CC BY
14
«Гуманитарный научный журнал» Электронный научный журнал
2021, №2 ISSN 2078-9661
УДК 330.3
Казиева А. Е., Харина П. А.
Казащстан инновациялъщ жэне телекоммуникациялыщ жуйелер университетi
XXI Fасырдьщ жаИандык сын-катерлер! жаFдайындаFы казакстанныц экономикалык дамуыныц жаца саясаты
ТYЙiндеме. Ма;алада жаhандьщ сын - тегеуршдер жагдайындагы заманауи экономикалы; дамудыц жаца факторлары мен трендтерше назар аударылган. ¥лтты; экономиканы дамытудыц инновациялы; элеуетiн аны;таудыц жалпы эдютемелш тэсiлдерi ашылып, оган Казахстан eцiрлерi мысалында бага берiлдi. Каза;станныц жаца экономикалы; саясатына сипаттама берiлдi жэне оны iске асырудыц стратегиялы; багыттары негiзделдi.
ТYЙiндi сездер: жаhанды; сын-;атерлер, Экономикалы; даму, ¥лтты; экономика, даму факторлары, инновациялы; элеует, экономикалы; саясат. Аннотация. В статье уделено внимание новым факторам и трендам современного экономического развития в условиях глобальных вызовов. Раскрыты общие методические подходы к определению инновационного потенциала развития национальной экономики и дана его оценка на примере регионов Казахстана. Дана характеристика новой экономической политики Казахстана и обоснованы стратегические направления ее реализации.
Ключевые слова: глобальные вызовы, экономическое развитие, национальная экономика, факторы развития, инновационный потенциал, экономическая политика.
Образец цитирования: Казиева А. Е., Харина П. А. XXI гасырдыц жаhанды; сын-;атерлерi жагдайындагы ;аза;станныц экономикалы; дамуыныц жаца саясаты // Гуманитарный научный журнал. 2021. №2. C 59-62.
Статья опубликована на условиях лицензии Creative Commons Attribution License (CC-BY 4.0).
Kazieva A. E. , Karina P. A. New policy of kazakhstan's economic development in the context of global challenges of the XXI century
Abstract. The article focuses on new factors and trends of modern economic development in the context of global challenges. The general methodological approaches to determining the innovative potential of the national economy development are revealed and its assessment is given on the example of the regions of Kazakhstan. The article describes the new economic policy of Kazakhstan and substantiates the strategic directions of its implementation.
Keywords: global challenges, economic development, national economy, development factors, innovation potential, economic policy.
For citation: Kazieva A. E. , Karina P. A. New policy of kazakhstan's economic development in the context of global challenges of the XXI century // Humanitarian scientific journal. 2021. №2. pp 59-62 (In Russ.)
This is an open access article distributed under the terms of Creative Commons Attribution License (CC-BY 4.0)._
KanmangtiH,, ннновацнa^ардмн„ TexHO-roraanapgtiH, Heri3ri aFBrngaptrn TapTa anaTMH engep y^M e3fflgiK eHipniK pema any MYMKrngiri nanga Sonagbi. Onap e3 gaMytiHBiH Kap^ti Ke3gepiH KeHeHTy ^9He HHBecT^HflntiK
тартымдыльщты арттыру есебшен косымша табыс табады. Осынын салдарынан экономикалык кызметте бiртYрлi eзгерiстер орын алады. Жа^Ьандык денгейде эл - аукаты табиFи рента есебiнен eмiр CYретiн мемлекеттер сиякты технологиялык рентаны алуга негiзделген мемлекеттер бар. Осы процестер аясында eндiрiстiн дамыFан елдерден аз дамынан елдерге (iс жYргiзу) жергiлiктi козFалысы артады.
Жаhандану жаFдайында мемлекет экономикасынын бэсекеге кабiлеттiлiгi тек тшст технологиялар мен фирмалардын болуымен Fана емес, сонымен бiрге олардын жана технологияларды игеру жэне тшсл компаниялардын келуiне жаFдай жасау кабте^мен де аныкталады.
Казакстанда сырткы нарыктарда неF¥рлым бэсекеге кабiлеттi шикiзат салалары мен iрi шетелдiк инвесторлар басым позицияларFа ие eнiрлер болып табылатын ахуал калыптасты. Олар алынFан максималды пайда алу мYДделерiне сэйкес эрекет етедт
Жаhандык бэсекеге кабiлеттiлiк рейтингшдеп позицияларды жаксарту Yшiн Казакстан индустрияландыру жYргiзу кезiнде eндiрiстердiн, компаниялар мен технологиялардын барFан сайын неF¥рлым интернационалдык сипатка ие болып, мемлекетаралык шекараларды киындыксыз енсеретiнiн ескеруi кажет. М^ндай жаFдайларда ^лттык экономиканы инвестицияларды, фирмаларды, технологияларды, каржыны жэне т. б. тарту Yшiн тартымды факторFа айналатын экономикалык белсендiлiктi кeрсететiн eндiрiстiк-аумактык бiрлiктердiн жиынтыFы ретiнде карастыруFа болады.
Жа^Ьандык экономикада болып жаткан жана процестер экономиканын желiлiк сипатта болатындыFында шршедт Жаhандык экономикада эрекет ете отырып, корпорациялар экономикалык кенiстiктi кайта к¥рылымдайды, желiлiк желiлердi дамытады, алыс нарыктарда сату байланыстарын орналастырады жэне eндiрiстерiн iрi нарыктарFа жакындатады. Осылайша, аумактарды интеграцияланFан (орталыктандырылFан) кенiстiктiк ^йымдастырудын казiргi моделiне косымша жана желi пайда болады.
Интеграциялаетан аймактар кeбiнесе жана технологияларды к¥ру жэне инновациялардын пайда болу орталыктары бола бермейдi. Оларда непзшен сырттан келiп тYCкен технологиялар бойынша eнеркэсiп eнiмдерiн eндiру окшауландырылады.
Кдарп заманFы жаhандык сын - катерлер жаFдайында елдiн теракты экономикалык дамуынын манызды факторы Fылымды кажетсiнетiн экономиканы калыптастыру жэне инновацияларды тарату болып табылады.
БYкiл элемде технологиялык фактор eзiн жана жолмен кeрсете бастады. 0неркэсiптiк кэсiпорындардын негiзгi корларында енпзшген eнеркэсiптiк технологиялардын негiзгi ресурстарынын рeлi бiртiндеп дамымаFан технологияларFа ауыса бастады. Элемдш экономикада бiлiмдi, акпаратты жэне инновацияларды пайдалану негiзiнде экономикалык eсудiн жана тYрi
калыптасты. Бул экономикалык дамыгеан елдердщ Кещстштж курылымына эсер ете алмады. Бул елдерде кещстштж дамудын жана принциптерiне кейiнгi кешу басталды. Iрi eнеркэсiп шоFырланFан елдер мен аймактар емес, колайлы eмiр CYРУ сапасы калыптасатын елдер eмiр CYРУ Yшiн тартымды болды.
Мемлекеттеп елеулi eзгерiстер сонFы онжылдыктардаFы дамыгеан елдердiн экономикалык Экономикалык Саясаты елдщ кептеген eнiрлерiн индустриялык дамытудын басты факторы болып табылатын пайдалы казбалардын саркылу процесiнiн eсуiне экелдi. Табети шикiзатты игеруге жэне eндеуге непзделген экономикалык даму стратегияларынын шектеулiлiгi сонымен катар iрi индустриялык жобаларды юке асыру кажеттi экономикалык нэтижелерге экелудi токтатты, сонымен бiрге олардын айтарлыктай терiс экологиялык салдары аныкталды.
Кдзакстанда эзiрше негiзгi факторларFа: табиFи ресурстарFа, салыстырмалы турде арзан жумыс кYшiне CYЙенетiн даму стратегиялары басым. ЖоFарыда айтылFандай, осындай жолмен камтамасыз етшген бэсекелестiк артыкшылыктар тураксыз, олар онай жойылады.
¥лттык экономиканын негiзгi проблемасы осы уакытка дейiн республикада шиюзат ресурстарынын экспортына eте тэуелдiлiктiн байкалуында болып отыр.
КYштi жэне мYДделi тараптардын инновациялык элеуетiне жYргiзiлген талдауга сэйкес бYгiнгi танда Кдзакставд^ы экономикалык дамудын непзп проблемалары мыналар болып табылады:
- жоFары, орта жэне бастауыш кэсiптiк бiлiм беру мекемелершщ бiлiм беру баFдарламаларынын мазмуны мен сапасынын экономиканын кажеттiлiктерiне сэйкес келмеушен, Yздiксiз бiлiм беру тетiктерiнiн болмауынан туындаFан бiлiктi кадрлардын жетiспеушiлiгi;
- кэсшорындардын инновацияларFа сезiмталдыFынын тeмендiгi, шыгеарылатын eнiмнiн модельдiк катарын жанартудын eте баяу каркыны, онын тутынушылык сапасынын жеткшкЫз денгейi;
- технологиялык жэне инновациялык инфракурылымнын жеткiлiксiз сапасы мен кол жеттмдшгц
- Fылыми зерттеулердщ аякталмауы, олардын eндiрiстен бeлiнуi;
- жекелеген Fылыми-техникалык жумыстардын мынадай тYРде жалFасы
жок
коммерцияландыру жэне eндiрiске енпзу.
Инновациялык элеуеттiн денгейi тeмен жэне eте тeмен eнiрлер тобына катысты мыналарFа баFытталуы тиiс шаралар жYргiзiлуi тиiс:
- экономиканын бэсекеге кабшеттшгш арттыру максатында дайын инновациялык технологияларды енгiзу жэне оларды жанFырту жолымен eнiрлiк eндiрiстердiн технологиялык денгейiн арттыру;
2021, №2
«Гуманитарный научный журнал»
Электронный научный журнал
ISSN 2078-9661
- Fылыми жэне инновацияльщ салаларды дамытуды салыктык ынталандыру;
- инвестициялык менеджменттi дамыту;
- инновациялык дамудын стратегиялык баFдарламаларын эзiрлеу.
БYгiнгi кущ инновациялык экономиканы кадрлык камтамасыз ету
проблемалары да шештмей отыр. Елдщ инновациялык дамуы бiлiктi кадрларсыз - инженерлер мен эзiрлеушiлерсiз, сондай - ак инновациялык менеджерлерсiз мYмкiн емес. Бойынша баFалау кам ресейлiк сарапшылар жеткiлiктi мeлшерiнiн болмауы, тиiстi мамандар ретшде, билiк жэне баскару, сондай-ак арасында кэсiпкерлiк тельских топтарынын, сондай-ак болып табылады жэне инновациялык дамудын
К,азакстаннын улттык экономикасын дамыту стратегиясына баска да неFурлым перспективалы факторларFа: казiргi заманFы инфракурылымFа, жоFары бiлiктi адами капиталFа, технологиялар мен инновацияларFа баFдарланFан элементтердi бiртiндеп енпзу кажет.
Инвестициялык жобаларды iске асыру кезiнде экологиялык таза, ресурстарды Yнемдейтiн eндiрiс технологиялары ен колайлы болуы керек. Индустриялык eнiрлiк дамудын манызды eлшемi Meмiр суру ортасынын" сапасын жаксарту жэне жаксарту болуы тшс.
СонFы жылдары К,азакстан Республикасында eндiрiстi эртараптандыруFа, инновацияларды енгiзуге, кайта e^^ eнеркэсiбi, кызмет кeрсету, кeлiк салаларын дамытуFа баFыт тандалды, бiрак экономикада мунай, газ, металдар мен астык экспорты шешушi рeл аткаруда. Алайда, елдiн казiргi элеуметтiк-экономикалык дамуына жа^Ьандык сипаттаFы жана сын - катерлер, бiрiншi кезекте жана технологиялык шындык, каржылык, инвестициялык, курылымдык - технологиялык сипаттагы тэуекелдер мен кауiп - катерлер тудыратын элемдiк экономикалык даFдарыс улкен эсер етедi, бул eз кезегiнде экономикалык eсудiн сипаты мен такырыптарына эсер етедi.
1. Дэршев М.М. Экономиканы мемлекетпк реттеу, 2016
2. Мыцатаев М.М., Мырзагелдиева Ж.М.Нарык жаFдайындаFы кэсшорын экономикасы.Астана, 2011
3. Yмбетэлиев, А.Д. Кэсшорын экономикасы жэне кэсшкерлш, Алматы,2009
4. Ходжаниязова Ж.Нарыктык экономика непздерт Астана, 2010
5. Чайжунусова, Г. Основы экономики. Астана, 2016
^олданылFан эдебиеттер т1з1м1:
Доклад представлен на Международной научно-практической конференции «Ноосферная конвергенция и развивающаяся устойчивость России и Казахстана в меняющихся условиях природы и общества» 17 февраля 2021 года. Казахстан, г. Уральск
