Научная статья на тему 'Ягона ғазна ҳисобварағига ўтиш жараёнида тўловларни амалга ошириш механизмининг такомиллашуви'

Ягона ғазна ҳисобварағига ўтиш жараёнида тўловларни амалга ошириш механизмининг такомиллашуви Текст научной статьи по специальности «Экономика и бизнес»

CC BY
110
23
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Аннотация научной статьи по экономике и бизнесу, автор научной работы — М. Парманкулова

Ўзбекистон Республикаси мустақилликка эришгандан сўнг Ўзбекистон Республикасида жамият тараққиётининг барча жабҳаларида, энг аввало иқтисодий соҳада ислоҳатларни янада чуқурлаштириш ва эркинлаштириш борасида аниқ дастур ишлаб чиқилган. Бу дастурни жорий этишдан кўзланган асосий мақсадЎзбекистоннинг демократик ва бозор ислоҳатларини амалга ошириш, жаҳон ҳамжамиятига кенг интеграциялашуви ва барқарор олға бориш учун мустаҳкам замин яратишдир.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «Ягона ғазна ҳисобварағига ўтиш жараёнида тўловларни амалга ошириш механизмининг такомиллашуви»

~ДДВЛДТ^ЮДЖЁТИВДТДЗНАЧЙЛЙКТЙЗЙМЙ/ ёэ"^ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА_,

М. Парманкулова

Молия вазирлиги Fазначилиги Амалиёт бошкармаси бош мутахассиси, Тошкент Молия институти тадкикотчиси

ЯГОНА ГАЗНА ^ИСОБВАРАГИГА УТИШ ЖАРАЁНИДА ТУЛОВЛАРНИ АМАЛГА ОШИРИШ МЕХАНИЗМИНИНГ ТАКОМИЛЛАШУВИ.

Узбекистон Республикаси мустацилликка эриш-гандан сунг Узбекистон Республикасида жами-ят тарацциётининг барча жабцаларида, энг ав-вало ицтисодий соцада ислоцатларни янада чуцурлаштириш ва эркинлаштириш борасида аниц дастур ишлаб чицилган. Бу дастурни жорий этишдан кузланган асосий мацсад- Узбекистоннинг демокра-тик ва бозор ислоцатларини амалга ошириш, жацон цамжамиятига кенг интеграциялашуви ва барцарор олга бориш учун мустацкам замин яратишдир.

Президентимиз И.А.Каримов: «Иктисодиёт сохасида асосий эътиборни институцио-нал узгаришларга, молия ва банк тизимини ислох этишни янада чукурлаштиришга, ри-вожланган бозор инфратузилмасини яра-тишга, ракобат мухитини шакллантиришга KаратмоFимиз даркор»1 деб таъкидлаганлар.

Республикамиз мустакилликка эришгани-дан сунг жамият хаётининг барча сохаларида булгани каби молия-бюджет тизимида хам туб узгаришлар амалга оширилмокда.

Давлатнинг молиявий назорати тизими-нинг асосини бюджет назорати ташкил этади, у бир томондан, ресурсларнинг хал килувчи кисмини узида жамлайдиган давлат бюджети маблаFларининг шаклланиши ва ишлатили-шини тартибга солиш имконини беради, ик-кинчи томондан эса, барча молия буFинлари ва бюджет муассасаларининг смета асосида харажатлар туловини амалга ошириш амали-ётидаги узаро алокадорлигини таъминлайди,

1 Узбекистон Республикаси Президен-тининг «2011-2015 йилларда республика молия-банк тизимини янада ислох килиш ва баркарорлигини ошириш хамда юкори халкаро рейтинг курсаткичларига эришишнинг устувор йуналишлари туFрисида»ги ПК.-1438-сонли К,арори, 2010 йил 26 ноябрь.

уларнинг фаолиятини мувофиклаштириб бо-ради.

Узбекистон Республикасининг

мустакилликка эришиши ва ижтимо-ий йуналтирилган бозор иктисодиёти сари йул тутиши даврида бюджет назоратининг баркарор ижтимоий иктисодий ривожлан-тиришдаги роли янада ошди. Ахолини ижтимоий химоялаш максадида бюджет-дан анча микдорда маблаF талаб килинади. Ушбу маблаFларни тулик ва уз вактида етка-зиб бериш, асосан, самарали бюджет назорати оркали таъминланади. Шундай экан бюджет назорати хозирги даврда республика ва унинг худудларида давлат бюджети самарали ижросини таъминлашда мухим ахамият касб этади.

Молия вазирлиги Fазначилигининг Ягона Fазна хисобвараFи туFрисида айтиб утишдан олдин Fазначилик туFрисида кискача тушун-ча бериб утамиз, демак, Fазначилик - Давлат бюджетининг Fазна ижроси Узбекистон Республикаси Давлат бюджетининг (шу жум-ладан давлат максадли жамFармаларининг) ва бюджет ташкилотларининг бюджет-дан ташкари маблаFларининг Fазна ижроси сохасидаги муносабатларини тартибга со-лишдан иборат.

давлаГвюджётИваГазначйлйктйзймйТ-

ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

Молия вазирлиги Fазначилиги - бюд-жетдан маблаF олувчиларнинг мажбурия-тини ижрога кабул килади ва кейин такдим килинган мах,сулотлар ва курсатилган хиз-матлар учун Fазначилик уларнинг номи-дан ва уларнинг топшириFига асосан вако-латни узига олади ва бюджет маблаFларини максадли ишлатилишини таъминлаш асоси-да туловларни амалга оширади. Fазначилик - Давлат бюджетининг ижросини таъмин-лашнинг бир шакли булиб, унда Давлат бюд-жети даромадларини ягона Fазна х,исоб ракамида тупланишини таъминлайди, бюджет маблаFларидан фойдаланиш устидан на-зоратни амалга оширади, шунингдек Давлат ташки ва ички карзларини бошкаришда хиз-мат курсатади, х,амда бюджетдан ташкари максадли жамFармалар, бюджет ташкилотла-рининг бюджетдан ташкари маблаFлари пул окимларини мониторингини олиб боради.

Давлат бюджетининг Fазна ижросига боскичма-боскич утиш режаси Узбекистон Республикаси Fазначилигини ташкил этиш концепциясига1 асосан ишлаб чикилди.

Юридик ва жисмоний шахслар томонидан Давлат бюджетига утказиладиган соликлар ва мажбурий туловлар банклар томонидан кабул килинади ва белгиланган тартиб-да 23402, 23403, 23407, 23409, 20207, 20205 ва 23411- сонли баланс х,исобваракларда очил-ган шахсий х,исобракамларга (ШХ,Р) кирим килинади ва улар х,исобидан тегишли бюд-жетлар ва Давлат максадли жамFармалари х,исобига белгиланган микдорларда ажрат-маларни амалга оширишнинг тартиби 2012 йилнинг 1 январидан бошлаб жорий этил-ди2. Тегишли бюджетлар даромадлари шу жумладан, Давлат максадли ва бошка бюджетдан ташкари жамFармалари даромадлари х,исоби Тазначилик" дастурий мажмуида улар учун очиладиган тегишли шахсий Fазна х,исобваракларида юритила бошлади.

Давлат бюджетининг Fазна ижроси Давлат бюджетининг барча даромадларини ягона Fазна xlисобвараFига киритишдан, шунингдек Давлат бюджетининг харажатларини шу х,исобваракдан тулашдан иборат булади.

1 Узбекистон Республикаси Президен-тининг 2006 йил 18 декабрдаги ПК,№532 "Узбекистон Республикасининг 2007 йилги асосий макроиктисодий курсаткичлари прогнози ва давлат бюджети параметрлари туFрисида" карори.

2 Узбекистон Республикаси Молия вазирлиги-нинг 2011^йил 30 декабрдаги БА/31-01/1-34-13/877 сонли ва Узбекистон Республикаси Марказий бан-кининг 2011 йил 30 декабрдаги 15-19/1228 сонли кушма хати.

~ДДВЛДТ^ЮДЖЁТИВДТДЗНАЧЙЛЙКТЙЗЙМЙ/ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ БЮДЖЕТ И КАЗНАЧЕЙСКАЯ СИСТЕМА

Ягона Fазна хисобвараFи - Fазначилик томонидан бошкариладиган махсус банк x1исобвараFи булиб, бу хисобваракка Давлат бюджети маблаFлари хамда бюджет ташки-лотларининг бюджетдан ташкари маблаFлари киритилади. Ягона Fазна хисобвараFидан Давлат бюджетида маблаFлар назарда тутилган юридик ва жисмоний шахсларнинг харажат-лари туланади, шунингдек давлат максадли жамFармаларининг харажатлари амалга оши-рилади.

Ягона Fазна хисобвараFи 2011 йил 1 дека-брида белгиланган тартибда Узбекистан Ре-спубликаси Марказий банкида Fазначилик томонидан очилди ва 2012 йил 1 январдан бош-лаб барча худудий Fазна хисоб варакларнинг колдиклари янги Ягона Fазна хисобвараFига утказилди.

Худудий Fазначилик булинмаларининг банкдаги Fазнахисобвараклари колдикларини Ягона Fазна хисобвараFига утказиш тартиби куйидагича1:

2012 йил 1 январдан бошлаб тадбик этил-ган янги Ягона Fазна Хисобварак бюджет жа-

раёнидаги барча объектларни камраб олди ва туловлар амалга оширилиши тартиби-ни такомиллаштирди. Барча худудий Fазна хисоб варакларнинг колдиклари Ягона Fазна Хисоб варакга утказилган кундан бошлаб худудларда касса узилишларига бархам бе-рилди, хамда туловлар амалга оширилиши-нинг кетма-кетлигига тулик эришилди. Ле-кин бу амалга оширилаётган тадбирлар Давлат бюджетини ислох килишнинг бошлани-шидир. Якин келажакда яъни 2018 йилгача булган давр ичида Миллий иктисодиётимизни янада баркарорлашувига хизмат килишга мулжаллаб тадбик этилаётган бюджетнинг Fазна ижросини таъминлаб берадиган Мо-лия вазирлигининг Fазначилиги Давлат бюджети жараёнининг барча иштирокчиларини «ИСУГФ» (Давлат молиясини бошкаришнинг ахборот тизими) дастурини жорий этиш усти-да катта тадбирларни амалга ошириши ло-зим. Шу билан бирга конунчилик базасини куп жихатдан кайта куриб чикиши хам зарур деб хисоблаймиз.

Адабиётлар руйхати:

1. Узбекистан Республикаси Конституцияси.-Тошкент, 1992.

2. Узбекистон Республикаси «Узбекистан Республикасининг Марказий банки туFрисида»ги Конуни. -Тошкент, 1995.

3. Узбекистон Республикаси «Банклар ва банк фаолияти туFрисида»ги Конуни. -Тошкент, 1996.

4. Узбекистон Республикаси Вазирлар Махкамасининг «2010 йилгача Узбекистон Республикасида микромолиялаштиришни ривожлантириш дастури туFрисда»ги 114-сонли Карори, 2007 йил 8 июнь.

5. Узбекистон Республикаси Президентининг «Банк тизимини янада ислох килиш ва эркинлаштириш чора-тадбирлар туFрисида»ги ПК-56-сонли Карори, 2005 йил 15 апрель.

6. Узбекистон Республикаси Президентининг «Накд пул муомаласини та-комиллаштириш ва банкдан ташкари айланмани кискартириш борасида-ги кушимча чора-тадбирлар туFрисида"ги ПК-57-сонли Карори, 2005 йил 15 апрель.

7. Узбекистон Республикаси Президентининг «2011-2015 йилларда республика молия-банк тизимини янада ислох килиш ва баркарорлигини оши-риш хамда юкори халкаро рейтинг курсаткичларига эришишнинг устувор йуналишлари туFрисида»ги ПК-1438-сонли Карори, 2010 йил 26 ноябрь.

8. Узбекистон Республикасининг «Бюджет тизими туFрисида»ги Конуни. 2000 йил 14 декабрь, 158-П-сон // Узбекистон Республикаси Конунчилик туплами, 2000 йил, 11-сон, 151-модда.

9. Узбекистон Республикасининг «Давлат бюджетининг Fазна ижроси туFрисида»ги Конуни. 2004 йил 26 август, 664-П-сон // Узбекистон Республикаси Олий Мажлиси Ахборотномаси 2004 й. 9-сон, 164-модда.

1 Узбекистон Республикаси Молия вазирлигининг 2011 йил 30 декабрдаги БА/31-01/1-34-13/877 сон-ли ва Узбекистон Республикаси Марказий банкининг 2011 йил 30 декабрдаги 15-19/1228 сонли кушма хати.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.