Научная статья на тему '“ЯГОНА ДАРЧА” ТАМОЙИЛИ КОНЦЕПЦИЯСИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ЎЗИГА ХОС МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ “ЎЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙЎЛЛАРИ” АЖ МИСОЛИДА'

“ЯГОНА ДАРЧА” ТАМОЙИЛИ КОНЦЕПЦИЯСИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ЎЗИГА ХОС МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ “ЎЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙЎЛЛАРИ” АЖ МИСОЛИДА Текст научной статьи по специальности «СМИ (медиа) и массовые коммуникации»

CC BY
190
32
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
“Ягона дарча” / “Е-imzo” / IFCSUM / ОСЖД / СМГС / ТехПД / API / ОАО “РЖД” / АО “НК КТЖ”.

Аннотация научной статьи по СМИ (медиа) и массовым коммуникациям, автор научной работы — Салай Маткаримов, Умсун Ирисметова, Сардорбек Ахмедов

Мақолада транспорт логистика соҳасида инвестицион жозибадорликни ошириш, инвесторлар сафини кенгайтириш, хорижий ҳамкорлар билан ўзаро манфаатдор ҳамкорликни амалга ошириш мақсадида “Ягона дарча” тамойили асосида юк эгаларига юк ташиш жараёнида хизмат кўрсатишни электрон тарзда тақдим этишга қаратилган автоматлаштирилган ахборот тизимининг ишлаб чиқилиши юзасидан амалга оширилган ишлар батафсил баён этилган.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «“ЯГОНА ДАРЧА” ТАМОЙИЛИ КОНЦЕПЦИЯСИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ ЎЗИГА ХОС МУҲИМ ЖИҲАТЛАРИ “ЎЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙЎЛЛАРИ” АЖ МИСОЛИДА»

Ж

TDSHKEIMT DAVLAT TRANSPORT UNIVEHSITETI

Ташкентский гссударстмнчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

"ЯГОНА ДАРЧА" ТАМОЙИЛИ КОНЦЕПЦИЯСИ РИВОЖЛАНИШИНИНГ УЗИГА ХОС МУ^ИМ ЖИ^АТЛАРИ "УЗБЕКИСТОН ТЕМИР ЙУЛЛАРИ" АЖ МИСОЛИДА

Салай МАТКАРИМОВ,

муста;ил тад;и;одчи, "Узбекистон темир йуллари" АЖ Логистикани ривонлантириш ва ра;амлаштириш бош бош;армаси бош мутахассиси, Тошкент,Узбекистон E-mail: salay1441@mail.ru Умсун ИРИСМЕТОВА, муста;ил тад;и;одчи, "Узбекистон темир йуллари" АЖ "Амалий дастурлаш ва IT-технологияларини амалга ошириш гурухи" (ГИТ) булим бошлиги,

Тошкент,Узбекистон E-mail: irismetovaumsun.git@gmail.com Сардорбек АХМЕДОВ, муста;ил тад;и;одчи, "Узбекистон темир йуллари" АЖХал;аро хамкорлик ва таш;и и;тисодий муносабатлар бош;армаси бошлиги

E-mail: sxahmedov@yandex.ru DOI: https://doi.org/10.47689/978-9943-7818-0-1-pp139-145

Аннотация: Ма;олада транспорт логистика сохасида инвестицион жозибадорликни ошириш, инвесторлар сафини кенгайтириш, хорижий хамкорлар билан узаро манфаатдор хамкорликни амалга ошириш ма;садида "Ягона дарча" тамойили асосида юк эгаларига юк ташиш жараёнида хизмат курсатишни электрон тарзда та;дим этишга ;аратилган автоматлаштирилган ахборот тизимининг ишлаб чи;илиши юзасидан амалга оширилган ишлар батафсил баён этилган.

Калит сузлар: "Ягона дарча", "Е-imzo", IFCSUM, ОСЖД, СМГС, ТехПД, API, ОАО "РЖД", АО "НККТЖ".

Узбекистон Республикаси Президентининг 06.03.2019 даги ПФ-4230-сонли "Юк ва йуловчиларни ташиш тизимини тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида"ги ^арорини бажариш учун, шунингдек, уни амалга ошириш буйича "Йул харитаси" хамда Узбекистон Республикаси Президентининг "Ахборот технологиялари ва коммуникациялари со^асини янада такомиллаштириш чора-тадбирлари тугрисида" 2018-йил 19-февралдаги Фармонини бажариш ма^садида "Узбекистон темир йуллари" АЖда "Амалий дастурлаш ва IT-технологияларини амалга ошириш гурухи" (ГИТ) ташкил ^илинди.

Узбекистон Республикаси Президентининг 2020-йил 28-апрелдаги "Ра^амли и^тисодиёт ва электрон ^укуматни кенг жорий этиш чора-тадбирлари тугрисида"ги 4699-сонли ^арори асосида "Амалий дастурлаш ва IT-технологияларини амалга ошириш гурухи", "Ягона дарча" тамойили асосида юк эгаларига юк ташиш жараёнида хизмат курсатишни электрон тарзда тавдим этишга ^аратилган автоматлаштирилган ахборот тизимини (кейинги уринларда "Ягона дарча" тизими) ишлаб чи^мокда.

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

Ушбу миллий веб-дастур, темир йул транспортидан фойдаланувчи - юк эгалари Узбекистон Республикаси резиденти ва норезидент булган юридик ва жисмоний шахсларга ^улайлик яратиш, барча узаро муло^отларни интернет ор^али масофадан туриб бажариш, электрон маълумотлар айланмасини ташкил этишга ^аратилган.(1-расм)

"Ягона дарча" тамойили асосида яратилган веб-дастур яратишнинг асосий ма^сади:

- темир йул транспортида юкларни ташиш хизматларини такомиллаштириш;

- мижозларга хизмат курсатишни тубдан яхшилаш;

- темир йул транспортидаги ахборотларни электронлаштириш;

- темир йул тизимидаги барча хужжатлар айланмасини электрон тарзда таъминлаш;

- темир йул тасарруфида булган, жойлардаги корхоналар (станция, Юк ^ужжатларини ^айта ишлаш технологик маркази ва бош^а тааллу^ли ташкилотлар) ишларини назорат ^илиш ва уларнинг барча ^исоботларини онлайн тизимда уз ва^тида тули^ олиш;

- банк ва молиявий ишлар ^ужжатларини расмийлаштиришда онлайн тизим ор^али ишларни амалга оширишдан иборат.

1Т-технологияларини амалга ошириш гуру^и томонидан ^озиргача бир неча му^им ишлар амалга оширилиб келинмовда. Жумладан, тизимни яратиш учун техник топшири^ ва лойи^а паспорти ишлаб чи^илган булиб, "Узбекистон темир йуллари" АЖ ра^барияти томонидан тасди^ланган.

1-расм. "Ягона дарча" ахборот тизимини жорий этиш оркали эришиладиган самарадорлик.

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

Бугунги кунда жамиятимиз томонидан темир йул тарифларини ;исоблаш учун "Калькулятор" модули ишлаб чи^илган. Бу модуль "Узбекистон темир йуллари" АЖ https://www.railway.uz сайтида жойлашган булиб, ;амма учун очи^. Темир йулдан фойдаланмо^чи булган барча мижозлар сайтимизга кириб, темир йул тарифларининг базавий тарифларини олишлари мумкин.

Шу билан бирга, тадбиркорлик билан шугулланувчи юридик ва жисмоний субъектларга темир йул ор^али юк ташиш хизматларини курсатишни янада такомиллаштириш, масофадан электрон хизмат курсатишда ^улайлик яратиш ма^садида бугунги кунда янги "e-nakl.railway.uz" сайти яратилган булиб, ушбу сайт ор^али мижозларга ^уйидаги имкониятлар тавдим этилади:

1. Веб - дастур ор^али руйхатдан утиш.

2. Тариф суммаларини олдиндан ;исоблаш ва ани^лаш учун электрон буюртма шакллантириш.

3. Темир йул билан электрон "Шартнома" ва "Келишув"ларни тузиш ва уларни "Ечтго" ЭРИ ( кейинги уринларда - электрон ра^амли имзо) ор^али имзолаш.

4. Юк ташиш ойлик, ун кунлик прогнозларга электрон буюртмалар шакллантириш, тавдим ^илиш ва уларнинг бажарилиши ;а^ида онлайн кузатиш.

5. Темир йул хизматлари учун утказилган пул тушумларини кузатиш ва керакли пул мивдорини керакли станцияга электрон маълумот тарзида узатиш.

6. "Узбекистон темир йуллари" АЖ ;амда транзит темир йуллари учун экспедитор корхонаси ор^али бажариладиган туловларни тизимга киритиш.

7. Вагонларни станция ходимлари тарафидан ^уйиб бериш тугрисида маълумот олиш.

8. Ички ^атновларда ва экспортга кетадиган юклар учун электрон юк ташиш ;ужжатларини яратиш.

9. Станцияда тузилган барча тижорий ;ужжатларнинг электрон шаклини олиш ва уларни "Е-^о" ЭРИ ор^али тасди^лаш.

10. Темир йулдаги ша;сий ;исоб вара^асидаги пулларнинг харажатини кузатиш.

Пировардида "Ягона дарча" тамойили асосида ишлаб чи^илган ушбу веб-дастур ор^али мижозлар бугунги кунда хизмат курсатувчи Минта^авий темир йул узели унитар корхонаси (кейинги уринларда - МТУ УК) ва Юк ;ужжатларини ^айта ишлаш технологик марказ (кейинги уринларда - ТехПД)лар билан электрон шартнома ва келишувлар тузишни "Е-^о", яъни электрон ра^амли имзо ^уйиш ор^али амалга оширишлари мумкин.

Бундан таш^ари, юкларни ташиш учун белгиланган тартибда тулдириладиган ариза ГУ-12 шаклдаги "Юк ташиш ойлик прогнози"ни, ГУ-11 шаклдаги "Ун кунлик буюртманома"ларни электрон равишда тавдим этиш ва жавобини сайт ор^али кузатиб туриш ;амда станция ходимлари билан онлайн муло^от ^илиш имкониятига эга (2-расм).

Маркетинг ну^таи назаридан, мижозлар билан интерфаол муло^отни ташкил этиш ма^садида "Форум" электрон ахборот алмашув тизими яратилган. Бу ор^али барча тизимда руйхатдан утган мижозлар ва темир йул ходимлари узини ^изи^тирадиган саволлари билан мурожаат ^илиб, батафсил маълумотлар олишлари таъминланган.

ж

ТОЙНКЕЫТ ОАУ1_ДТ ТЙДЫЁРйЙТ иЬНУЕЙЙНГП

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

"Узбекистон темир йуллари" АЖда эксплуатацион ишларни оптимал ташкил этиш ма^садида "Ягона дарча" тизими ^уйидаги таркибий булинмаларда ^улланади: Логистикани ривожлантириш ва ра^амлаштириш бош бошщармаси, Ягона диспетчерлик маркази, Ташишларни ташкил этиш бошщармаси, Юк ва тижорат бошщармаси, Статистика бош^армаси, И^тисодий та;лил ва прогнозлаш бош^армаси, барча юк ташиш станцияларда, Минта^авий темир йул узелларидаги юк ;ужжатларини ^айта ишлар технологик маркази (ТехПД).

2-расм. "Ягона дарча" интеллектуал тизими фукционал принципи.

Ушбу "Ягона дарча" интеллектуал тизими станция ходимлари учун ^уйидаги имкониятларни яратади:

- юк ташиш тарифларининг узгариши, тариф курсатмаларининг узгариши ва юк ташиш операциялари билан богли^ барча узгаришлар тугрисида онлайн электрон маълумот олиш;

- юк ва тижорат ишлари бош^армасидан электрон тарзда хал^аро ва ички ^атновларда юк ташиш учун ойлик (ГУ-12-асосий прогноз), хал^аро ^атновларда юк ташиш учун ^ушимча (ГУ-12-^ушимча прогноз) тасди^ланган прогнозлар олиш;

- юк жунатувчилардан ички ^атновларда темир йул ор^али юк ташиш учун, ^ушимча прогнозлаштириш учун буюртмалар олиш ва ЭРИ билан тасди^лаш;

- тасди^ланган ойлик прогноз асосида кундалик вагон ^уйиб бериш ва ортиш режасини та^симлаш, ГУ-1 "Х,исобга олиш вара^аси "ни яратиш;

- юк жунатувчилардан ГУ-12, ГУ-1 ;ужжатларга мувофи^ ун кунлик ортиш режасини олиш ва ЭРИ билан тасдиклаш;

- мижозлардан, Юк ;ужжатларини ^айта ишлаш марказида мижознинг шахсий ;исоб вара^асидан, маблаг ажратиш ;а^ида станция учун яратилган электрон маълумотнома олиш;

- мижознинг буюртмаси асосида ^уйиб берилган ва ортилган вагон учун мувофи^ йуналишлар асосида белгиланган шаклдаги электрон юк ;ужжатларини шакллантириш;

Т

ТОйИНЕЫТ Г1АУ1_ДТ ТЙЛНЗРОРТ иМ^ЕНЁНЁТ!

Ташкентский гссударстоенчый транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 1-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

- юкланиш учун буш вагонларни ^уйиб бериш ^а^ида юк жунатувчиларга электрон хабарнома юбориш ва ГУ-2 шакл электрон китобини шакллантириш;

- "Юк ^абул ^илувчи эслатмаси" ГУ-45 шакл, "Вагонни ^уйиб бериш ва олиш вара^аси"нинг ГУ-46 шакл, "Йигимлар вара^аси"нинг ФДУ-92 шакл, умумий шакл далолатномаси ГУ-23, ГУ-34, ГУ-37, ГУ-42, ГУ-44, ГУ-48 китобларининг электрон шаклини яратиш;

- станция *исоботлари учун ФДУ-91, ФДУ-93,-4 ФО, ФО-5, КОО-1, КОО-4 электрон шаклини яратиш;

- юк ташиш ^ужжатларининг электрон шаклини яратиш (3-расм).

3-расм. "Ягона дарча" тамойили асосида яратилган веб-дастурда тарифларнинг дастлабки *исоби.

Келажак исти^болдаги режаларни бекам-куст бажариш ма^садида вебсайт ва "Ягона дарча" интеллектуал тизимини янада такомиллаштиришда ^озирда жамиятда ^уйидаги ишлар жадаллик билан амалга оширилмовда:

1. Станциялар ва Минтакавий темир узеллари (МТУ) ^исмида вагонлар билан таъминлаш ва ортилган ёки буш вагонларни станциялардан олиб кетиш буйича электрон кунлик буюртмалар яратиш модули ишлаб чи^илди. Яратилган модуль ор^али станция ходимлари МТУнинг юк ташиш булимига юк ортиш учун буш вагонлар билан таъминлаш турларини ва сонларини, станцияда ортилган ва жунатишга тайёр булган вагонларнинг сонларини *амда юк туширилгандан сунг бушаган вагонларнинг сонларини электрон тарзда "Ягона дарча" тизими сайти ор^али тавдим ^иладилар. МТУ ходимлари бу маълумотларни *амма станциялар буйича умумлаштириб, ягона диспетчерлик марказига узатадилар. Ягона диспетчерлик маркази диспетчерлари бу маълумотлар асосида станцияларни буш вагонлар билан таъминлаб берадилар ва станциядаги вагонлардан поездлар тузиб олиб кетадилар.

fr

TOfiHKEhIT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 ^Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

2. И^тисодий та^лил ва прогнозлаш бош^армаси томонидан МТУларга, МТУлар томонидан станциялар буйича та^симлаш ва уларга ^уйиладиган ойлик юк ташиш курсаткичлари буйича прогнозлар жадвалини шакллантириш модули яратилди. Келажакда "Ягона дарча" тизими тулик ишга тушганидан сунг прогнозларнинг бажарилишини *ам акс эттириш имконияти яратилади.

3. Юк ташиш жараёнида ^ушни давлат темир йулига поездлар ^а^ида IFCSUM(International Forwarding & Consolidation. Summary Message) стандарт электрон хабарлар узатиш ва ^абул ^илиш модули яратилди. Модуль поездларни тузиш ва ^ушни давлат темир йулига жунатишга тайёр булгандан сунг топширувчи-ташувчидан ^абул ^илувчи-ташувчига поезд составидаги вагонлар, интермодал транспорт бирлиги, автомобил-транспорт воситаси ва юклар ^а^ида IFCSUM стандарт электрон хабарлар узатилади. Улар асосида электрон топшириш ^айдномаси шакллантирилади.

4. Вагон жунатмаси учун электрон вагон вараги ГУ-38 шакллантириш модули яратилди. Бу модуль ор^али битта юк ^ужжати билан ёки расмийлаштирилган йуналтириш вара^аси билан ташишга ^абул ^илинган вагон ёки вагонлар уланмасига, шунингдек, юк вагонлар паркининг автоматлаштирилган маълумотлар банки АБД ПВдан руйхатдан утмаган *ар бир ^ара^атдаги таркибга электрон вагон вараги яратилади.

5. ДУ-1 шаклдаги поезд натур вара^асининг электрон вариантини яратиш модули ишлаб чи^илмовда. ДУ-1 шаклдаги поезднинг натур вара^аси поезддаги вагонлар ва поезд тугрисида ^уйидаги маълумотларни акс эттиради: а) вагоннинг номери; б) юкнинг массаси; в) подшипниклар тугрисида маълумот; г) манзиллаштирилган станция; д) юкнинг уйгунлаштирилган юк номенклатураси ГНГ-коди; е) юк олувчининг 4 ра^амли коди ва бош^а керакли маълумотлар.

6. Узбекистон Республикаси Вазирлар Ма^камасининг 2020-йил 4-сентябрдаги 559-сонли Карори асосида Узбекистон Республикаси Давлат соли^ ^умитаси *амда "Узбекистон темир йуллари"АЖ уртасида узаро ахборот тизимларининг электрон ^амкорлигини ташкил этиш тугрисида битим тузилди ва икки томонлама имзоланди. Томонлар ушбу битим билан келишилган ахборотларни идоралараро маълумот алмашиш тармоги ор^али ахборот тизимларида электрон шаклда *амда онлайн режимда алмашадилар. Ахборот тизимлари уртасида электрон маълумот алмашиш жараёнида узатиладиган маълумотлар шакли ва таркиби учун талабларни тавсифлайдиган ТЕХНОЛОГИК ЙУРИКНОМА ишлаб чи^илди ва икки томонлама имзоланди. API (application programming interface) - амалий дастурлаш интерфейсини яратиш буйича ишлар олиб борилмовда.

7. "Козогистон темир йуллари" очи^ акциядорлик миллий компаниясидан электрон маълумотлар алмашуви ор^али олинган маълумотларни ^айта ишлаш ва манзиллаштирилган станция учун электрон темир йул ор^али хал^аро юк ташиш битими (СМГС) Темир йул ^амкорлик ташкилоти (ОСЖД) доирасида юк ^ужжатини яратиш модули ишлаб чи^илди.

8. "Узбекистон темир йуллари" аЖ Юк ва тижорат ишлари бош^армасининг 18.06.21 МПО-18/М-204 хатига асосан, темир йулда юк ташиш жараёнини прогнозлаштириш модулига узгаришлар киритиш ишлари якунланди.

Ж

TDSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNItf ERSlTETI

Ташкентский государственный транспортный университет

"Актуальные вопросы развития инновационно-информационных технологий на транспорте" АВРИИТТ-2021 I-Республиканская научно-техническая конференция (Ташкент, 24-25 ноября 2021 года)

9. Юк жунатиш станциясидан манзиллаштирилган станциягача маршрут буйлаб юкларни ташишни электрон ахборот кузатув тизими модулини яратиш буйича ишлар олиб бориш давом этмовда.

10. "Ягона дарча" тизимининг яратилган модуллари буйича фойдаланувчилар учун янги ^улланмалар ишлаб чи^илмовда.

11. "Ягона дарча" тизими сайтидан фойдаланувчиларга телеграм гуру^и очилган ва саволларга доимий равишда онлайн жавоблар берилади, таклиф ва муло^азалар урганиб чи^илади. Станция ходимларининг, ТехПД ходимларининг, юк ва тижорат ишлари бош^армаси ходимлари ва бош^аларнинг таклифларига биноан яратилган модулларга ^ушимчалар, узгартиришлар киритиш ишлари олиб борилмовда.

12. Станция ходимлари учун малака ошириш у^ув курсларида электрон юк ^ужжатларини ва ^исоботларни тугри расмийлаштириш ва "Ягона дарча" тизимидан фойдаланиш у^иш дарслари утказилмокда.

13. Бундан таш^ари, Россия ва Козогистон темир йуллари (ОАО "РЖД", АО "НК КТЖ") билан "Узбекистон темир йуллари" АЖ уртасида, Темир йул ^амкорлик ташкилоти ОСЖД талабларига мувофи^ хал^аро ^атновда юкларни ташиш ^ужжатлари (СМГС) асосида электрон ахборот алмашувини ташкил ^илиш битими ва томонларнинг электрон ахборот тизимларини улаш API (application programming interface) яратиш техник ^улланмаси ва стандарт маълумотлари (каталоглари), ^уллаш майдони ва чегаралари, электрон маълумотлар узатиш шакллари ва бош^а ^ужжатлар урганиб чи^илди.

"Ягона дарча" тизимининг тугри ишлашини текшириш буйича тест синовлари станция ходимлари, ТехПД ходимлари ва бош^а мутахассислар билан биргаликда олиб бориш ишлари давом этмовда.

ФОЙДАЛАНИЛГАН АДАБИЁТЛАР РУЙХАТИ:

1. https://railway.uz/uz/e-okno/.

2. https://www.railway.uz.

3. https://e-nakl.railway.uz/.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.