CC BY
132INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 2, 2022
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
YAPON TILI FRAZEOLOGIK IBORALARNING O'ZBEK TILIGA TARJIMA QILISH USULLARI VA ULARNING XUSUSIYATLARI
Soleyeva Mubina
Yapon filologiyasi kafedrasi o'qituvchisi Jalolova Laylo Shavkatovna Samarqand davlat chet tillar instituti Sharq tillari fakultetining Yapon tiliyo'nalishi talabasi.
Annotatsiya: Mazkur maqoladayapon tilidagi iboralarning o'zbek tiliga tarjima qilish mujammosi ko'rilgan. Tarjima usullari va qay tarzda ekvivalent tarjimalarni topish misollar orqali ifodalangan.
Yapon tilidagi iboralar ba'zan to'g'ridan to'g'ri ekvivalent tarjimani topish oraqali berilsa, ba'zida lingvomadaniy qarashlar inobatga olinib mos tarjimalar berilishi mumkin.
Kalit so'zlar: frazeologizm, ekvivalentlik, tarjima usullari, ibora va uning tarjimada berilishi.
https://doi.ors/10.5281/zenodo.7308525
Аннотация: В данной статье рассматривается проблема перевода японских фраз на узбекский язык. Методы перевода и как найти эквивалентные переводы иллюстрируются примерами.
Японские выражения иногда даются напрямую, находя эквивалентный перевод, а иногда могут быть даны соответствующие переводы с учетом лингвистических и культурных соображений.
Ключевые слова: фразеологизм, эквивалентность, приемы перевода, выражение и его передача в переводе.
Annotation: This article deals with the problem of translating Japanese phrases into Uzbek. Translation methods and how to find equivalent translations are illustrated with examples.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 2, 2022
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
Japanese expressions are sometimes given directly by finding an equivalent translation, and sometimes appropriate translations can be given taking into account linguistic and cultural considerations.
Tilshunoslikda frazeologizmlar nihoyatda ahamiyatli ekanligini sababli, ularni yapon tilidan o'zbek tiliga tarjima usullari jarayonidagi muammolar takidlanib kelinmoqda.Har bir frazeologik birlikni yapon tilidan o'zbek tiliga tarjima qilishda ularni har doim ham so'zma so'z tarjima qilganda ma'no uyg'unligiga to'laligicha erishilishi va erishilmasligi holati mavjud. Nutq jarayonida fikrni tushunarli bayon etishda nutqimizga ijobiy yoki salbiy emotsionallikni oshirishda ma'lum bir darajada hissa qo'shadigan frazeologik iboralar tarjimada muhim ro'l o'ynaydi.
Tarjima - bu bir millatni boshqa millatlar bilan bog'laydigan ma'naviy va madaniy ko'prik vazifasini bajaradigan jarayondir. Shu o'rinda tarjima jarayonodagi dolzarb sohalardan biri bu iboralar tarjimasi. Xo'sh dastlab ibora tushunchasiga izoh bersak. Asosiy manbaalarda iboralar xususida shunday aytiladi. Ibora - frazema frazeologik birlik sifatida frazeologiya bo'limida o'rganiladi. Ibora tuzilishiga ko'ra so'z birikmasiga o'xshab ketsa ham nutq birligi sanalgan bunday birliklardan tamoman farq qiladi. U so'z birikmasi kabi har gal nutqning o'zidagina yuzaga kelmaydi. Til birligi sifatida nutqqacha tayyor holda mavjud bo'ladi. Shunga ko'ra iboralarni tilshunoslikda turg'un so'z birikmasi deb ham yuritiladiFrazeologik birliklar tarkibining bir qismi hisoblangan iboralarni bir tildan ikkinchisiga tarjima qilishda o'sha millatlarning qadriyatlari va so'z ma'nosining bir- biriga o'xshashligi hisobga olingan holda tarjima qilinadi. Frazeologiyalarni yapon tilidan o'zbek tiliga tarjima qilishda so'zlarning ma'nosidagi tafovut va bir nechta murakkabliklar yuzaga keladi. Frazeologik birliklarning har biri aniq bir tuzilmaga ega formula hisoblansa,ular tarjima jarayonida ikki til ya'ni yapon va o'zbek tillari o'rtasida taqqoslanadi. Taqqoslashda asosan yapon va o'zbek frazeologik birliklarning tarkibidagi so'zlarning farqlilik va o'xshashlik tomonlari ochib beriladi. Shunga ko'ra, tarjima usullarining turlari mavjud bo'lib, ular quyidagilardir;
l.Tarjima qilinganda to'liq mos kelishi holati. Yapon tili frazeologik iboralarni o'zbek tiliga so'zma-so'z tarjima qilganda ham xuddi shu ma'no bilan mos kelishi.
te ga iru qo'li kelishmoq; yordamga muhtoj
bolmoq
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 2, 2022
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
2.Tarjima jarayonida frazeologik iboralar boshqa birliklar bilan ifodalanishi.Yapon tilidan o'zbek tiliga tarjima qilganda frazeologik ma'nosiga o'xshash lekin frazeologizm bo'lmagan boshqa birliklar bilan
ji moku) ko'z quloq bo'lmoq
nou ga nai miyasi aynigan,miyasi yo'q
mega nai ko'rishga ko'zi yo'q
ha ga tatanai tishi o'tmaydi
okubanokinu kiseta you tishini kovagida saqlamoq
shiroi h o miseru tishini ko'rsatmoq
mimi ga nai eshitishga qulog'i yo'q
kuchiga mawaru tili aylanmaslik
atamakara sumasaki made boshdan oyoq
atamakara yuge o tateru tepa sochi tikka bo'lmoq
koshiga tsuyoi beli baquvvat
koshiga tsuyoi beli baquvvat tetik ma'nosida
saikorono me ko'zi o'ynamoq
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 2, 2022
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
ifodalanib, ma'nosi qisman yaqin bo'ladi.Bu usul orqali tarjima qilingan ibora tarjimada obrazliligini yo'qotadi va tilning bir xil bo'lib qolmasligini taminlab beradi.
mega kuramu ko'zi qorong'ilashmoq
3.Frazeologizmlarni yapon tilidan o'zbek tiliga tarjima qilganda ma'nosi umuman mos kelmaslik holati. Tarjimaning bu usulida iboralarni ichki ma'no orqali to'g'ridan - to'g'ri tarjima qilib bo'lmaydi, ular kuchli emotsional obrazlilik ifodasiga ega bo'lgan frazeologik birlik hisoblanadi.
"boshiga kelmoq" ma'nosini anglatsa ham tarjimada "jahli chiqmoq" deb tarjima
qilinadi.
□ "og'izda uchrashmoq" ma'nosini bildirsa-da, o'zbek tiliga tarjima qilganda "ta'mi og'izni. Shu o'rinda aytish kerakki, barcha leksik komponentlari boshqa-boshqa so'zlar bilan ifodalangan iboralar orasidagi antonimiyani belgilash oson:
□ kuchi o hiraku,yani bu ibora o'zbek tilidagi og'iz ochmoq, gap boshlamoq. Bu iboraga antonim sifatida esa kuchi o tozasu iborasi antonym bo'la oladi. Frazeologik iboralarni tarjima qilishda ma'noga mos tushmaslik jarayonida yapon frazeologiyalarini o'zbek tiliga so'zma so'z tarjima qilganda umumiy ma'no tushuniladi lekin frazeologizm kabi tarjima qilinmaydi. Bu holatda tarjima jarayonida tarjimondan mohirlik va individual yondashuvlik talab etiladi. Milliy an'anaviy qadriyatlar, mentalitet,tildagi lug'at birliklaridan kelib chiqqan holda yapon frazeologizmlarining o'zbek tilidagi ekvivalient variantini topib tarjima qilish maqsadga muvofiq bo'ladi.
Yapon va o'zbek tillarining frazeologik birliklarini tarjima usullari o'z yo'nalishiga egaligi bilan bir biridan farq qilinadi. Yuqorida ko'rsatilgan usullar tarjima jarayonini soddalashtirishga, yapon tili frazeologik iboralarining o'zbek tilida tushunarli va mos ravishda bo'yoqdorlikka ega bo'lishiga sabab
bo'ladi. Yapon va O'zbek tillaridagi iboralar tarkibidagi so'zlarni taqqoslaganda tilning bir xil bo'lib qolmasligiga sabab bo'lib, tildagi lug'at boyligining salmoqli ekanligini isbotlaydi.
FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO'YXATI
1. O'zbekiston Respublikasi Prezident Sh. Mirziyoyevning 2017-yil 7-fevraldagi "O'zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo'yicha Harakatlar strategiyasi to'g'risida"gi PF-4947-son farmoni, hujjatlar to'plami, 2017-y., 6-son
2. Azizqulov A. Madaniyatlararo - muloqotda ijodkorlar ma'suliyati// Respublika ilmiy -amaliy anjumani materilallari.- Samarqand, 2012.-9-10 b.
INNOVATION: THE JOURNAL OF SOCIAL SCIENCES AND RESEARCHES
VOLUME 1, ISSUE 2, 2022
INTERNATIONAL SCIENTIFIC JOURNAL
3. O'zbek xalq maqollari, 1-tom T.: Fan. 1987. - 370 b. 4.O'zbek xalq maqollari 2-tom T.: Fan. 1987. - 365 b.
5. Salomov G'. Tarjimon mahorati. T., 1979. 240 b.
6. Sherov. S.X. Yaponcha-o'zbekcha-ruscha lug'at. T. Toshkent Davlat Sharqshunoslik Instituti. 2004. 250 b.
7. Tarjima va gramatik tahlil Toshkent: 2007. 149 b .
8. Tojiboev, I. O. U. (2021). CHINESE ARCHITECTURE. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 1(8), 40-42.
9. Odil o'g'li, T. I. (2020). Flactors in speech development in English and other languages. INTERNATIONAL JOURNAL OF DISCOURSE ON INNOVATION, INTEGRATION AND EDUCATION, 1(3), 144-146.
10. Tojiboyev, Islom Odil Ogli (2022). XITOY TILINI CHET TILI SIFATIDA OQITISHDA LARNING ORNI. Oriental renaissance: Innovative,
educational, natural and social sciences, 2 ( Special Issue 24), 430-439.
11. Odil ogli, T. I. (2021, September). Qadimgi Xitoy Madaniyatining Shakllanishi. In " ONLINE-CONFERENCES" PLATFORM (pp. 82-84).
12. Odil ogli, T. I. (2021). PRINCIPLES OF USE "T" . Eurasian Journal of Academic Research, 1(6), 95-97.
13. oglu Tojiboyev, I. O. (2021). On the use of modern pedagogical technologies and general grammar in the teaching of English. Science and Education, 2(8), 718-720.
14. Odil o'g'li, T. I. (2021). METHODOLOGY OF TEACHING ENGLISH. World Bulletin of Social Sciences, 1(1), 23-25.
15. Islom Odil Ogli Tojiboyev (2021). XITOY TILIDA AFSONA VA RIVOYATLAR. Academic research in educational sciences, 2 (9), 631-634.
16. Odil o'g'li, T. I. The history of the origin of the Chinese language and the work done to date.
