭИЗ бошкарув органларни фаолиятида шаффофликни таъминлаш мамлакат иктисодиётини ривожлантиришда зарур омилдан бири булиб хисобланади.

Бундан ташкари яна бир олмилга алохида эътибор бериш лозим, эркин иктисодий зоналар фаолияти дарров ижтимоий-иктисодий самара (биринчи навбатда, ижтимоий самара) бермайди, у кандайдир вакт оралигини талаб килади. Агар эркин иктисодий зоналар мавжуд минтакаларда ишловчиларнинг иш хаклари уса бошласа, хориждан инвестиция купрок кела бошласа, ишсизлар сони камая бошласа, бозорларда товарлар купая бошласа, демак эркин иктисодий зона яхши ишламокда. Эркин иктисодий зоналар яратишда барча коидаларга, талабларга риоя килинса хамда тайёргарлик ва ташкилий ишлар бошидан пухта олиб борилса, унинг самарали ишлашига кафолат бор.

ХУЛОСА ВА ТАКЛИФЛАР

урнида таъкидлаб утиш жоизки, тахлил ва натижалар мухокомасидан келиб чикиб, мамлакатимизда ЭИЗларни веб-сайтлар оркали ёритиш ва таргибот-ташвикот ишларини амалга ошириш буйича ечимини топиш керак булган масалалар борлигини куришимиз мумкин.

Юкоридагиларни инобатга олиб, республикамизда ЭИЗларни янада такомиллаштириш максадида куйидагиларни амалга ошириш максадга мувофик деб хисоблаймиз:

Биринчидан ЭИЗларни ташкил этишнинг мустахкам хукукий асосларини ягона умумлаштирилган бир хужжат - кодексга келтириш лозим. Махсус иктисодий зоналар буйича ягона норматив хужжати оркали хорижий ва махалай тадбиркорларга ЭИЗлар конунчилик асослари билан тез ва осон танишиш хам керакли маълумотларни олган холда карорлар кабул килишга уз хисасини кушган булар эди;

Иккинчидан ЭИЗларда кулай инвестиция мухитини яратиш максадида маълум муддадгача узгармас солик, божхона ва бошка имтиёзларини конунчилик асосида кафолатланган холда такдим этиш;

Учинчидан, Узбекистон Республикаси эркин иктисодий зоналари ва кичик саноат зоналарининг ягона порталида (www.sez.gov.uz) ЭИЗлар кесимида берилган маълумотларни давлат тилидаги версияини ишлаб чикиш, хамда ЭИЗлар веб-сайтларида

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 7 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

(www.feznavoi.uz "Навоий" ЭИЗ веб-сайти) ЭИЗлар тугрисида статистик ва иктисодий маълумотлар очиклиги таъминланиши керак;

Туртинчидан, Узбекистон Республикаси эркин иктисодий зоналари ва кичик саноат зоналарининг ягона порталида (www.sez. gov.uz) берилган ишонч ракамлари доимий ишлаш ишлаш режимини жорий килиш ва ишонч ракамларга жавоб берилишини назорат олиш.

Бешинчидан, Узбекистон Республикаси эркин иктисодий зоналари ва кичик саноат зоналарининг ягона порталида (www.sez.gov.uz) мурожатлар билан ишлаш тизими буйича алохида сахифа ташкилаш хамда инвесторлар таклифини сохалар кесимида, инвеситиция микдори, амалга ошириш мудати, яратиладиган ишчи урни куринишида кабул килиш имконини берадиган форма яратиш лозим;

Бешинчидан, хорижий инвесторларни жалб килишни фаоллаштириш максадида ЭИЗларни таргибот-ташвикот килишни доимий равишда ташкил этиш, шунингдек чет мамлакатлардаги конференциялар, форумлар ва халкаро учрашувлар утказиш ва ЭИЗларни интернет сайтлари оркали кенг таргиб килиниши керак;

REFERENCES

1. ^онун (1996) Узбекистон Республикасининг "Эркин иктисодий зоналар тугрисида"ги 220-I сон.

2. ^онун (2020) Узбекистон Республикасининг "Махсус иктисодий зоналар

3. тугрисида"ги УР^-604-сон.

4. Фармон (2017) Узбекистон Республикаси Президентининг "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича харакатлар стратегияси тугрисида"ги № ПФ-4947 сон.

5. Фармон (2008) Узбекистон Республикаси Президентининг "Навоий вилоятида эркин иктисодий зона ташкил этиш тугрисида"ги фармони. № ПФ-4059 сон.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.