Научная статья на тему 'ЮКСАК МАЛАКАЛИ КАДРЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ-ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИНГ МАҚСАДИ'

ЮКСАК МАЛАКАЛИ КАДРЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ-ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИНГ МАҚСАДИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
38
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
таълим / тарбия / маънавият / комил инсон / фалсафий / ҳуқуқий / бадиий / ахлоқий / диний тасаввурлар ва замонавий таълим-тарбия концепцияси. / education / upbringing / spirituality / perfect man / philosophical / legal / artistic / moral / religious ideas and the concept of modern education.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ёркиной Салижоновна Садикова

Мазкур мақолада ёш авлодни ва юксак малакали кадрларни шакллантиришдаги муҳим масала, яъни илм-фан ривожи, ёшларнинг миллий меросга бўлган муносабати ва ҳозирги замонавий талабдан келиб чиққан таълим-тарбия масаласининг муҳимлиги.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

FORMATION OF HIGHLY QUALIFIED PERSONNEL THE PURPOSE OF THE EDUCATIONAL PROCESS

This article discusses an important issue in the formation of the younger generation and highly qualified personnel, namely the development of science, the attitude of young people to the national heritage and the importance of education in the light of modern requirements.

Текст научной работы на тему «ЮКСАК МАЛАКАЛИ КАДРЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ-ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИНГ МАҚСАДИ»

ЮКСАК МАЛАКАЛИ КАДРЛАРНИ ШАКЛЛАНТИРИШ-ТАЪЛИМ ТАРБИЯ ЖАРАЁНИНИНГ МАЦСАДИ

Ёркиной Салижоновна Садикова

Юридик фанлар номзоди, СамМИ, Ижтимоий ва гуманитар фанлар кафедраси

АННОТАЦИЯ

Мазкур маколада ёш авлодни ва юксак малакали кадрларни шакллантиришдаги мухим масала, яъни илм-фан ривожи, ёшларнинг миллий меросга булган муносабати ва хозирги замонавий талабдан келиб чиккан таълим-тарбия масаласининг мухимлиги.

Калит сузлар: таълим, тарбия, маънавият, комил инсон, фалсафий, хукукий, бадиий, ахлокий, диний тасаввурлар ва замонавий таълим-тарбия концепцияси.

FORMATION OF HIGHLY QUALIFIED PERSONNEL - THE PURPOSE OF

THE EDUCATIONAL PROCESS

ABSTRACT

This article discusses an important issue in the formation of the younger generation and highly qualified personnel, namely the development of science, the attitude of young people to the national heritage and the importance of education in the light of modern requirements.

Keywords: education, upbringing, spirituality, perfect man, philosophical, legal, artistic, moral, religious ideas and the concept of modern education.

Ватанимиз буюк олиму-фузалолар ва мутафаккирларга бешик булган замин. Имом Бухорий, Бурхониддин Маргиноний, Исо Хдким ат-Термизийлар, Махмуд аз-Замахшарий, Мухаммад Каффол Шоший, Бахоуддин Накшбанд, Хожа Ахрор Валий, Мухаммад ал-Хоразмий, Абу Райхон Беруний, Абу Али Ибн Сино, Мирзо Улугбек, Алишер Навоий сингари буюк мутафаккир боболаримиз жахон цивилизацияси ривожига салмокли хисса кушган.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев "Ёш авлод тарбияси хамма замонларда хам мухим ва долзарб ахамиятга эга булиб келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масала хакикатан хам хаёт-мамот масаласига айланиб бормокда..."Тарбия канча мукаммал булса, халк шунча бахтли яшайди", дейди донишмандлар. Тарбия мукаммал булиши учун эса бу масалада бушлик пайдо булишига мутлако йул куйиб булмайди [1] " деган эдилар.

Таълимга эътибор - келажакка эътибор. Х,ар кандай мамлакатнинг салохияти ёшларнинг онглилиги, замонавий билимларни узлаштириши, бир суз билан айтганда интеллектуал салохиятнинг юкорилиги билан белгиланади.

Бугун фан, техника ютуклари давлатнинг жугрофий-стратегик салохиятига айланиб улгурган ва глобаллашувнинг бутун дунёни камраб олаётган бир пайтда инсон географиясининг холати энг мухим омил эканлигини курсатмокда. Бир томондан замонавий юксак тараккиёт ишлаб чикаришнинг жадаллаштириш ва бунёдкорлик ишларини амалга ошириш, иккинчи томонидан, турли ёт гоя ва мафкуралар тахдидига карши кучли мафкуравий иммунитетни ташкил килиш, миллий менталитетимизнинг хаётбахш имкониятларини ифода этиш ёшларнинг комил ва етук малакали мутахассис булиб етишишлари туфайли тула руёбга чикади. Таълим ва тарбия тизимининг назорат асоси халк, миллат уз билимларини йиллар давомида юксалтириб, бойитиб боради. Чунки билим олиш хадисда кайд этилганидек "бешикдан то кабргача илм изланг" каби пурмано фикрлар тизимига куйилган талабларни асосини ташкил этади.

Замонавий ёш авлод онгига бу сифатларга хос фазилатларни сингдириш, педагогик ва психологик, мураббийлик жихатидан мураккаб, куп киррали ва узок муддат талаб килувчи, шу билан бирга нихоятда долзарб муаммолардан биридир. Бу муаммоларни муваффакиятли хал этиш таълим ва тарбия берувчига хам, тарбия олувчига хам алохида-алохида маъсулият юклатади.

Таълим-тарбия жараёни хаддан ташкари мураккаб соха. Талабанинг бутун умри давомида узида мужассам этган хулк-атвор, одоб-ахлоки, касби-корига муносабати, миллий анъаналарига садокати ва маърифатга хурмати, иймони ва тоза виждонлиги унга тарбиячи булиш имконини беради.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил 31 сентябрда Узбекистон укитувчи ва мураббийларга йуллаган табригида "Бугунги кунда шиддат билан узгариб бораётган хаёт олдимизга куяётган бир-биридан мураккаб ва мухим масалаларни хал килиш хакида уйлар эканмиз, уларнинг ечими айнан таълим-тарбия билан, ёшларнинг дунёкарашини замонавий билим, юксак маънавият ва маърифат асосида шакллантириш билан боглик эканига яна бир бор ишонч хосил киламиз[2]" деб таъкидлаган эдилар.

Ёшларнинг гайрати, шижоати, изчиллиги ва буюк максадларга интилиши уларнинг келажакда билимли ва маънавий дунёсининг бойлиги, мазмуни ва келажакка ишонтириш даражасига богликдир. Маънавий жихатдан кашшок инсон хеч бир вакт илхом ва кутаринкилик билан билим ололмайди, мехнат килолмайди, у кундалик хаётнинг гирдобидан чиколмайди, истикболни курмайди. Билимли шахслар, бу бизнинг тарихий илдизларимиздир. Инсон уз билим ва савиясини етук булишини истар экан, у уз халкининг тарихини, шу халкнинг фалсафий хукукий, илмий бадиий, ахлокий, диний ва бошка тасаввурлари,

ynapHHHr y3Hra xoennrHHH ypraHHmnapn ho3hm. ffly aeoega aHrH aBnog aHrH, Tyna öofi, cepMa3MyH KaeÖH-Kopnra oug MatHaBHfi gyHe maKmaHagn.

^Hrn MycTaKun gaBnaraMH3HHHr hcthköoh finnnapnga nafigo 6ynraH 3aMOHaBHH TatnHM-TapÖHA кoнцепцнaсн 6np TOMOHgaH maxcHHHr xap TOMoHnaMa Ba rapMOHHK phbo^ TonnmHHH, hkkhhhh TOMOHgaH эсa, xaeTgarH onna mapomnga yHH öhphhhh KyfiraH KagaMgaH öomnaöoK, Tyna^OHnn, ^hcmohhh TapaKKHfi KHnraH Ba pyxaH TeTHK canoMaraHrHHH TatMHHnamHH Ky3ga TyTagH.

hhcoh öom^a MaB^ygoraapgaH OHry Ta^aKKypn, öhhhmh, aKg-3aKoBarn, onaMHH xhc этнm Ba aHraam KOÖHnnaTH, MatHaBHfi $a3Hnaraap coxhöh öynraHH önnaH ^apK KH^agn. ^yHeBHfi Ta^aKKypga hhcoh HHTenneKTyan hmkohhath, aKgnfi canoxH^TH Ba apaTyBHHHHK HKTngopn ^nxarngaH öeöaxo xnenaT CH^araga öaxonaHagn. TaeaBBy^ ^anea^aenga эсa y y3nra xoc Tatpn^ra эra. XycycaH, KyptoHH KapnMga "Eh3 ch3hh MyKappaM kh^hö apaTgHK" gefinnagn. Ha3apnMH3ga, afiHH aHa my MyKappaM^HK SeBoema HHcoHgaH TamKapH 6omKa ÖHpop 6np ®:oH3oTra SepHHMaraH aKg Ta^aKKyp xHCCHeT Ba TyfiFy 6nnaH öofhhk. OaKaT HHcoHrHHa ^HKpnam, MyHocaöar SnngnpHm, onaMHH aHraam, xaeT Ma3MyHHHH TymyHHm Ba yHH öofiHTHm hmkohh öepnnraH. Ha3apHMH3ga, SnnHMnnnHK, aKg-goHonHK xyggH aHa my ^nxaraap 6nnaH öenrnnaHagn. Arap emnap y3 TyfiFynapn Ba эxтнpoспapннн öomKapumra Kognp 6ynea-ro, yHH aKg fiypHFH 6nnaH axmnnHK eapH öypa onea WKopngarn xonaTHHHr aKCH-H^THMonfi TapaKKHfi paBHaK Ba ^apoBoHHHK W3ara Kenagn."

MaMnaKaTHMH3 MycTaKHrnHK finnnapnga MatHaBHfi ^nxaTgaH 6apKaMon HHcoHra TatnHM, TapÖHa öepum, MHnnnfi yfiFoHHm foachhh pyeöra HHKapagnraH aHrH aBnogHH Boara eTKa3Hm gaBnaraMH3HHHr энr 6ywK Ba3H$anapngaH Snpnra afinaHgn.

MatnyMKH, maxcHHHr, xycycaH negarorHHHr MatHaBHfi Sofinnrn, yHHHr gyHeKapamH, TepaH ^HKpnam naeKarnHH, BoKea-xogneanapra y3 BaKTHga TyFpH MyHocaöaT önngnpa onnm 6nnaH öaxonaHagn. "Eapna nnnaraapHHHr Kennö HHKnmn HnMCH3nHKgnp" - geraH эgн 6ywK whoh ^afinacy^H CyKpoT. fflyHgafi экaн, emnapHMH3HHHr WKcaK hhm Ba Ta^aKKyp coxhöh Synnmn ynyH 6apnaMH3 ®;aBo6rapMH3.

YKHTyBHH y3 ^aHHHH MyKaMMan önnca yHH Tanaöanapra cogga THnga eTKa3a onagn. ^apc yTHm noFHga onnfiroxga gape öepaeTraH yKHTyBHHnap my gaBnaTHHHr CHecaTH, HKTHcogneTH, xyKyKHfi KoHyH Konganapn, ep octh, ep yeTH SofinHKnapn, экoпorнк Ba3HaTnapHH, my ^aMH^THHHr KymHH, y3oK ^khh gaBnaTnap 6nnaH xaMKopnHK anoKanapn, 3aMoH 6nnaH xaMHa^ae Synnmn 3apyp. EyHHHr ynyH oMMaBHfi axöopoT BocHTanapn aHrnnHKnapn 6nnaH MyHTa3aM paBHmga TaHHmHÖ 6opnmH 3apyp.

^ape yTHm noFHga TapÖHaBHfi gapenapHH yTHmga KyfingarH xogneanapgaH ^ofiganaHHnea öynagn. "BHp-6npHHrH3 6nnaH eanoMnamnö öopHHrnap, myHga

ypianapuHrroga Mexp-Myxa66ai yfiFoHagu". "MyMHHnapHH Sup-Supnapura omnia xaK^apu 6op: canoM öepum, aKcupca ^aBOÖ aöiHrn, Kacan öynca öopum Kypum, ynraHga ga^Hga KaHiamum".

ro^opuga afiiunraH Hacuxaraap yKHiyBHHHHHr hhkh Kue^acu yHHHr hhmoh-эtIнкogн Ba BH^goHUHUHr co^nuru öunaH ry3angup. y afiHaH my ry3annuK iy^afinu iana6aHH ceBa onagu Ba yHu y3 $ap3aHgugeK iapSuanafigu, ianaöaHuHr Kanöu öunaH Ha^ac onagu.

Hhcoh MoxuaiaH y3uHu y3u KaMonoira eiKa3umra, y3uHu y3u puBo^naHiupumra MaxKyM ЭIнпгaн ®:oH3oi, öom^ana afiiraHga uhcoh 101 fiun ama, 103 fiun iapöuara эxIнe®; ce3agu. Komu^huk, eiyKnuK ^a^ai uHcoHraruHa xoc MKcaK MatHaBuai, onufi MaKoM axnoK yHraruHa MyHocuö. MatHaBuai - uhcoh xaeiuHuHr rymo^u. y xap mapouiga uhcoh matHuHu, maBKaiuHu, oöpycuHu ^aMoainunuK opacugaru Kagp-KuMMaiuHu öenrunafiguraH энг MyxuM oMunnapgaH 6upu.

MatHaBuai uhcoh Kynu KaHoiu. yHuHr эpкнн Ba o3og napBo3uHuHr, WKcaK nyKKunapHu 3a6i этнmgaгн Kyn-KygpaiuHuHr öeiuMcon iaaHnu.

MatHaBuai - uhcohhu xypo^oigaH, ®:axonaigaH KyiKapyBnu Kygpai. -flKKa, aKKa ogaMnapHuHr MatHaBufi öapKapopnuru opKanu axnui ^aMuaiHuHr MatHaBufi Kue^acu maKnnaHagu. Eup cy3 öunaH afiiraHga, MatHaBuai xap ioMoHnaMa eiyK uhcoh opKanu ^aMuaiHu xapaKaira KemupyBnu eHrunMac Kyn, öeKuec Kygpai.

EapKaMonnuK, eiyKnuK, MatHaBufi Ba pyxufi KaMonoi öapna axmunuKnapHuHr Ba эзгyпнкпapнннг capnamMacu экaнпнгн anoxuga yfiFyHnaHumu no3uM.

TatnuMHuHr acocuHu iapöua iamKun ЭIagн. TanaöanuKKa Kaöyn KunuHraHgaH cyHr, ynapHuHr ogoö-axnoK Ba xy^Kuga y3rapumnap nafigo öyna öomnafiguKu, 6yHu Kyn fiunnuK ia^puöaMrogaH KypraHMu3.

Tanaöa ^ucMoHufi KaMonoira eiaeiraH 18-19 emnapga yHga y3ura 6uho Kyfium, xaeigaru öapna Hapcara MyciaKun Kapamra uHiunumu öomnaHagu, y3uHuHr Moggufi gapoMaguHu y3u öomKapagu. .eKuH xaei ia^puSacu ^ucMoHufi KaMonoigaH opiga Konuö KeiraHu ynyH 6y gaBpga oia öunaH oHaHuHr KyHganuK эtIн6opн Ba iatcupu Kana axaMuaira эгa öynagu. AHa myHgafi gaBpga emnap iapöua iatcupugaH neiga Konca, yHu iyFpu fiynra conum xaM, ^uggufi yfinam, Mynoxa3a Kunum xo3upru KyHga xap KanoHrugaH xaM axaMuainu öynuö KonMoKga. ffly BaKiga afipuM MypaööufinapHuHr negaroruK KapamnapuHu ypraHuö, iapFuö ЭIн6 KenguK. .HeKuH iar-ioMupu öunaH MuHrnaö fiunnapra öopuö iaKanraH xa^K negaroruKacuHu, iatnuM-iapSuaHuHr Kuioönapga öuiunMaraH ^opMa Ba Meiognapu öyiyHnafi эtIн6opнмнзgaн neiga kohuö Keigu. ^oHonuKHuHr gaxocu xa^Kgup goHumMaHgnap my xanKHuHr $ap3aHgnapugup.

EyryH 6u3HuHr 6ywK Foanap, ynKaH MaKcagnap, эзгy Huainap öunaH amaeIгaннмнз öyiyH gyHera MatnyM. ^ap 6нpнмнз momMacgaH, xoBnuKMacgaH yma FoanapHu nyKyp ypraHuö, aKg Ba кo6нпнaтнмнзгa iyFpu ^o Kunuö xapaKai Ku^caK,

барча узбошимчалик, инсофга, диёнатга зид ишларнинг йули тусилади. Бунинг учун виждон олдида соф булиш талаб этилади, холос. Эртанги кунимиз, унинг мазмуни ва киёфаси хакида купрок уйламок керак. Булгуси шифокорлар етук инсонлар булиб шаклланишлари, уларнинг яхши укишлари, яшашлари ишимизнинг давомчилари булишлари учун биз нималар килишимиз лозим!

Бугунги кундаги асосий ишимиз ана шу муаммони хал килишдан иборат. Диалектика нуктаи назаридан караганда хам талабалар тарбиясида мехрибонлик, очиклик, яхши фазилатларни шакллантиришга интилиш, талабчанлик, баъзи асосли каттиккуллик билан бирга олиб борилса ахлокий тарбияда етарли самарага эришилади. Бу халк педагогикасида синовдан утган.

"Ёшлар уртасида мамлакатимиз бой тарихини унинг бетакрор маданияти ва миллий кадриятларини кенг таргиб этиш, жахон илм-фани ва адабиёти ютукларини етказиш учун зарур мухит ва шарт-шароит яратиш зарур"[3]- деб таъкидлаган Президентимиз Шавкат Мирзиёев.

Мустакиллик йилларида Узбекистонда хам ривожланган мамлакатлар тажрибалари асосида куп камровли ишлар бошлаб юборилди. Бу уринда таълимни ислох килиш борасида килинган катта узгаришларни кайд этиб утиш керак. Таълим ва тарбия сохасидаги ислохотларнинг маъно ва мазмуни, энг аввало, ёшларда истеъдод ва кобилиятнинг шаклланишига кенг йул очиб бериш, таълим бериш савиясига кенг йул очиб бериш таълим бериш савияси хозирги замон илгор технология стандартлари даражаси кутаришга каратилган. Бу борадаги ишларнинг натижалари кузга ташланиб колди.

Янги Узбекистоннинг порлок келажагини таъминлаш учун теран фикрли, билимли, хам жисмонан, хам маънавий жихатдан етук ва баркамол авлодни тарбиялаб, вояга етказиш давлат сиёсатининг асосий масалаларидир.

Узбекистон Республикаси Биринчи Президенти И.А.Каримовнинг "Урта асрлар шарк алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва ахамияти" мавзусидаги нуткида "Узининг тарихий, маданий ва интеллектуал меросини асраб-авайлашга, бойитиш ва купайтиришга, шунингдек, униб-усиб келаётган ёш авлодни миллий ва умуминсоний кадриятлар рухида тарбиялашга етарлича эътибор каратмайдиган, хар томонлама уйгун ривожланган, мустакил фикрлайдиган, уз караш ва ёндошувига, фукаролик позициясига эга булган шахсни камол топтириш уз олдига максад килиб куймайдиган хар кандай давлат ва жамият тарих ва тараккиёт йулидан четда колиб кетишига махкум эканини биз узимизга яхши тассавур килиб келганмиз ва яхши тасаввур этамиз"[4] деб таъкидлаган эдилар.

Шундай экан, юкорида кайд этилган фазилатларни шакллантириш ёки бир суз билан айтганда, бугунги ёшларнинг миллий ва маънавий киёфасини

SCIENTIFIC PROGRESS VOLUME 2 I ISSUE 3 I 2021

ISSN: 2181-1601

шакллантиришда нималарга купрок эътибор берилиши зарурлиги куйилган масаланинг мохиятини ёритишга ёрдам беради.

REFERENCES

1. Шавкат Мирзиёев. Халкимизнинг розилиги бизнинг фаолиятимизга берилган энг олий баходир. Тошкент - "Узбекистан" - 2018. 2-жилд. 448 бет.

2. "Хал; сузи" газетаси. 2017 йил 16 январь.

3. Узбекистан Республикаси Биринчи Президенти Ислом Каримовнинг "Урта асрлар шар; алломалари ва мутафаккирларининг тарихий мероси, унинг замонавий цивилизация ривожидаги роли ва ахамияти" мавзусидаги халкаро конференциянинг очилиши маросимидаги нуткини, Олий таълим муассасаларида урганиш буйича укув кулланма. Тошкент-2014.-3бет.

4. "Хал; сузи" 2014 йил 16 май.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.