Научная статья на тему 'Замонавий таълимда узлуксиз малака ошириш тизими'

Замонавий таълимда узлуксиз малака ошириш тизими Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
772
91
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
модернизациялашган таълим шароити / ўқув-тарбия жараёнини педагогик инновациялар ёрдамида бошқариш / кафолатланган натижа / педагогик омиллар / узлуксиз малака ошириш тизими / жамоавий ҳамкорлик / замонавий педагогик назариялар / инновациялар / таълим технологиялари / касбий-ижодий / ижтимоий фаоллик / ғоявий-сиёсий етуклик. / modern educational system / modernization of training process / skills / qualification / uninterrupted and to complete training / pedagogic innovation.

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Боймуродова Г. Т.

Мазкур мақолада модернизациялашган таълим шароитида ишлашга тайёрлаш масаласи бугунги кунда узлуксиз малака ошириш тизимининг долзарб муаммоларидан бири эканлиги, ўқитувчиларни замонавий педагогик назариялар, инновациялар, таълим технологиялари билан қуроллантириш узлуксиз малака ошириш тизими олдида турган муҳим вазифалиги таъкидлаб ўтилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

SYSTEM OF CONSTANT PROFESSIONAL QUALIFICATION GROWTH

The article discusses the issues of preliminary training of teachers in modernization of training process as the most actual task. From that point of view are considered necessity of their qualification growth, providing them modern pedagogical theories, as equipping them with innovational pedagogical technologies.

Текст научной работы на тему «Замонавий таълимда узлуксиз малака ошириш тизими»

Боймуродова Г.Т.,

Тошкент вилояти педагог кадрларни кайта тайёрлаш ва малакасини ошириш институти доценти, педагогика фанлари номзоди

БОЙМУРОДОВА г.Т. ЗАМОНАВИИ ТАЪЛИМДА УЗЛУКСИЗ МАЛАКА ОШИРИШ ТИЗИМИ

Мазкур маколада модернизациялашган таълим шароитида ишлашга тайёрлаш масаласи бугунги кунда узлуксиз малака ошириш тизимининг долзарб муаммоларидан бири эканлиги, укитувчиларни замонавий педагогик назариялар, инновациялар, таълим технологиялари билан куроллантириш узлуксиз малака ошириш тизими олдида турган мухим вазифалиги таъкидлаб утилган.

Таянч иборалар: модернизациялашган таълим шароити, укув-тарбия жараёнини педагогик инновациялар ёрдамида бошкариш, кафолатланган натижа, педагогик омиллар, узлуксиз малака ошириш тизими, жамоавий хамкорлик, замонавий педагогик назариялар, инновациялар, таълим технологиялари, касбий-ижодий, ижтимоий фаоллик, Fоявий-сиёсий етуклик.

БАЙМУРАДОВА Г.Т. СИСТЕМА НЕПРЕРЫВНОГО ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАНИИ

В данной статье подготовка преподавателей к работе в условиях модернизации учебного процесса рассматривается как наиболее актуальная задача. С этой позиции обсуждаются вопросы повышения квалификации учителей, снабжения их современной педагогической теорией и вооружения инновационными технологиями.

Ключевые слова: модернизация условий образования, управление учебно-воспитательным процессом с помощью педагогических инноваций, гарантированный результат, педагогические принципы, структура непрерывного образования, коллективное сотрудничество, современные педагогические теории, инновации, педагогические технологии, профессионально-творческая, социальная активность, идейно-политическая зрелость.

BOYMURODOVA G.T.. SYSTEM OF CONSTANT PROFESSIONAL QUALIFICATION GROWTH

The article discusses the issues of preliminary training of teachers in modernization of training process as the most actual task. From that point of view are considered necessity of their qualification growth, providing them modern pedagogical theories, as equipping them with innovational pedagogical technologies.

Keywords: modern educational system, modernization of training process, skills, qualification, uninterrupted and to complete training, pedagogic innovation.

Узбекистон Республикасида амалга оширилган ва оши-рилаётган ижтимоий-ицтисодий, маънавий-маърифий ислоцотлар, ривожланиб бораётган бозор ицтисодиёти му-носабатлари, илм-фан, техника, технологиялар соцасидаги ривожланиш ва ахборотлар глобаллашуви жараёнида уцув-тарбия жараёнини ташкил этиш ва бошцаришда фаолият курсатаётган уцитувчиларнинг касбий тайёргарлигини ри-вожлантириш асосида уларни модернизациялашган таълим шароитида ишлашга тайёрлаш масаласи бугунги кунда узлуксиз малака ошириш тизимининг долзарб муаммоларидан бири цисобланади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

1-чизма.

Ноанъ-

• замонавий педагогик ва ахборот технологияларидан фойдаланиш

анавий

• укувчиларнинг мустакил ишлаши ва мустакил фаолиятига кенг йул очиш

• укитишда жамоавий х,амкорлик усулидан фойдаланиш

усуллар

Умумий урта таълим тизими олдига куйилган ижтимоий буюртмани х,исобга олган х,олда, укитувчиларнинг касбий тайёргарлигидаги мавжуд камчиликларни уларнинг малакасини ошириш х,амда уз устларида мустакил иш-лашни ташкил этиш оркали бартараф килиш, укитувчиларни замонавий педагогик назариялар, инновациялар, таълим техно-логиялари билан куроллантириш узлуксиз малака ошириш тизими олдида турган мух,им вазифалардан х,исобланади.

Таълим сох,асида вужудга келаётган инно-вацион узгаришлар билан боFлик х,олда укитувчилар малакасини узлуксиз ошириш уларнинг касбий фаолиятларини илмий-методик жих,атдан таъминлашга йуналтирилган яхлит тизимни ифодалашни, шунингдек, мазкур муаммони назарий-амалий жих,атдан ечиш учун узлуксиз малака ошириш тизимининг боскичлари, мазмуни, шакллари, усуллари ва методларини аник,лашни талаб этади. Бунинг учун куйидаги муаммоларнинг ечимини излаш максадга мувофикдир:

- модернизациялашган укув-тарбия жа-раёнини педагогик инновациялар ёрдамида бошкаришнинг асосий йуналишлари, тамо-йиллари, талабларини х,исобга олиш;

- укитиш конуниятлари ва тамойилларини белгилаб бериш;

- укув-тарбия жараёнида кафолатланган натижа олишга эришиш;

- педагогик инновациялардан фойдала-нишнинг назарий-методологик асосларини;

- укитувчи методологик маданиятини шакллантириш йулларини;

- инновацияларни узлаштириш даражалари ва уларнинг таркибий кисмларини аник ишлаб чикиш талаб этилади.

Бунинг учун узлуксиз малака ошириш тизими самарадорлигини таъминлашга ижобий таъсир курсатадиган педагогик омилларни белгилаш, укитувчиларнинг педагогик инновацияларни узлаштириш жараёни мазмуни, шакллари, воситалари, методларини ишлаб чикиш х,амда амалиётда татбик этиш йулларини курсатиш оркали укитувчиларнинг касбий компетенлилигини шакллантириш ва ривожлантириш тизимини вужудга келтириш мух,им ах,амият касб этади.

Укув жараёнини самарали бошкаришга эришиш учун укитувчилар Узбекистон жа-мияти тараккиётининг объектив конуниятлари ва тамойилларини билишлари, янги х,одисаларни умумлаштира олишлари, илFор педагогик тажрибаларга суянишлари, инновацияларни пухта эгаллашлари керак. Укув-тарбия жараёнини ташкил этишга янгича ёндашиш заруриятининг асосий мох,ияти укитувчиларнинг анъанавий усуллардан воз кечишлари х,амда ноаъанавий усуллардан фойдаланишларидан иборат (1-чизма).

Укитувчи х,амда укувчилар орасида янгича педагогик муносабатларнинг вужудга келиши укув жараёнига табакалашган ёндашувнинг

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

2-чизма.

Укитувчининг буш узлаштирувчиларга кумаклашиши, уларни фаолликка ундаши учун кулай дидактик вазиятлар вужудга келади

Укувчиларнинг билимларни жадал узлаштириш имкониятлари кенгаяди

Укувчиларнинг мустакил ишлаш, билимларни фаол узлаштириш эх,тиёжлари кучайиб, уларда муайян кизикишлар ва майллар х,осил булади

татбик этилиши, таълим олувчиларнинг имкониятлари ва узига хосликларни х,исоб-га олган х,олда уларга индивидуал ёнда-шиш тажрибасини педагоглар пухта узлаш-тиришлари зарур. Мазкур асосларга таянган х,олда укув-тарбия жараёнини ташкил этишда:

- уртача узлаштириш даражасига эга булган укувчиларга караб фаолият йуналишини белгилаш амалиётидан воз кечиш;

- х,ар бир укувчига хос булган сифатларни аниклаш ва уларни ривожлантириш стра-тегияларини ишлаб чикиш, уларнинг кизи-кишлари, эх,тиёжлари, кобилиятлари, шахсий сифатлари,аклий-интеллектуал хусусиятларини аниклаш, танлаган касбий йуналишларини аниклаган х,олда зарур маслах,атлар бериш;

- синфдаги х,ар бир укувчининг эх,тиёжи, кизикиши, иктидори ва имкониятини х,исобга олган х,олда укув топширикларини танлаш;

- укув-тарбия жараёнида укувчиларнинг узига хос хусусиятларини х,исобга олган х,олда уларни гурух,ларга булиб ишлашга ундаш лозим.

Укув-тарбия жараёнини педагогик иннова-циялардан фойдаланган х,олда ташкил этиш ва бошкариш фан укитувчиларининг билим, куникма ва малакалари, касбий лаёкатлари доирасида замон талабларига мос х,олда фаолият курсатишларини таъминлайдиган

узлуксиз методик хизмат тизимини яратишни такозо этади.

Кузатишларимиз шуни курсатмокдаки, бугунги кунда шахсга йуналтирилган укув жараёнини самарали ташкил этиш ва бошкаришда бир катор камчиликлар мавжудлиги аникланди:

- укув жараёнида инновацион техноло-гиялардан максадга мувофик тарзда фойда-ланилмаётганлиги;

- модернизациялашган таълим шароитида ишлаш учун укитувчиларнинг касбий, илмий-методик тайёргарлиги таълим мазмуни ва унинг методик таъминотидан оркада колаётганлиги;

- аксарият фан укитувчиларида касбий-ижодий, ижтимоий фаоллик, Fоявий-сиёсий етукликнинг етарли даражада шакллан-маганлиги, улар фаолиятида технократик ёндашувнинг устунлиги;

- умумий урта таълим тизимида дарс берадиган укитувчиларнинг илмий-назарий, касбийх,амдаметодик жих,атдан тайёргарлигини узлуксиз ривожлантириш механизмларининг етарлича шаклланмаганлиги;

- уларнинг замонавий педагогик ва ахбо-рот технологиялардан фойдаланиш имко-ниятларини кенгайтиришга хизмат киладиган билим, куникма ва малакаларни мунтазам янгилаш тизимининг мазмуни ишлаб чикил-маганлиги кабилар.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

3-чизма.

Педагог

кадрлар

малакасини

оширишда

узвийлик

ёки

тадрижийлик тамойилига амал килиш

Маънавият ва

маданиятни англаш тамойили, инсон ва таълим, укитиш фаолиятини педагогик кадрият сифатида тушуниш

Укув

жараёнини ташкил этиш ва

бошкаришда

тизимли-

кадриятли

ёндашиш

тамойили

Педагогик жараёнлар-нинг ривож-ланишида мунтазамлик ва номунта-замликнинг узаро бирга-ликдаги харакатини хисобга олиш тамойили

Укув-

тарбия

жараёнида

узаро алока-

ларни

демократия

ва инсонпар-

варлик

асосида

ташкил этиш

тамойили

Укитувчилар укувчиларнинг хаётий эхтиёж-ларига мос келадиган билим, куникма ва малакаларни улар фаолиятига сингдириш оркали уларга табакалашган х,амда индивидуал ёндашиш имкониятларини яратишлари керак. Бундай ёндашувнинг афзалликлари куйидагилардан иборат (2-чизма).

Укитувчи томонидан кулланиладиган инновацион усуллар ва методлар узининг умумдидактик ахамиятига кура, укув-тарбия жараёни субъектларининг хамкорликда иш-лашга асосланган харакат модели хисоб-ланади. Мазкур моделнинг таркибий кисм-лари сифатида куйидагиларни курсатиш мумкин: укитувчи томонидан белгиланган укув жараёнининг максади; укитувчининг укув вазиятини бошкаришга йуналтирилган фаолияти; укитувчининг укув жараёнини бошкаришга йуналтирилган фаолиятини амалга оширишга хизмат киладиган дидактик воситалар; укувчиларнинг укув жараёни ва укув фаолиятига уЙFунлашган максадлари; укувчиларнинг индивидуал ва хамкорликдаги фаолиятлари; укув фаолиятига кумаклашадиган дидактик воситалар; укувчиларнинг укув материалларибиланалокалари; укувчиларнинг бир-бирлари ва укитувчи билан мулокотлари кабилар.

Жамият тараккиёти тенденциясига таянган холда кадриятлар, максадлар хамда таълимнинг

ривожланиш конуниятлари, укитувчиларнинг узлуксиз малакасини ошириш тизимига куйилган талаблар, инновацион янгиланишлар шароитида уЙFунлашиш ва глобаллашиш, таълимни бошкаришда купрок умуммаданий тамойилларга мурожаат килишни такозо этади (3-чизма).

Шунингдек, модернизациялашган таълим шароитида укитувчиларнинг касбий компетентлилигини ривожлантиришга оид илмий ёндашувларни муайян тамойилларга таянган холда илгари суришни такозо этади. Бу тамойиллар куйидагилардан иборат:

- педагогик жараёнларнинг ривожланишида мунтазамлик ва номунтазамликнинг узаро биргаликдаги харакатини хисобга олиш тамойили, агар мунтазам ривожланиш йуналиши куп даражали инновацион жараёнларнинг кУзFалишини тузатишни назарда тутса масалага янгича ёндашиш талаби;

- инсон фаолиятининг барча турларида концептуал билимларнинг тизимли, илмий мохияти ортиши тамойили;

- модернизациялашган таълим шароитида укитувчиларнинг касбий компетентлилигини ривожлантиришда келажакни кура билиш ва башорат килишнинг етакчилиги тамойили, бу кадриятли келишувчанлик ва кадриятли интилувчанлик сифатида эътироф этилади.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

Хуло^ к,илиб aйтгaндa, 6угунги кyндa зaмонaвий тaълим жaрaëнини тaшкил этишдa мaлaкa ошириш тизимининг yзлyкcизлигини тaъминлaш олдимиздa тyргaн мух,им мacaлa-лaрдaн биридир. Укитувчининг кacбий ^Mne-тeнтилигини ривожлaнтиришдa инновaцион

фaолиятни шaкллaнтириш вa жaрaëнни опти-мaллaштириш, интeнcивлaштириш мaкcaд-лaрини aмaлгa ошириш yзлyкcиз мaлaкa ошириш тизимини тaшкил этишни тaкозо этaди.

Адабиётлар:

1. Йyлдошeв Ж^. Мaлaкa оширишнинг нaзaрий вa мeтодологик acоcлaри (ëхyд укитувчи 6улиш ошнми?). - Т.: "Укитувчи", 1998.

2. Мaрдонов Ш.К. Подготовкa и повышeниe квaлификaции пeдaгогичecких кaдров. -Т.: '^н вa тeхнология", 2008.

3. Сaфaровa Р. вa бошкaлaр. Иcтикболдaги тaълим мaзмyнини модeрнизaциялaш-нинг дидaктик acоcлaри. - Т.: '^a^', 2009. -239-б.

4. Курбонов Ш., Сeйтхaлилов Э. Тaълим cифaтини бошкaриш. - Т.: "Турон-Икбол", 2006.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ I СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2014, 2

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.