Научная статья на тему 'ЁШЛАРИМИЗНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ТАРБИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ХУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ'

ЁШЛАРИМИЗНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ТАРБИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ХУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
36
7
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
тарбия / маънавий-ахлоқий тарбия / узлуксиз маънавий трбия / ёшлартарбияси / концепция / ибрат дарслари / тарғиботчи. / education / spiritual and moral education / youth education / concept / lessonplan / propagandist.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — A. Teshaboev

Мазкур мақолада ёшларимизни маънавий-аҳлоқий жиҳатдан тарбиялашнинг хуқуқий асослари таҳлил этилган. Шунингдек ёшларимиз ўртасида учраётган зарарли одатлар ҳақида қисқача тўхталиб, ушбу холатларни олдиниолишбўйича тавсиялар келтирилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE LEGAL FOUNDATIONS FOR IMPROVING THE MARAL AND EDUCATIONAL EDUCATION OF YOUNG PEOPLE

In that article, the legal foundations for improving the moral and educational education of young people are analyzed. At the same time, we are talking about harmful habitsthat are found among young people and recommendations are given on nays to solve them.

Текст научной работы на тему «ЁШЛАРИМИЗНИНГ МАЪНАВИЙ-АХЛОҚИЙ ТАРБИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ ХУҚУҚИЙ АСОСЛАРИ»

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

ЕШЛАРИМИЗНИНГ МАЪНАВИИ-АХЛОЦИИ ТАРБИЯСИНИ ТАКОМИЛЛАШТИРИШНИНГ хуцуциИ АСОСЛАРИ Тешабоев Алиходжа Ибрагимович https://doi. org/10.5281/zenodo. 7118580

Аннотация. Мазкур мацолада ёшларимизни маънавий-аулоций жщатдан тарбиялашнинг хуцуций асослари таулил этилган. Шунингдек ёшларимиз уртасида учраётган зарарли одатлар уацида цисцача тухталиб, ушбу холатларни олдини олиш буйича тавсиялар келтирилган.

Калит сузлар: тарбия, маънавий-ахлоций тарбия, узлуксиз маънавий трбия, ёшлар тарбияси, концепция, ибрат дарслари, таргиботчи.

ПРАВОВАЯ ОСНОВА СОВЕРШЕНСТВОВАНИЯ ДУХОВНО-НРАВСТВЕННОГО

ВОСПИТАНИЯ НАШЕЙ молодежи

Аннотация: В этой статъе анализированы правовые основы совершенствования морольно - просветительского воспитания молодёжи. Вместе с тем речьидет о вредных привычках, которые встречаются среди молодёжи и даны рекомендации путях их решения.

Ключевые слова: воспитание, идейно-воспитателъная работа, бесперерывная идейное воспитание, воспитание молоежи, концепция, уроки назидателъные.

THE LEGAL FOUNDATIONS FOR IMPROVING THE MARAL AND EDUCATIONAL

EDUCATION OF YOUNG PEOPLE

Abstract. In that article, the legal foundations for improving the moral and educational education of young people are analyzed. At the same time, we are talking about harmful habits that are found among young people and recommendations are given on nays to solve them.

Keywords: education, spiritual and moral education, youth education, concept, lesson plan, propagandist.

КИРИШ

Бугунги глобаллашув шароитида мамлакатимиз ёшлар тарбияси давлат сиёсати даражасига кутарилган экан, бунинг негизида келажагимиз бунёдкорлари булган ёшларни, инсон калби ва онгини эгаллаш учун каратилган турли хил ёт гоялар мафкуралар ва тажовузлардан асраб колиш асосий вазифаларимиздан бири хисобланади. Зотан, Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев таъкидлаганидек, “Ёш авлод тарбияси хамма замонларда хам мухим ва долзарб ахамиятга эга булиб келган. Аммо биз яшаётган XXI асрда бу масалага хакикатдан хам хаёт - мамот масаласига айланиб бормокда” [2]

Узга миллатларнинг маънавий кадриятлари канчалик таъсир курсатмасин, катталарга, ота-онага хурмат, камтарлик, халоллик, иймонлилик, мехнатсеварлик, мехмондустлик каби миллий маънавий хислатларимиз баркарордир. Чунки бу маънавий хислатлар кон-конимизга сингиб кетган. Халкимизнинг ахлок, андиша, шарму-хаё, халоллик ва покизалик, инсон кадр-киммати тугрисидаги маънавий кадриятларига зид булган “оммовий маданият” ёшлар маънавиятига салбий таъсир утказмокда. Мамлакатимизнинг келажаги, мустакил Узбекистоннинг истикболи, таълим сохасида олиб борилаётган ислохотларнинг мувофакияти куп жихатдан педагог кадрларнинг илмий салохияти, савиясига, фидоийлигига, ёш авлодга таълим бериш ва баркамол инсон

64

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

даражасида тарбиялаб, вояга етказишга булган шижоатига боглик. Х,ар кандай таблим муассасасида тарбиявий жараён бевосита укитвчилар томонидан ташкил килинади ва олиб борилади.

ТАДКИКОТ МАТЕРИАЛЛАРИ ВА МЕТОДОЛОГИЯСИ

Х,озирги кунда мамлакатимиздаги айрим ёшларининг маънавий-ахлокий тарбияси анчайин узгариб кетган. Хозиргиги замонавий таълимнинг вазифаси миллий маънавий-ахлокий, мафкуравий ва таълимий жихатдан укувчиларни хар томонлама ривожлантириш масаласи билан богликдир. Халкаро таълим андозаларига мосликнинг таъминланиши таълим мазмунига гоявий-мафкуравий, маънавий-маърифий жихатлар хам киритилишини талаб килади. Сир эамски айрим укувчи ёшларимиз томонидан интернет тармогидан тугри фойдаланиш маданиятини билмаганликлари окибатида билиб-билмай турли хилдаги диний экстримистик окимлар домига тушиб колаётгани, интернет тармогидаги турли хилдаги миллий минталитетимизга ёт булган уйинларни уйнаши, тамаки, спиртли ичимликлар ва инсонни сархушт киладиган психотроп моддаларни истеъмол килиб, бунинг натичасида турли хилдаги жиноятларни содир этаётганликлари жамиятимизда куплаб учрамокда.

Шунинг учун хам ижтимоий-иктисодий ривожланишнинг бундан кейинги боскичлари жамиятга глобал микёсда фикрлай оладиган, турли хил сиёсий, ижтимоий ва иктисодий вазиятларда, уз фикрини билдира оладиган, тараккийпарвар гоялар ва мафкура билан куролланган етук шахслар етказиб берилишини такозо этади. Бундай шахсларнинг тарбиёлашда эса ота-оналар, жамоатчилик хамда халк таълими тизими асосий уринни эгаллайди.

Мамлакатимизда илм-фанни ривожлантириш ва уни давлат томонидан куллаб-кувватлаш ишларининг бош хукукий асоси Узбекистон Республикаси Конституцияси билан белгиланади. Конституциянинг “Иктисодий ва ижтимоий хукуклар” деб номланган IX боб 42-моддасида “Х,ар кимга илмий ва техникавий ижод эркинлиги, маданият ютукларидан фойдаланиш хукуки кафолатланади. Давлат жамиятнинг маданий, илмий ва техникавий ривожланишига гамхурлик килади” [1], дея таъкидланган.

Глобаллашув асри деб аталаётган бугунги кунда ёшларни тажовузкор гоялардан асраб колишда таълим ва тарбия омили мухим ахамият касб этади. Зеро, азалдан эзгу максадлар йулида амалга оширилаётган мунтазам узлуксиз тарбия доимо узининг ижобий натижаларини курсатиб келган.

Шунга кура мамлакатимиз ёшларининг маънавий-ахлокий тарбиясини такомиллаштиришни тартибга солувчи меъёрий хужжатларни урганиш ва шу оркали, маънавий-ахлокий тарбия жараёнини тугри ва максадли ташкил этишимиз максадга мувофик хисобланади.

Бу борада дастлаб, давлатимиз рахбарининг 2019 йил 3 майдаги “Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида”ги П^-4307-сонли карорини келтиришимиз уринли саналади.

Мазкур карорда “маънавий-маърифий ишларни таъсирчанлигини ошириш, маънавият сохасидаги ички ва ташки тахдид хамда хавф-хатарларга карши курашиш, жамиятда мафкуравий иммунитетни мустахкамлаш, давлат ва жамоат ташкилотларининг бу борадаги фаолиятига якиндан кумаклашиш максадида вазирлик ва давлат хокимияти органларига фаолият йуналишлардан келиб чикиб вазифалар белгилаб берилди” [3].

65

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

Шунингдек, 2019 йил 31 декабрда Вазирлар Махкамасининг “Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора тадбирлари тугрисида”ги 1059-сонли карори кабул килинди. Ушбу карор билан тасдикланган “Узлуксиз маънавий тарбия” конценциясининг максади - ёш авлодда мустакил ва бахтли х,аёт учун зарур ижтимоий малака хдмда фазилатларни ёшига мос, боскичма-боскич шакллантиришдан иборат.

Ушбу максадга эришиш, уни амалда руёбга чикариш учун куйидаги вазифаларни амалга ошириш белгиланди:

- маънавий-ахлокий тарбияни бах,олашнинг илмий асосланган индикаторларини ишлаб чикиш;

- тарбиянинг х,омиладорлик давридан бошланадиган, тадрижийлик ва узлуксизлик тамойилларига асосланган методикасини ишлаб чикиш ва хдётга татбик этиш;

- узлуксиз тарбия тизимида миллий ва замонавий педагогиканинг илгор ютукларидан самарали фойдаланиш;

- тарбияланувчилар билан бирга тарбиячиларнинг х,ам билими ва малакасини мунтазам ошириб бориш;

- оила, таълим муассасалари ва махдлла, шунингдек, оммавий ахборот воситалари ва бошка ижтимоий тузилмалар уртасида самарали хдмкорлик механизмини йулга куйиш;

- маънавий тарбиянинг тадрижий ривожланиш ва узлуксизлик тамойилларига асосланиши х,исобланади. [3]

ТАДКИКОТ НАТИЖАЛАРИ

Концепцияда ёшлар маънавий-ахлокмй тарбиясининг тизимли боскичи ишлаб чикилган булиб, бунг кура мактабларда I-XI синфлар учун Тарбия фани ишлаб чикилди ва 2020-2021-укув йилидан республикамиз таълим тизимида “Тарбия” фани фан сифатида укитила бошланди. Бу эса, узлуксиз маънавий тарбияни самарали амалга ошириш имконини беради. Мазкур фикрни юртбошимизнинг куйидаги фикрлари х,ам тулик тасдиклайди: “Донишмандларнинг тарбия канча мукаммал булса, халк шунча бахтли яшайди” деган карашларига таяниш мух,имлигини инобатга олиб, “Тарбия мукаммал булиши учун эса бушлик пайдо булишига мутлако йул куйиб булмайди” [2]. Президентимиз таъкидлаб утганларидек, укувчи ёшларнинг таълим ва тарбияси канча мукаммал булса уларнинг жамият тараккиётидаги ислох,отларга дахлдорлик туйгуларининг шаклланиши, Ватан олдидаги бурч ва мажбуриятларини бажаришда х,ам мух,им урин тутади.

Шу билан бирга, Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 26 мартдаги “Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида”ги П^-5040-сон карори билан маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштиришнинг устувор йуналишлари этиб белгиланди.

Унга кура, “Эл-юрт такдирига локайдлик, ма^аллийчилик, уруг-аймокчилик, коррупция, оилавий кадриятларга беписандлик ва ёшлар тарбиясига масъулиятсизлик каби иллатларга бархдм беришга каратилган комплекс чора-тадбирларни амалга ошириш, ах,олининг Интернет жа^он ахборот тармогидан фойдаланиш маданиятини ошириш, гоявий ва ахборот хуружларига карши мафкуравий иммунитетини кучайтириш, маданият, адабиёт, кино, театр, мусика ва санъатнинг барча турлари, ноширлик-матбаа мах,сулотлари, оммавий ахборот воситаларида маънавий-ахлокий мезонлар, миллий ва

66

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

умуминсоний кадриятларнинг устуворлигига эришиш, геосиёсий ва мафкуравий жараёнларни мунтазам урганиш, терроризм, экстремизм, акидапарастлик, одам савдоси, наркобизнес ва бошка хатарли тахдидларга карши самарали гоявий кураш олиб бориш хамда бу борада халкаро хамкорлик алокаларини ривожлантириш” [5] шулар сирасига киради.

Бундан ташкари, ушбу карор билан мамлакатимиздаги хар бир умумтаълим муассасаларида 2021 йил 1 апрелдан (0,5 штат бирлиги) ижтимоий-маданий масалалар буйича таргиботчи лавозими жорий этилди. Лавозимни жорий этилишидан кузланган максад таълим муассасаларида маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш, иктидорли укувчи-ёшларни ижодий кобилиятларини аниклаш, уларни руёбга чикариш хамда янада ривожлантиришдан иборатдир.

МУ^ОКАМА

Шуни алохида таъкидлаш жоизки, Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 11 май куни “Халк таълимини ривожлантиришга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида”ги П^-241-сонли карори кабул килинди.

Мазкур карор Халк таълим тизимда узига хос янгича ёндашув асосида маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини жорий килиш тизими яратилди.

Хусусан, “рейтинг доирасида хар укув йили якунида умумий урта таълим муассасаларида олиб борилаётган маънавий-маърифий ишлар холати Халк таълими вазирлиги томонидан тасдикланган мезонлар буйича бахолаб борилиши, шунингдек, умумий урта таълим муассасалари рейтинг курсаткичлари асосида “яшил”, “сарик” ва “кизил” тоифаларга ажратилиши ва рейтинг курсаткичлари асосида “кизил” тоифага киритилган умумий урта таълим муассасаларида маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича зарур чоралар курилиш белгиланди” [6].

ХУЛОСА

Юкоридагилардан келиб чикиб хулоса урнида шуни таъкидлашимиз мумкинки мамлакатимизнинг маънавий, сиёсий-иктисодий жихатдан хар томонлама ривожланиши ёшларимизнинг билими, малака тажрибасига боглик эканлигини чукур англаган хар томонлама етук узининг мустакил фикрига эга булган ёшларни тарбиялаш хар качонгидан хам долзарб ахамият касб этмокда. Ёшларимизни хар томонлама маънавий-ахлокий, сиёсий-иктисодий жихатдан тарбиялаш учун давлатимиз томонидан яратиб берилаётган шароитлардан унумли фойдаланиб, ота-оналар, махаллалар, таълим муассасалари фаолиятини замон талабларига мос, хдмда узлуксиз ва мунтазам равишда хдмкорлигини таъминлашимиз лозим деб уйлайман.

67

SCIENCE AND INNOVATION

INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL VOLUME 1 ISSUE 6 UIF-2022: 8.2 | ISSN: 2181-3337

REFERENCES

1. Узбекистан Республикаси Конституцияси // “Халк сузи” газетаси, 1992 йил 15 декабрь, 243 (494)-сони.

2. Мирзиёев Ш.М. Миллий тараккиёт йулимизни катъият билан давом эттириб янги боскичга кутарамиз. 1 жилд. - Т.: Узбекистон, 2017. - 504-505-б.

3. Узбекистон Республикаси Президентининг 2019 йил 3 майдаги “Маънавий-маърифий ишлар самарадорлигини ошириш буйича кушимча чора-тадбирлар тугрисида”ги П^-4307-сонли карори.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2019 йил 31 декабрдаги “Узлуксиз маънавий тарбия концепциясини тасдиклаш ва уни амалга ошириш чора тадбирлари тугрисида”ги 1059-сонли карори

5. Узбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 26 мартдаги П^-5040-сон “Маънавий-маърифий ишлар тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида”ги карори.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг 2022 йил 11 май куни “Халк таълимини ривожлантиришга оид кушимча чора-тадбирлар тугрисида”ги П^-241-сонли карори.

68

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.