CC BY
17^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^^ Вестник « повышению уровня профессиональной компетенции педагогического коллектива колледжа, от которого в конечном итоге зависит подготовка высококвалифицированного специалиста. Без хорошо поставленной и разумно-организованной системы методической работы, основанной на уважительном отношении к творческому наследию и современным идеям педагогики, на уважении к преподавателю, выстроить педагогический процесс практически невозможно. Чтобы правильно организовать методическую работу, надо знать о преподавателе как можно больше и научиться любить своих преподавателей, гордиться каждым их достижением, защищать их от разного рода негативных воздействий внешней среды.
Есть много вещей, очень ценных для человека, которых добиться может только сообщество людей. Выполнение плана методической работы позволит реализовать личную потребность преподавателей в профессиональном совершенствовании, как личности и как профессионала, обеспечив тем самым высокое качество функционирования нашего колледжа.
ЛИТЕРАТУРА:
1. Буйлова Л.Н., Кочнева С.В. Организация методической службы учреждений дополнительного образования детей: учебн.-метод. пособие. М.: Гуманит. Изд. центр ВЛАДОС, 2001. - 160 с.
2. Дуброва В.П., Милошевич Е.П. Организация методической работы в дошкольном учреждении / В.П. Дуброва, Е.П. Милошевич. - М.: Новая школа, 1995. - 124 с.
3. Ситник А.П. Методическая работа или развитие профессиональной культуры. Школа 2006 №2.
4. Боровиков Л.И. Самоанализ профессиональной деятельности учителя. Сибирский учитель. 2003.
5. Голубева Л.В. Методическая работа в школе. - Волгоград, 2007.
6. Сыромятникова Л.М. Настольная книга завуча: методическая работа в школе. - М., 2007.
7. Лизинский В.М. О методической работе в школе. - М., 2001.
8. Никишина И.В. Диагностическая и методическая работа в образовательных учреждениях. - Волгоград, 2007.
9. Шишов С.Е., Кальней В.А. Мониторинг качества образования. - М., 1998.
ГЫЛЫМИ - ПЕДАГОГИКАЛЬЩ МАМАНДАРДЫ ДАЙЫНДАУДЬЩ АКМЕОЛОГИЯЛЬЩ АСТАРЛАРЫ
^азакстан Республикасы нарык жагдайындагы адам капиталын кажет ететш когамныц жаца сапасына ендь ^огамдык ка-тынастар жYЙесiндегi езгерютер бшм беру саласына эсерш типзбей коймайды. Бул ма-мандар дайындаудыц жаца эдю-тэсшдерш iздестiру мен жYзеге асыруды талап етед^ оныц мазмуны Yнемi езгерiске ушырайтын элеуметтiк-экономикалык жагдайда тиiмдi
Байболов Ж.Ж.,
Шыгыс Казахстан облысы, Семей цаласы, Семей квп салалы колледжг, цогамдыц пэндер оцытушысы
эрекет етуге дайын болатын, шыгармашыл, кэаби ушкыр, езiн-езi дамытуга жэне жетш-дiруге кабшетп тулганы калыптастыруга багытталуы тиiс. Осындай талаптарды кэсь би тургыда мамандарга акмеология кояды.
Акмеологиялык эдiс-тэсiлдер мэселе-лерiн зерттеуге кептеген галымдар ез жумы-старын арнады:
кэсiбилiкке кол жеткiзу (А.А.Бода-
а
^
н и
н
и =
Рч
и
н =
2
а
^
н и
н
и =
Рч
и
н =
S
лев, 1998; А.К. Маркова, 1996; А.А. Деркач, 2004); мемлекетлк кызметкерлердщ гумани-тарлык - технологиялык дамуы (А.С. Гусева, А.А. Деркач, 1997);
окытушыныц ю-эрекет (Н.В. Кузмина, 1990), эскери ецбектщ тиiмдiлiгi (Л.Г. Лаптев, 1998), тренинг (А.П. Ситников, 1996);
бешмдеу мектебшщ муFалiмдерi (Л.В. Антропова, 2004);
акмеология:
бшм берудщ жаца сапасы (В.Н. Максимова, 2004);
мугал1мнщ кузырлылыгын дамыту (О.А. Козырева, 2006) жэне т.б. Бiрак казiргi тацда магистратура жагдайында гылыми-пе-дагогикалы; мамандарды дайындаудыц акмеологиялы; астарлары карастырылмаган. Жогары оку орнынан кейiнгi бшм берудщ казiргi жYЙесiндегi акмеологиялы; эдiс-тэсiлдердi карастыру шыгармашылык элеуеттi жYзеге асыруга ыкпал етедi, бола-шак педагогтщ кэсiби iс-эрекетiнде жетютш-ке кол жетюзу Yшiн тулгалык ресурстарын пайдалануга жэне аныктауга мYмкiндiк береди Тулганы дамыту туралы акмеоло-гиялык ойларды кептеген философтардыц ецбектершен байкауга болады. Мысалы, тулганыц шыгармашылык элеуетш ездiгiнен жYзеге асыру базистiк акмеологиялык угы-мы Платонныц ендiрген «e3rn-e3i жылжыту» угымымен магыналык катынаста байланы-сты. Ал «акмеология» угымын (грек тш-нен аударганда акме - шыц) жас ерекшелiк психологиясы бeлiмiн белгiлеу Yшiн бiрiншi рет 1928 жылы Н.А. Рыбников енгiзген. Осы термин 20-шы жылдары акыл-ой жэне элеу-меттiк iзденiс, эвриология (П. Энгельмейер), эргонология (В.Н. Мясищев), рефлексология (В.М. Бехтерев) гылыми багыттарыныц пай-да болуы барысында айкындалды.
ХХ гасырдыц ортасында Б.Г. Ананьев акмеологияныц адам туралы гылымдар жYЙ-есшдеп орнын аныктады, ал 90-шы жылдары (А.А. Деркач жэне А.А. Бодалев) Ресей Федерациясы Президент жанындагы Ресей мемлекеттiк кызмет академиясында кэсь би iс-эрекет психологиясы жэне алгашкы акмеология кафедрасы ашылды. Екi жылдан кейiн Санкт-Петербургте «Акмеологиялык гылымдар Академиясы» деп аталатын когам-
дык гылыми мекеме курылды. 1995 жылы Санкт-Петербургте акмеологиялык академия (А. М. Зимичева) ашылды, ал бYгiнгi ол - Санкт-Петербург психология жэне акмеология институты. Акмеологияныц ны-санына есею кезещнде даму Yстiндегi тулга жатады. Кец магынадагы пэнi - бул есейген тулганыц дамуына ыкпал ететш немесе ке-дергi болатын объективтi жэне субъективтi факторлар, езшщ кэсiби iс-эрекетiндегi, шыгармашылыгындагы, катынастарындагы, дамуындагы нэтиженiц ец жогаргы децгей-ше кол жеткiзе алатын жагдайлар, шарт-тар. Гректер«акме» сeзiмен адам eмiрiндегi есейген жастык кезецдi белгiлейдi, жастык шактыц осы кезецiнде адам eз кабiлеттерiнiц жогаргы шыцына жетедi, осы кезец адам ^штершщ ныгайып, канат жайып, гулден-ген кезi болып табылады [2]. А.А. Деркачтыц (2004) пшршше, акме - бул адамныц кeп кырлы жагдайы, оныц eмiрiнiц Yлкен уакыт шецберiн камтиды, кэаби ретiнде канша-лыкты калыптаскандыгын кeрсетедi /2/. «Акмеология гылым ретiнде психология мен педагогикада жок угымдар жYЙесiн курай-ды. Осы угымдарга келесшер жатады: есе-юшiлiк, кэсiби ю-эрекет, шеберлiктiц шыцы, кэсiбилiк» /5/. «Акмеология - бул адам туралы гылымдар жYЙесiндегi гылыми бшмнщ жэне адамныц кэабилштщ шынына жетудiц жаца саласы» [3]. «Акмеология - бул адамныц шыгармашылык элеуетшщ шыцына кол жетюзудщ зацдылыктарын, жолдарын, тэсшдерш, шарттарын жэне есею кезецiнде ю-эрекет барысында оныц eзiн-eзi жетш-дiруiнiц амалдарын зерттейтiн кiрiктiрiлген гылым» [2]. С.Д. Пожарский акмеологияныц генезисш жэне eзiндiк тэжiрибесiн талдау негiзiнде келес эдiснамалык кагидаларды карастырады /8/: - шыцына жету кагида-сы (акмеология жеке ю-эрекеттщ кез келгн тYрлерiнiц шыцына жету зацдылыктарын зерттейдi); - бiртутастык кагидасы (акмеология гылымныц эртYрлi салаларынан алынган бiлiмдi жинактайды); - тарихилык кагидасы (акмеология эртYрлi тарихи кезец-дердегi акмеологиялыкты айкындайды); -жан-жактылык кагидасы (акмеология ю-эре-кеттiц барлык салаларындагы оныц акмесш курайтын шыцдарына жетуiн зерделейдi);
-дамытушылык кагидасы (акмеология адамныц езiн-езi дамыту YДерiсiн оныц шыгар-машылык элеуетiн жYзеге асыруы ретiнде зерделейдi). Мамандардыц жогары кэабилш жэне шыгармашылык шеберлiгi - галамдык дагдарыстык мэселелердiц тиiмдi шешiмiнiц факторы болып аныкталатын адами ресур-стардыц ец мацыздысы. Осы элеуметпк-мэ-дени мэн-мэтшде акмеология гылымы ерек-ше мацызга ие болды. Осы гылым кэсiби iс-эрекет тYрлерiнiц тиiмдi жYзеге асуыныц акме-формалары ретiнде кэсiпбилiк пен шыгармашылык дамудыц зацдылыктарын жэне технологияларын зерттейдi. Эдюнама-лык тургыда акмеология iргелi-колданбалы сипатта кешендi гылым ретшде аныкталады. Оныц iргелiлiгi баска гылымдар саласымен зерттелiнбейтiн акикаттыц зацдылыктарын танумен аныкталады. Акмеологияныц кол-данбалы сипаты тэжiрибеге багдарланган акмеологиялык технологиялардыц негiзiнде керiнiс табады. Дамудыц казiргi кезецiндегi акмеологияныц негiзiн салушы категория-ларга келесiлер жатады: кэсiбилiк, шеберлш, кузырлылык, шыгармашылык, креативтiлiк, шыгармашылык элеует, кэаби даму.
Педагогика гылымы акмеологияныц дамуында мацызды орын алатынын акмео-логия тарихы керсетедi, ейткенi «акмеологияныц пэн ретшде курылуы педагогикалык акмеологияныц пайда болуымен тYсiн-дiрiледi». Баскаша айтканда, В.Н. Макси-мованыц пiкiрiнше (2004), акмеология адам сапасы жэне емiр сапасы туралы гылым. Алпедагогикалык акмеология - бул педагог ецбегшде кэсiбилiк пен кузырлылыкка кол жетюзудш жолдары туралы Fылым.Бiрак осы аныктама кептеген зерттеушiлердiц кецiлiнен шыкпады. Эйткенi, педагогикалык акмеология «субъективт жэне объективт турFыда педагог ецбегiндегi кэабилш пен кузырлылыкка кол жеткiзудiц жолдары туралы Fылымретiндегi FылымFа караFанда кец маFынада карастырылады». Осы аныктама-ларды талдай отырып, «педагогикалык акме-ологияFа» келесi аныктама беремiз: педагогикалык акмеология адамды тулFа, ю-эрекет субъектiсi, индивид ретiнде зерттеп, жалпы алFанда акыл-ой элеуетi калыптаскан кепкы-рлы бiртутас адам ретiнде оныц жеке ерек-
шелiктерiн аныктаИды, адамныц кол жет-юзген нэтижелерiн зерттеу негiзiнде оныц элеуетiнiц зацдылыктарын жэне жолдарын карастырады. Осы педагогикалык акмеология бшм сапасын арттыруда ете Yлкен мацызга ие, болашак педагогтардыц кэсiптiк даяр-лыгын жаца моделш куруга жол ашады жэне адам капиталын дамыту мэселерiн шешуге багытталады. Кэсiбилiк - акмеологияныц мазмуны жагынан кец тараган категориясы. Б.А. Тургынбаеваныц пiкiрiнше, кэсiбилiк - ецбектш субьектiсi ретiндегi адамныц да-муыныц жогары децгеИi. Егер «кемелдену» емiрдегi эрекеттiц келесi кезецiне даИындык болса, ал кэабилш сол даИын болуды тиiмдi децгеИде жYзеге асыра алу деп атап керсе-тедi. Оны шешiмдер кабылдаумен баИланы-сты белгш бiр iс-эрекеттi жYзеге асыруга жеткшшт тэжiрибенiц, бiлiм, бiлiк жэне дагдылардыц децгеИiнен беИнелеИтiн мамандардыц юкерлш жэне тулгальщ касиеттерiнiц интегралды сипаты ретшде тYсiнемiз. Кэсiби кузырлы педагог - кэаби бiлiм мен бшк-тердi игерген; тек кана ез ю-эрекетш жобала-уга кабiлеттi гана емес, сонымен бiрге бiлiм беру YДерiсiнiц кез-келген езгерiстерiне жа-уап беретш, педагогикалык YДерiстi баска-ра бшетш маман. Н.В. Кузминаныц (1990) птршше, педагог iс-эрекетiнiц кэсiбилiгi педагогтыц окушылардыц мэселенi енiмдi шешуге даИындыгын калыптастыру енерiн мецгеруiмен, езiнiц оку пэшшц кемегiмен жэне езiнiц шю мYмкiндiктерiн паИдалана отырып окушы тулгасын дамыту, келесi педагогикалык жYЙеге табысты енуге даИын-дау бшштерш игеруiмен сипатталады. Жалпы аИтканда, педагогтыц кэсiбилiгi оныц окушыларды окуга калаИ YИретудi, калаИ тэрбиелеудi бшетшдшмен, оларды окыган-дыгыгыныц, бiлiмдiлiгiнiц, тэрбиелшшшц бiр децгеИiнен екiншi децгеИiне тез жэне утымды тэсiлдермен ауыстыра алуы. «Акмеологиялык тургыда iс-эрекеттiц кэабилш ецбек субъектiсiнiц жогары бiлiктiлiгi мен кузырлылыгын беИнелеИтiн сапалык мь нездемеа, оныц касиеттерi, тиiмдi (шыгар-машылыкты шешiмдерге негiзделген) кэсiби дагдылары мен бшштершш эркилылыгы, белгiлi бiр ю-эрекетл жогары жэне туракты енiмдiлiкпен жYзеге асыруга мYмкiндiк бе-
а г*
н и
H
И =
Рч
и
H =
S
ü
а s*
н и
H
И =
Рч
и
H =
S
ретш келелi мэселелердi шешудщ заманауи алгоритмдерi мен тэсiлдерi; дамытуга тэн сипаттамалар» [1]. Кэсiби кузырлылык - ма-манныц АКМЕ жагдайга жету алдындагы кезещ, жогары децгешнщ кeрсеткiшi. Кэсь би кузырлылык акмеологиялык тургыдан - бiр нэрсе жайлы беделдi ой, кесiмдi пiкiр бiлдiруге мYмкiндiк беретш бшмдердщ си-паттамасы ретiнде карастырылады. «Кэаби кузырлылыкты» жеке тулга нэтижелi кэсiби iс-эрекеттi жYзеге асыруга кабшетплш мен eзiн-eзi жетiлдiруге умтылысын камтамасыз ететiн мацызды тулгалык касиеттердi бойы-на ащру негiзiнде ю-эрекеттщ eнiмдi техно-логиялар кешенiн игеру ретшде карастыру ыцгайлы. Кэсiби кузырлылык жалпылаушы психологиялык жэне акмеологиялык категория болып табылады.
Креативтiлiк - ойлауда, сезшуде, ка-рым-катынас жасауда, сондай-ак ю-эрекеттщ жеке тYрлерiнде, жеке тулганы немесе оныц жеке жактарын, ю-эрекет eнiмдерiн, оларды жасау YДерiсiн сипаттауда байкалуы мYмкiн адамныц шыгармашылыкты мYмкiндiктерi (кабiлеттерi). «Креативтшк (П.Торренс) -мэселелерд^ алынган бiлiмдегi акауларды немесе Yйлесiмсiздiктi сезiнудiц байкалу Yдерiсi, осыларды аныктау, олардыц шешiмiн iздестiру, болжам кою, оны тексеру, болжам-ды eзгерту жэне кайта тексеру, ец соцында мэселенi шешу нэтижелерiн тYзу жэне хабар-лау». Сонымен бiрге, креативтiлiктi дамыту жеке тулганыц eзiн-eзi жетiлдiру жэне оныц тулгалык, кэаби шыцга жету (акте) Yдерiсiн-де маманныц шыгармашылыкты жетiлуге мYмкiндiк жасайды. Креативтi тулганы eзiн-eзi жетiлдiрудiц жогары децгейiнде маманныц шыгармашылыкты жетiлуi барынша орныктыланса, шыгармашылыкты жетшудщ кайнар кeзiне айналады. Шыгармашылык элеует - ю-эрекеттщ акыл-ой алгы шарты ретiнде (Д.Б. Богоявленская), эр адамда бо-латын интегралдык динамикалык тулгалык курылым ретiндегi дарын болып (А.И. Савенков), адамныц теклк касиет^ жацалыкты eнiмдiлендiру кабiлеттiлiгi ретiнде (А.И. Санникова) аныкталады. А.М. Матюшкин-нщ пiкiрi бойынша, шыгармашылык элеует
адамныц шыгармашылыкка деген кезкара-сын бейнелейтш тулгалык касиет. В.И. Андреев, Е.В. Бондаревская, Я.А. Пономарев,
A.В. Хуторской шыгармашылык элеуеттщ дамуына тулгалык белсендшктщ акыл-ой, субъектiлiк жэне т.б. тYрлерi ыкпал етедi. Педагогикалык шыгармашылык ете кYPделi феномен болып табылады. Педагог шыгар-машылыгыныц жацашылдыгы мэш неде?
B.А. Кан-Калик жэне Н.Д. Никандров педагогикалык шыгармашылыкты «адамныц адамды кYPделi тYрлендiруi» ретiнде кара-стырады
[3]. Бул угымныц бiржакты аныктама-сы жок. С.Л. Рубинштейн аталган угымды «когамдык мацызы бар жаца материалдык жэне рухани кундылыктарды дYниеге алып келетiн адам ю-эрекетЬ> ретшде сипаттайды. В.И. Андреев (1988) шыгармашылыкты адам ю-эрекетшщ бiр тYрi ретшде аныктай оты-рып, оны бiртутас Yдерiс ретiнде сипаттай-тын бiркатар белгiлердi усынады:
1. мэселелiк жагдаятта немесе шыгармашылык мiндеттерде кайшылыктыц болуы;
2. когам мен тулганыц дамуына ез Yлесiн косатын элеуметпк жэне жеке мацыз-дылык пен каркындылык;
3. шыгармашылык Yшiн объективтi алгышарттар (элеуметтiк, материалдык) мен жагдайлардыц болуы;
4. шыгармашылык Yшiн субъективтi алгышарттардыц (тулгалык сапалардыц — бiлiм, бiлiктер, эсiресе оц мотивация, шыгармашылык кабшеттер) болуы;
5. YДерiстiц немесе нэтиженiц жаца-лыгы мен ерекшелiгi.
НЕГ1ЗГ1 ЭДЕБИЕТТЕР:
1. Разина Н.А. Акмеологический подход к развитию профессионализма современного педагога. -М., 2010.
2.Акмеология. Учебник под общ.ред. Деркача А.А.- Москва: РАГС, 2002
3.Кузьмина Н.В., Пожарский С.Д., Па-утова Л.Е. Акмеология качества профессиональной деятельности специалиста.-СПб, Коломна, Рязань, 2008
