Научная статья на тему 'ЗАНЖАБИЛНИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ ЎРНИ'

ЗАНЖАБИЛНИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ ЎРНИ Текст научной статьи по специальности «Гуманитарные науки»

CC BY
0
0
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
эфир / экстракт / флавоноид / антиоксидант / ганглерол / шагаол / зингиберол / антимикроб / гепатопротектор. / ether / extract / flavonoid / antioxidant / ganglerol / shagaol / zingiberol / antimicrobial / hepatoprotector.

Аннотация научной статьи по Гуманитарные науки, автор научной работы — Razzakov N.A., Razzakov N.A., Aliyev L.M.

Ушбу мақола занжабилнинг бой кимёвий таркиби ва ундан халқ табобатида фойдаланиш ўринлари келтирилган. У иммун тизимини мустахкамловчи табиий восита бўлиш билан бирга, яллиғланишга қарши, табиий гепатопротектор бўлиш билан бирга, кучли антиоксидант сифатида биологик қариш жараёнини секинлаштиради.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по Гуманитарные науки , автор научной работы — Razzakov N.A., Razzakov N.A., Aliyev L.M.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

GINGER'S PLACE IN FOLK MEDICINE

This article presents the rich chemical composition of ginger and its uses in folk medicine. In addition to being a natural immune system booster, it is anti-inflammatory, a natural hepatoprotector, and slows down the biological aging process as a powerful antioxidant.

Текст научной работы на тему «ЗАНЖАБИЛНИНГ ХАЛҚ ТАБОБАТИДАГИ ЎРНИ»

Razzakov N.A. dotsent

Qo'qon unversiteti Andijon filiali

Ortikov M.M. assistent

Qo'qon unversiteti Andijon filiali

Aliyev L.M. katta o'qituvchi

Qo'qon unversiteti Andijon filiali

ЗАНЖАБИЛНИНГ ХАЛЦ ТАБОБАТИДАГИ УРНИ

Аннотация. Ушбу мацола занжабилнинг бой кимёвий таркиби ва ундан халц табобатида фойдаланиш уринлари келтирилган. У иммун тизимини мустахкамловчи табиий восита булиш билан бирга, яллигланишга царши, табиий гепатопротектор булиш билан бирга, кучли антиоксидант сифатида биологик цариш жараёнини секинлаштиради.

Калит сузлар: эфир, экстракт, флавоноид, антиоксидант, ганглерол, шагаол, зингиберол, антимикроб, гепатопротектор.

Razzakov N.A. associate professor Kokand University Andijan branch Ortikov M.M. assistant Kokand University Andijan branch Aliyev L.M. head teacher Kokand University Andijan branch

GINGER'S PLACE IN FOLK MEDICINE

Abstract. This article presents the rich chemical composition of ginger and its uses in folk medicine. In addition to being a natural immune system booster, it is anti-inflammatory, a natural hepatoprotector, and slows down the biological aging process as a powerful antioxidant.

Key words: ether, extract, flavonoid, antioxidant, ganglerol, shagaol, zingiberol, antimicrobial, hepatoprotector.

Кириш. Мaълyмки, мaмлaкaтимиздa xans; тaбобaтининг илдизи жyдa xaM чукур 6ули6, бир ^4a минг йиллaр олдин xaM aждодлaримиз xans; тaбобaти yслyблaридaн фойдaлaнгaнлиги xaкидa мaълyмотлaр бор [1].

Доривор yсимликлaр ёки xaйвон мaxсyлотлaри aсосидa тaбиий биологик фaол моддaдaрдaн тaйёрлaнгaн шифобaxш озик-овкдт кУшилмaдaрини илм-фaн ютyкдaригa aсослaнгaн xолдa янги тyрлaрини олиш xозирги зaмоннинг энг мyxим тaлaблaридaн бири xисоблaнaди [2]. Шу мaксaддa, нaвбaтдaги доривор Усимлик Ba yлaрнинг тaркибини Ургaниш aсносидa, xans; тaбобaтидa жyдa узок йиллaрдaн бери кУллaнилиб келинaётгaн шифобaxш зaнжaбил yсимлигигa тyxтaлдик.

Занжабил (Инбирь, Zingiber) - бу доривор усимликнинг тaриxи жyдa-жyдa к^дим зaмонлaргa бориб тaкaдaди.У куп йиллик утсимон усимлик булиб, ^ник^, унинг ер остки кисми кyплaб биологик фaол моддaдaргa бой бyлгaнлигидaн, зaнжaбил жyдa xa^ кaттa xaжмдaги термевтик фaолликкa эгaдир.Бaрчa доривор yсимликдaр кдтори зaнжaбилнинг xaм шифобaxшлик xyсyсияти, унинг кимёвий тaркибигa богликдир.

Кимёвий таркиби. Зaнжaбил тaркибидa эфир мойи 1-4% ни тaшкил килиб, 100 дaн ортик компонентлaр, aсосaн сесквитерпенлaр (умумий микдорнинг 50%), а - зингиберен вa ß- зингиберен, кyркyменлaр, ß-сесквифелвндрен, ß-бисaболен, а - вa ß- фaрнезен, зингиберол вa бошк&тар. Оз микдордa илдизпоягa xaрaктерли xид берaдигaн монотерпенлaр -герaниол (9%), линолоол (1%), борнеол, герaнaд, герaниaцетaт, изоборнеоллaр xa^ мaвжyд. Бyндaн тaшкaри aдьдегидлaр, спиртлaр, кетонлaр вa aлкaнлaр тyтaди [3].

Зaнжaбил тaркибидa aсосий биологик фaол бирикмaдaр сифaтидa эфир мойлaри вa фенол aсосидaги бирикмaлaр, xyсyсaн гaнглероллaр вa шaгaоллaр, ята оргaник кислотaдaр (оксaдaт, кaxрaбо, олмa), yглеводлaр (ксилозa, глюкозa, лaктозa, мaлтозa), полисaxaридлaр xaмдa ошловчи моддaдaрдир [4]. Зaнжaбил кучли aнтиоксидaнт вa тинчлвнтирувчи (седaтив) тaъсиргa эгa, иммунитет тизимини мyстaxкaмлaйди, бaктериялaрнинг кyпaйишигa тускинлик катоди, кон aйлaнишини рaFбaтлaнтирaди. Унинг aнтиоксидaнт фaоллиги тaркибигa киритилгaн фенол бирикмaлaри булмиш рутин вa 6-гингерол билaн боFлик [5].

Зaнжaбилни xans; тaбобaтидa ишлaтилиш yринлaрини 2 гa булиш мумкин:

Зиравор сифатида кулланиши. Шлрк вa Европa xaдкдaри ошxонaсидa кунлик зaрyрий мевa вa сaбзaвотлaр ^би доривор yсимликлaр оргaнлaридaн тaйёрлaнaгaн кукунсимон зирaвор aрaдaшмaси xa^ сaкдaнaди. Yma зирaворлaр тaркибигa эътибор кдлинсa, yлaр суюк тaомлaр учун бошкд вa куюк тaомлaр учун эсa бошкaчa тaркибгa эгa бyлaди.Аммо зaнжaбил xaр икки xил тaомлaргa кУшилaдигaн зирaворлaр aрaдaшмaсигa тaркибигa кирaди. Шлркдй xaдкдaрдa зaнжaбил томири кукунининг узини

хам таомларга хам доривор, хам хуш таъм берувчи компонент сифатида кушилади. Араблар хуш куриб ичадиган "араб кахваси" занжабилсиз тайёрланмайди.

> Даволаш максадларида. Занжабилдан жуду-жуда куп касалликларда даволовчи табиий восита сифатида фойдаланиш мумкин.Уларнинг ичидан энг мухимларини санаб утамиз;

> Иммуностимулятор сифатида

> Оздирувчи восита. Занжабил моддалар алмашинуви жараёнини тезлатади шунинг учун танада йиллар мобайнида тупланган ёг катламларни ёкилиши (ишлатилиши)га олиб келганлиги сабабли оздирувчи восита сифатида кулланилади. Утказилган суров натижаларига кура, мижозларнинг 23% кисми оздирувчи табиий восита сифатида занжабилдан фойдаланиш афзал деб билади [6].

> ^он тозаловчи. ^оннинг куюклашиши яъни тромбоцитларнинг агрегациясини, конда глюкоза микдорини ва холестерин микдорини камайтиради, кон босимини пасайтиради [3].

> Кишиларнинг жинсий хаёт фаолиятида андроген [7] ва эстроген [8] активлигини оширади.

> Антимикроб таъсири. Занжабил таркибидаги 6-,8-,10-гингероллар in vivo (хужайра ичида) Mycobacterium avium ва M.tuberculosesлар яна бир катор бактерия хамда замбуругларга карши антимикроб таъсирини курсатади [9].

> Онкологик касалликларда. Занжабил таркибидаги биологик фаол моддаларнинг рак хужайраларига нисбатан терапевтик таъсирга эканлиги аникланган [10].

> Антиоксидант сифатида. Занжабил илдизи спиртли экстрактининг антиоксидантлик хусусиятини "ионол" синтетик препаратга нисбатан таккосланганда, занжабил табиий воситаси юкорида юкори антиоксидант табиати борлиги аникланган [11].

Хулоса. Занжабил илдизидан курук кукун холида ёки спиртли экстракт тарзида шамоллаш, камконлик, эркаклик кувватини ошириш, аёллар жинсий гормонлар секрециясини жадаллаштиришда. Моддалар алмашинуви натижасида хосил булиб, кариш жараёнини тезлаштирувчи эркин радиккаллар карши восита сифатида [12-15], бетартиб овкатланиш ва гиподинамика натижасида келиб чикадиган семизликка бархам бериш, шамоллаш ёки кимёвий препаратлар натижасида келиб чикадиган тукималардаги яллигланишга карши, иммунитетни оширувчи, жигар хужайраларини кайта тикловчи ва бошка бир канча касалликларда фойдаланиш мумкин.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. И.Р.Аскаров "Сирли табобат" Тошкент "Фан ва технологиялар нашриёт-матбаа уйи" 2021. 5 б.

2. И.Р.Аскаров "Табобат комуси" Тошкент "Мумтоз суз" 2019 й,596 б.

3. Надер Алаа, Диссертация "Разработка твердых лекарственных форм экстракта имбиря лекарственного", Москва, 2017, 14б

4. О.Ю.Щепочкина, Н.Б.Демина, А.А.Жогова и др, " Определение биологически активных веществ в сухом экстракте имбиря лекарственного (Zingiber officinale Roscoe).", " Разработка и регистрация лекарственных средств", 2015; 2: 160-166,

5. Д.В.Ключникова, Л.Р.Рамазанова " Использование имбирного

корня в технологии кисломолочного продукта", "Технические науки "|, Май 2015, 67-68б

6.В.Овсепян, Т.Мартиросян, "Использование имбиря и куркумы в лечебно-профилактических целях", "Евразийский Союз Ученых ", 4(73), 2020,58б

7. Kamtchouing P., et al,"Evaluation of androgenic activity of Zingiber officinale and Pentadiplandra brazzeana in male rats", " Asian J", Androl, 2002. №4(4). P. 299-301

8. Hiba Ali Hasan, et al, "Chemical composition and antimicrobial activity of the crude extracts isolated from Zingiber officinale by different solvents",// Pharmaceutica Analytica Acta. 2012. № 3.

9.Umeh S.O., B.N. Emelugo, E.E. Bassey, S.C.Nwobi and J.N. Achufusi "Investigation of the anti-microbial and analgesic activities of crude ethanolic extract of ginger (Zingiber officinale) rhizome", "International Journal of Agriculture and Biosciences". 2013. № 2(3). Р.132-135.

10. Rahman S., Salehin F., Iqbal A. In vitro antioxidant and anticancer activity of young Zingiber officinale against human breast carcinoma cell lines// BMC Complementary and Alternative Medicine. 2011. Vol. 11. Pp. 76-83.

11.Т.А.Мишарина, Е.С.Алинкина, Л.Д.Фаткуллина, " Оценка антирадикальных свойств компонентов корня имбиря", "Химия растительноги сирья", 2013, №1, 183 с

12. Аскаров, И. Р., & Раззаков, Н. А. (2023). GINKGO BILOBANING FLAVONOID TARKIBI. Журнал химии товаров и народной медицины, 2(3), 166-173.

13. Askarov, I. R., & Razzakov, N. A. (2023). GINKGO BILOBANING KIMYOVIY TARKIBI VA XALQ TABOBATIDA QO 'LLANILISHI. Journal of Chemistry of Goods and Traditional Medicine, 2(3), 108-117.

14. Раззаков, Н. А., & Аскаров, И. Р. (2023). VALERIANANING XALQ TABOBATIDAGI O 'RNI. Журнал химии товаров и народной медицины, 2(3), 124-130.

15. Аскаров, И. Р., & Раззаков, Н. А. (2023). LAVANDA VA UNING XALQ TABOBATIDA QO 'LLANILISHI. Журнал химии товаров и народной медицины, 2(2), 134-141.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.