Научная статья на тему 'ЯНГИ АХБОРОТ-ТАЪЛИМ МУҲИТИ ҲАМДА КРЕДИТМОДУЛЬ ТИЗИМИ ПЕДАГОГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МУҲИМ ОМИЛИ СИФАТИДА'

ЯНГИ АХБОРОТ-ТАЪЛИМ МУҲИТИ ҲАМДА КРЕДИТМОДУЛЬ ТИЗИМИ ПЕДАГОГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МУҲИМ ОМИЛИ СИФАТИДА Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

CC BY
65
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ахборот-таълим муҳити / кредит / кредит-модуль тизими / компетентлик / педагог компетентлиги / информационно-образовательная среда / кредит / кредитномодульная система / компетентность / компетентность учителя

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Мухиддинова Нилуфар Баходировна

Ушбу мақолада янги ахборот-таълим муҳити ва кредит-модуль тизими педагог компетентлигини оширишнинг муҳим омили сифатида кўриб чиқилган, компетенциявий таълимнинг илмий-амалий имкониятлари таҳлил қилинган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Мухиддинова Нилуфар Баходировна

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

НОВАЯ ИНФОРМАЦИОННО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ СРЕДА И КРЕДИТНО-МОДУЛЬНАЯ СИСТЕМА КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧИТЕЛЯ

В настоящей статье новая информационно-образовательная среда и кредитно-модульная система рассмотрены в качестве важного фактора повышения компетентности учителя, проанализированы научно практические возможности компетентностного образования

Текст научной работы на тему «ЯНГИ АХБОРОТ-ТАЪЛИМ МУҲИТИ ҲАМДА КРЕДИТМОДУЛЬ ТИЗИМИ ПЕДАГОГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МУҲИМ ОМИЛИ СИФАТИДА»

г

v.

Мухиддинова Нилуфар Баходировна,

Навоий давлат педагогика институти мустак,ил тадк,ик,отчиси

ЯНГИ АХБОРОТ-ТАЪЛИМ МУЩИ ДОМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ ПЕДАГОГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МУ^ИМ ОМИЛИ СИФАТИДА

УУК: 37.37.01 DOI: 10.34920/SO/VOL_2023_ISSUE_6_1

МУХИДДИНОВА Н.Б. ЯНГИ АХБОРОТ-ТАЪЛИМ МУЦИТИ ЦАМДА КРЕДИТ-МОДУЛЬ ТИЗИМИ ПЕДАГОГ КОМПЕТЕНТЛИГИНИ ОШИРИШНИНГ МУЦИМ ОМИЛИ СИФАТИДА

Ушбу мак,олада янги ахборот-таълим мух,ити ва кредит-модуль тизими педагог компетент-лигини оширишнинг мух,им омили сифатида куриб чикилган, компетенциявий таълимнинг илмий-амалий имкониятлари тах,лил килинган.

Таянч суз ва тушунчалар: ахборот-таълим мух,ити, кредит, кредит-модуль тизими, компе-тентлик, педагог компетентлиги.

МУХИДДИНОВА Н.Б. НОВАЯ ИНФОРМАЦИОННО-ОБРАЗОВАТЕЛЬНАЯ СРЕДА И КРЕДИТНО-МОДУЛЬНАЯ СИСТЕМА КАК ВАЖНЫЙ ФАКТОР ПОВЫШЕНИЯ КОМПЕТЕНТНОСТИ УЧИТЕЛЯ

В настоящей статье новая информационно-образовательная среда и кредитно-модульная система рассмотрены в качестве важного фактора повышения компетентности учителя, проанализированы научно практические возможности компетентностного образования.

Ключевые слова и понятия: информационно-образовательная среда, кредит, кредитно-модульная система, компетентность, компетентность учителя.

MUKHIDDINOVA N.B. NEW INFORMATION AND EDUCATIONAL ENVIRONMENT AND CREDIT-MODULAR SYSTEM AS AN IMPORTANT FACTOR OF IMPROVING THE COMPETENCE OF A TEACHER

In this article, the new information and educational environment and the credit-modular system are considered as an important factor of increasing the competence of the teacher, the scientific and practical possibilities of competence-based education are analyzed.

Key words and concepts: information-educational environment, credit, credit-modular system, competence, teacher's competence.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

Биз таълим тизимини янада ривожлантириш масаласини Янги Узбекистон таращиёт стратегияси доирасида амалга оширадиган энг асосий вазифаларимиздан бири сифатида белгилаб олганмиз.

Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев1

Кириш.

Замонавий тарак,к,иёт, умумжахон мик,ёсида ижтимоий-ик,тисодий жараёнлар, рак,амли технологиялар таълим тизими олдига хам бир катор долзарб вазифаларни куйди. Янги Узбекистон тарак,к,иёт стратегиясида хам замонавий педагогнинг компетентлиги доирасида ахборот технологияларини пухта узлаштириш, таълимнинг янги шароитида ишлай олиш, ностандарт ва танк,идий тафаккур, кенг дунёк,араш санаб утилиши бежиз эмас.

Жахон хамжамиятига интеграция хамда дунё олий таълим худудида иштирок этиш мав-жуд олий таълим тизимида жиддий узгаришлар зарурлигини курсатди. Улардан бири олий таълим тизимини жахон стандартлари асосида кайта куриш булди. Хусусан, ахборот-таълим жараёнини ташкил этишнинг кредит-модуль тизимини жорий этиш буйича дунё тажриба-сини тахлил килиш ушбу тизим педагог кад-рларни тайёрлашда кушимча имкониятларни аниклади.

Мавзунинг долзарблиги.

Маълумки, укитувчи баркамол авлод таълим-тарбияси учун масъул шахс булиб, ахлок,ий киёфаси, педагогик компетентликни намоён этиши зарур.

Мазкур вазифадан келиб чик,иб, республи-камизда миллий таълим тизимининг ташкилий-хукук,ий асосларини шакллантириш учун кенг шароит яратилди. Хусусан, булажак педаго-гларнинг касбий компетентлик даражасини ривожлантириш, таълим самарадорлигини ошириш, хусусан, булажак педагог кадрларни инновацион фаолиятга йуналтириш, олий таълим муассасаларидаги укув жараёнига таълим трендлари, инновациялар ва рак,амли техноло-гияларни татбик, этиш, илFор хорижий тажри-баларни узлаштириш устувор вазифалар сифа-тида тавсифланади.

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мир-зиёевнинг Узбекистон укитувчи ва мураббийларига табриги. 2022 йил 29 сентябрь. - https://president.uz/uz/ lists/view/5569

Хозирги вак,тда мамлакатимиз олий таъ-лими дунё олий таълим худудининг бир кисмига айлантирадиган глобал узгариш жара-ёнларини бошидан кечирмокда. Давлатимиз рахбари томонидан олий таълим тизимидаги устувор вазифаларга баFишланган видеоселектор йиFилишида мазкур йуналишдаги устувор вазифаларни белгилаб берилди2:

- укув жараёнини бозор талабларига мослаштириб, ишлаб чик,ариш билан узвий-лигини таъминлаш ва талабанинг уз устида ишлаши учун мухит яратиш.

- олий таълим муассасаларининг илмий салохиятини ошириш, илм-фан ва инноваци-яни ривожлантириш.

- укув жараёнини рак,амли ик,тисод ва бозор талабларига мувофиклаштириш, ишлаб чик,ариш билан боFлаш ва укувчиларнинг уз устида ишлаши учун шароит яратиш.

Мазкур вазифаларни самарали амалга ошириш учун ОТМга укув-илмий ва ташки-лий бошк,арув масалалари буйича мустак,ил карорлар кабул к,илиш ваколатлари берилди. ОТМ кенгаши ук,ув режа, илмий лойихаларни жорий этиш, профессор-укитувчиларнинг ук,ув юкламалари, таълим шаклларини белгилаш буйича карорлар кабул к,илиш имкониятига эга3.

Мамлакатимизда кредит-модуль тизими мамлакатимиз педагог кадрлар тайёрлаш тизимини такомиллаштириш, педагог кадрларнинг касбий компетентлигини ривожлантириш, касбий тайёргарликнинг самарадорлигини ошириш, касбга оид амалий компетенцияларни узлаштириш имконини беради. Олий маълумот талаб к,иладиган касблар руйхатини оптимал-лаштириш, ик,тисодиёт тармок,лари томонидан

2 Президент Шавкат Мирзиёев раислигида 2021 йил 16 июнь куни утказилган олий таълим тизимидаги устувор вазифаларга баFишланган видеоселектор йиFилиши. https://yuz.uz/news/oliy-talim-tizimidagi-ustuvor-vazifalar-belgilandi.

3 Усмонов Б., Хабибуллаев Р. Олий укув юртла-рида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. Тошкент, 2020 й.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

талаб килинадиган янги мутахассисликларни жорий этиш вазифаси куйилди, кредит-модуль тизимига утиш ракамли технологияларни жорий этишга булган эхтиёжни янада оширади. Шу уринда Узбекистон Республикаси Вазир-лар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги "Олий таълим муассасаларида таълим жараё-нини ташкил этиш билан боFлик тизимни тако-миллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 824-сон карори1 кабул килинганини алохида таъкидлаш жоиз. Мазкур хужжатга кура, 20202021 укув йилидан бошлаб олий укув юртла-рида укув жараёни куйидагиларни назарда тутувчи боскичма-боскич кредит-модуль тизимига утказиш амалга оширилмокда2:

- таълим дастурининг модулли тузили ши.

- муайян мутахассислик буйича укув материали алохида блокларга - модулларга булиниши;

- таълим олувчи уз мутахассислиги дои-расида модулни мажбурий режимда урганиши;

- таълим дастурларининг ижтимоий мос-лашувчанлигини ошириш;

- таълим мухитининг хамкорлик тамойи-лига асосланиши;

- талабанинг индивидуал укув режасини шакллантиришдаги иштироки;

- мустакил таълим, лойихалар, ижодий ишлар (такдимотлар) тайёрлаш, кушимча ада-биётларни урганиш;

- электрон таълим ресурсларини куллаш;

- self-education, мустакил иш кобилиятларини ривожлантириш.

Кредит-модуль тизими талаба юклама-сини улчаш бирликлари сифатида модулли таълим технологиялари ва European Credit Transfer and Accumulation System - ECTS кре-дитлари бирлигига асосланган укув жараёнини ташкил этиш моделидир3.

Кредит (credit) тушунчаси бу холда хар бир укув фанининг таълим ва касбий тайёргарлик мазмунига кушган хиссасини хисобга олиш имконини берадиган микдорий хусусиятни англатади.

1 Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг 2020 йил 31 декабрдаги "Олий таълим муассасаларида таълим жараёнини ташкил этиш билан боFлик тизимни такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 824-сон карори. - https://lex.uz/uz/docs/5193564

2 https://static.norma.uz/documents/2/824.pdf

3 https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/

document-library-docs/ects-users-guide_en.pdf

Ушбу тизимга кура ОТМда утиладиган хар бир фан укиш юкламаси микдорига караб, кредитларда акс этади. Масалан, хар бир фан уртача 5-7 кредитларда акс этиши мумкин. Талаба эса укув йилида муайян микдорда кредитлар туплаб бориши мумкин ва бу микдорга караб, унга бакалавр ёки магистр даражаси берилади. Масалан, бакалавр даражасини кулга киритиш учун жами 240 кредит туплаш талаб этилиши мумкин.

Олий таълимга нисбатан «модуль» атамаси укув фанининг укув ва касбий дастурининг хужжатлаштирилган тулдирилган кисмини англатади. Кредит - талаба иш юкини улчов бирлиги. Бунда тасдикланган индивидуал режада назарда тутилган талабалар ишининг барча турлари хисобга олинади: аудитория (маъруза, амалий ва семинар машFулотлари), замонавий технологиялар ёрдамида олинган тасвирларни тахлил килиш буйича мустакил ишлар, талабаларни амалий йуналтирилган давлат имтихонини топширишга тайёрлаш.

Мавзу буйича илмий изланишларнинг кискача тахлили.

Сохага оид адабиётларда кредит-модуль тизими талаба юкламасини улчаш бирликлари сифатида модулли таълим технологиялари ва European Credit Transfer and Accumulation System - ECTS кредитлари бирлигига асосланган укув жараёнини ташкил этиш модели сифатида талкин килинади4.

Дунё амалиёти ва мамлакатимизда булажак педагог кадрларнинг касбий тайёргарлигини турли аспектларда такомиллаштиришга доир фундаментал тадкикотлар, касбий компе-тентликни шакллантиришнинг назарий асос-лари, таълим амалиётига инновацион технологияларни татбик этиш, дистант таълим, модулли технологиялар муаммолари Robert Wagenaar, А.В.Хуторской, Е.С.Полат, Н. Мус-лимов, Р. Жураев, У. Бегимкулов, У. Иноятов, Ш.С.Шарипов, Н.И.Тайлаков, У.Махкамов, М.К.

4 https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/ document-library-docs/ects-users-guide_en.pdf

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

Халикова каби олимлар томонидан таджик, килинган1.

Сохага оид муаммолар каторида булажак педагогларнинг амалий компетентлигини оширишга оид замонавий ахборот-таълим мухитининг дидактик таъминотининг етарли эмаслиги, укув дастурларида компетентлик дефинициясининг етарли акс этмаганлиги; талабаларнинг танкидий ва ижодий тафакку-рини ошириш, улкан хажмдаги маълумотлар билан ишлаш, лойихалаш услубларини куллаш етарли ташкил этилмаганлигини курсатади.

Тадкикотчи Э.Насирова модулли укитиш технологияси талабанинг муваффакиятини бахолашда укишнинг бутун даври давомида унинг ишининг динамикасини кузатиш ва

1 Robert Wagenaar, A History of ECTS, 1989-2019. Developing a World Standard for Credit Transfer and Accumulation in Higher Education. International Tuning Academy, 2020. Муслимов Н.А. Булажак касб таълими укитувчиларини касбий шакллантириш. / Монография. - Т.: «Фан», 2004. Полат Е.С., Бухаркина М.Ю. Современные педагогические и информационные технологии в системе образования: Учеб. пособие для студ. высш. учебн. заведений // М.: Издательский центр «Академия», 2010. - 368 с. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таъ-лим жараёнларини ахборотлаштиришни ташкил этиш ва бошкариш назарияси ва амалиёти. Пед.фан.док. ... дисс.-Т.:2007.-305 б.; Джураев Р.Х. Организационно-педагогические основы интенсификации системы профессиональной подготовке в учебных заведениях профессионального образования. Автореф. дисс... док. пед. наук. - СПб.: 1995. - 43 с.; Мусурманова О. // Узлуксиз таълим тизимида укитувчиларни касбий-педагогик компетентлигини ривожлантириш муам-молари ва истикболлари:республика илмий-амалий анжумани материаллари. - Тошкент, Низомий номи-даги ТДПУ, 2013. - Б. 112-118.; Махкамов У.И. Юкори синф укувчиларида ахлокий маданиятни шакллантири-шининг педагогик асослари: Педагогика фанлари док-тори. ... дисс. - Т., 1998. - 286 б.; Иноятов У.И. Теоретические и организационно-методические основы управления контроля качества образования в профессиональном колледже. Дисс...док. пед.наук. - Т.:2003. -327 с.; Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий методик асослари. Пед.фан. док....дисс. -Т.: 2007. -315 б.; Тайлаков, Н. И. Открытые образовательные ресурсы в Узбекистане / Н. И. Тайлаков и др. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2013. — № 12 (59). — С. 527-530. — URL: https:// moluch.ru/archive/59/8538/ (дата обращения: 22.09.2021); Халикова М.К. Компетентность как важная парадигма информационного общества. / Глобальные вызовы демографическому развитию [Текст]: сб. науч. ст. / ред. д-р экон. наук, проф. О.А. Козлова и др. Т. I. — Екатеринбург: Институт экономики УрО РАН, 2022. — 449 с. С. 267-282. - ISBN 978-5-94646-666-0.; М.К. Халикова. Lifelong learning парадигмаси дискурсида андрагогика-нинг компетенциявий императивлари / Замонавий таълим. Илмий-услубий журнал. 2022. № 11(120). - 8-13 б. - ISSN 2181-6514.

самарадорлигини аниклаш, шунингдек, таълим муаммоларини уз вактида аниклаш ва тузатиш имконини беришини таъкидлайди. Шу оркали таълим муассасасининг куп томонлама фао-лиятини тартибга солиш имкони яратилади -укув дастури, укув режаси, дарс жадвали, тала-балар билимини бахолаш, укитувчиларнинг укув юкламасини аниклаш ва х.к.2

Мацоланинг илмий мо^ияти.

Мазкур маколада укитиш сифатининг улчови сифатида тавсифланадиган хамда таълим дастурларини амалга оширишда жахон амалиётида кенг кулланилаётган кредит-модуль тизимининг мохияти, муаммога оид хориж тажрибаси, таълимнинг ягона стан-дартини яратиш, академик мобилликни йулга куйиш, касбий компетентликни оширишда унинг урини, шунингдек, мамла-катимизда жамиятни барча сохаларини ракамлаштириш шароитида кредит-модулга асосланган таълим тизимини жорий этиш булажак укитувчиларнинг мустакил таълим куникмаларини шакллантиришда ахамияти масалалари куриб чикилган. Муаллиф томонидан таълимда кредит-модуль тизимидан фой-даланишни такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялар берилган.

Хозирги вактда таълим дастурларини амалга оширишда жахон амалиёти кредит-модуль тизимлари деб аталадиган тизимлар-дан фойдаланади, бунда кредит укитиш сифатининг улчови сифатида тавсифланади. Кредит (credit) тушунчаси бу холда хар бир укув фанининг таълим ва касбий тайёргарлик маз-мунига кушган хиссасини хисобга олиш имконини берадиган микдорий хусусиятни англа-тади. Олий таълимга нисбатан "модуль" тер-мини укув фанининг укув ва касбий дастури-нинг хужжатлаштирилган мантикий бирлигини англатади.

Укув жараёнини кредитлаш дастлаб XIX асрда АКШда жорий этилган. Кредит тизими Америка Кушма Штатларида (USCS), Британия кредит жамгариш ва узатиш тизими (CATS), Европа офсет трансфер тизими (ECTS) ва Осиё-Тинч океани университети

2 Насирова Э. Модульное обучение студентов университета в системе кредитно-зачетных единиц. / Вестник Томского государственного педагогического университета. 2011. № 6 (108). - 18-20 с.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

кредит утказмалари тизими (UCTS) улар сира-сига киради.

Бугунги кунда дунёнинг куплаб давлатла-рида ушбу тизим барча олий таълим муасса-саларининг интеграциясини таъминлаш, таъ-лимнинг ягона стандартини яратиш, академик мобилликни йулга куйиш, касбий компетент-ликни унификация килиш учун амал килади. Европа университетларида кредит тизимидан фойдаланиш олий таълим туFрисидаги куплаб янги конунларга киритилган (Польша, Греция, Швеция, Финляндия, Австрия, Португалия, Норвегия, Ирландия, Дания). Маса-лан, Данияда 2001 йилдан бошлаб у мажбу-рий х,исобланади ва унга мувофик таълим бир-ликлари микдори кредитларда курсатади.

Тадцицотнинг мацсади х,озирги вактда дунёнинг куплаб давлатларида самарали кулланиб келаётган касбий компетентликни ошириш учун укув жараёнини ташкил этиш-нинг кредит-модуль тизимини миллий таъ-лимда жорий килиш имкониятлари, янги ахборот-таълим мух,ити шароитида кредит-модуль тизимини педагог компетентлигини оширишнинг мух,им омили сифатида куриб чикиш асносида амалий таклиф ва тавсиялар ишлаб чикишдан иборат.

Тадцицот объектини янги ахборот-таълим мух,ити ва кредит-модуль тизими, педагог компетентлигини оширишнинг мух,им омили сифатида компетенциявий таълимнинг илмий-прагматик ва амалий-методологик аспектлари ташкил этади.

Тадцицотда контент-тах,лил, синтез усулла-ридан фойдаланилди.

Тадцицотнинг эмпирик манбаини сох,ага оид илмий-назарий ва социологик тадкикотлар ташкил этади.

Асосий к,исм.

Маълумки, ривожланган давлатлар-нинг замонавий таълим тизими олдида тур-ган мух,им вазифа Болонья жараёни тамой-илларини амалга ошириш контекстида - олий таълим сифатини таъминлаш; ягона таълим майдонини яратиш; таълим тизимини уЙFунлаштириш; умумий стандартларини яратиш; кредит-модулли укитиш тизимини жорий этишдан иборат эди. Болонья жараёнининг максади ва вазифалари, таълим мазмуни ва амалиётини ташкил этиш шакли, шунингдек, укув жараёнини шакллантириш усули бити-

рувчи учун зарур булган касбий ва ижтимоий компетенцияларни шакллантиришга хизмат килади.

Кредитнинг узи маълум вакт ичида маъ-лум укув натижаларига эришиш билан боFлик. Дарх,акикат, академик кредит талаб килинадиган таълим натижасига эришиш учун укитувчи ва талабанинг мех,нати микдорини белгилайди. Кредит нафакат аудитория ишлари, балки талабанинг мустакил ишлаши учун х,ам мулжалланган соатларни уз ичига олади.

Кредит-модуль тизим асосида таълим жараёни - биринчи навбатда, восита сифатида яра-тилган, талаба томонидан олинган таълимнинг умумий улчовини танлашга имкон беради, унинг академик х,аракатчанлиги учун зарур. Талаба томонидан олинган кредитларни конвертация килиш механизми сифатида кредит тизимини яратиш ва ривожлантириш зарурати куйидагиларда акс этади:

- мазкур тизим чет элда укишнинг академик тан олинишини кафолатлайди;

- кенг камровли укув курсларига киришни таъминлайди;

- кув режаларининг шаффофлигини таъ-минлаш

- укув жараёнининг мазмуни х,акида батафсил маълумот олиш;

- академик тан олиш масалаларини х,ал килишда ёрдам бериш;

- укув режаси курслари тузилишини аникрок акс эттириш;

- талабаларнинг иш юки ва укув натижа-лари;

- университетлар узларининг мустакиллигини ва барча карорлар учун жавобгарлигини саклаб коладилар;

- бошка университетдаги академик х,аёт билан танишиш;

- талабаларнинг х,аракатчанлик дастур-лари;

- чет элда кейинги таълим олиш имкони-яти;

- чет элда укигандан кейин уз ватанига кайтмасликни танлаши мумкин;

- малака олиш учун мезбон универси-тетда колиш имконияти;

- узлуксиз таълим жараёни.

Жамиятни барча сох,аларини

ракамлаштириш шароитида кредит-модулга

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

асосланган таълим тизими мустакил таълим куникмаларини шакллантириш, келажак кас-бига куп жихатдан мос булган фанларни тан-лаш имконини беради.

Эмпирик урганиш натижалари.

Тадкикот натижалари укув жараёнини таш-кил этишнинг кредит-модуль тизими куйидаги таълимий вазифаларни ижобий хал этиш сама-радорлигини курсатди:

• билим олишнинг шаффофлигини оши-риш;

• х,ар бир модулнинг узлаштирилишини текширган холда фан материалини модулларга булиш;

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

• билимларни бахолашнинг кенгрок шка-ласидан фойдаланиш;

• семестр давомида талабаларнинг тизимли мустакил ишларини раFбатлантириш;

• таълим жараёнида мустакил таълим олишнинг улушини ошириш;

• таълим дастурларининг мехнат бозо-рида мутахассисга куйилган талабдан келиб чикиб узгартириш мумкинлиги;

• таълимда соFлом ижодий ва илмий ракобатни жорий этиш.

Ушбу тизимга кура ОТМда утиладиган хар бир фан укиш юкламаси микдорига караб, кредитларда акс этади. Масалан, хар бир фан уртача 5-7 кредитларда акс этиши мумкин. Талаба эса укув йилида муайян микдорда кредитлар туплаб бориши мумкин ва бу микдорга караб, унга бакалавр ёки магистр даражаси берилади. Масалан, бакалавр даражасини кулга киритиш учун жами 240 кредит туплаш талаб этилиши мумкин.

Замонавий асосларда таълимда кредит-модуль тизимидан фойдаланиш куйидаги вазифа ва максадларда укув жараёнини тако-миллаштириш ва ижобий узгартириш имкони-ятини очиб беради:

- укув жараёнини шахсга йуналтирилган форматда ташкил этиш;

- таълим олувчи - талабаларга индивидуал укув режаларини тузиш, фанларни узлаштириш кетма-кетлигини эркин белгилаш, шахсий семестр укув жадвалларини мустакил равишда тузиш имкониятини бериш;

- талабаларнинг укув-узлаштириш фаолияти натижаларини бахолашнинг раFбатлантирувчи балл-рейтинг тизими;

- таълим мазмуни буйича укув режалари, дастурлари ва стандартларини шакллантириш ва доимий равишда ишлаб чикиш;

- укитувчиларга академик эркинликни, шу жумладан укитиш усулларини эркин танлаш хукукини бериш;

- укув туловлари ва укитувчиларнинг иш хаки микдорининг иктисодий хисоб-китоблари;

- муассасанинг таркибий булинмаларининг бюджетини шакллантириш.

Талабанинг укув фаолиятини бахолашнинг балл-рейтинг тизими талаба томонидан дарс-лик ёки маърузадан олинган маълумотни узлаштириш, укитувчи маълумотни узатиш сифатини бахолаш кобилияти билан чеклан-ган эди. Кредит-модуль тизими эса талабага мухокама килинаётган мавзу буйича эркин гапириш имконини беради ва бу, уз навба-тида, мантикий боFликликларни шакллан-тириш имкониятларини очиб беради, бу эса танцидий, ижодий фикрлашни ривожлан-тиришга ёрдам беради ва талабани пассив тингловчидан фаол иштирокчисига айланти-ради.

Укитувчиларга укитиш усулларини эркин танлаш хукукини бериш дарсларни ролли уйинлар шаклида утказиш имконини беради, бу эса талабалар кабул килинган карор учун уз масъулиятини англаш имконини берадиган лойи^алаш технологияларига асосланган ама-лий муаммоларни хал килишда иштирок этади-лар. Тадкикотчининг фикрича, кредит-модуль тизими укув фанларини талабалар учун маз-мунли булган таълим йуналишида жойлашти-риш талаба учун бир-бирига кандай мос кели-шини "куриш" ва танлаш имконини беради.

Хулосалар.

Тадкикот муаммо ечимига оид куйидаги таклиф ва тавсияларни беришга имкон яра-тади:

- амалий компетентликни ошириш буйича касбий тайёргарлик фаолиятида лойихалаш технологияларидан самарали фойдаланиш;

- булажак педагогларнинг укув жараёнини ташкил этишнинг кредит-модуль тизи-мига ракамли технологияларни кенгрок татбик этиш;

- педагогик амалиётни таълим муассаса-лари негизида утказиш;

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

- кредит-модуль тизимининг энг мух,им омили булган укитувчи ва талабанинг х,амкорлик технологияларини ривожлантириш;

- модулларни мех,нат бозорида педагог шахсига куйилган талаблар, назарий-амалий билим, компетентлиги билан корреляция тарзда мувофиклаштириб бориш.

- булажак талабаларни хорижий грант-лар, илмий лойих,аларда иштирокини мотива-циялаш;

- касбий компетентлик тизимига фасили-тация, тьюторинг элементларини татбик этиш;

- узлуксиз билим олиш концепцияси ва мех,нат бозори талабидан келиб чикиб, зарур назарий-амалий билимларни эгаллаш, амалий куникмаларини шакллантириш.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистон Республикаси Вазирлар Мах,камасининг 2020 йил 31 декабрдаги "Олий таълим муассасаларида таълим жараёнини ташкил этиш билан боFлик тизимни такомиллаштириш чора-тадбирлари туFрисида"ги 824-сон карори. - https://lex.uz/uz/ docs/5193564

2. Robert Wagenaar, A History of ECTS, 1989-2019. Developing a World Standard for Credit Transfer and Accumulation in Higher Education. International Tuning Academy, 2020.

3. Усмонов Б., Хабибуллаев Р. Олий укув юртларида укув жараёнини кредит-модуль тизимида ташкил килиш. Укув кулланма. - Тошкент, 2020 й.

4. Уразгалиева Р.И., Роль методов активного обучения при кредитной системе / Р.И. Уразгалиева // Высшая школа Казахстана: науч.прил. Поиск, 2007. № 4. С. 48 - 51.

5. Полат Е.С., Бухаркина М.Ю. Современные педагогические и информационные технологии в системе образования: Учеб. пособие для студ. высш. учебн. заведений. -М.: Издательский центр "Академия", 2010. - 368 с.

6. Бегимкулов У.Ш. Педагогик таълим жараёнларини ахборотлаштиришни ташкил этиш ва бошкариш назарияси ва амалиёти. Пед. фан. док. ... дисс. - Т.: 2007. - 305 б.

7. Холикова М. XXI аср ахборот-таълим мух,итини ташкил этишнинг парадигмал аспектлари. / "Замонавий таълим" илмий-амалий оммабоп журнал. 2021 йил. № 5 (102). - 3-8 б. ISSN 2181-6514.

8. Холикова М. Постиндустриал тамаддун дискурсида жамият ва шахснинг кон-цептуал муаммолари. Ижтимоий тадкикотлар журнали. 2022 йил. 5(1). - 45-54 б. ISSN 2181-9556. DOI 10.26739/2181-9556.

9. Халикова М.К. Lifelong learning парадигмаси дискурсида андрагогиканинг ком-петенциявий императивлари / Замонавий таълим. Илмий-услубий журнал. 2022. № 11(120). - 8-13 б. - ISSN 2181-6514.

10. Мах,камов У.И. Юкори синф укувчиларида ахлокий маданиятни шакллантири-шининг педагогик асослари: Педагогика фанлари доктори. ... дисс. - Т.: 1998. - 286 б.

11. Муслимов Н.А. Касб таълими укитувчисини касбий шакллантиришнинг назарий методик асослари. Пед. фан. док....дисс. -Т.: 2007. - 315 б.

12. Насирова Э. Модульное обучение студентов университета в системе кредитно-зачетных единиц. / Вестник Томского государственного педагогического университета. 2011. № 6(108). - 18-20 с. Тайлаков, Н.И. Открытые образовательные ресурсы в Узбекистане / Н.И. Тайлаков и др. — Текст : непосредственный // Молодой ученый. — 2013. — № 12 (59). — С. 527-530. — URL: https://moluch.ru/archive/59/8538/ (дата обращения: 22.09.2021);

13. https://static.norma.uz/documents/2/824.pdf

14. https://ec.europa.eu/education/sites/education/files/document-library-docs/ects-users-guide_en.pdf.

ЗАМОНАВИЙ ТАЪЛИМ / СОВРЕМЕННОЕ ОБРАЗОВАНИЕ 2023, 6 (127)

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.