Научная статья на тему 'ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАНЛАБ ОЛИШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН УМУММИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИНГ АСОСИЙ ТЕСТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ'

ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАНЛАБ ОЛИШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН УМУММИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИНГ АСОСИЙ ТЕСТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

146
29
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Танлаб олишда қўлланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайѐргарликнинг асосий тестлари / 30 м масофага югуриш / турган жойдан узунликка сакраш / юз метрга мокисимон югуриш / тўпни 30 м га ерга уриб югуриб / устунчаларни оралаб ўтиб тўп отиш / тўпни аниқ мўлжалга отиш. / Basic tests of general and special physical training used in the selection / running for 30 meters / long jump from a standing position / sprinting for 100 meters / running the ball for 30 meters and hanging on poles.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — С. Х. Хабибуллаев, Ш. Ш. Хуррамов

Ушбу мақолада қўл тўпи спорт турига спортчиларни танлаб олиш мавзусига оид ўқув қўлланмалар, дарсликлар ва илмий мақолалардаги маълумотлардан фойдаланиб, танлаб олишда қўлланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайѐргарликни баҳоловчи асосий тестларни оптимал вариантлари ишлаб чиқилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

This article uses the information in textbooks, manuals and scientific articles on the selection of athletes in handball, and selects the main tests that assess the general and specific physical fitness used in the selection.

Текст научной работы на тему «ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАНЛАБ ОЛИШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН УМУММИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИНГ АСОСИЙ ТЕСТЛАРИНИ ТАҲЛИЛ ҚИЛИШ»

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

ЁШ ГАНДБОЛЧИЛАРНИ ТАНЛАБ ОЛИШДА КУЛЛАНИЛАДИГАН

УМУММИЙ ВА МАХСУС ЖИСМОНИЙ ТАЙЁРГАРЛИКНИНГ АСОСИЙ ТЕСТЛАРИНИ ТАХЛИЛ ЦИЛИШ

С. Х. Хабибуллаев

Чирчик давлат педагогика институти катта укитувчиси

Ш. Ш. Хуррамов

Чирчи; давлат педагогика институти катта укитувчиси

Талабаси

АННОТАЦИЯ

Ушбу маколада кул тупи спорт турига спортчиларни танлаб олиш мавзусига оид укув кулланмалар, дарсликлар ва илмий маколалардаги маълумотлардан фойдаланиб, танлаб олишда кулланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни бахрловчи асосий тестларни оптимал вариантлари ишлаб чикилган.

Калит сузлар: Танлаб олишда кулланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайёргарликнинг асосий тестлари, 30 м масофага югуриш, турган жойдан узунликка сакраш, юз метрга мокисимон югуриш, тупни 30 м га ерга уриб югуриб, устунчаларни оралаб утиб туп отиш, тупни аник мулжалга отиш.

ABSTRACT

This article uses the information in textbooks, manuals and scientific articles on the selection of athletes in handball, and selects the main tests that assess the general and specific physical fitness used in the selection.

Keywords: Basic tests of general and special physical training used in the selection, running for 30 meters, long jump from a standing position, sprinting for 100 meters, running the ball for 30 meters and hanging on poles.

КИРИШ

Жисмоний тарбия ва спорт - халкнинг умумий маданиятининг ажралмас кисми, мамлакатнинг хдр бир фукорасининг жисмоний хамда маънавий камолотини таъминлаш асосидир. Жисмоний тарбия ва спорт сохдсининг ривожланиш истикболлари Узбекистон Республикасини ривожланган давлатлар каторига кушиш, бозор муносабатларига утиш консепсияси билан

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

бевосита боглик. Мамлакатимизда мустакиллик йилларида спорт билан оммавий тарзда шугулланишни, ахолининг, айникса, болалар ва укувчи-ёшларнинг буш вактларини ташкил килишнинг фаол шаклларининг таъминловчи амалий тадбирлар боскичма-боскич амалга ошириб келинди. Узбекистоннинг давлат сиёсатида мамлакатда жисмоний тарбия ва спортнинг янада ривожланиши, соглом авлодни тарбиялаш устувор йуналишга айланди. Мустакилликдан кейин жисмоний тарбия ва спортни ривожлантириш учун бир катор Президент фармон ва карорлари кабул килинди. Жумладан 2020-йил 30-октябрдаги "Соглом турмуш тарзини кенг тадбик этиш ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ПФ-6099-сонли фармонлари бунга яккол мисолдир. Кабул килинган фармон ва карорлар ахолини саломатлигини мустахкамлаш, жисмоний тарбия ва спортни оммавийлаштириш хамда ривожлантиришда асосий омил булиб келмокда.

Долзарблиги. Спортда танлашнинг назарий асослари, келажаги порлок спортчиларни танлаб олиш услуби илмий жихатдан урганишни ташкил этишга имкон беради. Тугри танлаб олиш ва келажакни ишонч билан айтиш шугулла-нувчиларнинг дастлабки ва охирги натижалари уртасидаги алокадорлик билан аникланади, бунда уларнинг усиш даражаси хам хдсобга олинади. Куриниб турибдики, спортда танлаб олиш масалалари долзарб масалалардандир. Гандболчилар дунё майдонларида, Жахон, Европа, Осиё биринчиликларида юкори натижаларга эришиб, уз Ватанлари шарафини химоя киладилар.

АДАБИЁТЛАР ТА^ЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Тадкикотнинг максади. Спортда танлаб олиш бугунги кунда жуда долзарб хисобланади. Узбекистон болалар ва усмирлар спорт мактабида танлаб олиш услубларини куллаш ва энг самаралисини танлаб олишни тахлил килиш тадкикотнинг асосий максади хисобланади.

Кул тупи уйини бутун дунёда ва бизнинг Узбекистонда хам оммавий спорт турларидан бири булиб ёшлар уртасида севиб уйнайдиган спорт тури хисобланади. Спортда танлашнинг мухим асосларидан бири танлаб олиш боскичлари масаласидир. Уларнинг хар бири узининг ташкил этиш ва танлаб олиш услубига, лаёкатли ва истеъдодли спортчиларнинг кобилиятини олдиндан билиш каби хусусиятларга эга.

Биринчи давр - спорт мактабларига кабул килиш ва гурухларни тулдириш.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

Иккинчи давр - оддий мактабда тайёргарлик курган лаёкатли спортчиларни олдиндан айтиб бериш.

Учинчи давр - спорт махоратини яхши узлаштириб олган спортчилар орасидан мамлакат усмирлар, ёшлар ва миллий терма жамоаларига номзодлар танлаб олишдан иборат.

Танлаб олиш тузилмаси спортчилар фаолиятини чукур ва атрофлича урганиш ва шу спорт турининг рухиятига ва организмига куйиладиган талабларини аниклашга боглик булади. Шунинг учун хам танлаб олишнинг биринчи даври - икки-уч машгулотдан тортиб, бир ойгача; иккинчи давр - икки йилгача, учинчи давр эса, уч-турт йилгача давом этиши тавсия этилади.

НАТИЖАЛАР ВА МУ^ОКАМА

Танлаб олишда кулланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни бахоловчи асосий тестларини тугри танламаслик танлаб олишни адолатли утишига тускинлик килиб турли тортишувларга сабаб булишини инобатга олиб кул тупи танлаб олиш мавзусига оид укув кулланмалар, дарсликлар ва илмий маколалардаги маълумотлардан фойдаланиб, танлаб олишда кулланиладиган умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни бахоловчи асосий тестларини оптимал вариантини ишлаб чикдик.

Танлаб олишда кулланиладиган умум жисмоний тайёргарликнинг асосий

тестлари

1. 30 м га югуриш. Жихозлар: сониянинг ундан бир булагини курсатувчи вакт улчагич: уйин майдонида 30 метрли масофани аник белгилаш: товуш сигналига мос келадиган куриш сигнали ва якунловчи белги.

2. Жойдан туриб узунликка сакраш. Жихозлар: майдоннинг маълум бир жойида депсиниш учун чизик утказилади, шу чизикка перпендекуляр бир метр масофадан хар бир булаги 5 см дан булган 1,5 метрли шкаласимон белги куйилади.

3. Жойдан уч хатлаб сакраш (факат эркаклар учун). Текширилувчи дастлабки холатда белгиланган чизик ёнида жойлашади. У аввал икки оёк билан депсиниб сакраб унг ёки чап оёгига тушади ва учинчи кадамни силтаниш оёги билан депсиниб сунг икки оёк билан йерга тушади. Сакралган масофа умумий коидага биноан хисобга олинади. ^ар бир текширилувчига икки имконият берилиб, курсатилган натижанинг яхшиси хисобга олинади.

4. Юз метрга мокисимон югуриш.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

Тестнинг таърифи: текширилувчилар юза чизик уртасида жойлашадилар. Келишилган маълум бир ишора буйича спортчилар бирин-кетин 6 м, 9 м, 20 метрли белгиларга ва яна 9 м, 6 метрли белгиларга югуриб бориб кайтиши керак. Машкни бажарувчилар машкни бажаришда ушбу курсатилган белги чизикларга оёкларини теккизиб кайтиши шарт.

5. Жойдан юкорига сакраш (Абалаков усули буйича). Тестнинг таърифи: Ерда 50х50 см туртбурчак чизилади. Текширилувчилар асбоб урнатилган ушбу туртбурчакда оёкларини чизикка теккизмасдан жойлашадилар, сунг белларига камар боглаб юкорига сакрайдилар. Сакрагандан сунг улар ушбу туртбурчакка тушишлари шарт. Сакраш натижасида чузилган улчов тасмаси сакраш баландлигини ташкил этади.

6. Теннис ва гандбол тупини узокликка отиш. Тестнинг таърифи: гандбол майдонининг юза чизигига параллел килиб 8-10 м кенгликда отиш чизиги утказилади. Майдоннинг ён томонидан ушбу чизикка перпендекуляр 15 метрлик масофани улчаб, у нукта билан белгиланади ва шу нуктадан 20 метр масофага оралиги 20 см дан, шкаласимон чизиклар белгиланади. Тупни отиш йулаги 5 м ни ташкил килиши керак. Спортчилар тупни отишни юкоридан кулни буккан холда бажарадилар. Югуриб келиб отиш учун кадамлар сони чекланмайди.

Бундай машкни бажариш учун спортчига уч имконият берилади ва курсатилган натижаларнинг энг яхшиси хисобга олинади.

Танлаб олишда махсус тайёргарликнинг асосий тестлари

1. Тупни 30 м га ерга уриб югуриб. Тест кабул килувчининг ишораси (секундомер) буйича спортчи юза чизикдан белгиланган 30 м ли белгигача тупни ерга уриб югуриб утади. Чизикни кесиб утгандан сунг вакт улчаш ускунаси тухтатилади.

2. Устунчаларни оралаб утиб туп отиш. Уйин майдони буйлаб оралиги 380 смдан уч катор параллел устунчалар урнатилади. Биринчи катор машк бошланиш чизигидан 5 метр, четдаги каторлар эса 2,5 ва 5 метр масофада урнатилади. Текширилувчи машкни уртадаги каторнинг тугрисидан бошлайди, ишора килинган (вакт улчагич ишга тушгач) унг томонга унг кули билан тупни олиб боради ва барча устунчаларни айланиб утгандан сунг, дарвозада белгиланган 60х60 майдонни мулжалга олиб тупни отиш билан (вакт улчагич тухтатилади) машкни якунлайди. Иккинчи имконият чап томонга юриб бажарилади.

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

3. Тупни аник мулжалга отиш. Дарвозанинг юкори бурчакларига 40х40 см ли нишонлар урнатилади ва хар бир бурчакдаги нишонга 30 сония давомида 9 метрли масофадан 3 кадам килиниб, 6 метрдан туп отиш таянган холда бажарилади. Теннис ва гандбол тупида мулжалга теккизилган тупларнинг умумий микдори хисобга олинади.

1-жадвал

Умумий ва махсус жисмоний тайёргарликни бах,оловчи тестлар

Машк турлари ЁШИ

9 10 11

Болалар

30 м масофага югуриш, с 5,8 5,6 5,4

Жойидан узунликка сакраш, см 160 170 180

Жойидан теннис тупини узокликка 25 30 33

улоктириш, м

30 м масофага гандбол тупини ерга 7 6,6 6,4

уриб олиб югуриш, с

^излар

30 м масофага югуриш, с 6,0 5,8 5,6

Жойидан узунликка сакраш, см 150 160 170

Жойидан теннис тупини узокликка 18 20 23

улоктириш, м

30 м масофага гандбол тупини ерга 7,0 6,7 6,5

уриб олиб югуриш, с

ХУЛОСА

Айтиб утилганларни хисобга олиб шундай хулосага келиш мумкинки, бугунги кунда гандбол ривожланаётган спорт тури булиб, ёш гандболчиларни тайёрлаш мухим ахамият касб этади. Танлаб олиш хусусиятларини урганиш ва амалий услубларни куллаш масаласи бугунги усмирларда келажакни ёркин юлдузини куришдан иборат.

Танлов утказиш-спортчиларни элакдан утказишдек бир гап булиб, бунда маълум спорт тури билан шугулланувчилар орасида факат шу сохага мос келадиган шахслар колдирилиши лозим.

Мулжаллаш шахснинг спорт кизикишини, унинг жисмоний имкониятларига мос равишда танлаш максадига хизмат килади.

Ёш гандболчиларни танлаш ва тайёрлашда умумтаълим мактабларидаги гандбол буйича куни узайтирилган ва укув машгулотлари чукур

ACADEMIC RESEARCH IN EDUCATIONAL SCIENCES VOLUME 2 | ISSUE 6 | 2021

ISSN: 2181-1385

Scientific Journal Impact Factor (SJIF) 2021: 5.723 DOI: 10.24412/2181-1385-2021-6-1248-1253

узлаштириладиган махсус синфлар катта роъл уйнайди. Бунда болалар гандболга мехр куядилар ва гандбол уйнаш сирларини урганадилар.

Х,ар бир спорт мактабида гандбол буйича махсус синфларнинг очилиши укув машгулотлари мазмунини яна хам оширади. Бунда машгулотлар кунига 2 махал утказилади. Тугри танлаб олинган гандболчилар дунё майдонларида, Жахон, Олимпияда ва Осиё биринчиликларида юкори натижаларга эришиб, уз Ватанлари шарафини химоя киладилар.

REFERENCES

1. Павлов Ш.К., Абдалимов О.Х., Юсупова З.Е. Гандбол назарияси ва услубияти: Дарслик.-Т."Фан ва технология", 2017, 448 бет.

2. Абдурахмонов Ф.А., Павлов Ш.К. Гандбол. Жисмоний тарбия институтлари учун намунавий дастур. - Т.: УзДЖТИ, 2005.

3. Хабибуллаев, C. Х. (2019). Жисмоний имконияти чекланган укувчилар организмининг функционал холатини бахолаш услубияти. Мугаллим , 1(4), 148-153.

4. Хабибуллаев, C. Х. (2020/10). Футбол буйича йиллик ва ойлик укув машгулотлар иш режасини тузишнинг самарали усули. Academic research in yeducational sciences (ares), volume 1, issue 2, 325-332.

5. Хабибуллаев, C. Х. (2020/11). Жисмоний тарбия дарсларида спорт уйинлари коидаларини ургатишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш. Academic research in yeducational sciences (ares), volume 1, issue 3, 1150-1156.

6. Хабибуллаев, С.Х. (2020). Умумий урта таълим мактабларида спорт тугаракларини ташкил етишнинг самарали усули. Мактаб ва хаёт, №2, 23-25.

7. Хабибуллаев, С. Х. (2020). Жисмоний тарбия дарсларида спорт уйинлари коидаларини ургатишнинг педагогик механизмларини такомиллаштириш. Мугаллим , №6, 143-146.

8. Худайберганов, Ж. С., Хабибуллаев, С. Х., & Мадйарова, М. М. (2020). Method of development of physical qualities of the high school class wrestlers on kuras'h. International Journal on Integrated education, 3(3), 169-173.

9. С.Х.Хабибуллаев, Т.У. Зуфаров Профилактика заболеваний средствами физической-культури. Academic research in yeducational sciences (ares), №.1. 2020 2-октябрь 315-324.

10. Хабибуллаев, C. X. (2021/05). ^ул тупи буйича мусобакаларни утказишда мусобака коидаларининг ахамияти. Academic research in educational sciences (ares), volume 2, issue 5, 1551-1554.

11. Султонов, А. И. (2020). Bo'lajak jismoniy tarbiya o'qituvchilarida kasbiy-madaniy munosabatlarni shakllantirish (kurash misolida). Maktab va hayot, №3, 20-23.

12. Султонов, А. И. (2020). Вариативность физической подготовки дзюдоистов на этапе углубленной специализации. Вестник науки и образования , №10 (88), 82-85.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.