Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ВА ТАРБИЯДА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙМАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ'

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ВА ТАРБИЯДА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙМАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

46
16
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Ахборот ҳодисаси / ахборот цивилизацияси / ахбротлашган жамият / ахборот таҳдидлари / оммавий ахборот воситалари / интернет / ахборот хуружлари / телекоммуникация тармоқлари. / термин информации / цивилизация информации / информационное общество / кибербезопасность / средства массовой информации / интернет / информационные угрозы / телекоммуникационные сети.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ҳабибулло Ражабов

Мақолада ҳозирги даврга келиб ахборот олиш ва тарқатишнинг замонавий кўринишлари авж ола бошлагани, жумладан, киберҳужум, киберхуруж каби таъсир воситалари орқали айрим субъектларнинг ўз таъсир доирасини кенгайтиришга уринаѐтган бир пайтда, бундай таъсирлардан ѐш авлодни ҳимоя қилиш бўйича айрим мулоҳазалар илгари сурилади.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАНИИ И ВОСПИТАНИИ ДУХОВНОИДЕОЛОГИЧЕСКАЯ ЗАЩИТА МОЛОДЕЖИ

В статье рассматриваются вопросы активизации современных видов получения и распространения информации, таких как кибератака, киберугроза и их средства влияния на окружающих, расширения сферы влияния таких субъектов, а также некоторые рассуждения и методы по их защите.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ВА ТАРБИЯДА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙМАФКУРАВИЙ МУҲОФАЗАСИ»

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ ВА ТАРБИЯДА ЁШЛАРНИНГ МАЪНАВИЙ-

МАФКУРАВИЙ МУХ,ОФАЗАСИ

Х,абибулло Ражабов

Тошкент давлат транспорт университети доценти, сиёсий фанлар буйича фалсафа доктори (PhD)

Аннотация: Маколада хозирги даврга келиб ахборот олиш ва таркатишнинг замонавий куринишлари авж ола бошлагани, жумладан, киберхужум, киберхуруж каби таъсир воситалари оркали айрим субъектларнинг уз таъсир доирасини кенгайтиришга уринаётган бир пайтда, бундай таъсирлардан ёш авлодни химоя килиш буйича айрим мулохазалар илгари сурилади.

Калит сузлар: Ахборот ходисаси, ахборот цивилизацияси, ахбротлашган жамият, ахборот тахдидлари, оммавий ахборот воситалари, интернет, ахборот хуружлари, телекоммуникация тармоклари.

В СОВРЕМЕННОМ ОБРАЗОВАНИИ И ВОСПИТАНИИ ДУХОВНО-ИДЕОЛОГИЧЕСКАЯ ЗАЩИТА МОЛОДЕЖИ

Аннотация: В статье рассматриваются вопросы активизации современных видов получения и распространения информации, таких как кибератака, киберугроза и их средства влияния на окружающих, расширения сферы влияния таких субъектов, а также некоторые рассуждения и методы по их защите.

Ключевые слова: термин информации, цивилизация информации, информационное общество, кибербезопасность, средства массовой информации, интернет, информационные угрозы, телекоммуникационные сети.

IN MODERN EDUCATION AND UPBRINGING, SPIRITUAL AND IDEOLOGICAL PROTECTION OF YOUNG PEOPLE

Abstract: The article deals with the activation of modern types of receiving and disseminating information, such as cyber attack, cyber threats and their means of influence on others, expanding the sphere of influence of such subjects, as well as some reasoning and methods for their protection.

Keywords: information term, information civilization, information society, cyber security, mass media, internet, cyber threats, telecommunication networks.

Жамиятнинг келажак тараккиёти ёшларнинг акл-заковати, билим ва тажрибалари билан чамбарчас богликдир. Шу жихатдан хам уз келажагини уйлаган миллат ёшларнинг жисмоний ва маънавий баркамолигини таъминлашни бугунги куннинг долзарб масаласи сифатида эътироф этади.

Дунёда кечаётган глобаллашув жараёни ижтимоий-сиёсий хаётнинг барча жабхаларига кириб бормокда. Хусусан, глобаллашув шароитида ахборот омилининг етакчи уринга чикаётганлиги боис бундай шароитда ёшларимизни турли глобал тахдидлардан химоя килиш, уларни гоявий тахдидларга карам булмайдиган маънавий баркамол шахс сифатида шаклланишларини таъминлаш хар качонгидан хам мухим. Чунки глобаллашув ижобий жихатлари билан бир каторда салбий хусусиятларга хам эга булиб, булар биринчи навбатда мафкуравий тахдидларнинг хеч кандай чегараларсиз кириб келиши билан характерланади. Шу уринда Мамлакатимиз Президенти Ш.Мирзиёвнинг фикрига эътибор каратиш зарур: "Бугунги тез узгараётган дунё инсоният олдида, ёшлар олдида янги-янги, буюк имкониятлар очмокда. Шу билан бирга, уларни илгари курилмаган турли ёвуз хавф-хатарларга хам дучор килмокда. Гаразли кучлар содда, гур болаларни уз ота-онасига, уз юртига карши кайраб, уларнинг хаётига, умрига зомин булмокда. Бундай кескин, тахликали шароитда биз ота-оналар, устоз-мураббийлар, жамоатчилик, махалла куй бу масалада хушёрлик ва огохликни янада оширишимиз керак. Болаларимизни бировларнинг кулига бериб куймасдан, уларни узимиз тарбиялашимиз лозим"[1;25]. Бу борада хукумат томонидан кабул килинаётган катор меъёрий хужжатлар масаланинг ута жиддий ва долзарб эканлигидан далолат беради. Жумладан, 2018 йилнинг 14 августида Узбекистон Республикаси Президентининг "Ёшларни маънавий-ахлокий ва жисмоний баркамол этиб тарбиялаш, уларга таълим-тарбия бериш тизимини сифат жихатидан янги боскичга кутариш чора-тадбирлари туFрисида"ги карори хам мазкур масалага давлат даражасидаги эътиборнинг яккол куринишидир. Мазкур карорда, ёш авлод онгига Ватанга содиклик ва унинг такдири учун дахлдорлик хиссини сингдиришга, уларда ёт гоя ва карашларнинг салбий таъсирига нисбатан мафкуравий иммунитетни шакллантиришга каратилган чора-тадбирлар бугунги кунда етарли даражада самара бермаяпти дея таъкидланади хамда масаланинг ечими сифатида аник дастур ишлаб чикилиши, ушбу дастурнинг бошида ёшларни ёт гоялар таъсиридан химоя килиш, уларни миллий ва умуминсоний кадриятларга содиклик, диний багрикенглик ва миллатлараро тотувлик рухида тарбиялашнинг бугунги кундаги зарурлиги асослаб берилган.

Дархакикат, глобал ахборотлашув ёшларимизнинг дунёкараши, тафаккурига, миллий-маданий кадриятларга хам турли хил йуллар билан таъсир курсатишга интилаётганлиги ижобий мохият касб этиши билан бирга, салбий окибатларни хам келтириб чикариш эхтимоли намоён булмокда. Ушбу жараённинг бундай таъсирини ёшлар хаётидаги позитив узгаришларга мос "меъёр" даражаси билан таккослаб олиб бориш, аксинча, унинг бузилиши холатини фарклаш ва хисобга олиш мухим. Айникса, ахборот кулами тез суръатлар билан ортиб, мустакиллик туфайли ёшларимизнинг янги-янги ахборот майдонларига кириш имкониятига эга булаётган бир даврда, муайян миллат ёки халкка хос булган фикрлар, карашлар ахборот тизими оркали бутун дунёга таркатилмокда.

Демак, дунё микёсида ахборот хавфсизлиги омили етакчи мавке эгаллаб, миллий тараккиётнинг келажаги ана шу омилнинг накадар таъминланганлиги даражаси билан улчанар экан, давлат хокимияти органлари ушбу масала ечимида мухим урин тутишлари лозим.

Учинчи минг йиллик бошига келиб жахон хамжамияти тараккиёти ахборотлашувнинг фаол ривожланаётган жараёнлари билан узвий боглик холда усиб бормокда. Бугунги фан-техника тараккиётининг хосиласи сифатида ахборот куламининг кенгайиб бориши глобаллашувнинг таркибий кисми сифатида глобаллашаётган дунёда тафаккур глобаллашувини белгилаб бермокда. Ушбу жихат ахборот омили билан чамбарчас боглик булиб, табиий равишда маълумот алмашинувнинг глобаллашувини таъминламокда.

Маълумот алмашинув, айирбошлаш каби ахборот сохасидаги устуворликни таъминлайдиган бу омиллар жамият аъзолари онгига кучли таъсир утказиш ва уни бошкара олиш имкониятларини кенгайтирди. Хусусан, жахон медиа-холдинглари эгалари вокеа-ходисаларни ёритишда муайян гурух, сиёсий ташкилот ёки муайян давлат мафаатларини таъминлаш максадида ургуларни узгартириш йули билан хам томошабин ёки эшитувчида руй берган вокеликка нисбатан узлари истаган муносабатни шакллантириш кудратига эга. Ёшлар маънавиятига кучли таъсир курсатадиган гарб турмуш тарзини таргиб этишни уз олдига максад килиб куйган айрим ташкилот, курсатув ва эшиттиришлар ахборот тизими воситасида кишилар онгига истаган фикрлар, кадриятлар, курсатмаларни сингдиришга интилади. Интернет эса виртуал вокеликни шакллантириб, ундан фойдаланувчиларда маданиятнинг янги куриниши - кибермаданиятни карор топтирмокда. Тадкикотчи Ф.Мадрахимова мазкур масалага куйидагича ёндашади: "Ахборот оркали шакллантирилаётган гоявий таъсир, ошкора

мафкуравий тазйик олдида хатто кудратли давлатлар хам кийин ахволга тушиб колмокда. Ахборотлашган таъсир анъанавий хавф-хатарлар -террорчилик, ядровий куролларнинг ишлатилиши, экологик муаммо ва бошка муаммолардан фаркли уларок кузга куринмайди, чегара билмайди, узок вакт мобайнида сингиб боради. Бугунги кунда хеч нарсадан тап тортмайдиган ахборотлар таъсири туфайли турли давлатлар ахолиси кайфияти, рухияти, дунёкараши ва хатти-харакатларида туб узгаришлар юз берганлигига куплаб мисоллар келтириш мумкин"[2;146]. Шунингдек, Ш.Муродова узининг "Медиавирус: муаммоларнинг куйилиши" номли маколасида америкалик олим Дуглас Рашкоффнинг "Медиавирус. Поп-маданиятни сизнинг онгингизга кандай куринмас таъсири бор" деб номланган иборасини тахлил килади. Унга кура муаллиф, "биологик вируслар инсон организмини кандай захарласа, медиавируслар хам инсон тафаккурини шундай захарлайди" "[3;148] дея фикр билдиради.

Глобал ахборотлашув боис бугунги вокеликнинг шиддатли тус олаётганлиги табиий равишда хар кандай давлат олдида ахборот хавфсизлигини таъминлаш масаласини куймокда. Ахборот хавфсизлигини таъминлаш масаласи дунё микёсида глобал жараёнларнинг ривожланиб бораётганлиги шароитида узлиги, миллийлиги, давлатчилик анъаналарини саклаб, ривожлантириб боришдан манфаатдор тараккийпарвар мамлакатлар орасида кизгин мухокама килинаётгани хам бежиз эмас. Бундай мухокамаларда ахборотнинг ёшлар маънавий тараккиётидаги ижобий ролини таъкидлаш билан бирга унинг жамият ахлокий баркамоллигига салбий таъсири кузатилаётганлиги хам таъкидланмокда. Инсоният учун бундай тахдидли холатлар кучаяётганлиги шароитда зиёлилар билан бирга каторда давлат хокимияти органлари олдида ёшлар онги ва калбида миллий гояга содиклик хисларини ривожлантириш талаб этилиб, ушбу жихатлар мустакилликни мустахкамлаш, миллий узликни химоя килиш, маданий узига хосликни асраш ва ахборот хуружларидан химояланиш воситаси сифатида хам мухим.

Ахборот алмашинувнинг юкори боскичи кузатилаётган хозирги даврда ёшларнинг таълим ва тарбиясини янада оширишнинг куйидаги жихатларга эътибор каратилиши мухим:

1. Ёшлар маънавияти бугунги ахборот хавфсизлигини таъминлаш шароитида кучли гоявий иммунитет ривожини талаб этиб, жамиятнинг маданий-маънавий сохалари учун масъул давлат ташкилотлари ушбу масалага алохида диккат-эътибор каратиши зарур;

2. Гоявий-информацион тахдидлар мавжудлиги, шунингдек, ёшларнинг маънавий ривожланишига хизмат килувчи ахборотнинг танкислиги шароитида ёшлар онгида ахборот вакууми пайдо булиш эхтимоли юкори. Бунда давлат хокимияти органлари ОАВ оркали 2017-2021 йилларда Узбекистон Республикасини ривожлантирининг бешта устувор йуналиши буйича "Хдракатлар Стратегияси" да белгилаб берилган давлат ахборот сиёсатининг максади, вазифалари ижросини таъминлаш мухим;

3. Бугунги глобал ахборотлашув шароитида жамиятнинг ахборот хавфсизлиги миллий хавфсизликнинг ажралмас кисми сифатида намоён булаётганида, ушбу жихат давлат хокимияти органларининг доимий назоратида булиши лозим.

4. Демократик-хукукий ривожланиш шароитида ёшларни дунёнинг барча информацион окимларидан ахборот олиш имконияти кенгаяди. Бунда миллий маънавиятни юксалтирувчи ахборотлар билан бирга, маънавият тубанлашувига олиб келадиган ахборот окимлари кириб келиш эхтимоли хам кучаяди. Бундай шароитда давлат хокимияти органлари давлатга карашли ва нодавлат ОАВ фаолиятида гоявий иммунитетни ривожлантиришга хизмат килувчи курсатув, эшиттириш ва маколалар таркалишини таъминлашлари мухим ахамиятга эга;

5. Фукаролик жамияти асослари мустахкамланаётган бугунги кунда аксарият давлат органларининг функцияси фукаролар кулига утади. Лекин, утиш даврининг айрим зиддиятлари хамда баъзи муаммолар мавжуд шароитда давлат узининг бош ислохотчилик мавкеидан келиб чикиб, хокимият органлари ОАВ фаолиятини умуммаксад сари йуналтириши лозимки, бу жихат давлат ва фукаролар уртасидаги бирликни янада мустахкамлашга хизмат килади.

REFERENCES

1. Мирзиёев Ш. ^онун устуворлиги ва инсон манфаатларини таъминлаш, юрт тараккиёти ва халк фаровонлигининг гарови. - Тошкент.:Узбекистон, 2017. -Б. 25.

2. Мадрахимова Ф. Ахборотлашган давр ва "оммавий маданият" тахдидлари//.- Ижтимоий фикр. Инсон хукуклари 2013. 1-сон Б. 146.

3. Муродова Ш. Медиавирус:постановка проблемы//.- Ижтимоий фикр. Инсон хукуклари 2012. 2-сон Б. 148.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.