Научная статья на тему 'ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА АУДИТ ЎТКАЗИШНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ'

ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА АУДИТ ЎТКАЗИШНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
40
20
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
АУДИТ / АУДИТОРЛИК ТЕКШИРУВЛАРИ / АУДИТОРЛИК ХИЗМАТЛАРИ / КОМПЬЮТЕР / КОМПЬЮТЕРЛАШТИРИЛГАН АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРИ / КОМПЬЮТЕРЛАШТИРЛИГАН ШАРОИТДА АУДИТ ЎТКАЗИШ ХУХУСИЯТЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Умарова Ш.К.

Мақолада компьютерлаштирилган шароитда аудит ўтказишнинг хусусиятлари ифодаланган. Замонавий ахборот технологиялари шароитида аудиторлик хизматлари кўрсатишнинг илмий-методологик асослари ёритилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

CHARACTERISTICS OF AUDIT USING MODERN INFORMATION TECHNOLOGIES

In the article the features of audit checks on computerized conditions were represented. The scientific and methodological bases of audit services on conditions of modern information technology were covered.

Текст научной работы на тему «ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНГАН ҲОЛДА АУДИТ ЎТКАЗИШНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ»

Умарова Ш.К. кафедраси ассистенти "Бошка тармокларда бухгалтерия хисоби ва аудит "

СамИСИ

ЗАМОНАВИЙ АХБОРОТ ТЕХНОЛОГИЯЛАРДАН ФОЙДАЛАНГАН ХОЛДА АУДИТ УТКАЗИШНИНГ ХУСУСИЯТЛАРИ

Аннотация: мацолада компьютерлаштирилган шароитда аудит утказишнинг хусусиятлари ифодаланган. Замонавий ахборот технологиялари шароитида аудиторлик хизматлари курсатишнинг илмий-методологик асослари ёритилган.

Калит сузлар: аудит, аудиторлик текширувлари, аудиторлик хизматлари, компьютер, компьютерлаштирилган ахборот технологиялари, компьютерлаштирлиган шароитда аудит утказиш хухусиятлари.

Umarova Sh.K. assistant

department "Accounting and auditing in other branches"

SamIES

CHARACTERISTICS OF AUDIT USING MODERN INFORMATION

TECHNOLOGIES

Annotation: in the article the features of audit checks on computerized conditions were represented. The scientific and methodological bases of audit services on conditions of modern information technology were covered.

Key words: audit, audit checks, audit services, computer, computerizing information technology, the features of audit checks on computerized condition.

Мамлакатимизда олиб борилаётган ижтимоий сиёсатнинг устувор йуналишларидан бири, бу кичик бизнес ва хусусий тадбиркорликни ривожлантириш хисобига ахоли даромадларини ва уларнинг турмуш даражасини оширишга эришиш хисобланади. Бугунги кунда ахолининг фаровон ва кулай шароитда хаёт кечиришлари учун хизматлар курсатиш сохаси мухим ахамиятга эга. Шу сабабли, хизматлар сохасини ривожлантиришга каратилган куплаб меьёрий хужжатлар кабул килинган. Узбекистон Республикаси Президенти томонидан 2017 йил 7-февралда кабул килинган "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш

буйича Хдракатлар стратегияси т^рисида"ги Фармонида хам хизмат

70

курсатиш ва сервис сохасини жадал ривожлантиришга каратилган

Миллий иктисодиётни янги боскичга кутариш корхоналар хужалик жараёнлари ва бошкарув тизимини замонавий ахборот технологиялари асосида юритишни такозо килади. Республикамизда бугунги кунда электрон хукумат, электрон имзо каби масалаларнинг хукукий асослари яратилган71. Компьютер воситалари бошка купгина сохалардаги каби бухгалтерия хисоби хизмати ва аудиторлик текширувларида хам кенг кулланилмокда.

Маълумотларни электрон воситалар оркали шакллантириш ва уларга ишлов бериш бухгалтерия хисоби ва аудиторлик текширувларининг сифатини оширишга хизмат килади. Мижоз корхона ушбу жараёнда компьютерлардан мустакил равишда фойдаланиши ёки учинчи шахс билан шартнома тузиб ушбу вазифани уларнинг зиммасига юклатиши мумкин. Компьютерлар корхона молия-хужалик фаолиятининг барча жараёнларини ёки алохида жараёнларини хисобга олишда фойдаланилиши мумкин. Маълумотларни электрон технологиялари асосида кайта ишлаш шароитида хам аудиторлик текширувларининг асосий максади ва услубияти узгармайди, яьни корхонада бухгалтерия хисоби ва молиявий хисоботнинг амалдаги конун-коидаларга мос юритилишини текширишдан иборат. Корхоналар хужалик фаолиятини текшириш жараёнида бошлаетич хужжатлар билан бир каторда маълумотларни электрон сакловчи ва ташувчи воситалар, шу жумладан, компьютер хотирасиги маълумотлар хам текширилади.

Аудитор иктисодий ахборотларнинг автоматлаштирилган тизимидан самарали фойдаланиши учун хужалик юритувчи субьект фаолияти, унинг курсаткичлари, хисобга олиниш коидаларини мукаммал билиши керак. Пировард натижасида текширувларга вакт тежалади, утказилаётган назоратнинг сифати ошади. Корхона фаолиятини электрон тизимда аудит килишда аудиторлар махсус билим ва куникмаларга эга булишлари керак. Аудитор компьютерларнинг тури, дастурий ва математик таъминоти ва маълумотларни электрон кайта ишлаш тизими буйича амалий тажрибага эга булиши керак. Агар, аудиторнинг билими ушбу сохада етарли булмаса, текширув жараёнига соха мутахассислари жалб килиниши лозим. Маълумотларни электрон технологиялар шароитида аудиторлик текшируви буйича жавобгарлик бошка шахс зиммасига юклатилмайди. Шу сабабли, аудитор аудит текширувига мутахассис, мисол учун, ахборот технологияси сохасидаги экспертни жалб килса, ушбу мутахассис ишини биргаликда режалаштириши, мувофиклаштириши ва назорат килиб

70 Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида"ги Фармони "Халк сузи" 28(6722) 8.02.2017

71 Узбекистон Республикаси "Электрон хукумат тyFрисида"ги Крнун 18.11.2015 . Узбекистон Республикаси "Электрон имзо тyFрисида"ги Конун 11.12.2003

бориши керак. Экспертнинг асосий вазифаси — аудиторлик текшируви жараёнида аудиторга якиндан кумаклашишдан иборат. Мисол учун, компьютер оркали маълумотларни олиш ёки киритиш, хисоб-китоб ишларини олиб бориш учун дастурларнинг алгоритмини тузиш, уларнинг мантикий туFрилигини текширишда ёрдам беради.

Компьютер технологияларидан бухгалтерия хисоби жараёнларида кенг фойдаланиш оркали содир этилаётган куплаб операцияларни киска вакт ичида кайта ишлаш, молиявий хисоботларни тузиш ва уларни назорат килиш имконияти кенгаяди. Компьютер технологияларидан бухгалтерия хисоби маълумотларини ва аудитлик текширувлари жараёнида фойдаланиш мижоз молиявий хисоботларини киска вакт ичида, самарали ва ишончли тарзда текшириш имкониятини беради. Шу билан биргаликда компьютер технологияларини аудит амалиётида кенг куллаш аудиторлар олдига янгича талабларни хам куйди. Эндиликда, аудиторлар мижоз бухгалтерия хисоби хизмати булимида компьютер воситалари ва дастурларининг туFри тузилганлиги, хужжатларга ишлов бериш технологиясини мукаммал билишлари керак. Улар компьютер воситалари ва дастурларидан самарали фойдалана олиш куникмаларига эга булишлари лозим.

Электрон технологиялари асосида бухгалтерия хисобини юритиш шароитида аудиторлар куйидагиларга эътибор беришлари керак:

-бухгалтерия хисоби маълумотларини компьютерга киритиш дастурларига;

-маълумотларни электрон технологиялари асосида юритишда кулланиладиган техник воситаларнинг турларига;

-бухгалтерия хисоби маълумотларига компьютерлар оркали ишлов бериш ва узатиш тартиби ( магнитли ташувчилар воситаларига);

-электрон дастурлар таъминоти (качон ишлаб чикилган ва фойдаланилган, ушбу дастурларнинг амалдаги конун-коида талабларига мос келиши);

-корхонада маълумотларни электрон кайта ишлаш тизимининг ташкилий шаклларига (мижоз томонидан ёки шартнома асосида бошка юридик шахс оркали);

-маълумотларни электрон кайта ишлаш тизимида фаолият юритувчи ходимларнинг малакасига;

-маълумотларни архивлаш ва саклашга.

Маълумотларни электрон технологиялари асосида ишлов бериш шароитида аудиторлик текширувини утказиш учун алохида режа ва дастур тузилиши максадга мувофикдир. Бу уз навбатида куйидаги масалаларнинг ечимига боFлик:

-корхонада компьютер тизимини текшириш учун алохида мустакил экспертни жалб килиш;

-электрон тизимида аудит утказиш учун махсус усулларни белгилаш;

-аудиторлик объектини аниклаб, унинг кетма-кетлигини ишлаб чикиш.

Маълумотлар электрон технологиялари асосида текширилса, аудиторлик риски даражаси нисбатан пасаяди. Чунки барча керакли маълумотлар компьютер хотирасида мужассамлашган булади. Компьютерлаштирилган шароитда аудит утказишга каратилган дастурнинг ишлаб чикилиши ва кулланилиши натижасида компьютер воситаси автоматик равишда корхона фаолиятидаги маълумотларнинг амалдаги конун-тартиблардаги четланишларини аниклайди.

Мухтасар килиб айтганда, турли фаолият билан шуFулланаётган корхоналарда барча жараёнларнинг бухгалтерия хисоби компьютерларда амалда оширилади. Шу боис хужалик юритувчи субектларда аудит утказиш тартиби хам компьютер технологияларига асосланиши керак. Бу уз навбатида аудитнинг компьютерлаштирилган услубиятини ишлаб чикиш ва куллашни такозо килади.

Фойдаланилган адабиётлар руйхати:

1.Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 7-февралдаги "Узбекистон Республикасини янада ривожлантириш буйича Харакатлар стратегияси тyFрисида"ги Фармони "Халк сузи" 28(6722) 8.02.2017

2.Узбекистон Республикаси "Электрон хукумат тyFрисида"ги Конун 18.11.2015.

3.Узбекистон Республикаси "Электрон имзо тyFрисида"ги Конун 11.12.2003

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.