CC BY
1DOI 10.24412/2709-1201-2024-336-341
¥ЙЫМДАСТЫРУШЫЛЬЩ-МАЗМ¥НДЬЩ ЕРЕКШЕЛ1КТЕР1 ЭСТРАДАЛЬЩ-ДЖАЗ СТУДИЯСЫНЬЩ ФОРМАЛАРЫ
ТАЖИМЕТОВ БАХАДЫР ОРЫНБАСАРОВИЧ
ага окытушы., ^ожа Ахмет Ясауи атындагы Халыкаралык казак^р^ университетi
(Казакстан, TYPKicTaH)
ИСАЦ БЕКС¥ЛТАН
6B02165 Эстрада eHepi мамандыгыньщ 4 курс cтудентi
Аннотация: Студияныц жумыс формасыныц ерекшелт, ец алдымен, студияда барлыц жастагы жэне кэсттег1 адамдар оци алады. Сабацца мектеп жасына дей1нг1 балалар да, цалыптасцан ересектер де келед1. Осыган байланысты б1рнеше сурацтар туындайды. Ересек эуесцойлар мен балаларды оцытуда айырмашылыцтар бар ма? Эр тYрлi жастагы оцушылардыц психологиясы мен физиологиясыныц айырмашылыцтары цандай? Балаларды да, ересектердi де оцытуда бiр влшемдi тэсш бар ма? Бул мэселелердi тYсiну Yшiн эстрадалыц-джаз вокалымен эуесцой эншыердщ сабацтарыныц алгышарттары ретiнде эн дауыстарыныц психологиялыц-физиологиялыц ерекшелжтертщ ерекшелжтерт зерттеу керек.
Шлт свздер: студия, эстрада, эншi, вокал, мектеп, джаз, формалары, мотивация, дауыс, балалар, ересектер.
Kipicne: Сабактыц сэттшштц непзп факторларыныц 6ipi-мотивация. Егер ересек адам сабакка ынталы болса, онда баланыц мотивациясы вокалмен айналысу процесшде калыптасады. Бул кебшесе эстрадалык енермен айналысу туралы шешiмдi баланыц e3i емес, оныц ата-анасы кабылдайтындыгына байланысты. Мшез-кулыктыц бул Yлгiciмен ата-аналар тек ездершш жеке cенiмдерiне CYЙене отырып, кебшесе баланыц пшрше карамастан, ез баласын кандай кызмет саласына беру керектшн шешедi. Олардыц барлыгы ез урпактарын олар болмаган жерлерде табысты етуге тырысады. Кeбiнеcе ата-аналар сахна, вокалды орындау туралы eздерiнiц орындалмаган армандарына CYЙенедi. Олар баласына сол жаста eздерi ала алмаган нэрcенi берпа келедi. Ата-аналар муны эркашан жаксы ниетпен жасайды, бiрaк сонымен бiрге баланыц онымен не болып жатканына деген кезкарасын умытады. Балада кебшесе бiр гана тацдау калады - келюу. Егер ciз мукият карасацыз, онда ата-аналардыц баланы кайда беру туралы шешiмдерi кeбiнеcе eзiмшiлдiкке CYЙенедi.
О.В.Лукьянович eзiнiц «Бастауыш мектеп жасындагы балалармен вокал сабактарыныц ерекшелштерЬ» атты ецбегiнде [1] бастауыш мектеп жасындагы балаларда негiзгi психологиялык ерекшелт ерiктi зейiннiц элciздiгi екенiн атап етп. Егер Yлкен мектеп окушыларыныц ерiктi назары алыстагы мотивация болган кезде де сакталса (олар болашакта кYтiлетiн нэтиже Yшiн eздерiн кызыксыз жэне киын жумыска шогырландыруга мэжбYP етуi мYмкiн), онда кiшi мектеп окушысы эдетте жакын мотивация болган кезде гана езш шогырландыра алады (керемет белп алу перспективалары, муFaлiмнiц мактауына ие болу, ец жаксысын жецу). тапсырма жэне т. б.). Бастауыш мектеп жасында ерiкciз назар аудару элдекайда жаксы дaмыFaн. Барлык жаца, кYтпеген, жаркын, кызыкты нэрсе окушылардыц назарын аударады, олардыц ^ш - жiгерiнciз. Бастауыш сынып окушысы элi де eзiн узак жумыс icтеуге ынталандыра алмайды, сондыктан бастауыш мектеп жacындaFы балалармен жумыс кезшде ец жылдам кол жеткiзуге болатын максаттар койылады. Баланыц мотивациясы кебшесе сабактан кейiн бiр нэрcенi ынталандырудан турады (тэттiлiк немесе дэптерге жапсырма), eйткенi узак уакытка созылатын максаттар оларды тYciну Yшiн элi кол жетiмдi емес. Сондай-ак, кeбiнеcе бастауыш сынып окушысыныц мiнезi кыцырлык пен кещл-^ймен ерекшеленедi. Балабакшадан кейiнгi бала, кебшесе бурын вокалдык енермен
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
айналыспаган, тек айтканын орындауга дагдыланады. Балабакшада MeKTenTeri жэне косымша бiлiм беру сабактарындаг^1дай катац шецбер болган жок. Осы кезецде сабактарда муFалiмнiц рeлiнiц тепе-тецдшн табу керек, бул окытудыц тым катац шeцбeрi баланыц окуга деген куштарлыгын жокка шыгармайды, сонымен бiргe ересек пен баланыц шецберш бeлгiлeйдi. Сондай-ак, О.В.Лукьянович кiшi мектеп окушылары ез сeзiмдeрiн калай устау кeрeктiгiн, олардыц сырткы кeрiнiстeрiн баскара алмайтындыгын, олар куаныш, кайгы, коркыныш, рахат немесе наразылыкты бiлдiрудe ете тiкeлeй жэне ашык eкeнiн атап eттi. Эмоционалдылык олардыц Yлкeн эмоционалды тураксыздыгынан, кецш-^йдщ жиi eзгeруiнeн, эсерге бeйiмдiлiктeн, куаныштыц, кайгыныц, ашудыц, коркыныштыц кыска жэне дауылды кeрiнiстeрiнeн кeрiнeдi. Жылдар еткен сайын олардыц сeзiмдeрiн реттеу, олардыц жагымсыз кeрiнiстeрiн тежеу кабiлeтi артып кeлeдi.
Жогарыда айтылгандардан бастауыш мектеп жасындагы бала eтe жауапты eмiрлiк кезецде деп корытынды жасауга болады. Осы кезецде ол e3i тYсiнeтiн кызмет тYрлeрiнe бастапкы кeзкарасты калыптастырады. Осы кезецде баламен бiргe жYрeтiн ересек адамныц мiндeтi-окушыFа eзiнiц кабшеттерше деген сeнiмдiлiктi, e3i тYсiнeтiн ю-эрекет тYрiндeгi тiлeк пен CYЙiспeншiлiктi ояту. Окушыныц мYмкiндiктeрi мен дараль^ын ашуFа жэне жYзeгe асыруFа ^мент^ет^ оку жаFдайларын уйымдастыру кажет.
Нег1зг1 бел1м: Физиологиялык аспeктiдe баланыц дауыстык аппараты даму сатысында. Вокалдык даFдыларды калыптастыру кeзiндe 7-10 жасында баланыц дауыстык аппараты элi калыптаспаFанын ескеру кажет. Баланыц тынысы таяз, элаз; тацдай отырыкшы; байламдар жука. Осы кезецде дауыстык аппарат eзiнe ерекше мукият болуды талап eтeдi. Нэтижеге асыкпай, вокалдык даFдыларды мукият калыптастыру керек. БуFан кeбiнeсe осы жастаFы психологиялык-физиологиялык eрeкшeлiктeргe сэйкес кeлeтiн дурыс тацдалFан репертуар ыкпал eтeдi. Репертуарды тацдаFанда, баланыц аукымын ескеру керек, оныц iшiндe ол жумыс ютеуге ыцFайлы. Баланыц сабакка деген кызыFушылыFы репертуарды тацдауFа да байланысты. Бул жастаFы балалар бэрiн эмоциялар объeктивi аркылы кабылдайды. Егер муFалiм кiшi окушыFа унамайтын репертуарды тацдаса, бiрак сонымен бiргe муFалiмнiц кeзкарасы бойынша вокалдык тапсырмаларды орындауFа барынша колайлы болса, онда бала KызыFушылыктыц болмауына байланысты сабактардан бас тарта алады.
Бастауыш мектеп жасындаFы оку кезещнде балада вокалды орындаудыц карапайым даFдыларын калыптастыру мацызды. Бул эн айту, тыныс алу, артикуляция, дыбыс шы^ару, эн айту кeзiндe дeнeнiц дурыс орналасуы. Болашакта тыныс алу жэне дыбыс шы^аратын аппараттыц жумысы корпустыц дурыс орналасуына байланысты. Бала еденде мыктап туруы керек, баланы отырFанда эн айта алмайды, мойны мен денес тYзeтiлiп, eркiн, эн айту тынысы еркш, иeгi кeтeрiлмeйдi. ЖоFарыда аталFан барлык аспeктiлeрдi ескере отырып, бастауыш сынып окушысыныц даFдыларын калыптастыру сэтп жYзeгe асырылады. Орта мектеп жасындаFы балаларда вокалдык даFдыларды калыптастыру кезшде бастауыш мектеп жасындаFы балалармен бiрдeй дауыстык аппараттыц физиологиялык ерекшелштерш ескеру кажет. Дауыс аппараты ^шт болFанымeн, соцына дeйiн калыптаспаFан. Сонымен катар, орта мектеп жасындаFы балалар эстрадалык-джаз вокал студиясына нeгiзiнeн ешкандай музыкалык дайындыксыз бeрiлeтiнiн ескеру кажет, сондыктан окыту да нeлдeн басталады. Орта мектеп жасындаFы балаларда жас балалардан басты айырмашылык бар-бул ершт назардыц болуы. Ерiктi зeйiнгe ие болу балаFа кiшi жастаFы балаFа караFанда жаhандык максаттар коюFа мYмкiндiк бeрeдi. Мундай максаттарды кою баланыц эстрадалык вокалды окыту процeсi Fана емес, сонымен катар бeлгiлi бiр «тупкшкп eнiм» бар eкeнiн тYсiнугe мYмкiндiк бeрeдi. Балалар Yшiн мундай «тупкшкп eнiм» - YЙрeнгeн, пысыкталFан эн. Сондай-ак, орта мектеп жасындаFы балаларFа эстрадалык eнeрдi тYсiну, оныц стил^ эн айту тэсiлi жэне т.б. сиякты нюанстарды тYсiндiругe болады.
О.С. Изюрова eз жумысында косымша бiлiм беру жYЙeсiндeгi балалардыц вокалдык эстрадасы [2, 186 б.] балалардыц концертпк орындауыныц мацыздылыFын дурыс атап eтeдi. Ол концeрттiк койылымныц эртYрлi аспeктiлeрiн eгжeй-тeгжeйлi карастырады. Ол сондай-ак
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
мундай койылымдардыц мацыздылыгын атап етедь Олар балалар y™h жумыска ынталандыру болып табылады, балаларды репертуарларын жацартуга жэне кебейтуге, эркашан жаксы орындаушылык формада болуга шакырады. Сондыктан балалар такырыбындагы концерттер жш уйымдастырылады, онда балалардыц алгашкы койылымдары жумсак жэне мейiрiмдi атмосферада етедь Жасеспiрiмдер де ез ic -эрекеттерш тацдауга саналы тYрде карайды. Вокал енерiмен айналысу-олардыц жеке тацдауы. Олар Yшiн вокалмен айналысу-ез ойын бiлдiру тэciлi. Жаcеcпiрiмдiк кезецде жаcеcпiрiммен болатын барлык нэрсе оныц психологиялык тэж1рибесшде жинакталады жэне оныц жеке басыныц калыптасуында Yлкен мацызга ие. Осы кезецде ол Yшiн ереcектердiц ыкпалынсыз шешiм кабылдау мYмкiндiгiнше мацызды. Дэл осы уакыт аралыгында жаcеcпiрiмде баскалардыц пiкiрiне максималды психологиялык тураксыздык бар. Сондыктан оныц вокалмен айналысуга деген умтылысы саналы, бiрак оныц астында катты топырак жок. Жаcеcпiрiм езше кYмэнданады, ез кYшiн сынап керед^ езiн бала сиякты cезiнбейдi, бiрак ересек емiр CYре алмайды. Олар сондай-ак жыныстык жетiлу кезецiне байланысты эмоционалды тураксыз. Жаcеcпiрiм Yшiн оныц жас кезещнде жеке карым-катынас ете мацызды. Мугатмнщ мiндетi-жаcеcпiрiммен байланыс табу жэне оныц вокалмен айналысуга деген умтылысыныц сенуше жол бермеу. Жаcеcпiрiмдер жиi кYрт шешiм кабылдайтындыктан, олар ездерi тацдаган кызмет тYрiмен айналысуга деген умтылысынан бас тартуы мYмкiн. МуFалiм окушыны акырын багыттап, оган вокалдык есуге колайлы жагдай жасауга тырысуы керек. Жаcеcпiрiм студенттермен карым-катынас балалармен жэне ересектермен карым-катынастан бiршама ерекшеленедi. Жаcеcпiрiм езiн узак уакыт бойы бала емес деп санайды жэне ересек адам сиякты эрекет етуге жэне шешiм кабылдауга кукылы. Студия муFалiмi карым-катынас ересек пен баланыц позициясынан жYргiзiлмеуi Yшiн, бiрак сонымен бiрге багыну сакталуы Yшiн осындай байланыс табуы керек. Осы жас кезещнде жаcеcпiрiмдер казiрдiц езiнде кысылып калды. Егер балалар ездерЫц кандай эрекеттерiн ата-аналар мен ересектер кабылдайтынын жэне кайсысы кабылдамайтынын элi толык тYciнбеcе, онда жаcеcпiрiмдер олардыц эмоционалды керiнicтерiнiц кандай багаланатынын анык бiледi. Бул психологиялык физиологиялык кыскыштардыц калыптасуына ыкпал етедi. Балалык шак кезiнде балалар ата-аналары калагандай эрекет етуге тырысады. Бул оларга белгiлi бiр артыкшылыктар, мактау жэне белгш бiр сыйакылар бередi. Эсш келе жаткан жаcеcпiрiм езiнiц барлык жагымсыз эмоционалдык керiнicтерiн осы уакытка дейiн устап, кысылып калады. Эмоциялар кебiнеcе кYтпеген жерден жэне бакылаусыз тегiледi. Сондыктан муFалiмнiц мiндетi-жаcеcпiрiмдi окыту Yшiн ец колайлы атмосфераны куру.
Ересек адам Yшiн вокалмен айналысу тек тартымды кызмет тYрi гана емес, сонымен катар езiн-езi жYзеге асыру тэciлi болып табылады. Ересек адам эрдайым езiне унайтын кызмет тYрiмен айналыса бермейдi. Бул, соныц iшiнде, ата-аналардыц жогарыда аталган мiнез-кулык Yлгiciне байланысты, олар ез тшектерш ескере отырып, балага ез тшектерш бiлдiруге тырысады. Ересектерде вокалдык дагдыларды калыптастыру процеciнде ец киын нэрсе-психологиялык кыскыштарды алып тастау. Адам жинаган барлык тэж1рибе мен бшм багажы оган сабак кезiнде пайдадан герi зиян тигiзедi. Ересек адам кебшесе айкайлай алмайды немесе катты ештеце айта алмайды. Ол осы сэтте кыскышпен жумыс icтейдi, ол бiрнеше жылдар бойы айкайлауга жэне т. б. тыйым салынган кезде пайда болды. Мундай багажы бар ересек адам сабакка келгенде, оныц реакциясы шокка уксайды. Ол калай айкайлауга болатынын, катты дыбыстарды калай еркш шыгаруга болатындыгын жэне т. б. ересектермен жумыс жасауда муFалiмнiц мшдетьадамды босату, оган тYciнiк беру жэне дауыспен толык жумыс ютеуге мYмкiндiк беру.
Л.Б.Дмитриев езiнiц вокалдык эдютемесшде толыкканды кецес эншiciн тэрбиелеудеп жетicтiк толыгымен муFалiмнiц шеберлiгiне байланысты деп ойламау керектшн атап етп. Эрине, тэрбие процеciнде муFалiмнiц мацызы шешушi болып табылады, бiрак жок муFалiм кажеттi белcендiлiгi жок энш^е, адалдыгына, жалкау жэне бастамашыл энш^е, тiптi оныц кажеттi кабiлеттерiнiц ресми кешеш — музыкалык, сахналык деректер мен дауысы болса да
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
кемектесе алмайды [3]. Нагыз эншьэртю болу Yшiн окушыдан осы кызмет TYpiHe деген ерекше CYЙiспeншiлiк, оган деген куштарлык, кумарлык , койылган мiндeттepдi орындауга деген ерш-ж1гер, ягни жеке касиеттердщ тутас кeшeнi талап eтiлeдi. Жаца бастаган вокалистермен жумыс iстeйтiн муFалiм музыкага, эpтYpлi жанрлар мен стильдерге деген CYЙiспeншiлiктi сактап, кебeйтiп, музыкалык кекжиегш кецей^ керек. МуFалiмнiц мшдеть вокалдык дагдыларды калыптастыру, вокал сабактарында кыскыштарды алып тастау гана емес, сонымен катар окушыныц алгашкы сэттi енер керсетуш камтамасыз ету. Ол Yшiн сахнада орындаушылык турактылыкты калыптастыру бойынша жумыс жYpгiзiлуi керек, ягни муFалiм окушымен сахнада жеке орындаудыц эpтYpлi психологиялык аспeктiлepiн пысыктауы керек. Бул жагдайда муFалiмдep В.Д. Григорьевтщ «Орындаушы жэне эстрада» жумысына CYЙeнe алады [4]. Ол ез жумысында сахналык толкудыц пайда болуы туралы, сондай-ак онымен кYpeсу жолдары туралы айтады. Ол сондай-ак музыкалык шыFаpманы концертпк койылымFа дайындау туралы эцпмелейд^ жацадан бастаушыларда да, кэсiби эншiлepдe де сахна мэдениетш тэрбиелеу бойынша усыныстар бepeдi.
Эстрадалык-джаз вокал студиясыныц ерекшелЫ тек балалармен Fана емес, ересек адамдармен де жумыс iстeудi камтиды, ал ересектермен жумыс балалардыц окуынан мYлдeм езгеше. Осылайша, эстрадалык-джаз вокалыньщ эуеской эншшершщ сабактарыныц алFышаpты ретшде эн дауыстарыныц психологиялык-физиологиялык epeкшeлiктepiн талдай отырып, бiз эстрадалык-джаз вокалын окыту эр жас тобыныц психологиялык-физиологиялык ерекшелштерш бiлу аркылы сэттi болуы мYмкiн деген коpытындыFа кeлeмiз. Ец алдымен, эстрадалык-джаз вокал студиясы аясында балаларды, жасеспipiмдepдi жэне epeсeктepдi окыту олардыц психологиялык ^шнде epeкшeлeнeдi. Эр жас санаты Yшiн муFалiм ыцFайлы оку жаFдайлаpын жасай бiлуi керек, психологиялык-физиологиялык жас ерекшелштерш, сондай-ак жеке ерекшелштерш eскepуi керек, содан кeйiн окыту нэтижeлi болады.
Студия-бул кебiнeсe студeнттepдi бeлгiлi бip кызмет саласында дамытуFа баFытталFан коммерциялык, мемлекет каржыландырмайтын уйым. Эр тYpлi баFыттаFы студиялар тацдау еркшдшмен, шыFаpмашылыкпeн жэне окушылардыц CYЙiктi iсiмeн айналысуFа деген KызыFушылыFымeн бipiктipiлгeн. Студиялар ез шэкipттepiн кэсiби эртютерге айналдыpуFа баFытталFан емес. Студияныц м^детьо^шы^а тартымды кызмет саласымен айналысуFа мYмкiндiк беру. Студиялар мYлдeм баска баFытта кeлeдi. Оларды бipiктipeтiн бip нэрсе-окушылардыц езiнe унайтын баFытта дамуFа, осы салада езiн-езi жYзeгe асыpуFа, ол жасаFысы кeлeтiн «сэттiлiк жаFдайына» келуге деген умтылысы. «Студия» формасы балалаpFа Fана емес, сонымен катар эр тYpлi жастаFы езiн-езi камтамасыз ететш тулFалаpFа, кэсiби таFдыpFа жэне олардыц кызмет салаларын кецейтуге деген умтылыска ыцFайлы жэне тартымды. Бшм бepудiц бул тYpi тек балалар мен олардыц ата -аналары Yшiн Fана емес, сонымен катар олар Yшiн бeлгiлi бip тартымды салада даму Yшiн жумыс iстeйтiн ересектер Yшiн де ете колайлы. Мундай уйымдаpдаFы бiлiм беру пpоцeсi дамушы, элeумeттeндipушi, гуманистiк, тэpбиeлiк, акпараттык функцияларды аткарады. Студия адамныц шыFаpмашылыкка жэне жаца бшм алуFа деген кажеттшгш канаFаттандыpуFа мYмкiндiк бepeдi. Ол мынадай мiндeттepдi шеше алады: окушыда «сэттшк жаFдайын» куру; бiлiм алушылардыц езiн-езi жYзeгe асыруына жэрдемдесу; бiлiм беру жолын тацдауды жYзeгe асыру.
Эстрадалык-джаз вокал студиясын карастырмас бурын, «студия дeгeнiмiз не?». Ол Yшiн «студия» терминш талдап, осы уFымды эpтYpлi кездерден зерттеу керек. С. Ожеговтыц сездшнде [5] «студия» сезi - 1 деп тYсiндipiлeдi. Суpeтшi немесе мYсiншi шеберханасы. 2. Суpeтшiлepдi немесе актepлepдi дайындайтын мектеп. Цирк с.3. Жас актерлердщ кeйбip театр ужымдарыныц атауы. Театр студиясы. 4. Кино немесе телевизиялык ендipiс орны, киностудия немесе телестудия. 5. Радио немесе телевизиялык хабарлар шы^арылатын арнайы YЙ-жай. Yлкeн кецес энциклопедиясында студия тepминi, Ожегов сездшнде аныкталFаннан айыpмашылыFы, жоFаpы мамандандыpылFан театр студиясы, ез жумысында оку, экспериментпк жэне ендipiстiк мiндeттepдi бipiктipeтiн шыFаpмашылык ужым peтiндe
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
ашылады. Эдетте студия - белгiлi бiр дYниетаныммен жэне жалпы эстетикалык мшдеттермен байланысты пiкiрлеcтер ужымы. Ушаковтыц сездшнде студия енердегi жаца эдicтердi окып, жас кадрларды дайындайтын театр ужымы ретшде тYciндiрiледi. Жогарыда айтылгандардыц бэршен студия - бул белгiлi бiр енер тYрiмен, соныц iшiнде осы енер турлерш окытумен айналысатын уйым деп корытынды жасауга болады. Осыдан шыгады эстрадалык-джаз вокал студиясы эстрадалык-джаз вокалы сиякты енер тYрiн Yйретуге арналган уйым.
Вокал сабактарыныц адамныц физикалык жэне эмоционалдык жагдайына оц эcерi бередi бурыннан дэлелденген. Эн айту эркашан барлык уакытта Yлкен мэнге ие болды. Бiрак вокалмен айналысудыц Yлкен пайдасы бар-олар зиян тигiзуi мYмкiн. Дауыстык аппаратка шамадан тыс жYктеме, дурыс емес дыбыс шыгару, дыбысты мэжбYрлеу дауыстык аппараттыц эртYрлi ауруларына экеледi. Сондыктан вокалмен айналыспас бурын бiлiктi муFалiмдi табу керек. Студиялардыц бiр белiгi ез кызметтерi ретшде тек вокалдык дагдыларды дамытуды камтамасыз етедi жэне оларда вокалдык енермен жш байланыста болатын баска енер тYрлерi бойынша курстар жок. Мундай жагдайларда бул студиялар кебшесе «дауысты дамыту студиясы» деп аталады. Студиялардыц тагы бiр белш жалпы эстрадалык енерге маманданган. Мундай студиялар кебшесе «эстрадалык-джаз студиясы» немесе «эстрадалык-джаз вокал студиясы» деп аталады. Эстрада эн айткысы келетш адам кебшесе эстрадалык-джаз вокал студиясын тацдайды. Мундай студиялар бастаушы вокалиcтiц жан-жакты дамуымен катар, кебiнеcе жасанды «сэттшк жагдайларын» жасайды. Бул эр тYрлi есеп беру концерттерi, оныц барысында эуеской эншi езiн нагыз эстрада эртю ретшде cезiне алады. Мундай концерттер бастаушы вокалист Yшiн де, кез-келген жастагы бастаушы эстрада эншiciне де, студияныц езiне де кажет спектакльдер тэж1рибесш жинактау тургысынан ете мацызды. Мундай концерттер эуеской эншiлердi дамыту тургысынан кемшiлiктердi аныктауга мYмкiндiк бередi жэне болашакта оларды болдырмауга мYмкiндiк бередi.
Эстрадалык-джаз вокалы угымына кептеген аcпектiлер кiредi. Эстрадалык-джаз эншщ езi кеп кырлы. О.С. Чернова атап еткендей, ол эр тYрлi жанрлар мен стильдердеп шыгармаларды орындауды бiрiктiредi: «сабак барысында умтылган эншшер эстрадалык-джаз музыкасын орындаудыц ерекше ерекшелштерш игередi, олар академиялык жэне халыктык эн айту, мелодекламация жэне декламация элементтерш, сондай-ак аспаптык джаз эдютерш бiрiктiре алды» [6, 228 б.]. Сахнада микрофонмен эн айтпайтын, бiр нYктеге карап турып, толык аудитория алдында ешкандай эмоция керсетпейтш эстрада эртiciн елестету мYмкiн емес. Мундай cпектакльдердi болдырмау Yшiн эстрадалык джаз студиясыныц ерекшелiгiне эр тYрлi аспектшер кiредi, тек эуеской эншшердш вокалдык дагдыларын калыптастыру гана емес, вокал басым такырып болса да. Станиславский езшш «Менiц енердегi емiрiм» атты еcтелiгiнде айткандай: «...опера эншici бiр емес, бiрден Yш енермен, ягни вокалдык, музыкалык жэне сахналык енермен айналысады... Барлык Yш енер... бiрiктiрiлiп, бiр ортак максатка багытталуы керек. Егер бiр енер керерменге эсер етсе, ал екiншici эсерге кедерп келтiрcе, нэтиже жагымсыз болады. Бiр енер екiншiciн жояды».
^орытынды: Эстрадалык-джаз студиясы формасыныц уйымдастырушылык-мазмундык ерекшелiктерiн карастыра отырып, бiз мынадай корытындыга келдiк: эстрадалык-джаз студиясы косымша бiлiм берудiц барлык салаларына ортак кагидаттарга CYЙене отырып, сонымен бiрге айкын ерекшелiктерге ие, атап айтканда - уйымныц еркiн нысаны, эр катысушыныц шыгармашылык кабiлеттерiн дамытудагы максималды даралануы жэне эр катысушыныц шыгармашылык кабшеттерш дамытудагы кец мYмкiндiктерi бар. олардыц эркайсысыныц CYЙiктi багытында езiн-езi жYзеге асыру.
Студия кызметiнiц мазмунды негiздерi ешкандай тар шецбермен бектлмеген жэне оныц катысушыларына ездерiнiц шыгармашылык идеяларын жYзеге асыру Yшiн кец ерю ашады. Сонымен бiрге оку процес педагогика кагидаттарына CYЙенедi, эстрадалык-джаз енершш синтетикалык жанрыныц барлык багыттарында катар жYзеге асырылатын жан-жакты окытуды камтиды.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
Осылайша, эстрадалык-джаз вокалыныц эуеской эншiлepiнiц сабактарыныц алFышаpты peтiндe эн дауыстарыныц психологиялык-физиологиялык ерекшелштерш талдай отырып, эстрадалык-джаз вокалын окыту эр жас тобыныц психологиялык-физиологиялык epeкшeлiктepiн бшу аркылы сэттi болады деген коpытындыFа келуге болады. Ец алдымен, эстрадалык-джаз вокал студиясы аясында балаларды, жасеспipiмдepдi жэне epeсeктepдi окыту олардыц психологиялык ^шнде epeкшeлeнeдi. Эр жас санаты Yшiн муFалiм ыцFайлы оку жаFдайлаpын жасай бiлуi керек, психологиялык-физиологиялык жас ерекшелштерш, сондай-ак жеке epeкшeлiктepiн eскepуi керек, содан кeйiн окыту нэтижeлi болады.
Эстрадалык-джаз студиясы формасыныц уйымдастырушылык-мазмундык epeкшeлiктepiн карастыра отырып, бiз келес коpытындыFа кeлдiк: эстрадалык-джаз студиясы косымша бiлiм бepудiц барлык салаларына ортак принциптерге CYЙeнe отырып, сонымен бipгe айкын epeкшeлiктepгe ие, атап айтканда - уйымныц epкiн формасы, эр катысушыныц шыFаpмашылык кабiлeттepiн дамытудаFы максималды даралануы жэне езiн -езi жYзeгe асырудыц кец мYмкiндiктepi. олардыц эркайсысыныц CYЙiктi баFыты.
Студия кызметшщ мазмунды нeгiздepi тар шецберлермен бeкiтiлмeгeн жэне катысушылаpFа ездepiнiц шыFаpмашылык идеяларын жYзeгe асыру Yшiн кец ерю ашады. Сонымен катар, оку процес педагогика пpинциптepiн кеpсeтeдi, эстрадалык-джаз енершщ синтетикалык жанрыныц барлык баFыттаpында катар жYзeгe асырылатын жан-жакты окытуды камтиды.
ЭДЕБИЕТТЕР Т1З1М1:
1. Лукьянович О.В. Особенности занятий вокалом с детьми младшего школьного возраста. [Электронный ресурс] https://nsportal.ru/ nachalnayashkola/muzyka/ 2017/01/08/ osobennosti-zanyatiy-vokalom-s detmi-mladshegoshkolnogo
2. Изюрова О.С. Детская вокальная эстрада в системе дополнительного образования // Известия Российского государственного педагогического университета им. А.И. Герцена. 2009. № 102. С. 184-187.
3. Дмитриев Л.Б. Основы вокальной методики. М, Музыка. 1968. 368с.
4. Григорьев В.Д. Исполнитель и эстрада. Классика XXI век. 2006. 156 с.
5. Ожегов С. Толковый словарь. [Электронный ресурс] https://slovarozhegova.ru/
6. Чернова О.С. Подготовка начинающего эстрадного вокалиста к концертно-исполнительской деятельности // Педагогическое образование в России. - 2014. - № 12. -С. 227-231.
ОФ "Международный научно-исследовательский центр "Endless Light in Science"
