Научная статья на тему 'ЎЗБЕКИСТОН ПАХТА АСАЛЛАРИНИНГ ВИТАМИН ТАРКИБИ'

ЎЗБЕКИСТОН ПАХТА АСАЛЛАРИНИНГ ВИТАМИН ТАРКИБИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
48
6
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
дармондори / углевод / оқсил / микроэлемент / хўжайра / витаминлар / фолат / пантоген / аскорбин / пиридоксан / тиамин / биотин.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Н.Ф.Нурмуродова, О.С.Тураев, Б.К.Мадартов

Мақолада Ўзбекистонда етиштирилган пахта асалларининг таркибидаги дармондорилар миқдори ва у етишмаса қандай хасталикларга олиб келиши ҳамда бу витаминларнинг хосиятлари ҳақида сўз юритилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЎЗБЕКИСТОН ПАХТА АСАЛЛАРИНИНГ ВИТАМИН ТАРКИБИ»

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-134-137

УЗБЕКИСТОН ПАХТА АСАЛЛАРИНИНГ ВИТАМИН ТАРКИБИ

Н.Ф.Нурмуродова

СамВ.М.И.Т.Ф. Таянч докторанти

О.С.Тураев

Ч.П.И.Т.И асаларичилик булими мудири к.х.ф.н

Б.К.Мадартов

СамВ.М.И.Т.Ф.к.х.ф.д.профессор

АННОТАЦИЯ

Маколада Узбекистонда етиштирилган пахта асалларининг таркибидаги дармондорилар микдори ва у етишмаса кандай хасталикларга олиб келиши хамда бу витаминларнинг хосиятлари хакида суз юритилади.

Калит сузлар: дармондори, углевод, оксил, микроэлемент, хужайра, витаминлар, фолат, пантоген, аскорбин, пиридоксан, тиамин, биотин.

КИРИШ

Одамлар кадим замонлардан бошлаб турли касалликларга малкам булувчи дармондориларни табиатдан излашга харакат килганлар. Шуни айтиш керакки, дастлаб усимликларнинг шифобахшлик хусусиятлари тасодифан топилган булса хам, кейинчалик хайвонот оламидан, хусусан, урмонларда, тогу-тошларда яшовчи асалариларнинг асалидан бахраманд булиб, уларни кайта ва кайта хаётий синовлардан утгач, халк табобатида кулланила бошланган.

Инсон яшаши ва организмнинг соглом булиши учун табиатнинг ноёб неъматларидан булган асалдан ва бошка озик-овкат махсулотларидан маълум микдорда истеъмол килиб туради. Бу хаётбахш омиллар уз навбатида етарли микдорда оксиллар, углеводлар, ёглар, витаминлар, минерал тузлар, микроэлементлар ва бошка биологик фаол бирикмаларга эга булиши лозим. Бу моддаларнинг бир кисми организмдаги хужайра ва тукималарнинг таркиб топиши, шаклланиши хамда янгиланишга сарфланади. Агар инсон томонидан истеъмол этилаётган озик-овкат махсулотлари таркибига юкорида зикр этилган хаётбахш омилларнинг бирортаси булмаса ёхуд етишмаса, организмнинг катор

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-134-137

хасталикларга йуликишига шароит тугилиши мумкин.

Биз кундалик хаётимизда истеъмол килиб келаётган табиий асал ва ундан тайёрланадиган турфа хил дори-дармонлар билан бир каторда, салкин ичимликлар ёхуд асал суви куринишидаги ичимликларнинг хосиятларидан айрим кишилар бехабар булганликлари туфайли, уларнинг шифобахш хислатларини курсатиб беришга харакат килдик.

МЕТОДОЛОГИЯ

Инсон организми учун витаминлар нихоятда зарурдир. Уларнинг таъсири инсон организми фаолиятида ута мухим роль уйнайди. Агар мазкур витаминлардан биронтаси етишмаса, инсон организмида турли хасталикларнинг келиб чикишига имконият тугилади.

Худди шундай, бизлар Узбекистон шароитида тупланган турли хил табиий асалларнинг таркибида хам, куплаб витаминлар борлигини аникладик. Куйида ушбу витаминлар тугрисида, уларнинг инсон организмидаги етишмовчилиги кандай салбий окибатларга олиб келиши хусусида кискача маълумотлар келтирамиз.

В1 (тиамин) витамини организмда етишмаса паришонхотирлик руй беради, хотира пасаяди, асаблар бузилади. Бу витамин инсонларда асаб тизими фаолиятини тартибга солади, ошкозон-ичак тизими фаолиятини муътадиллаштириб, хазм жараёнига ёрдам беради, углеводлар алмашинувини тартибга солади, танада сут кислотаси хосил булишига кумаклашади, тишларни зарарланишдан саклайди, огрик колдириш хусусиятига эга. Бу дармондори гужа, ош, сули, арпа, нон, куй гушти ва бошка бир катор махсулотларда булади. Шунингдек Узбекистондаги етиштириладиган 1 кг асалда 0,04 мг гача Bi витамини мавжудлиги аникланган.

В2 (рибофлавин) витамин инсон организмида камайиб кетса, куз ёшланаверади, камконлик касаллиги келиб чикади, киши дармонсизланади, лаблари ёрилиб кетадиган булиб колади, лаблар устида ажинлар хам пайдо булади. В2 витамини углеводлар ва темир алмашинуви жараёнида иштирок

V-» Т Т ее с

этади, аллергик хасталиклардан химоялайди. У тухум, куй гушти, хамиртуриш ва пишлокда куп булади. Шунингдек Узбекистон асалларининг 1 килограмида 0,61мг гача В2 витамини борлиги аникланган.

В3 (пантотен кислотаси) витамини организмда камайиб кетса, юрак уйнайдиган булиб колади. В3 витамини тери шиллик каватларда хамда сочни

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454

Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-134-137

таркиб топишида катнашади, уларнинг меъёрида фаолият курсатишини таъминлайди. Узбекистоннинг 1 килограмм асали таркибида 1 мг гача В3-витамини мавжуд.

В6 (пиридоксин) витамин организмда камайиб кетиши натижасида инсон юраги уйнайдиган булиб колади. У арпа, нон, карам, сабзи, ковок, сузма, пишлок ва балик гуштида куп микдорда булади. Узбекистоннинг 1 килограмм асали таркибида 0,01 мг гача В6-витамини мавжуд.

ВС (Фолат кислота) витамини организмда кизил кон таначалари ва орка мия хужайралари етилишини тезлаштиради. Узбекистоннинг 1 килограмм асали таркибида 0,03-0,05 мг гача ВС витамини мавжуд.

С (аскорбин кислота) витамини инсон организми учун энг мухим витаминлардан бири хисобланади. С-витамини организмда камайиб кетса, милкларда огрик пайдо булади, бугимлар огрий бошлайди, яралар тез битмайди ва инсон чарчайдиган булиб колади. С-витамини организмда тукималар хамда пигмент алмашинувини яхшилайди, тананинг химоя кувватини оширади, капилляр эндотелий фаолиятини яхшилайди, организмни усиши ва ривожланишини жадаллаштиради, кон айланишини фаоллаштириб, суяк ва мушакларни кувватлантиради. У картошка, карам, булгор калампири, турли хил ош кукатлар, кулупнай, лимон ва апельсинда куп микдорда булади. Узбекистоннинг 1 килограмм асали таркибида энг куп, яъни 30-63 мг гача С витамини борлиги аникланган.

Шунингдек, Узбекистон асаллари таркибида биотин витамини хам мавжудлиги аникланган. Лекин у асалда жуда кам микдорда булиб, 1килограмм асал таркибида 0,0007 мг микдорни ташкил этади.

Юкорида номлари кайд этилган витаминлар инсон организмида етишмаса, турли салбий узгаришлар содир булиши мумкин. Тирноклар тушиб кетиши, буйин кисмга тез-тез чипкон чикиши, юзга яра тошиши шулар жумласидандир. Бу хасталикларда купрок асал, ёнгок, кунгабокар, каноп ёгидан фойдаланиш тавсия этилади.

Инсон организмида барча витаминларнинг уз меъёрида булишини таъминлаш учун йилнинг турли фаслида етарли микдорда асал ва асаларичилик махсулотларини истеъмол килиб туриш зарур. Шундай килинган такдирда инсон уз организмини соглом саклай олади.

Central Asian Research Journal For Interdisciplinary Studies (CARJIS)

ISSN (online): 2181-2454 Volume 2 | Issue 5 | May, 2022 | SJIF: 5,965 | UIF: 7,6 | ISRA: JIF 1.947 | Google Scholar |

www.carjis.org DOI: 10.24412/2181-2454-2022-5-134-137

ХУЛОСА

Умуман асалда куплаб инсон организми учун фойдали булган дармондарилар яъни витаминларни саклайди. Асалдаги мавжуд дармондориларнинг йигиндиси эса инсон танасининг барча аъзолари фаолиятига жуда яхши ижобий таъсир курсатади. Шу максадда Узбекистонда бугунги кунда асаларичилик сохасини ривожлантиришга жуда катта ахамият каратиб келинмокда. Бу сохани ривожлантиришда хусусий секторни ривожлантиришнинг устувор йуналишлари белгиланган.

REFERENCES

1. Усмонов М.Ф. Асалнинг хусусиятлари ва сифати. Самарканд. 1996 (Маъруза матни)

2.Тураев О.С. Чудодейственное производства пчел. Ташкент. Из-во Авиценна. 2009

3. Тураев О., Омонов О. "Бир кошик асал". Тошкент. «Мунис» нашриёти. 2014

4. Дамкович Л. И., Панченко Г.Н. Витаминный состав и бактерицидные свойства медов Карпатии. В.сб; «Продукты» пчеловодства и апитерапия. Вильнюс, 1986, стр. 30-35

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.