Научная статья на тему 'ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИ ҚИЗЛАРГА ЧЎҚМОР БИЛАН МАШҚЛАРНИ ЎРГАТИШНИНГ ВОСИТА ВА УСУЛЛАРИ'

ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИ ҚИЗЛАРГА ЧЎҚМОР БИЛАН МАШҚЛАРНИ ЎРГАТИШНИНГ ВОСИТА ВА УСУЛЛАРИ Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
69
9
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҲАРАКАТ ТЕХНИКАСИ / БУЮМ БИЛАН ИШЛАШ / ТЕХНИК МУРАККАБЛИК / КОМБИНАЦИЯ

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Ортиқова М.Д.

Ушбу мақолада ёш бадиий гимнастикачи қизларга чўқмор билан машқларни ўргатишнинг восита ва усуллари ҳақида соҳа мутахассисларининг фикрлари баён этилган.В статье высказываются идеи специалистов отрасли об средствах и методах обучения юных девочек по художественной гимнастике упражнениям с булавами.The article expresses the ideas of industry experts on the means and methods of teaching young girls in rhythmic gymnastics to exercises with clubs.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «ЁШ БАДИИЙ ГИМНАСТИКАЧИ ҚИЗЛАРГА ЧЎҚМОР БИЛАН МАШҚЛАРНИ ЎРГАТИШНИНГ ВОСИТА ВА УСУЛЛАРИ»

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

оёклар ёрдамида сузганида хам курсаткичлар буйича сезиларли фарклар аникланмади. Кизлар ва угил болалар (р>0,05). 16-18 ёшдаги сузувчилар гурухида координация коэффициентининг киймати 56% га камайди.

Сузувчиларнинг курукликдаги ва сувдаги мах-сус куч тайёргарлигини ривожлантириш ва тако-миллаштиришга каратилган жисмоний машклар мажмуаси ишлаб чикилди. 16-18 ёшли кукракда крол усулида сузадиган спортчиларда махсус куч тайёргарлиги учун жисмоний машклар мажмуи укув машгулот жараёнига киритиш самарадорлиги сузиш буйича педагогик тажриба якунида тортишиш кучи курсаткичларининг ишончли ижобий усиши билан тасдикланади. Куллар тулик координацияда (р<0,05) ва координация коэффициентидаги ижобий узгариш-лар содир булади.

УУД (УДК, UDC): 796.012.82

Адабиётлар:

1. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 9 мартдаги "Уз-бекистон спортчиларини 2020 йилда Токио шахрида (Япония) булиб утадиган XXXII ёзги Олимпия ва XVI Паралимпия уйинларига тайёрлаш туррисида"ги ПК-2821 сонли Карори.

2. Узбекистон Республикаси Президентининг 2017 йил 3 июндаги "Жисмоний тарбия ва оммавий спортни янада ривожлантириш чора-тад-бирлари туррисида"ги ПК-3031-сонли Карори.

3. Булгакова Н.Ж., Чеботарева И.В. Особенности телосложения юного пловца как критерий специализации внутри вида // ПЛАВАНИЕ. Исследования, тренировка, гидрореабилитация. - Санкт-Петербург: Издательство ООИ "Плавин", 2003. - С.167-170.

4. Гончарова О.В. Болалар жисмоний сифатларини тарбиялаш. Укув кулланма. Тошкент: ITA Press, 2015. 204 б.

5. Давыдов В.Ю., Авдиенко В.Б. Отбор и ориентация пловцов по показателям телосложения в системе многолетней подготовки (Теоретические и практические аспекты) Монография - Волгоград: ВГАФК, 2012 - 344.

6. Иссурин В.Б. Спортивный талант: прогноз и реализация: Монография / В.Б. Иссурин; пер. с англ. И.В. Шаробайко. - М.: Спорт, 2017. - 240 с.

7. Казимирская А.Е. Формирование двигательных действий пловцов на учебно-тренировочном этапе подготовки: Автореф. дис. канд. пед. наук. СПб., 2000. - 21с.

8. Лафлин Терри Полное погружение //Как плавать лучше, быстрее и легче/ Казань: "Идел-Пресс", 2016. 195с.

9. Садиков А.Г. Интенсификация процесса подготовки юных пловцов учебно-тренировочных групп 13-15 лет. Автореферат диссертации на соискание ученой степени кандидата педагогических наук. - Т.: 2009.

Докторант

Бадиий гимнастика спорт тури буйича спорт устаси М.Д. ОРТЩОВА1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

rnanzam.ortikova@bk.ru

ЁШ БАДИИИ ГИМНАСТИКАЧИ ЦИЗЛАРГА ЧУЦМОР БИЛАН МАШЦЛАРНИ УРГАТИШНИНГ ВОСИТА ВА УСУЛЛАРИ

Аннотация

Annotation

В статье высказываются идеи специалистов отрасли об средствах и методах обучения юных девочек по художественной гимнастике упражнениям с булавами.

Ключевые слова: техника движения, работа с объектом, техническая сложность, комбинирование.

Ушбу маколада ёш бадиий гимнастикачи кизларга чукмор билан машкларни ургатиш-нинг восита ва усуллари хдкида соха мутахассисларининг фикрлари баён этилган.

Калит сузлар: царакат техникаси, буюм билан ишлаш, техникмураккаблик, комбинация. The article expresses the ideas of industry experts on the means and methods of teaching young girls in rhythmic gymnastics to exercises with clubs.

Key words: technique of movement, work with an object, technical complexity, combination.

CM О CM

00

ro та t

0 ü w

1

Долзарблиги. Гимнастик машкларни ургатиш - бу педагогик жараён булиб, мураббий ва укувчи хара-катларини мунтазам равишда ва услубий жихатдан тугри ташкиллаштиришни талаб килади. Бу билим, харакат кобилияти ва куникмани шакллантирадиган жараён хисобланади.

Даракат техникасини ургатишда учта боскич кетма-кетлиги мавжуд булиб, улар узининг восита ва усуллари, максад, вазифаси, хусусан харакат билими, куникмасини ургатувчи ва узлаштирилган харакат-ларни амалий жихатдан мукаммаллаштиришдан ибо-рат. Шу билан, ёш гимнастикачиларни инновацион тизимда ургатиш хамда гимнастикачиларга харакат техникасини ургатувчи самарали восита ва усуллар-ни бирлаштирувчи асосий тамойилларни белгилаш керакки, улар келажакда харакат техникасининг шундай техник базасини шакллантирсинки, гимнас-тикачиларнинг жисмоний махоратини янада ривож-лантиришда уз хиссасини кушишга сабаб булсин.

Дар кандай спорт турининг ривожланиши жа-

раёнида техникасининг намунаси булиб, у эталон ва стандарт атамаси билан белгиланади. Эталон-бу замонавий техниканинг идеал курсаткичидир. Стандарт бу одатий нормалардан рухсат этилган огишлардир. Даракатларни бажариш техникаси ва атлетларни техник тайёргарлигининг жараёни, шунингдек рационал харакатларнинг техникаси бир канча жихатларга эга булиб, у укитиш жараёнига хам, мукаммаллаштиришга хам, беллашув жараёнида хам уларни амалга оширишда узаро жуда якин инте-грацияга эга булган харакат механикасини урганиш ва такомиллаштириш хамда техник усулда тактик йуналтириш мухим саналади.

Дозирги вактда бадиий гимнастика ривожлани-шининг асосий тенденцияси, буюм билан ишлашнинг доимий мураккаблашувидир, бу эса уз навбатида мураккаб координацион харакатларни урганишда, буюм билан ишлашда тез ва мустахкам куникма-ларни эгаллашга каратилган самарали усулларни куллашни, изланишларни талаб этади. Буюм билан

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

ишлаш усули турли адабиётларда кенг ёритилган. Н.А.Овчинникова, Е.В.Бирюклар машкларни дастав-вал копток билан, кейин эса, аркон билан бошлаш тав-сия килишади (амалиётда буни акси); бунда, буюмсиз харакат техникаси тула узлаштирилмагунича буюм билан машкларни бошлаш тавсия этилмайди. Буюм билан машкларни содда, енгиллаштирилган холда бошлаш тавсия этилади: бир жойда, секинлаштирил-ган суръатда, етакловчи машклардан бошлаш керак.

Бадиий гимнастикадаги етакчи мутахассислар-нинг фикрича, гимнастикачиларни буюм билан ма-нипуляциясининг энг самарали укитиш услуби, бу "буюмли" машгулотлар саналади. Н.А.Овчинникова ва Е.В.Бирюклар буюм билан машкларнинг асосий максади, буюм билан ишлашда виртуоз махорат деб, техник мураккабликдан катъий назар буюм манипуля-цияси тана харакати билан уйгунлашуви ортида кан-дайдир узига хос эркинликка эришиш деб билишади. Бундай машгулотларнинг мохияти, хар бир харакат техникасини буюмсиз, сунгра буюм билан урганиб, кейинчалик бошка янги даражада урганилган хара-катларни узаро хамоханглаштиришдир. "Буюмли" машгулотларнинг асосида даврийлик, узгарувчанлик, номураккаблаштирилган шартлар, бирлаштирилган таассуротлар, устун булган кийинчиликлар ётади.

Ушбу усулнинг асосий мохияти шундаки, унда асосий элементларнинг мукаммаллашуви, "бирлаш-ма"ларнинг барча вариантлари куриб чикилиши, буюмли тайёргарликни воситавий ривожлантириш, техник тайёргарликнинг зарурий захираси ва ша-роитининг яратилиши мусобакадаги композицияни ишончли бажарилишига имконият яратади. Сохани бошка мутахассислари турли усуллар тупламини ишлаб чикиб тавсия этишган (жадвал ва расмга каранг).

Чукмор билан машкларни ургатишнинг восита ва усуллари (Ю.А. Архипова)

Чукмор билан машк бажариш усуллари Уларни тутиш усулларини тулик урганишдан бошлаш керак Чукморни чап ёки унг кул билан танасидан, буйинчаси билан пастга карата тутинг Чукмор бошини бош бармок ва кафт орасида шундай тутингки, чукмор бошчаси кул панжасига тегсин

Сунгра барча бармокларни босинг ва чукмор бошчасини пастдан тутиб, чукмор танасини тирсак бугами эгилиши буйлаб жойлаштиринг (Бу сунгги хрлат, асосий дейилади ва у юрганда %амда тик турган %олатда кулланилади)

Чукмор билан машкларни бажаришда узилиш (размыкание) - оралик масофа уч кадамдан кам булмаслиги керак - чукмор билан ён тарафга ёйилган куллар жамланади.

Бунда:

■ Чукморни бош ва курсаткич бармок орасида буйинчасидан бошчаси асосида тутиш керак;

■ Чукмор билан кул харакатини ургатувчи машкларни бир кул харакатидан бошлаш керак;

■ Бунда иккинчи кул туширилган ёки белда була-ди. Кейин худди шу харакатни, иккинчи кул билан бажарилади, кетма-кетликда, кейин эса иккала кул иштирокида бажарилади;

Расм. Л.А. Карпенко чукмор билан машкларни ургатишнинг восита ва усуллари ургатишда ало^ида элементларни укитиш ва узаро богланишларни ^уйидаги тартибда амалга оширишни тавсия этади

Бошка муаллифлар укув машгулотларини яхши-рок узлаштириш учун, урганилган элементларни ва бирикмаларни такрорлашни тавсия этадилар.

Чукмор билан машгулотларда, чукмор билан машкларни, чукмор иштирокисиз машклар билан алмашлаб туриш тавсия этилади, сабаби, кулларнинг толикишини олдини олиш максадида кулланилади. Масалан, 5-6 та чукмор билан машкдан сунг, 1-2 та чукморсиз машклар бажарилиши лозим. А.А.Зайцев ва Л.В.Рожковалар таъкидлаганидек, чукмор билан бажариладиган барча элементлар (уни каеридан тутилишидан катъий назар) узатилган кул холатида бажарилиши лозим. Бу бадиий гимнастиканинг ёзил-маган коидасидир.

И.А.Винер-Усманова фикрича, чукморлар билан машкларни мукаммаллаштириш, уни бажариш тез-лиги, жонглёрлик, сакрашлар, турли текисликларда йуналишларни узгартириш ва хоказолар хисобига амалга оширилади. Бунинг учун киска укув комби-нацияларни ишлаб чикиш, боскичма-боскич уларни мураккаблаштириш керак.

Гимнастикадаги техник махорат маълум эле-ментлар захираси, муваффакияти ва бажариладиган мураккаб элементлар, богланмалар ва комбинация-ларнинг стабиллигига боглик.

Жисмоний-техник куникма спортчининг техник, жисмоний ва психологик тайёргарлигининг гармоник уйгунлиги билан таъминланади ва уларнинг хаммаси албатта машгулот жараёнида инобатга олиниши шарт. Аммо, мусобакадаги ютук, аввалом бор, спортчи то-монидан амалга ошириладиган харакатларига боглик. Шу сабаб, спортчи канчалик жисмонан ва психологик томонлама тайёр булмасин, техника норационал ёки етарлича узлаштирилмаган булса, ютукка эришиб булмайди.

Чукморлар билан бажариладиган машклар мажмуи. Чукморлар иштирокида асосий харакатлар-ни урганиш якунлангандан кейин, улар кейинчалик комплексларга бирлаштирилади ва кейинги машгу-лотларда янада чукуррок узлаштирилади.

Улоктириш, иргитиш - чап кулдан унг кулга, ён ва олд текисликларда бош устидан улоктириш (4 мартадан), уртача улоктиришлар махкам, каттик тутиб олиш билан амалга оширилади.

Айланалар - турттадан кичик айланалар чап ва унг кулларнинг ён тарафидан амалга оширилади, кичик изчил айланалар пастдан тепага йуналишда, уртача айланалар бош оркасида бажарилади.

Тегирмонсимон харакатлар - бош устида олд

см о см

со

го га

0 ^

ю

1

с го

№3-2021 е-шаП: fan_sportga@uzdjtsu.uz

Техника, тактика и методика спортивной тренировки

аиланалардан сунг килинади, аилана шаклидаги тегирмонсимон харакатлар урганилади.

Юмалаб харакат килиш - тепадан пастга килина-ди, чукмор танаси орка томонидан тутиб олинади.

"Улита"лар - навбатма навбат, бошлангич хо-латдан, "куллар ёнга" холда, олдинга ва оркага бошлангич холатга, кеИин бир вактнинг узида ва изчил равишда каИтарилади. КеИинчалик шу "улита"лар кичик аиланаларда урганилади.

Гимнастикада техник куникма, маълум бир мураккаб элементлар захирасини яратишдан, бажа-риладиган мураккаб элементларнинг муваффакияти ва стабиллиги, умуман олганда богланишлар ва комбинацияларга боглик. ЖисмониИ-техник куникма спортчининг техник, жисмоний ва психологик тайёр-гарлигининг гармоник уйгунлиги билан таъминлана-ди ва уларнинг хаммаси албатта машгулот жараёнида инобатга олиниши шарт. Аммо, мусобакадаги ютук, аввалом бор, спортчи томонидан амалга оширилади-ган харакатларга боглик. Шу сабаб, спортчи канчалик жисмонан ва психологик томонлама тайёр булмасин, техника норационал ва етарлича узлаштирилмаган булса, ютукка эришиб булмайди.

Хулоса. Урганилаётган муаммога багишланган ил-мий-услубий адабиётларнинг тахлили, манипуляцион (кул ишида мураккаб ва нозик харакатлар) куникмалар-га ургатиш жараёни самаралилигини таъминловчи усту-вор педагогик шартларни аниклашга имкон яратади:

Буюмли тайёргарлик - ёш гимнастикачиларга бошлангич тайёргарликда урганиш учун кулай ша-роит хисобланади. Бу эса 8 - 10 ёшга тугри келади. Аммо бу жараённинг самарадорлиги тугридан тугри 5 - 8 ёш давридаги эгаллаган бошлангич тайёрлов-нинг асосий-базавий куникмалар сифатига боглик;

Гимнастикачиларнинг жисмоний ривожланиш

жараёни техникани эгаллашдан илгарилаши лозим;

Буюмли куникмаларнинг муваффакиятли уз-лаштирилиши факатгина координацион кобилият-нинг етарлича ривожланганлигига, буюмни хис эта олишига, харакатланаётган буюмга нисбатан реакци-яга, диккатнинг хусусиятларига боглик;

Барча машкларни бир хил хажмда хам чап, хам унг кулда бажара олиш;

Буюм билан базавий харакатларни доимий та-крорлаш - куникмаларни мукаммаллаштиришнинг асосий шарти;

Даставвал кул харакати буюмсиз урганилиши, кейинчалик буюм иштирокида;

Мусика остида машклар, куникмани янада "ифо-дали" булишини таъминлайди;

Укув жараёнида турли буюмлардан фойдаланиш, албатта куникмалар яхши узлаштирилганидан сунг бошланиши керак.

Буюм билан манипуляцияларни урганишдан ав-вал, манипуляция вактида керак буладиган буюмни ушлаш ва тутиб олишнинг тугри усулларини урганиб чикиш зарур. Бу жараёнда, кул холатининг тугрили-гига ва буюмда бармоклар холатининг тугрилигига катта ахамият бериш керак, бунда ёш гимнастика-чиларда кул панжасининг керакли мушак гурухлари ривожланади.

Адабиётлар:

1. Архипова, Ю.А. Базовая подготовка юных гимнасток в упражнениях с предметами: автореф. дис. ... канд. пед. наук: 13.00.04 / Архипова Юлия Александровна; С. - Петерб. гос. акад. физ. культуры им. П.Ф. Лесгафта. -СПб., 1998.-24 с: ил.

2. Архипова, Ю.А. О проявлении специализированных восприятий "чувства предмета" в художественной гимнастике / Ю.А. Архипова // Гимнастика: сб. науч. тр. Вып. VI / С. - Петерб. гос. ун-т физ. культуры им. П.Ф. Лесгафта. - СПб., 2008. - С. 70.

3. Винер, И.А. Подготовка высококвалифицированных спортсменок в художественной гимнастике : дис. ...канд. пед. наук: 13.00.04 : защищена 27.02.03 / Винер Ирина Александровна ; С. - Петерб. гос. акад. физ. культуры им. П.Ф. Лесгафта. - СПб., 2003. - 111 с.: ил.

УУД (УДК, UDC): 796.062.4(083.97)

Биология фанлари доктори, профессор

Ш.И. АЛЛАМУРАТОВ1,

Талаба

А.Х. БУРИЕВ1,

Талаба

Ф.А. МУХИДДИНОВА1

Узбекистон давлат жисмоний тарбия ва спорт университети, Чирчик шахри, Узбекистон

Муаллиф билан богланиш учун:

sh.allamuratov@list.ru

МАКТАБДА ЖИСМОНИИ ТАРБИЯ-СОГАОМААШТИРИШ ВА ОММАВИЙ-СПОРТ ТАДБИРААРИНИ ТАШКИА ЭТИШ МАСАААААРИ

Аннотация

Annotation

CN

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

о

со

СО

та п о d со

с СО

В данной статье проанализированы особенности организации физкультурно-оздоровительных, агитационных и спортивно-массовых мероприятий в школе, изложены вопросы организации физкультурно-оздоровительной работы со школьниками.

Ключевые слова: физическое воспитание, спорт, двигательные способности, физкультурно-оздоровительная работа, агитационно-пропагандистские мероприятии, спортивно-массовые мероприятия, здоровый образ жизни.

Маколада мактабда жисмоний тарбия-согломлаштириш, оммавий-спорт тадбирларини ташкил килишнинг хусусиятлари тахлил килинган.

Калит сузлар: жисмоний тарбия, спорт, царакат цобилиятлари, жисмоний тарбия-согломлаштириш ишлари, таргибот-ташвицот тадбирлари, оммавий-спорт тадбирлари, соглом турмуш тарзи.

In this state the analysis of the peculiarities of the organization of physical culture and health, agitation and sports and mass events in the school, the questions of the organization of physical culture and health work with schoolchildren.

Key words: physical education, sports, motor abilities, physical culture and health work, propaganda and propaganda events, sports and mass events, healthy lifestyle.

Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкама-сининг 2019 йил 13 февралдаги "2019-2023 йиллар

даврида Узбекистон Республикасида жисмоний тарбия ва оммавий спортни ривожлантириш концеп-

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.