Научная статья на тему 'ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИ УМУМИЙ ВА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ'

ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИ УМУМИЙ ВА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
18
5
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
МИЛЛИЙ КУРАШ ТУРЛАРИ / ПОЛВОН / ПАҲЛАВОН / УМУМИЙ ВА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИК / ЖИСМОНИЙ ЮКЛАМАЛАР / ЎЗБЕК МИЛЛИЙ ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРИ / ХАЛқ МИЛЛИЙ ЎЙИНЛАРИ / ЖАХОН ХАЛқЛАРИ ЎЙИНЛАРИ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Хакимов Ш.Т., Салайдинов Э.Ш., Атажонов М.У.

Мақолада ёш миллий курашчиларни умумий ва махсус тайёргарлигини ривожлантиришда ҳаракатли ўйинларнинг аҳамияти ўрганилди ва тахлил қилинди

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

THE IMPORTANCE OF MOVEMENT GAMES IN DEVELOPING GENERAL AND SPECIAL TRAINING OF YOUNG NATIONAL WRESTLERS

The article explores and analyzes the role of action games in the development of general and special training of young national wrestlers

Текст научной работы на тему «ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИ УМУМИЙ ВА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ҲАРАКАТЛИ ЎЙИНЛАРНИНГ АҲАМИЯТИ»

Хакимов Ш.Т. Андижон давлат университеты Жисмоний маданият ва методикаси назарияси кафедраси уцитувчилари Узбекистан республикаси, Андижон шахри

Салайдинов Э. Ш.

' Андижон давлат университети

Жисмоний маданият ва методикаси назарияси кафедраси уцитувчилари Узбекистон республикаси, Андижон шахри

Атажонов М.У. Андижон давлат университети Жисмоний маданият ва методикаси назарияси кафедраси уцитувчилари Узбекистон республикаси, Андижон шахри

ЁШ МИЛЛИЙ КУРАШЧИЛАРНИ УМУМИЙ ВА МАХСУС ТАЙЁРГАРЛИГИНИ РИВОЖЛАНТИРИШДА ХДРАКАТЛИ УЙИНЛАРНИНГ АХДМИЯТИ

Аннотация: Мацолада ёш миллий курашчиларни умумий ва махсус тайёргарлигини ривожлантиришда уаракатли уйинларнинг ауамияти урганилди ва тахлил цилинди

Калит сузлари:Миллий кураш турлари, полвон, паулавон, умумий ва махсус тайёргарлик, жисмоний юкламалар, узбек миллий уаракатли уйинлари, халц миллий уйинлари, жахон халцлари уйинлари.

Xakimov Sh. T. Andijan State University

Teachers of the Department of Theory of Physical Culture and Methodology

Republic of Uzbekistan, Andijan Salaydinov E. Sh. Andijan State University

Teachers of the Department of Theory of Physical Culture and Methodology,

Andijan, Republic of Uzbekistan Atajonov M.U. Andijan State University

Teachers of the Department of Theory of Physical Culture and Methodology,

Andijan, Republic of Uzbekistan

THE IMPORTANCE OF MOVEMENT GAMES IN DEVELOPING GENERAL AND SPECIAL TRAINING OF YOUNG NATIONAL

WRESTLERS

Annotation: The article explores and analyzes the role of action games in the development of general and special training of young national wrestlers

Keywords: types of national wrestling, wrestling, wrestling, general and special training, physical training, Uzbek national movement games, national games, games of world nations

Дунёдаги хар бир миллатнинг уз миллий кураши булганидек, узбекларнинг хам ' Фаргонача ва Бухороча деб номланадиган кураш турлари бор. Х,ар иккала кураш турини тарихимизга богласак хато килмаймиз. Узбек халкининг узок тарихига эга булган миллий спорт турларидан бири - кураш асрлар давомида ривожланиб, кишиларга завк-шавк бахш этиб, мардларнинг майдонига махоратини, матонатини намойиш этиб келди.

Утмишда кураш тушувчи полвонларнинг турли муносабатлар билан утказилган халк сайлларида чикишлари энг кизикарли ва жозибали эди. Улар Эрон, Туркия, Юнонистон, Хиндистон сингари мамлакатларга бориб, уз халки шарафини химоя килардилар. Миллий кураш темурийлар замонида хам ва ундан кейинги даврларда хам халкнинг севимли спорт турларидан булиб келди. Кураш сохасида оламга донг таратган узбек полвонлари тарихи сифатида учмас из колдирдилар. Бундай курашчилар номига "полвон", "пахлавон" сузларини куйиб айтиш уларни янада салобатлирок килиб курсатарди. Фаргонача ва Бухороча кураш турлари бир-биридан тубдан фарк килади. Турли халкларда турли тарихий даврда узига хос спортча кураш мавжуд булиб, унда миллий урф-одатлар ва маданиятнинг узига хос хусусиятлари акс этар эди.

Узбекистоннинг этнографияси ва археологиясига оид куп сонли материаллар, биздаги ва эллардаги олимларнинг кадимги тарих ва урта асрлар тарихига доир асарлари, огзаки халк ижоди узбек халкининг куп асрлар давомида узига хос жисмоний тарбия тизимини яратганлигидан далолат беради.

Харакатли уйинлар, харбий машклар, отда уйналадиган бир неча уйин турлари, пойга ва кураш, бу тизимнинг воситаларидандир. Буларнинг хаммаси хозирги кунгача етиб келган. Халк жисмоний тарбия тизимининг хамма турлари ичида миллий кураш ханузга кадар узбек халки орасида кенг таркалган. Ёшларни хар томонлама жисмоний ва рухий фазилатларини тарбиялаш уларни хаётга, мехнатга ва Ватан мудофасига тайёрлаш, узида маънавий бойликни, ахлокий покликни, жисмоний комилликни, мужассамлаштирган янги кишини шакллантириш каби олижаноб максад учун хизмат килади. Кураш хам жисмоний тарбиянинг асосий кисми хисобланади. Узбек кураши карши харакат килувчи икки полвоннинг беллашувидан иборат булиб, ракиби устидан галаба козониш максадида, мусобака коидалари билан рухсат этилган техник усул ва тактик харакатлар ёрдамида катнашувчиларнинг узаро каршилигини енгиш билан характерланади.

Яккама якка кураш турлари билан шугулланувчиларни спорт тренировкаси тайёргарликни беш тури билан мустахкам богланган. Назарияда уларни баъзан спорт тренировкаси томонлари деб атайдилар.

Уларга куйидаги тайёргарлик турлари киради: назарий, жисмоний, техник - тактик, рухий, хакамлик ва услубий тайёргарликлар. Курашчининг жисмЬний тайёрлиги ундаги махоратнинг таркиб топишида хаётий мухим сифатлар хамда мехнатда ва Ватанни химоя килишда зарур буладиган малакаларнинг хосил булишида асос булиб хисобланади.

Спорт курашининг хусусиятларини, спортчиларнинг индивидуал кобилиятларини ва уларнинг техник тактик тайёргарлигини хисобга олган холда умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни максадга мувофик кушиб олиб бориш юксак спорт махоратини таъминлайди.

Хрзирги вактда спортнинг хамма турларида жисмоний тайёргарлик икки: умумий ва махсус кисмдан иборат булади. Умумий жисмоний тайёргарлик махсус тайёргарлик учун асос булиб хизмат килади. Бу эса, уз навбатида, техник тайёргарлик вазифаларни хал этишга имкон беради.

Спортчи канча ёш булса, хар томонлама умумий жисмоний тайёргарлик куриш унинг учун шунчалик зарурдир. Жисмоний тайёргарликнинг махсус воситаларида икки группа машкларни хал килиш керак:

а) муайан мускул группаларини ва спортчи учун курашда зарур буладиган сифатларни ривожлантиришга каратилган машклар:

б) кураш усуллари, харакатлари техникаси такомиллаштириш машклари.

Миллий курашда жисмоний жихатдан умумий тайёргарлик спортчиларининг ривожланишига хамда уларнинг фазилатлари ва кобилиятларини такомиллаштиришга каратилган.

Уз саломатлигини мустахкамлайди, кишини хаёт учун зарур булган куникма ва малакалар билан бойитади хамда унга курашнинг танланган тури буйича камол топиши учун шарт шароит яратади.

Жисмоний жихатдан махсус тайёргарликнинг хусусияти шундаки, жисмоний жихатдан умумий тайёргарлик харакатларининг узига хослигини хамда энг мухим жисмоний ва иродавий сифатларни умумий режада эмас балки кураш тури хусусиятлари хисобга олган холда ривожлантириш зарурлигини эътиборга олиб утказилади.

Махсус жисмоний тайёргарликда курашчи учун зарур булган харакат сифатларини ровожлантириш бошка сифатларини ривожлантириш ва кураш техникаси элементларини такомиллаштириш билан узаро богланган булиши айникса мухимдир.

Махсус машкларни танланиши харакат сифатлари комплексини ривожлантиради ва курашчи харакатларидаги техник томонларни такомиллаштиради.

Миллий кураш билан шугулланувчиларнинг харакат сифатларида кучлилик, тезлик, чакконлик, чидамлилик каби мухим фазилатлар мавжуд булиб, ана шулар курашчига юкори спорт натижаларига эришишда ёрдам беради. Укув машгулотида тренер куйидагиларга эьтиборни каратиш керак булади , жисмоний юкламани усмирнинг жисмоний имкониятлари билан мувофиклаштириши керак, шу билан бирга жисмоний имкониятларини ривожлантириш зарур.

Жисмоний имкониятларни эхтиётлик билан саломатликка зарар етказмайдиган килиб ривожлантириш керак. Бунинг учун куч ва жисмоний юкламаларини аста секин ошириб бориш зарур.

Укув машгулотларига сарфланадиган вактни аста-секин ошириб бориш, усуллар ва жисмоний куч гайратни оширувчи машкларни мураккаблаштириш яхши самара беради.

Миллий курашчиларни жисмоний ва махсус тайёргарлигини ривожлантиришда харакатли уйинларнинг ахамияти мухимлиги олимлар томонидан исботланган

Хдракатли уйинлар ёш курашчилар куч гайратини, фаоллигини, усмирларни , курашга булган кизикиши спорт машгулотига булган кизикишини фаоллаштирувчи жуда мухим рухий омилдир.

Хдракатли уйинлар тренер томонидан ташкил килиниб утказилади

Болаларни кураш машгулотлари жарёнида олган, жисмоний юкламаларни тартибга солиши, жисмоний юкламаларни огир ва енгили билан, маьлум бир вакт оралигида алмашиб турилиши жуда мухим хисобланади.

Сабаби, мунтазам равишда факат, спорт машгулотида болаларга , жисмоний ва махсус тайёргарлигини ривожлантириш учун, жисмоний юкламалар берилса, ута чарчаш окибатида ёш курашчилар организмида психологик, физиологик, морфо-функционал ва жисмоний . узгаришлар юзага келади, бунинг окибатида курашчининг рухиятида салбий узгаришлар кузатилади.

Усмир укув машгулотига катнашгиси келмайди, машкларни суст бажаради , жисмоний ва махсус тайёргарлиги ривожланмай колади.

Шунинг учун, тренер бошчилигида укув машгулоти жараёнининг , маьлум бир вакт оралигида, харакатли уйинлардан фойдаланиш юкори самара беради.

Укув машгулоти жараёнида харакатли уйинлардан

фойдаланилганда, ёш курашчиларда куйидаги ижобий узгаришлар кузатилади;

1. Ута чарчаш окибатини олди олинади

2. Психологик баркарорлик таьминланади

3. Физиологик, морфо-функционал ва жисмоний .салбий узгаришларни олди олинади

4. жисмоний ва махсус тайёргарлиги ривожланади

5. Техник-тактик тайёргарлиги ошади

6. Мусобакаларга киска вакт ичида тайёрланади

7. Спорт махорати ошади

Хулоса: Укув машгулотлари жараёнида ,узбек миллий харакатли уйинлари, халк миллий уйинлари, жахон халклари уйинлари ва спорт уйинларидан фойдаланишда , енгил харакатлардан ташкил топган машкларни тавсия килинади.

Катта жисмоний зурикишлар талаб килмайдиган , харакатли уйинларидан фойдаланиш оркали харакатли уйинларни кизикарли, рухий эмоционал кутаринки рухда утказилиши, ёш курашчиларни чарчогини кеткизади хамда кайфияти кутарилади.

Фойдаланилган адабиётлар:

1. З.Жумакулов -"Халкаро тоифадаги спорт устаси":Миллий кураш усуллари (Фаргона ва Бухоро усуллари), укув кулланма; Андижон 2014

2. А. Атоев. Кураш. Т. Укитувчи, 1987.

3. Р. С. Саломов. Спорт машгулотларининг назарий асослариТошкент 2005.

4.О.В.Гончарова.Ёш спортчиларнинг жисмоний кобилиятларини ривожлантириш., Тошкент 2005.

5. А.К.Атаев Ёш-усмирларга узбек курашини ургатиш услубиёти. Тошкент 2005.

6. Т.Усмонхужаев, Ф.Хужаев. "1001 уйин " Т.,1990

7. В.Г.Фролов. Сайрда жисмоний тарбия машгулотлар, уйинлари ва машклари. Т., Укитувчи 1990 й.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.