Научная статья на тему 'ЯЛТИРОҚ ҚОПЛАМА БЎЛИШ ШАРТЛАРИ'

ЯЛТИРОҚ ҚОПЛАМА БЎЛИШ ШАРТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

98
17
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
Қопламалар / металлар / сирт актив моддалар (САМ) / никеллаш / мислаш / рухлаш / электролитлар / сульфоланган нафталин / мочевина / желатина / тиокарбамид / декстрин / фенол / крезол / нафтол / натрий сульфид / тиосульфат. / Coatings / metals / surfactants / nickel plating / copper / galvanizing / electrolytes / sulfated naphthalene / urea / gelatin / thiourea / dextrin / phenol / cresol / naphthol / sodium sulfide / thiosulfate

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — Шухрат Ахмадали Ўғли Акбаралиев, Абдусамат Ганижанович Хамидов, Рахматов Беҳзод Рахимович

Металларни ташқи кўриниши чиройли ва текис бўлишида, электролит таркибини аҳамияти жуда юқори. Бу мақолада, шу каби масалалар кўриб чиқилган. Металл ва электролит чегарасида моддаларнинг сирт таранглиги ва унинг физик – кимёвий хусусиятларидан келиб чиқиб, металларнинг сирт юзасида ялтироқ қоплама ҳосил бўлади. Моддалрнинг шу каби хусусиятлари барча электролитларда бир хил қўлланилади

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — Шухрат Ахмадали Ўғли Акбаралиев, Абдусамат Ганижанович Хамидов, Рахматов Беҳзод Рахимович

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

In the appearance of metals is beautiful and smooth, the importance of electrolyte content is very high. In this article, similar issues are discussed. Due to the surface tension of substances at the metal – electrolyte boundary and its physicochemical properties of the substances apply equally to all electrolytes

Текст научной работы на тему «ЯЛТИРОҚ ҚОПЛАМА БЎЛИШ ШАРТЛАРИ»

ЯЛТИРОК КОПЛАМА БУЛИШ ШАРТЛАРИ

Шухрат Ахмадали yFли Акбаралиев

Тошкент кимё - технология институти магистранти akbaraliyevshuhrat@ gmail. com

Абдусамат Ганижанович Хамидов

"ОКМК" АЖ, Етакчи илмий изланувчи олим khamidov.abdusamat@mail.ru

Рахматов Бе^зод Рахимович

"ФОТОН" АЖ, Марказий лаборатория бошлоти raxmatov.behzod@mail.ru

АННОТАЦИЯ

Металларни ташки куриниши чиройли ва текис булишида, электролит таркибини ахдмияти жуда юкори. Бу маколада, шу каби масалалар куриб чикилган. Металл ва электролит чегарасида моддаларнинг сирт таранглиги ва унинг физик - кимёвий хусусиятларидан келиб чикиб, металларнинг сирт юзасида ялтирок коплама х,осил булади. Моддалрнинг шу каби хусусиятлари барча электролитларда бир хил кулланилади.

Калит сузлар: К,опламалар, металлар, сирт актив моддалар (САМ), никеллаш, мислаш, рухлаш, электролитлар, сульфоланган нафталин, мочевина, желатина, тиокарбамид, декстрин, фенол, крезол, нафтол, натрий сульфид, тиосульфат.

ABSTRACT

In the appearance of metals is beautiful and smooth, the importance of electrolyte content is very high. In this article, similar issues are discussed. Due to the surface tension of substances at the metal - electrolyte boundary and its physicochemical properties of the substances apply equally to all electrolytes.

Keywords: Coatings, metals, surfactants, nickel plating, copper, galvanizing, electrolytes, sulfated naphthalene, urea, gelatin, thiourea, dextrin, phenol, cresol, naphthol, sodium sulfide, thiosulfate.

КИРИШ

Ялтирок копламалар олиш учун САМ кушилиши жуда катта ахамиятга эга. Бундай кушимчалар ялтироклик хосил килувчи ном билан хам аталади ва гальванотехникада жуда кенг кулланилади. Бугунги кунда айникса никеллаш, мислаш ва рухлаш электролитларда кенг кулланилмокда. Шу кушимчалар сонига сульфоланган нафталин, мочевина, желатина, тиокарбамид, декстрин, фенол, крезол, нафтол, натрий сульфид, тиосульфат ва бошкалар киради.

АДАБИЁТЛАР ТАХЛИЛИ ВА МЕТОДОЛОГИЯ

Ялтирок копламалар берувчи электролитлар кулланилиши хисобига, купчилик захарли, киммат турувчи полировкалаш ва оддий коплашни ялтиратишнинг механизация усуллари ва уларни утказиш учун материалларнинг, электр энергия ва ишчи кучларининг куп сарфланиши керак эмаслиги ишлаб чикаришда купрок фойда беради [1].

Ялтирок коплама коплаш учун электролитлар афзаллиги айникса куп катламли коплама мис-никел-хромда жуда сезиларлидир, бунда деталлар осма илгакларга икки марта осилади ва текислашга жунатилади, яна ёFCизлантириш боскичларидан утиб илгакларда коплаш такрорланади. Мисли ва никелли ялтирок коплашда факат технологик жараён боскичлари кискармасдан, барча коплама коплаш жараёнини тулик механизациялаштириш ва автоматлаштириш учун хам кенг йул очилди [2].

Ялтирок коплама тортиш учун электролитлар яратилиши хисобига рангли металларни иктисодий тежашга эришилмокда, худди шундай оддий копламалар калинлиги олдиндан аникланиб, талаб килинган калинлик металларни текислаш ва чукмаларни ялтиратишда хисобга олинади. Бундай йукотиш катталиги чукма умумий массасига нисбатан 20% гача ташкил килади. Ундан ташкари ялтирокли чукмаларда хамма вакт юкори каттиклик ва катта емирилишга баркарорлиги билан ажралиб туради. Бу имкониятлар оддий ванналардаги чукмалар билан солиштирилганда коплама калинлигини кушимча камайтиришга имкон беради, айникса нодир металлар кумуш, олтин ва бошкалар билан копланганда катта ахамиятга эга булади [3].

Ялтироклик хосил килиш таъсирини аниклаш учун иккита гипотеза таклиф килинган. Улардан биринчиси ялтироклик хосил килувчилар шунчалик чукма структурасини майдалаштирадики, натижада коплама сирт юзасидаги кристалл учлари ва баландликлари улчамлари тушаётган ярим тулкин нур узунликларидан ошмайди [4]. Бундай сирт юза ёруFлик нурини ёйилтирмайди - тушаётган нур

факат ойнадек кайтарилади. Иккинчи гипотеза шунга олиб келадики, кушимчалар таъсири остида кристаллар аник бир тартибда бирдай усади, натижада уларнинг барчаси катод сирт юзасига параллел равишда бир хил кристаллографик учларга эга булади. Бирок на у, на бу гипотеза тажрибада тасдикланмаган ва бу савол очиклигича колмокда.

Х,озирги вактда ялтирок хосил килувчи моддалардан ташкари яна уларга текисловчи ва хулловчи кушимчалар хам киритилмокда.

Юкори тозаликдаги, сифатли кимёвий моддалар ва сувдан фойдаланиш алохида ахамиятга эга. Чунки металл юзасини юкори даражада тоза булиши шуларга боFлик. Металл юзаси юкори даражада тоза булмаса, унга копланаётган металл мустахкам бирикмайди ва натижада коплама яроксиз булиб колади.

МУ^ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Куйида стационар ваннада деталларга куп катламли копламалар коплаш жараёнининг тахминий технологик схемасини куриб чикамиз: 1) металл

юзасини механик усулда силликлаш; 2) металл юзасини органик эритмаларда ювиб тозалаш; 3) металл юзасини тозалигини текшириш; 4) мосламага деталларни урнатиш; 5) кимёвий ёки электрокимёвий усулларда ёFCизлантириш; 6) иссик сувда ювиш; 7) совук окувчи сувда ювиш; 8) кислоталар ёрдамида тозалаш; 9) совук окувчи сувда ювиш; 10) нейтраллаш; 11) совук окувчи сувда ювиш; 12) биринчи катлам копламани коплаш; 13) тупланган совук сувда ювиш; 14) совук окувчи сувда ювиш; 15) мосламадан деталларни йотиб олиш; 16) деталларни куритиш; 17) копламаларни сайкаллаш; 18) металл юзасини тозалигини текшириш; 19) мосламага деталларни урнатиш; 20) кимёвий ёки электрокимёвий усулда ёFCизлантириш; 21) иссик сувда ювиш; 22) совук окувчи сувда ювиш; 23) кислоталар ёрдамида тозалаш; 24) окувчи совук сувда ювиш; 25) иккинчи катлам копламани коплаш; 26) совук тупланган сувда ювиш; 27) иссик сувда ювиш; 28) совук окувчи сувда ювиш; 29) мосламадан деталларни йотиб олиш; 30) деталларни куритиш; 31) копламаларни механик усулда сайкаллаш; 32) металл юзасини тозалигини текшириш; 33) мосламага деталларни урнатиш; 34) органик эритмаларда ювиш; 35) сундирилган охакда ёFCизлантириш; 36) совук окувчи сувда ювиш; 37) учинчи катлам копламани коплаш; 38) тупланган совук сувда ювиш; 39) совук окувчи сувда ювиш; 40) мосламадан деталларни йотиб олиш; 41) деталларни куритиш; 42) металл юзасини тозалигини текшириш.

Энди эса детал юзасига бир катламли химоя коплама коплаш жараёнининг оптималлаштирилган технологик схемасини куриб чикамиз: 1) металл юзасини механик хамда кумли сувда ювиш усулда силликлаш ва органик эритмаларда ювиб тозалаш; 2) мосламага деталларни урнатиш; 3) кимёвий ёки электрокимёвий усулда ёFCизлантириш хамда иссик ва окувчи совук сувда ювиш; 4) кислоталар ёрдамида тозалаш; 5) совук окувчи сувда ювиш; 6) нейтраллаш; 7) совук окувчи сувда ювиш; 8) мосламадан деталларни йотиб олиш; 9) кумли сувда ишлов бериш; 10) металл юзасини тозалигини текшириш; 11) мосламага деталларни урнатиш; 12) кимёвий ёки электрокимёвий усулда ёFCизлантириш; 13) иссик ва окувчи совук сувда ювиш; 14) кислоталар ёрдамида тозалаш ва окувчи совук сувда ювиш; 15) кимёвий ва механик усуллар ёрдамида металл юзасини сайкаллаш; 16) мосламадан деталларни йотиб олиш; 17) деталларни куритиш; 18) металл юзасини тозалигини текшириш.

ХУЛОСА

Металларни ташки куриниши чиройли булишида электролитларни тури ва улар таркибидаги ялтирок хусусият берувчи кушимчаларни роли жуда мухим. Бу кушимчаларни танлашда албатта металларни ялтирок булиш шартларини билиш жуда мухим.

REFERENCES

1. Массалимов И. А., Киреева М. С., Кильмаметов А. Р., Каримов Н. Х. Растворимость механически активированной серк// Химия в интересах устойчивого развития. - Уфа: № 10. 2002. -171-173 с.

2. Аввакумов Е. Г. Механические методы активации химических процессов. -Новосибирск: Наука, 2006. -56 с.

3. Хайнике Г. Трибохимия. - Москва: Мир 1997. -33 с.

4. Воронков М. Г. Реакции серы с органическими соединениями. -Новосибирск: Наука, 1999. -94 с.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.