CC BY
8YIG'IM JARAYONIDA KOMBAYNLARDAN FOYDALANISH
TEXNOLOGIYALARI
Ziyodbek Shavkatovich Xalilov
Farg'ona politexnika instituti
ANNOTATSIYA
Ushbu maqolada soya yig'im olishda zamonaviy texnologiyalar va ularni amaliyotga tatbiq qilinishi haqida fikrlar berilgan bo'lib, amaliy sinovlar o'tkazilgan. Kombaynlarda aqlli qurilmalardan foydalanish orqali sifat va unumdorlikni oshirishga bo'lgan urinishlar natija berishi aytib o'tilgan.
Kalit so'zlar: soya yetishtirish, Dominator-130, New Holland TS-5060, GPS qurilmalari, geomagnit Sensor, qishloq xo'jaligi texnologiyasi.
COMBINE USE TECHNOLOGIES IN THE HARVESTING PROCESS
ABSTRACT
This article provides insights into modern technologies in shadow harvesting and their application in practice, as well as practical tests. Efforts to improve quality and productivity through the use of smart devices in combines have been reported to be effective.
Keywords: shadow cultivation, Dominator-130, New Holland TS-5060, GPS devices, geomagnetic sensor, agricultural technology.
O'zbekistonda soyani asosiy va ikkilamchi ekin sifatida keng ko'lamda yetishtirish borasida salmoqli ishlar amalga oshirilmoqda. Biroq, soya yetishtirishda ushbu ekinning o'ziga xos xususiyatlari hamda turli hududlar sharoitini hisobga olgan holda talab darajasida yig'ib olish uslub va vositalaridan kelib chiqqan holda hamon qator qiyinchiliklar mavjud. Soya yetishtirishda kombaynlardan unumli foydalanish va hosilni yo'qotmasdan yig'ib olish muhim jarayonlardan biridir. Hozirgi vaqtda O'zbekistonda Dominator-130, New Holland TS-5060 va boshqa ko'plab kombaynlardan foydalaniladi, lekin ko'pchilik Dominator-130 kombaynlaridir. Yaqinda qishloq xo'jaligi texnologiyasi real vaqtda Smart qurilmalar, jumladan GPS qurilmalari va sensorlar asosida GIS texnologiyasida keng qo'llanilmoqda.
Yaponiyada bir nechta qishloq xo'jaligi robotlari ishlab chiqilgan, traktor roboti RTK-GPS va FOG dan foydalangan holda avtonom ishlaydi, D-GPS va Geomagnit Sensor orqali yo'l bo'ylab yuradigan traktor roboti, sho'rva ko'chirish zavodi. RTK-GPS va IMU dan foydalanadigan robot, RTK-GPS va IMU yordamida shoxli o't o'tkazuvchi
robotga asoslangan o't o'chirish roboti, to'g'ridan-to'g'ri borish va burilishga qodir bo'lgan bosh oziqlantirish turi birlashtiruvchi robot. GPS yordamida va guruch kombayn roboti RTKGPS va GPS kompasli CAN Bus tarmog'idan foydalangan holda ishlaydi. Kultivatsiya, ekish va yig'ish kabi har bir operatsiya dalada avtonom ishlash uchun ishlab chiqilgan. Qishloq xo'jaligi texnikasini avtomatlashtirish dunyoda xuddi shunday o'rganilgan. Biroq, ushbu qishloq xo'jaligi robotlarida ishlatiladigan datchiklar juda qimmat va bu robotlarni ishlab chiqishning tejamkor usullarini topish kerak. Shunga ko'ra, M.Saito loviya uchun robot kombaynni CAN Bus tarmog'ini o'zlashtirgan an'anaviy loviya kombaynlari, qo'lda sensorli qurilmalar yordamida ishlab chiqilganligini o'rgandi. O'rim-yig'im samaradorligi bir vaqtning o'zida hosilni yig'ish va tushirish orqali ham rivojlandi.
Natijada, uning ishi CAN Bus tarmog'idan foydalangan holda loviya uchun robot-kombayn ishlab chiqarildi. CAN avtobusiga ikkita datchik ulangan; joylashuvni aniqlash uchun RTK-GPS va yo'nalishni aniqlash uchun GPS kompas. Ushbu robot oldinga, orqaga va to'g'ri burchak ostida burilish kabi avtonom operatsiyalarni bajarish uchun dasturlashtirilgan. Robot 100 m x 30 m o'lchamdagi to'rtburchaklar maydonda soya yig'ishtirishda sinovdan o'tkazilganda, maqsad yo'li va robotning harakatlanish yo'li o'rtasidagi og'ishlar taxminan 0,07 m RMSni tashkil etdi va egilish burchagi xatosi uzunligi bo'ylab taxminan 1,82 ° RMS edi. Shuning uchun bu robot bir-birining ustiga chiqmasdan va qisqartirmasdan maqsadli yo'l bo'ylab avtonom ishlashi mumkin. Bundan tashqari, ushbu robot o'rim-yig'im paytida yig'ib olingan donni qo'shni transport vositasiga tushirishi mumkin, bu esa o'rim-yig'im hajmini taxminan 10% ga oshirdi.
Soya yetishtirish bo'yicha ko'plab tadqiqotlar olib borildi, yangi usul va texnikalar ishlab chiqildi. Hozirgi kunda jahon amaliyotida kombaynlar don o'rim-yig'imlari sifatida soya yig'im-terimiga moslashtirilmagan kallaklar bilan jihozlangan.
Dunyo bo'ylab soya yig'ish sifati bo'yicha ishlanmalar va tavsiyalar mavjud bo'lsa-da, GIS texnologiyasiga asoslangan aqlli kombayn yordamida soya yig'ish sifati bo'yicha tadqiqotlar yo'q. Shuning uchun soya kolleksiyasida ushbu kombaynni o'rganish va ishlash ko'rsatkichlarini aniqlash muhim ahamiyatga ega.
Don yig'im-terim mashinasining xirmon va tozalash komponentlari o'zgarishsiz qoladi va faqat texnologik parametrlari sozlangan va ish rejimlari sozlangan holda foydalaniladi. Kichik maydonlarda soya yetishtiriladigan joylarda kichik texnikalar ham ishlab chiqilgan. Soya pishgan bo'lsa-da, poyasi namligi yuqori, kombaynda yig'ib olishni qiyinlashtirmoqda. Shuning uchun zararsizlantirish usuli sifatida tavsiya etilgan.
Asosiy ishlash ko'rsatkichlari kombaynning real vaqt rejimida ishlashi, don yo'qotilishi, donni tozalash va bunkerdagi shikastlanishlar edi. Kombaynning real vaqt rejimidagi ishlashi GPS qabul qiluvchisi va don darajasi sensori ma'lumotlari va to'xtashlarni ayirish orqali aniqlandi.
Donning yo'qotilishi kombayn va maydalagichda alohida olingan. Donning tozaligi va zarari bunkerdagi donlardan butun don va shikastlangan don va begona aralashmalarni ajratib, ularning nisbati bo'yicha topildi. Tajribalarda dastlab hosilni yig'ib olishdan oldingi holati, ya'ni agrofon tavsifi aniqlandi.
Soyani yig'ib olish davriga ham e'tibor qaratish lozim va tadqiqotlar shuni ko'rsatdiki, erta yoki kech yig'ib olish don va uning sifatiga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin.
Butun dunyoda soya asosan kombaynlarda yig'ib olinadi, eng ko'p yo'qotish donning to'kilishidir. Donning nobud bo'lishi ko'pgina omillarga bog'liq bo'lib, uning oldini olishning asosiy usullaridan biri har bir ekin uchun to'g'ri yig'ish texnikasini ishlab chiqishdir. Shuning uchun, har bir AQShdagi soya fasulyesi uni yig'ish uchun tegishli tavsiyalarga ega.
Bundan tashqari, g'allaning to'kilishi va nobud bo'lishi natijasida kombayn tig'larining mexanik shikastlanishi aniqlandi. Dalada begona o'tlar mavjudligiga qaramay, bunkerdagi donning tozalanishi nisbatan yaxshi bo'lib, 95,9 foizni tashkil etdi. Donning zarari ham sezilarli bo'ldi, belgilanganidan yuqori va 7,8% ni tashkil etdi.
Eksperimental tadqiqotlar natijalariga ko'ra, GPS qabul qiluvchisi va don darajasi sensori bilan jihozlangan Dominator130 don yig'ish kombaynining soya yig'im-terimida sinovdan o'tkazilgani shuni ko'rsatdiki, tankdagi don tozaligi 95,9 % ni, kombaynlarda esa donning nobud bo'lishi aniqlandi. Shu sababli, keyingi tadqiqotlarda don yo'qotilishi, kombayn va maydalagichning shikastlanishini kamaytiradigan parametrlar va ish rejimlarini aniqlash kerak bo'ladi.
REFERENCES
1. M. Kise, N. Noguchi, K. Ishii, H. Terao, Journal of JSAM, 63 (5) (2001)
2. Y.Matsuo, O.Yukumoto, Y.Irie, N.Ichisugi, Journal of JSAM, 63 (3) (2001)
3. Y.Nagasaka, N.Umeda, Y.Kanetani, K.Taniwaki, Y.Sasaki, Computers and Electronics in Agriculture, 43 (3) (2004)
4. J.Reid, Q.Zhang, N.Noguchi, Computers and Electronics in Agriculture, 25 (1) (2000)
5. M.Saito, K.Tamaki, K.Nishiwaki, Y.Nagasaka, K.Motobayashi, (2013) DOI.10.3182/20130828-2-SF-3019.00058
6. Халилов, Ш. З., Ахтамбаев, С. С., & Халилов, З. Ш. (2020). Результаты исследования динамики сушки хлебной массы в широкополосных валках. Журнал Технических исследований, 3(2).
7. Халилов, Ш. З., Абдуллаев, Ш. А., Халилов, З. Ш., & Умаров, Э. С. (2019). Влияние скорости и угла вбрасывания частицы на характер движения компонентов зерно соломистого вороха. Журнал Технических исследований, (2).
8. Кодиров, Э. С. У., & Халилов, З. Ш. (2020). ВОЗМОЖНОСТИ И ПРЕИМУЩЕСТВА ИСКУССТВЕННОГО ИНТЕЛЛЕКТА (ИИ) И ЛОГИЧЕСКИХ ВЫЧИСЛЕНИИ. Universum: технические науки, (6-1 (75)).
9. Кодиров, Э. С. У., & Халилов, З. Ш. (2020). ВЗАИМОСВЯЗИ И РАЗЛИЧИЯ МЕЖДУ "DEEP LEARNING" И "MACHINE LEARNING". Universum: технические науки, (7-1 (76)).
10. Халилов, Ш. З., Умаров, Э. С., & Халилов, З. Ш. (2020). РЕЗУЛЬТАТЫ ИССЛЕДОВАНИИ ОЧИСТКИ ЗЕРНОУБОРОЧНОГО КОМБАЙНА. Журнал Технических исследований, 3(2).
11. Зокиров, С. И. У., & Обиджонов, З. О. У. (2021). ГИБРИДНАЯ ФОТОТЕРМОЭЛЕКТРИЧЕСКАЯ СИСТЕМА СЕЛЕКТИВНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ С ЗАЩИТНЫМ БЛОКОМ. Universum: технические науки, (3-4 (84)), 12-17.
12. Okhunov, M., & Minamatov, Y. (2021). Application of Innovative Projects in Information Systems. European Journal of Life Safety and Stability (2660-9630), 11, 167-168.
13. Kamiljanovna, M. L. (2021). Analysis of the Results of the Study of the Thermoelectric Part of the Source Sensor. Middle European Scientific Bulletin, 19, 191196.
14. Mamadalieva, L. K., & Minamatov, Y. E. (2021). High Efficiency of a Photoelectric Converter in a Combined Design with a Thermoelectric Converter. Middle European Scientific Bulletin, 19, 178-186.
15. Узбеков, М. О., & Тухтасинов, А. Г. (2020). Тепловая эффективность солнечного воздухонагревательного коллектора с металлическим стружечным абсорбером. Журнал Сибирского федерального университета. Техника и технологии, 13(6).
16. Uzbekov, M. O., & Tukhtasinov, A. G. (2020). Thermal Efficiency of a Solar Air-Heating Collector with a Metal Chip Absorber. Journal of Siberian Federal University. Engineering & Technologies, 13(6), 712-720.
17. Abdullayevich, E. H., & Gafurovich, T. A. MICRO HYDROELECTRIC POWER: FEASIBILITY OF A DOMESTIC PLANT RENATA ARCHETTI. Chief Editor.
18. Каримов, Ж. Х., & Фозилов, И. Р. (2020). Управление многостадийными процессами путём оптимизации глобальных целей системы. Universum: технические науки, (3-1 (72)), 16-20.
19. Охунов, Д. М., Охунов, М. Х., & Акбарова, М. У. (2019). ОБЩАЯ МЕТОДОЛОГИЯ ОЦЕНКИ И ВЫБОРА КОМПОНЕНТОВ АВТОМАТИЗИРОВАННЫХ СИСТЕМ. In САПР и моделирование в современной электронике (pp. 54-58).
20. Зокиров Санжар Икромжон Угли, & Норбутаев Маъсуджон Абдурасулович (2021). СОЛНЕЧНЫЙ ТРЕКЕР ДЛЯ ФОТОТЕРМОГЕНЕРАТОРА СЕЛЕКТИВНОГО ИЗЛУЧЕНИЯ. Universum: технические науки, (4-5 (85)), 9-13.
21. L.K. Mamadilieva, S.I. Zokirov. "Automation problems of finding the optimal coordinates of a photocell in a selective radiation photothermogenerator." IJARSET, Vol. 6, Issue 9, Sep 2019
22. Okhunov, D., Okhunov, M., & Akbarova, M. (2019). Method of calculation of system reliability on the basis of construction of the logical function of the system. In E3S Web of Conferences (Vol. 139, p. 01033). EDP Sciences.
