Научная статья на тему 'XXI ÁSIR QARAQALPAQ LIRIKASÍNÍŃ RAWAJLANÍWÍNDA KÓRKEM AWDARMANÍŃ TÁSIRI'

XXI ÁSIR QARAQALPAQ LIRIKASÍNÍŃ RAWAJLANÍWÍNDA KÓRKEM AWDARMANÍŃ TÁSIRI Текст научной статьи по специальности «Языкознание и литературоведение»

CC BY
1563
175
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
lirika / kórkem awdarma / klassikalıq ádebiyat / dilmash / poetikalıq qatar h.t.b.

Аннотация научной статьи по языкознанию и литературоведению, автор научной работы — Joldasbaev Bazarbay Maksetovich

maqalamızda XXI ásir qaraqalpaq lirikasınıń rawajlanıwında jáhán hám tuwısqan xalıqlar ádebiyatınıń tásiri, ádebiy baylanıslar haqqında ilimiy analizler islengen. Rus ádebiyatınan qaraqalpaq tiline, qaraqalpaq tilinen ózbek tiline hám ózbek tilinen qaraqalpaq tiline islengen awdarmalar ilimiy talqıǵa tartılǵan, tiyisli juwmaq jasalǵan.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

Текст научной работы на тему «XXI ÁSIR QARAQALPAQ LIRIKASÍNÍŃ RAWAJLANÍWÍNDA KÓRKEM AWDARMANÍŃ TÁSIRI»

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No3 2022

«Cl

ilmiy-uslubiy JumaH

WT ÁSTT? ПАКАПАТ PAO T TRTI^A«flvflV R AW A TT AlVTWflVnA kÓlíklM

XXI ASIR QARAQALPAQ LIRIKASÍNÍN RAWAJLANÍWÍNDA KORKEM

#

AWDARMANÍÑ TÁSIRI

»

Joldasbaev Bazarbay Maksetovich

Beráaq atindagi QMU magistгantl https://doi.org/10.5281/zenodo.7240805

i i ^ Aí*^ • • v"i л "

Annataciya: maqalamizda XXI ásiг qaraqalpaq liгikasmlñ гawajlanlwmda jáhán hám tuwisqan xallqlaг ádebiyatiniñ tásiгi, ádebiy baylanisto haqqinda ilimiy analizleг islengen. Rus ádebiyatinan qaгaqalpaq tiline, qaгaqalpaq tilinen ózbek tiline hám

m

ózbek tilinen qaгaqalpaq tiline islengen awdarnato ilimiy talqiga taгtllgan, tiyisli juwmaq jasalgan.

Gilit sózler: liгika, kó^em awdaгma, klassikaliq ádebiyat, dilmash, poetikaliq qatar h.t.b.

i >j> щ>

Biz bilemiz, ádebiyat hám taгiyx, mádeniyat hám ekonomika - baгllgl biг-biri menen sibaylas, biri ekinshisine tásiг etip otlгadl. Ulken tarixiy ásiг bolgan XX

»

w-

ásiгdiñ 20-jillan xalqimiz tmmisinda tañ qalaгllq buгlllslaг payda etti. Sebebi, taza hákimiyat oгnap, feodal kózqaгaslaг singa allndl, mámleket, xal^ insan

гawajlanlwma imkaniyat berile basladi. Taгiyxtan belgili bolganinday aldin elimiz tuгmlsmda bolmagan jañallqlaг engizildi, ilim, mádeniy tumis payda boldi hám rawajlaniwdiñ dáslepki qádemleгin tasladi. Bul jamlan^a^ ózgeгisleг óz gezeginde ádebiyatimizga da tásiгin kóгsetti. Bul ôzgerisle! haqqinda ádebiyat taгiyxman da kóriwimizge boladi.

Rus klassikleгi bolgan Pushkin, Lemontov, Blok, Mayakovskiy, Esenin, Fet, Nekrasovlaгdl awdaгma islewshi qaгaqalpaq shayiñan kóp boldi, buaq olaгdlñ

ж

i>»

hámmesi bul jumisti jaqsi onnladi dep ayta almaymiz. Sebebi, bul klassiklerái awdarna islew ushin, keminde sola! menen biïdey joqan bilimge, joqan talgamga, teгeñ dúnyatanimga, mol tájriybege iye boliw keгek. Sonda gana awdama sátli shigadi. <^г qádirin zeгgeг túsinedi» - degenindey, shayn janin shayn túsinedi. Demek, awdarna islewshi shayn bolmasa da eñ keminde, shayiriiq talgamga iye boliwi olaráay oylap, olaгday bolip qiyal súre aliwi keгek. Rus klassikleri shlgaгmalaгm Q.Awezov, N.Dawqaгaev, J.Aymuгzaev, N.Japaqov, A.Begimov, B.Qayipnazarav, T.Jumamuгatov, I.Yusupov, T.Matmuratov, J.Izbasqanov, U.Pirjanov, U.Xojanazarov, K.Karimov, M.Qarabaev, B.Genjemuratov, S.Ibragimov siyaqli talantli shayu^ awdaгma islegen, hátte amawli kitap etip te baspadan staga^aa

Awdama ilimi aгqall гus klassikleгiniñ lirikaliq shlgaгmalaгl hám ondagi kóгkemlik izleniwshilikti úyгeniw, oniñ áhmiyetin keñ jámiyetshilikke túsindiгiw, sol

> > v>4>

>q ] i )> >

g

u>,* ^ * •>

JffiTALQINVA

\-#TAD0IQOTLAR No, 2022

№3 2022

ttmty-usJubtv jurttali l"-,J

miiif-iwuuif juman

arqali qaraqalpaq awdarma iliminin, lirikanin rawajlaniw dárejesin aniqlaw aynqsha

#

áhmiyetke iye.

Awdarmalaw bir qaraganda ápiwayiday boliwi múmkin, biraq onin mashaqati ogada awir, ásirese kórkem awdarma - oni orinlawshidan teren bilim, talant hám zeyin ilgirlik kerek boladi. Belgili ilimpaz, akademik Baxtiyar Nazarov "Kórkem awdarma menen awdarma islew eki jónelis bolip, birinshisi kórkem dóretiwshilikke tán, ekinshisi, ilimiy analizge tiykarlangan kórkem jagday esaplansa da, olar óz-ara

i \m-

baylanisli. Solay eken, awdarma islew ilmi hám bul tarawdi shette qaldirmaw, tuwisqan tillerdi kórkem awdariwdin tiykargi talaplari negizinde qaraqalpaq, ózbek hám túrkmen ádebiyatlarinan ámelge asirilgan awdarma islengen shigarmalardin jetiskenlik hám kemshiliklerin óz waqtinda analizlep bariw kerek."[11:4]

Awdarma túrleri boyinsha da birneshe túrlerge bólinedi, misali ilimiy awdarma, publik (xabar), kórkem awdarma. Olardin hárbirinin atqaratugin xizmeti hám áhmiyeti bar, sogan jarasa mashaqati da. Ásirese, kórkem awdarma - awdariwshidan kóp talaplardi, joqari talgamliliqti talap etedi.

Rus klassiklerinin poeziyaliq shigarmalarinin qaraqalpaq tiline awdariliwi - bul qaraqalpaq ádebiyati ushin ogada úlken qubilis. Óytkeni, rawajlangan mámleketler ádebiyatin awdariw, oni sol kolorit hám ruwx penen jetkerip beriw, tek sózlerdi emes, * j >

»

m?

al uliwma mazmun birligin shigarip beriw hám sol arqali oqiwshiga tásir jasaw-awdarma islewshiden kóp izleniwshilikti talap etedi.

Dilmashqa (awdariwshi) usinilgan barliq ózine tán talaplar anaw yaki minaw awdarilip atirgan materialga ózinin barliq qábilet dárejesi hám baslamasin sindirse de, awdarma iskerligi ushin tómendegi eki jagday uliwmaliq esaplanadi:

1) Awdarma maqseti - sol tildi bilmewshi oqiwshini (tinlawshi) sol tekst

11,1-

on 1 o mnnnn +nnin+it*mr Is-airais- i ro 1 01171 r-wcx \7--t c r\T TI ai 1 T/~\ 1 n tnorjtviiTni manan

penen jaqinnan tanistiriw kerek (yaki awizeki sóylewdin mazmuni menen);

2) Awdariw - demek aldin basqa tilde bayanlanganlardi ekinshi bir tilde aniq hám toliq bayanlaw. (Aniq hám toliq jetkerip beriw degende jeke awdarmani jasalmadan, aytip beriw hám qisqa bayanlaw, yaki "adaptaciya" dep atalgan hár qiyli 'M

^^^ v I I ^

túrlerinen pariqlaw) [2:15]

Házirgi filologiya rawajlanip hám quramalasip barmaqta hám ózinin talaplarina, nizamlarina, teoriyasina iye - awdarma teoriyasi, yagniy "awdarmataniw" (inglis J-jt

+1 l 1 11 /~l ' Cr~F ll r» IT T r» + -f-m-Mnl n + 1 rv-n" "C />1 /A-H/^rt V n-nnl 0 + 1 rv-n" rVn 11 r> 1 1 T +1 1 1 11 "T'llrt/M»! rt

tilinde "Theory of translation", "Science of translation", francuz tilinde "Theorie de

la traduction", nemec tilinde "Theorie des Ubersetzens" ). Hár tilde hár túrli ataliwina baylanisli jaqinda bul ilimnii uliwmaliq ati járiyalandi inglis tilindegi "translatology" Demek, túrlishe atamada ataliwi bul ilimnin qálipleskeninen derek beredi. Bul pánnin

! K*

predmeti-awdarmanin ózi. Awdarmanin tómendegishe túrleri bar:

1. Bir tilden ekinshi tilge: xaliqliq (tuwisqan emes), tuwisqan, jaqin tuwisqan (bunday jagdaylar kóp ushrasadi, ásirese bul miynette úlken itibarga hám

áhmiyetke iye)

>q ] q ]>;>

U>,* ^ «KQí

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No3 2022

ilmiy-uslubiy jumali "

M3

Miiiif-iwuuif juman

2. Ádebiy tilden oniñ dialektlerine, yamasa sol tildegi dialektten ádebiy

-

tilge

3. Sol tildiñ áyyemgi (tarixiy) tilinen sol tildiñ háziгgi sóylew tiline awdarma islew. [2:16]

Bunday qatañ talaplaгdlñ qoyiliwi da awdamaga degen diqqatli boliwdi, juwapkershilikli boliwdi, ásiгese poeziyaliq shlgaгmalaгdl awda^anda foгma hám mazmundi saqlawdi talap etedi. Sonliqtan da, poeziyaliq sh^a^ala^ kóbinese shayn awdaгma isleydi. Shayn sezimine tásiг etiwshi náгseni duns

túsiniw, ayira

j j j , j

biliw qosiq degen sirli, quramali dùnyaga enisiwimizge jardemlesedi. [6:216] Misali, Pushkinnin "Chaadaevqa" («К Чадаеву») qosigin I.Yusupov awdarmasi menen salistiriip otirip, shayirdin sozlerdi manili ham orinli qoyiw sheberlgine tan berdik. Sebebi, ayirim qisqa buwinli, ya awdarma islegende uzin bolip ketetugin sozlerge de manilik jaqtan da formaliq jaqtan da uyqasin tapqan. Bul qosiq originalda 8-9 buwinli, awdarmada 10-11 buwinli bolip kelgen. Но в нас горит еще желанье, Под гнетом власти роковой Нетерпеливою душой Отчизны внемлем призыванье. [:84]

1W

Al, awdarmada

Boyda biraq jiger oti sónbegen, Tagdir etse de kóp zulimliqlarin, Sháwkildegen jas kókirek jan menen, Tinlaymiz biz Watan shaqiriqlarin. [10:151]

Bul jerdegi "Нетерпеливою душой"- sabirsiz jan, shidamsiz jan dep

mi тг\ o rm o 1 o n n rl 1 T^trnn nr»l -f 11 n om/ln mir/lormn irlûn-ûtirlû ашА тп^тплил

awdarmalanadi. Biraq, tekstti sol turisinda awdarma islegende, onin mazmunin hazirgedey bere almas edi. Jane shayirdin jetiskenligi - formanin da mazmun menen ten uslay algani da, sozler dizbeginen de ûnemli paydalangan. Bir gana "душой" sozine jas kokirek, jan sozlerinin qatara etip sheber qollana aliwinda.

Ш.

"Xaliqlar arasindagi madeniy baylanislardi, dosliq qatnasiqlardi bekkemlewde,

xaliqlardin madeniy bayliqlarin oz-ara bir-biri menen almasip ozlestiriwde adebiy awdarma maselesi ûlken ahmiyetli qurallardin biri esaplanadi". [8:225] J-jt

Haqiyqatinda da, awdarma islew arqali, asirese korkem awdarma arqali biz bir millettin, bir xaliqtin tariyxi, dastùri, mentaliteti, madeniyati ham olardin dùnyatanimin ùyreniwimizge boladi. Sonin ishinde, kop asirlik tariyxqa iye jazba adebiyat wakillerinin shigarmalarin oqiw arqali - jana tajriybe, qanatli sozler dizbegin ùyreniwimizge boladi.

Sonliqtan da, belgili sinshi N.G.Chernishevskiy adebiyattagi awdarmani tùp nusqaga qaraganda adewir joqari bahalagan, xaliqlar araliq adebiyattagi ornin oz shigarmalarinda aytip otken. Ol ozinin 1856-jilgi "Rus shayirlari awdarmasindagi

ЩЪ

"^isr8'- a >

: * ^ * n>

JffiTALQINVA 1

\-/TADQIQOTLAR No3 2022

ilmiy-uslubiy jumali "

M3

Miiiif-iwuuif juman

4 -111. ! 1> Shillerdin lirikaliq qosiqlari, N.V.Gerbeldtm baspaga tayarlawinda" (Лирические

#

>

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

стихотворения Шиллера в переводах русских поэтов, изданные под редакцией Н.В.Гербеля) dep atalgan recenziyasinda: « eger awdarma ádebiyatina kóbirek itibar qaratqanda tariyxiy-ádebiy shigarmalar paydasiz bir táreplemelik penen qiynalmagan bolar edi, jáne awdarma aldinga qaraganda ápiwayi bolar edi». [7:303]. Bul orinda, sinshi awdarmanin tek ádebiyattagi tutqan orni gana emes, sonin menen birge tariyx penen de sibaylas ekenin aytpaqshi bolgan.

Hárbir awdarma islengen qosiq qaraqalpaq ádebiyati ushin áhmiyetli boliwi

o 1 1 1 i г- 1 J J

ushin, awdarma jaqsi shigiwi, awdarmani barliq oqiwshilar qáwimine túsinikli etip jetkerilip beriliwi tiyis, sonda gana awdarilip atirgan shigarma óz qunin tabadi, meyli ol poeziyaliq bolsín, meyli ol prozaliq. Ásirese, inversiyaga ushiragani, tagi sol arqali buwin, uyqaslardin toliq jetkerip beriw qiyin bolgani ushin poeziyaliq shigarmalardi awdariw anagurlim qiyinshiliq payda etedi.

Lirika - bul ogada quramali, analizleniwi qiyin, adamlarga tiygizetugin

a m АЛ1 Ann! 11 л -fon in lmpnli n Am n m anan Kirrta лтглил an n o ti Л г о а •~гл ml an n

emocionalliq tásiri kúshli, sonin menen birge olardin en názik sezimlerin

túrtkileytugin janr ekenligi ádebiyatshilar tárepinen moyinlangan. Onm ele az izertlengen tamanlari júdá kóp. Lirikadagi usinday obyektlerinin qatarina shayir sezimlerine tásir etiwshi nárse (повод) jatadi. [6:112] Al, awdarmada shayir

»

m?

sezimlerine tásir jasawshi povodti anlaw hám oni jetkerip beriw ansat emes, onm ushin ádewir talgampazliq talap etiledi.

Biz qaraqalpaq ádebiyatinda rus klassiklerin awdariw boyinsha talantli shayirlarimiz I.Yusupov hám J.Izbasqanov dóretiwshiliginde basqalarga uqsmagan

Hi1mQcVi1iíTi ÍTIQVMIptin m'i7Ptfmi7

dilmashliq qábiletin gúzetemiz.

Bulardm hárbiri óz^rinin shayirliq jоll mеnеn qaraqalpaq pоeziyasm tеmatikallq hám janrliq jaqtan rawajlandiriwga úlеs qоstl. Sоlardln ishindе ózinin shayirliq stili, óz hawazi mеnеn iz qaldirgan sóz zеrgеrinm biri - bul Ibrayim Yusupov boldi.

Ásirese, onm lirikasi qaraqalpaq poeziyasin tematikaliq, janrliq hám kórkemlik

jaqtan ádewir rawajlandirdi. Shayirdm dóretpeleri, sonin ishinde awdarmalari arqali

Ш.

kóp oqiwshilar ádebiyatqa iqlas qoydi.

Al, shayir Jiyenbay Izbasqanov portret hám peyzajtm nagiz sheberi bolip jetilisti. Onm dóretiwshiliginde ómirden algan tásirler, pák sezimler poetikaliq jaqtan J-jt

11*»1 Л-М/^1 m Л /-I /Л п 1Т 7П+/Л п IrAvlrrti^l Л S~J 1 Т 7Г» + r\ It-AVIt/^-MI Л-МЛ-ИГГЛ АЛ-Ц /"I Á »T» fm 7Г11 1 1 1

#

jirlandi. Ol mádeniyatqa, kórkem ádebiyatqa, kórkem ónerge bolgan dóretiwshilik

qatnaslarin ózgertip, ózi súwretlep otirgan turmis waqiyalarin janasha ideyaliq hám estetikaliq ólshem tiykarinda dóretken edi. Shayirlardm bul jetiskenlikleri óz-ózinen bolgan emes, olardin ózinen aldingi sóz ustalarin úyreniwi, úlgi aliwi talant qirlannm

i j>:*-

egewleniwine túrtki bola aldi. Misali, I.Yusupovtm awdarma islewdegi sheberligine

«Ámiwdárya» jurnalina sin pikir bildirilgen qatarlardi kórip, awdarmanin shayir bergen hám awdariwshi túsingen qatarlardi maqala avtori duris bahalamaganin

bergen hám awdarlwshl túsingen qatarlardl maqala avtorl durls ba^7alama&anln

♦ ¡>

>q ] i )> >

Щ ' t

m 4 * &

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR No, 2022

№3 2022

ilmlyusluWyjumali

»

Miiiif-iwuuif juman

1 ]JML 'm 's

sezdik. Qaraqalpaq awdaгmashllaгl Pushkin poeziyasin awdanwda biгden

awdanwdiñ úsh procesin ámelge asmw waziypasi tuгdl.

1. Bir tilden ekinshi tilge

2. Belgili Ыг tariyxiy dáwiгden, túp nusqa dóregen dáwiгden ekinshi dáwirge yagniy túp nusqadan awdanlgan dáwirler

3. Belgili bir mádeniy ortaliqtan ekinshi biг mádeniy oгtallqqa awdanw. Meniñshe, bul úsh awdanwdi da biгden hám toliq ámelgeasna algan I.Yusupov boldi. Bul tosinnan bolgan náгse emes, álbette, sebebi I.Yusupov poeziyasinda gózzaliqti

о > г

Pushkin siyaqli tùsiniw bar. [5:29]

"Degen menen I.Yusupov tarepinen doretilgen awdarmalardin sapasi bir qiyli emes, bazi bir awdarmalarda toliq sapali awdariliw tamiynlense, al geybir awdarmalarinda qosiqtin bir kupletlerinde ekinshisine salistirganda korkemlik jetispeydi"- dep "Moytumar" ham "Men sizdi sùygen edim" qosiqlarin karsetken. Biraq, bizinshe bul awdarmadan tapqan kemshiligi orinsiz, sebebi tomendegidey etip bayanlagan:

Я вас любил: любовь ещё быть может, В душе моей угасла не совсем. [7:145] Bul qatarlar:

H*'

Sizdi sùygen edim, balkim ele de, Yadima tùskende ansarim awar.- [10:65]

-dep berilgen. Tùp nusqadagi "Я вас любил" degen sozler "Siz" dep awdarilgan. Bul oz gezeginde awdarmada lirik qaharmannin ishki sezimlerinin aniq ashilmawina sebepshi bolip tur. Sebebi, awdarmada rus lirikasi menen qaraqalpaq

\ vJiis , „ „ „ „ „ „. .„ .....

lirikasinin ayirmashiliqlarin esapqa almagan. Al, qaraqalpaq lirikasinda lirik qaharman oz ashigina "Siz" dep aytpaydi. "Siz" sozinin ornina qaraqalpaq muhabbet lirikasinin ozek sozi bolgan "Sen" sozi qollanilganda, awdarma biraz tasirli shiqqan bolar edi." - dep oz maqalasinda keltirgen edi. Shayir Ibrayim Yusupov bunday "kemshilikti" angarmay qaliwi mùmkin emes, sebebi ol shayir jan dùnyasi menen ruwxiy sirlas.

Ekinshi tarepten, awdarma jumislardi qaraqalpaq xalqina, onin dastùrlerine, psixologiyasina beyimlestirsek, onda sol xaliq wakilinin stili, oz xalqinin milliy J-jt

, "с,г," „л,; „„u,^ Л.

koloгiti sáwlelenbey qaladi. Qosiqta qollanilgan "Siz" sózi ashiq adamniñ óz

ш

súyiklisine húrmetti, múlayimlikti de bildiгip kelgen, al Ibrayim Yusupov shayirliq, dilmashliq mádeniyatti saqlap, sol qálpinde "Siz" dep onnli qollangan.

Pushkinniñ dúnyaga belgili bolgan "Tárbiyashlma" («Няне») shayir Jiyenbay Izbasqanov tárepinen júdá jaqsi awdarma islengeni de tap V.G.Belinskiy

táriyplegenindey jaqsi shigarmadan jaqsi awdarmani ózinshe ashiwga háreket etken. Qosiqti oqip otirip, jáne Pushkinniñ ómir jolindagi eñ ulli insanniñ ápiwayi, biraq tereñ lirizm, saginish hám minnetdarshiliq usagan eñ agla páziyletler jámlengenin

ЩЪ Пй*

: * ^ * n>

JffiTALQINVA 1

\-#TADOIOOTLAR No, 2022

№3 2022

ilmlyusluWyjumali

»

Miiiif-iwuuif juman

1 ]JML 'm 's

kóremiz. Qosiqta подруга- sózin "hámdam" dep, одна degen sózdin ornina zarigip

janin sózlerinin de tawip qollanilgani nagiz qosiqtm mazasin berip turganday seziledi.

»

tK«> ^ ,

Ъ^М»- W -s.

Awir kúnlerimniñ jekke hámdami,

O, meniñ súyikli kekse áziyzim!

Dút togay tórinde zarigip janiñ,

Meni kópten beri kúteseñ óziñ. [3:77] p [ ]

TT

Подруга дней моих суровых,

Голубка дряхлая моя,

Одна в глуши лесов сосновых,

Давно, давно ты ждёшь меня. [7:82]

Dante ózinin "Pir" degen traktatinda "Hámme biliwi tiyis, heshnárse tamamlangan qosiqtm muzikaliq tiykari únlesiwi maqsetinde bir tilden ekinshi tilge únlesligi hám gózzalligin buzbay awdariliwi múmkin emes" [2:163] - dep aytqan edi. Sol tiykarda, awdarmaga tek sózlik awdarma islesek, onda aytilajaq pikir uliwma durisli nayanlaydi, pikir de shashirandi bolip qaladi. Bunday awdarma, óz gezeginde awdarmashmm jeke dóretiwshiligine de tásir etiwi tábiyiy. Sebebi, sózbe-sóz

»

m?

awdarma islegende gápler shubirmayina aylanip, avtordin tiykargi aytilajaq maqseti

qalip qoyadi.

и Óz ana tiline sózbe sóz awdarma islewge qatan túrde qarsi shiqqan Martin

Lyuter ózinin "Awdarma óneri haqqinda" («Об искусстве перевода») miynetinde awdarmanm oqiwshi ushin túsinikli boliwi ushin tildin barliq bayliqlarinan paydalaniwi kerek hám túp nusqadan uliwma mazmun shigara biliwi kerekligin aytip ótken. Ol ózinin bul maqsetin Biblya tekstlerin awdarma islep ámelge asirgan, bul awdarmada tiykarinan nemis tilinin janli sóylew tilinen paydalangan hám nemis tilinin bayiwina, rawajlaniwina úlesin qosqan.

Bul jagday mámleket siyasiy turmisinda úlken ózgeriske sebep bolgan. Lyuterdin bul háreketleri Angliyada dawam etken. Erkin awdarmaga háreket Albrext Fon Eyba ati menen baylanisli. Ol Plavttm komediyasin grek tilinen erkin awdarma islegen, obrazlardm da ismlerin ózgertip, janasha forma engizgen. Onm pikirinshe,

J-jt

"fiArrl лшлп ni mnmn-fi "-fr»1 1 /ч iIt-I-i 1 n n /л in/ïnirn/i 1Л i 1л /л hí

"sózlerdi emes, al mánisti "toliq hám túsinikli, jáne jaqsiraq etip jetkerip beriw

ш

kerek". Bulay awdariw tarqalip, nátiyjede XVII-XVIII ásirlerde erkin awdarma islew

úlken orín iyeleydi.

j j

Siz qalay oylaysiz, poeziya milliy túsinik pe yaki dúnyaliq túsinik pe- degen sawalga degen "Ámiwdárya" jurnalinda berilgen dóngelek stol soraw-juwabinda

qaraqalpaq sinmm rawajlaniwina tiykar bolgan S.Axmetov bilay juwap bergen edi: "Jaqsi qosiq yamasa poeziya uliwma úsh birlikten turadi dep esaplaw duris,

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

i ]>

H ]>:>

I

iW

.. •jTALOIN VA • ^TADOIOOTLAR

ilmiy-uslubry jumaH

>

№3 2022

И»

fP*

»q > Ы>

ы ъ

i >3> 1

я>

Ш > ! й:>

Ы >

>j*

2002

ы> ♦g*

2019 2019

'

! >>>

Ы )>

] >4> »

>>>

Ы >

i >j>

* - i> Ы+

1. Ахметов С. « Эмиудэрья» журналы 2-сан, 1990

2. Фёдоров А. Основы общей теории перевода. «Филология три». М.

3. Избасканов Ж. Ак куслар. "Каркалпакстан" Н-2015

4. Избасканов Ж. « Эмиудэрья» журналы 2-сан, 1990

5. Нуратдинова Г. « Эмиудэрья» журналы 9-сан, 1990

6. Оразымбетов К. Тацламалы шыгармалары. "Каркалпакстан" Н-

7. Пушкин А. Избранные сочинения. «Академия», 1990

8. Сагийтов И. Эдебият хэм дэуир. "Каркалпакстан"-1988

9. Чернышевский Н. Пол.соб.соч.. t. IV, «Просвещения». M. 1948

10. Юсупов И. А.С.Пушкин хэм косыклар. Н. "Каркалпакстан"

11. Курбонбоев К. Таржима ва таржима маъсулияти. "Чулпон" номидаги нашриёт-маънба ижодий уйи. Т- 2007.

Qj^f^S).

106

>

iqshamliliq, korkem til nagisi, aniqliq. Usilardin tiykarinda sheberlik jùzege keledi." [1:234]

Al, Jiyenbay Izbasqanov bolsa :"Poeziya harqanday shegaralaniwdan jiraq tùsinik ekenin aytar edim. Ogan shogirme kiydirgen menen, yamasa basqa bir taginshaqlar taqqan menen bolmaydi, onin tiykari adamiyzattin konil-kùyin bayan etiwge qaratilgan. [4:47] Al biz bul sorawga tikkeley adebiyat izertlewshisi Q.Orazimbetovtin pikiri menen bergendi maqul kordim. Ol bilayinsha aniqlama bergen edi: "Uliwmalastirip aytqanda, qosiq- bul sirli qubilis. Oni tùsiniw ansat emes. Ol harkimnin qalbinde har tùrli qabillanip, tùrlishe tùske, mazmunga iye boladi. Oni duris tùsiniw ushin, onin teoriyaliq tiykarlarin, oni quraytugin teoriyaliq komponentlerdi ele de terenirek biliwimiz zarùr." [6:85]

Paydalanilgan adebiyatlar:

Ш

Щ >

Шщ

j >

Щ >

i Й*

>

Ы:> и*-

Щ >

Ы >

je y i >

Уф;

ш

3-S-

m Л

1*и>

i> *

q >3*

Ц >р

I > >

q q

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.