XOR FAKTURASI MASALALARI

O’.I.Shokarimov

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Original paper

XOR FAKTURASI MASALALARI

1O'zbekiston davlat konservatoriyasi, Toshkent, O'zbekiston

Annotatsiya

KIRISH: xor musiqasida ancha keng tarqalgan fakturalar polifoniyasining XX asrga xos bo'lgan turi - ko'p faktura sifatidagi gomofoniya: polifonik fakturaning (garmonik, mikropolifonik va boshqalar) birikmasi, uning ustida monodiya jaranglashishini ilmiy tadqiq qilish ushbu maqolada batfasil yoritilgan.

MAQSAD: ushbu tadqiqotning maqsadi xor fakturasining tarixiy rivojlanishini o'rganish, turli davrlar va madaniy harakatlar uning rivojlanishiga qanday ta'sir qilganini o'rganishdir. Tadqiqot xor musiqasi tarixidagi muhim bosqich va siymolarni aniqlashga, vaqt o'tishi bilan vokal aranjirovkasining uslubiy o'zgarishlarini tahlil qilishga qaratilgan.

MATERIALLAR VA METODLAR: ushbu tadqiqot xor dirijyorlari va xonandalari bilan sifatli intervyular, muayyan muammolar bo'yicha ma'lumotlar to'plash uchun so'rovlar va nota yozuvlari va xor boshqaruvi bo'yicha mavjud adabiyotlarni ko'rib chiqishni o'z ichiga olgan aralash usullardan foydalanadi.

MUHOKAMA VA NATIJALAR: tadqiqot tarixiy tadqiqot metodologiyasidan foydalanadi, musiqa qo'lyozmalari, nazariy risolalar va ilmiy maqolalarni o'z ichiga olgan asosiy va ikkinchi darajali manbalarga tayanadi.

XULOSA: tadqiqot shuni ko'rsatadiki, xor fakturasi tarixi xor musiqasining bardavomligi va rivojlanib borayotganligidan dalolat beradi. Uning rivojlanishini kuzatish orqali biz vokal aranjirovkasini shaklantirgan badiiy va madaniy kuchlarni chuqurroq qadrlaymiz.

Kalit so'zlar: xor, faktura, tembr, xor yozuvi, xor ijrochiligi, jamoa bo'lib kuylash, xor ta'limi, xor evolyustisiyasi.

Iqtibos uchun: Shokarimov O'.I. Xor fakturasi masalalari // Inter education & global study. 2024. №4(1). B.471-480.

ПРОБЛЕМЫ С СЧЕТОМ ХОРА_

1 Государственная консерватория Узбекистана, Ташкент, Узбекистан

Аннотация

ВВЕДЕНИЕ: типом фактурной полифонии XX века, весьма распространенным в хоровой музыке, является гомофония как многофактурность: сочетание

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

полифонических |фактур (гармонических, микрополифонических и др.), научное исследование звучащей на ней монодии освещено в подробно в этой статье.

ЦЕЛЬ: целью данного исследования является изучение исторического развития хоровой ткани и того, как разные эпохи и культурные течения повлияли на ее развитие. Целью исследования является выявление важных этапов и фигур в истории хоровой музыки, анализ стилистических изменений вокальной аранжировки с течением времени.

МАТЕРИАЛЫ И МЕТОДЫ: данное исследование представляет собой смешанный метод, включающий качественные интервью с хоровыми дирижерами и певцами, анкеты для сбора данных по конкретным вопросам и ноты, а также обзор существующей литературы по используемым методам хорового менеджмента.

ОБСУЖДЕНИЕ И РЕЗУЛЬТАТЫ: в исследовании используется методология исторического исследования, опирающаяся на первичные и вторичные источники, включая нотные рукописи, теоретические трактаты и научные статьи.

ЗАКЛЮЧЕНИЕ: исследование показывает, что история хоровой структуры свидетельствует о непреходящем и развивающемся характере хоровой музыки. Следя за его развитием, мы глубже понимаем художественные и культурные силы, которые сформировали вокальную аранжировку.

Ключевые слова: хор, фактура, тембр, хоровое письмо, хоровое исполнительство, групповое пение, хоровое образование, хоровая эволюция.

PROBLEMS WITH THE CHOIR SCORE_

1 State Conservatory of Uzbekistan, Tashkent, Uzbekistan_

Annotation

INTRODUCTION: the 20th century type of texture polyphony, which is very common in choral music, is homophony as multi-texture: a combination of polyphonic textures (harmonic, micropolyphonic, etc.), the scientific research of monody resounding on it is covered in detail in this article.

AIM: the purpose of this research is to study the historical development of choral texture and how different eras and cultural movements have influenced its development. The research is aimed at identifying important stages and figures in the history of choral music, and analyzing the stylistic changes of vocal arrangement over time.

MATERIALS AND METHODS: this study is a mixed method that includes qualitative interviews with choral conductors and singers, questionnaires to collect data

Для цитирования: Шокаримов У.И. Проблемы с счетом хора // Inter education & global study. 2024. №5 (1). С. 471-480.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

on specific issues and sheet music, and a review of existing literature on choral management. uses methods.

DISCUSSION AND RESULTS: the study uses a historical research methodology, drawing on primary and secondary sources including music manuscripts, theoretical treatises and scholarly articles.

CONCLUSIONS: the study shows that the history of choral texture is indicative of the enduring and evolving nature of choral music. By following its development, we gain a deeper appreciation of the artistic and cultural forces that shaped the vocal arrangement.

Key words: choir, texture, timbre, choral writing, choral performance, group singing, choral education, choral evolution.

For citation:O'ktamjon I. Shokarimov. (2024) Problems with the choir score Inter education & global study, (5(1)), pp. 471-480. (In Uzbek).

Fakturalarning fonik sifatlari, yuqorida aytib o'tilganidek, metaforik tushunchalar bilan tavsiflanadi - "vaznsizlik", "shaffoflik", "siyraklik", "hajm" va boshqalar. Ovozlarning joylashuvi, ularning miqdori, vertikal, tessitura-registr sharoitlarining intervalli tarkibi, shuningdek, polifonik texnika bilan belgilanadigan xor fakturasi "o'ta o'zgaruvchan"dir.

M.Glinka va G.Sviridov xor asarlarining xor fakturasi tomonidagi nozik kuzatishlar O.Kolovskiy va S. Stangrit asarlarida mavjud.

Turli davrlar musiqasida xor fakturasining fonik talqiniga oid ko'plab misollar mavjud. Mana ulardan bir nechtasi quyida keltirib o'tamiz:

- O 'rta asriar musiqasida:

- eng murakkab motet texnikasi, buning natijasida chiziqlar emas, balki ularning kombinatsiyalangan tovushi, gorizontal tuzilgan shakllar emas, balki umumiy natija eshitiladi ;

- Uyg'onish davri musiqasida:

- S.Skrebkovning "Художественные принципы музыкальных стилей" nomli ilmiy ishining 84-88 betida Palestrina messasining xor fakturasini mavzu bo'yicha uch ovozli kanon bilan kichraytirilgan, qo'ng'iroqlarning bayramona jiringlashi taassurotlari sifatida bayon etadi;

- Barokko davri musiqasida:

- fuganing ritorik figurasi

- XIX-XX asrlar boshlari musiqasida:

- S.Taneyev asarlarida, ayniqsa, ikki xorli parchalar mavjud bo'lib, ularda turli matn satrlarining ko'pligi tufayli polifoniya yaxlit holda idrok etiladi. Bu jarayonni XX asrning ikkinchi yarmidagi tovushli mikropolifoniyaning peshqadami deb hisoblash mumkin.

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

-jP tr —=-=-->—ШЯ p--Ж— _

.л.. -±щ f Do mm. « —.

F««- *u he- li. k 1 Ll » гг ГГР г гр'гГГ r-- r

pr ' 1 1 ^ и F««- <■«- Р. « -^ , Gfr ■ О

F«§. p. bt p. k«. ¿krV- —---»-i'ltiff—,-ff-f- *t~ —r P. ь. ■ -

jp^-t? - i Q^J 1 : 1 ! i h».

"Polifonik Uyg'onish" zamonaviy xor fakturasining quyidagi eng muhim xususiyatlarini aniqladi:

1. Xor fakturasida xayoliy polifoniyaning turli shakllaridan foydalanish. Ular orasida chiziqli akkordlar alohida rol o'ynaydi. Bu borada batafsil izlanishlarni T.Frantovaning "Полифония в русской советской музыке 60-70-х годов" nomli dissertatsiyasida kuzatishimiz mumkin. Ushbu dissertatsiya avtoreferatining 10-11-betlarida Xor fakturasining polifonik shakllarida chiziqli akkordlar borasida ilmiy fikrlar berilgan. Xorda garmoniya qo'shishning an'anaviy usullarida asos bo'lgan qarama-qarshi tashkiliy tamoyillarning uyg'unligi (monoritmik vertikal sharoitida polimelodik qarama-qarshilik) bu yerda zamonaviy garmoniyaning o'ziga xos xususiyati sifatida namoyon bo'ladi. Chiziqli garmoniyaning bir qator faktura shakllari fanlararo hodisa sifatida an'anaviy xor faktura shakllariga tashqi jihatdan o'xshaydi, ba'zilari "gorizontalning vertikallashuvi" ko'rinishiga ega bo'lib, bu jarayon faqatgina XX asrga xosdir.

2. Fakturalar polifoniyasining turli shakllaridan foydalanish bo'yicha T.Bershadskaya XX asr musiqasidagi kuzatishlarida bu hodisa haqida batafsil yozadi: Xor musiqasi uchun an'anaviy bo'lgan polifonik fakturalarning polifoniyasi boshqacha ko'rinish oladi. Mikropolifonik va yoki balandlikdagi ajratilmagan fakturalarning qarama-qarshi yoki taqlid qiluvchi kontrapunkti hayajonlangan tasvirlarini yaratishning eng yorqin vositasidir (K.Penderetskiyning "Страсти Лука", R.Shedrin, A.Shnittke va boshqalarning bir qator asarlarining tahlillari keltiriladi.) G.Sviridov uslubiga xos bo'lgan fakturalarning "subvokal" polifoniyasini K.Yakobson ta'biri bo'yicha "soya fakturasi" deb hisoblash mumkin. U fondagi polifonik "eho" pedallar odatda ikki xorli kompozitsiyalardagi xorlardan birining natijasi tufayli hosil bo'ladi.

Xor musiqasida ancha keng tarqalgan fakturalar polifoniyasining XX asrga xos bo'lgan turi - ko'p faktura sifatidagi gomofoniya: polifonik fakturaning (garmonik, mikropolifonik va boshqalar) birikmasi, uning ustida monodiya jaranglaydi. Fakturalarning tashkiliy mantig'i va intonatsiya mazmuniga qarab, ko'p faktura sifatida gomofoniya har bir holatda yangi janr va stilistik ko'rinishga ega bo'ladi.

2024, ISSUE 5(1)

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal Научно-теоретический и методический журнал Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

XX asr cholg'u musiqasiga xos bo'lgan fakturalararo modulyatsiya manbalari -vertikal va gorizontal integratsiya, ko'p fakturali integratsiya shakllari - zamonaviy davr belgilari xor fakturasining o'zgarishiga olib keldi. Shuning uchun bu modulyatsiyalar zamonaviy xor fakturasida unga xos shakllarda tabiiy amalga oshadi.

G'ayrioddiy faktura o'zgaruvchanligi (mikromodulyatsiya) diagonal tovush uyg'unligining turli shakllarida (miqyosni vertikallashtirish) kuzatilishi mumkin: fakturaning ohangdor-relef komponentlari, pedallar ko'rinishida siqilib, bir zumda fonga aylanadi, ohang tembrga tushadi. Bunday fakturaning odatiy fonik ta'siri bu "reverberatsiya" -ohangdor aks-sadolar bilan jaranglab turadigan bo'shliq, subvokal polifoniyadan diagonal tovushli uyg'unlikka qadar silliq fakturali modulyatsiya texnikasidan qayta-qayta foydalanish G.Sviridovning o'ziga xos yangi xor yozuvida ko'rishimiz mumkin.

Chaqiruv ohangi boshqa partiyalarga ham ta'sir o'tkazib, ularning cheksiz kengliklarida jarangdor aks sado beradi. Umumiy xor unisoni tabaqalanib jaranglab turadigan polifonik akkordga - "tematik uyg'unlik" beradi.

G.Sviridov asarida "bahor talvasasi"ning an'anaviy obrazlarining fakturali ko'rinishi ham o'ziga xosdir. Ushbu asarnig 12-21-bandlari an'anaviy garmonik faktura doirasida subvokal-garmonik fakturadan "sonor uyg'unligi"gacha bo'lgan modulyatsiyaning zamonaviy shaklini ko'rsatadi. Monoritmik kompleksning sekin "xo'rsinib", ba'zan rang-barang bo'lmagan akkordgacha kengayishi, ba'zan esa qisqarishini ko'rishimiz mumkin.

Faktura modulyatsiyasi zamonaviy xor musiqasiga xos bo'lgan faktura turlarini shakllantirish jarayoniga hamroh bo'ladi, ular majoziy yoki majoziy bo'lmagan turdagi qayta-qayta takrorlanadigan melodik-ritmik formulalarning vertikal kombinatsiyasi -poliostinatdir.

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Masalan, V.Kikta tomonidan "Рисунок хора" erkak xori uchun yozilgan asarning 2-qismida va V.Gavrilinning "Chimes" asarida ushbu turdagi fakturalarning kelib chiqishini modulyatsiya "rejasi" bo'yicha quyidagicha ifodalashimiz mumkin: monolinear faktura - polifoniya - tovushli poliostinato. Bu jarayonda polifoniya-taqlid yoki ko'pincha gomofoniya elementlari bilan ko'p mavzuli bo'lishi mumkin.

Tembr modulyatsiyasi konsepsiyasining "tembrli kontrast" nazariyasi A.Shnittke tomonidan 60-70-yillarda ishlab chiqilgan. "Zamonaviy orkestr tafakkuridagi stereofonik tendensiyalar" va "Tembrlarning o'zaro bog'liqligi va uning funksional ishlatilishi" maqolalarida uchratishimiz mumkin.

A.Shnittkening fikricha-tembr modulyatsiyasi deganda ohangdor chiziqning motivlar chegarasida tembr rangini o'zgartirish tushuniladi - stereofonik tendensiyalarning zamonaviy orkestr tafakkurida namoyon bo'lish shakllaridan biri, musiqada makondan funksional foydalanish deb tushuniladi. Tembr modulyatsiyasi, huddi ijrochilarning antifonal joylashuvi kabi, ijrochilar harakatga keltiriladigan haqiqiy dinamik stereofoniyadan farqli o'laroq, "xayoliy dinamik effekt" bilan haqiqiy statik stereofoniyaning paydo bo'lishiga yordam beradi. Tembr modulyatsiyasining ta'siri ayniqsa ifodali - asosiy ohangni takrorlaydigan tovushlarning birlashtiruvchi tembr, ohang, tessitur-registr zonasi orqali namoyon bo'ladi.

Xor musiqasida tembr modulyatsiyasi faqat XIX asrning oxirida paydo bo'ladi, bu aniq orkestr texnikasining moslashuvi sifatida ko'zga tashlanadi. Qizig'i shundaki, bir vaqtning o'zida I.Brams va A.Brukner xorlarida qarama-qarshi uslub keng qo'llanila boshlandi. Bu holat orkestr musiqasidan ko'chirilib, ayol va erkak xor partiyalar fakturalarini taqqoslash uchun fonetik jihatdan qarama-qarshi qo'yildi.

G.Malerning simfonik musiqasida A.Shnittke tomonidan kuzatilgan tembr modulyatsiyasining namoyon bo'lishining uchta holati ko'p yoki kamroq darajada XX asr boshidagi xor musiqasiga xosdir:

1) tessitura sabablarga ko'ra ohang chizig'ini boshqa cholg'u asbobiga o'tkazish;

2) ohang chizig'ini boshqa cholg'u asbobiga o'tkazish yoki dinamik sabablarga ko'ra ushbu ohangni ikkilantirish;

3) ohangda relyefli iboraga erishish uchun cholg'u asboblarini kiritish yoki olib tashlash.

XX asr xor musiqasida nutq elementining faollashishi tembr modulyatsiyasining yangi turining paydo bo'lishiga olib keldi. M.Ravelning "Rhapsody Espagnol" fragmentining A.Shnittke tomonidan qilingan tahlilida "Intra-timbral" termini qo'llay boshlaydi. Bunda mavzuviy taqsimotni saqlab qolgan holda, bir vokalizatsiya usulidan ikkinchisiga o'tish paytida amalga oshiriladi, qismlar va ovozlar orasidagi material (funksional o'zgaruvchanlikdan tashqari, ma'lum bir balandlikdagi intonatsiya maydonidan ritmik deklaratsiyaga va undan keyin ritmik jihatdan ajratilmagan tovushli shovqinga - shivirlash, shovqin, nafas olish"intra timbrai" ta'rif beradi.

Ilmiy-nazariy va metodik jurnal ISSN 2992-9024 (online)

Научно-теоретический и методический журнал 2024, №5(1)

Scientific theoretical and methodical journal

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

Xor elementining cholg'u va nutq elementlari bilan o'zaro ta'siri zamonaviy xor partituralarining melodik-ritmik va tessitura-registr tashkil etilishining xususiyatlarini belgilaydi: xromatizatsiya, murakkab rejimlar (ko'pincha dodekafonik); partiyalarning an'anaviy tessitur-registri tizimini buzish, ekstremal, "yuqori" registrlarga bo'lgan ishtiyoq; ritmik nafislik; tovushlarning farqlanmagan balandligigacha (shivirlash, glissando) vokal intonatsiyasining erkinligi. Xor uchun faktura kompozitsiyasining yangi tamoyillari bilan birgalikda bu xususiyatlarning barchasi xor asarlarini ijro etish va idrok etishni juda qiyinlashtiradi.

Biroq, turli kompozitorlar ijodida cholg'u asboblaridan "bo'rttirilgan" foydalanish bilan bog'liq xorning ekspressiv imkoniyatlaridan oshib ketish misollarini tahlil qilganda, tembrli kontrastlar asosan tessitura-registrga va dinamikaga e'tibor berishadi. Melodik-ritmik jihatlar ularni xor fakturasining "ovozliligi" uchun hal qiluvchi ahamiyatga ega deb hisoblaydi. Bu jarayonda xor fakturalarning tuzilishi jihatidan noaniqlib bor. Bizning fikrimizcha, zamonaviy kompozitorlar xorning o'ziga xos xususiyatlarini to'g'ri tushunishini u tessitura-registr, dinamik va melodik-ritmik "chegara zonalari"ni inobatga olishgina emas, balki xor fakturasini ham hisobga olishi kerak. Keling, bu masalani qisqacha ko'rib chiqaylik.

Zamonaviy xor musiqasining eng yaxshi namunalarini tahlil qilish bizga quyidagi xulosalar chiqarish imkonini beradi:

1. Xor fakturasining himoya sifatlari kelib chiqishi begona bo'lgan polifoniya shakllariga jiddiy tuzatishlar kiritishni «talab qiladi». Shunday qilib, xorda faqat orkestr fakturasining polimelodik shakllari to'liq o'zlashtirildi. Superpolifonik qarama-qarshiliklar uzoq vaqt davomida kamdan-kam qo'llaniladi va faqat qisqa muddatli (ko'pincha teatrlashtirilgan) effekt sifatida ishlatiladi. Buning sababi, matnni og'zaki-intonatsion chiziqlarning "chalkashligida" idrok eta olmaslik bilan bir qatorda, ijroning juda yuqori

2024, ISSUE 5(1)

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

murakkabligi ya'ni ritm va tembrning ideal tekisligini saqlash zarurati ohang tabiatidagi qiyinchiliklar kuchayadi.

2. Ko'pgina zamonaviy kompozitorlar an'anaviy tarzda xorning tembr fazilatlarini og'zaki va musiqiy komponentlarni o'zida mujassam etgan xor fakturasiga murojaat qilishadi. Ko'pincha xor fakturasining sokin, o'lchovli rivojlanish sur'ati va matn iborasini aniq yetkazishga qaratilgan vokal iboraning sintaktik bo'linishi kabi fazilatlari asosan qo'shiq aytish uchun noqulay bo'lgan intervallarni qo'llaydilar. Bu esa o'z navbatida ijrochiga hamda tinglovchiga bir qancha qiyinchiliklarni tug'diradi.

Musiqiy tilning boshqa tarkibiy qismlari bilan bir qatorda xorallik vakili fakturadir -birinchi navbatda, xor va monolinear ya'ni xor unisonidir. Bu alohida faktura turlarining xor musiqasining madaniy marosimlar bilan tarixiy aloqasi asosida yuzaga keladi. Har qanday diniy marosimning (qadimgi butparastlik yoki keyingi nasroniylik) musiqiy timsoli, tabiiyki, barcha ishtirokchilarni umumiy maqsadga yo'naltirishda birlashishni anglatuvchi va "Muqaddas So'z"ning kuchini yetkazadigan bunday polifoniyanik tuzilmani talab qildi. Turli madaniy marosim musiqasining birlamchi faktura shakllari - unison kuylash yoki uning "geterofonik varianti" (Gregorian xorali, parallel organum va chiziqli polifoniyaning dastlabki shakllari, folklordagi marosim unisoni va geterofoniya) o'z mazmunini saqlab qolgani bejiz emas. Zamonaviy davrda, musiqiy tafakkurning turli darajasi tufayli, xristian cherkovi musiqasida bir xil rolni xor - monolit, monoritmik faktura o'ynay boshladi.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

Rus xor musiqasida qadimgi xor janrlarining stereotiplaridan foydalanish o'ziga xos xususiyatlarga ega edi. XIX-XX asrlar oxirida bu qadimgi rus qo'shiqchilik san'atining yuksak an'analarining tiklanishi belgisi ostida sodir bo'ldi. Rus muqaddas musiqasining "yangi yo'li", P.Chaykovskiy ta'biri bilan aytganda, "qadimgi antik davrga qaytishda" ko'rindi. A.Grechaninov, A.Kastalskiy, P.Chesnokov, S.Raxmaninov va boshqalar o'zlarining liturgik turkumlarida folklor va yozma an'analar polifoniyasining ko'p vaqtli milliy shakllarining ta'sirchan sintezini amalga oshirdilar. Qadimgi xor janrlarining iqtiboslari va "psevdo-iqtiboslari" garchi ba'zida uning asosiy dominantlari bilan paradoksal tarzda birlashtirilgan bo'lsada, individual muallif uslubiga organik ravishda kirib kelgan.

Yarim asr o'tgach, bu tendensiyalar G.Sviridov ijodida davom etdi. Qadimgi xor musiqasining janr va faktura stereotiplariga, zamonaviy mahalliy kompozitsiyalarga murojaat qilsak. Ularni nafaqat to'g'ridan-to'g'ri o'rta asrlar musiqiy tadqiqotlari materiallari asosida, balki inqilobdan oldingi xor musiqasining klassik namunalari xususan, S.Raxmaninovning "Vespers" asari orqali ham ko'rishimiz mumkin.

Zamonaviy diniy musiqada qadimiy xor janrlari belgilarining majoziy va semantik diapazoni kengdir - stilizatsiyadan tortib, xorning an'anaviy semantikasiga muvofiq, maxsus falsafiy xususiyatni yaratadi.

Shunday qilib, XX asr kompozitorlarining musiqaga bo'lgan munosabati bilan xor fakturasining janr-uslubi spetsifikatsiyasining semantik jihati zamonaviy musiqada

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

avvalgidan ko'ra dolzarbroq bo'lib, estetik va axloqiy jihatdan ochib berishga xizmat qilishi mumkin.

XX asr xor musiqasida faktura rivojlanishini tahlil qilish quyidagi xulosalar chiqarishga imkon beradi:

1. XX asr xor musiqasida ham an'anaviy, ham yangi faktura turlari keng qo'llaniladi, ularning paydo bo'lishi umumiy XX asr musiqa tizimining qonuniyatlari va tegishli janr yo'nalishlarining xor musiqasiga ta'sirida namoyon bo'ladi;

2. Yangi fakturali shakllarning xilma-xilligi bilan ular klassik an'analar bilan chambarchas bog'liq bo'lib, o'zlarining faktura parametrlari yoki haqiqiy tovushlari bo'yicha o'tgan asrning oxirida paydo bo'lgan beshta asosiy faktura turiga mos keladi -monolinear faktura, geterofonik - subvokal faktura, polifonik faktura, xor fakturasi va gomofonik faktura.

3. Xor musiqasi tomonidan o'zlashtirilgan xorijiy janrdagi so'nggi faktura shakllari orasida eng muhim o'rinni xayoliy polifoniya turlariga tegishli.

4. Xor fakturalarining zamonaviy xususiyati uning boshqa asosda amalga oshirilgan ovozli fazilatlarini faollashtirishdir.

5. Yangi, zamonaviy shakllar xor fakturasining shunday xususiyatini polifoniyani tashkil etishning turli tamoyillarining bir vaqtning o'zida kombinatsiyasi sifatida oladi. Bir tomondan, bu xor musiqasiga xos shakllarda fakturalarda modulyatsiya jarayonlarini faollashtirishdir. Boshqa tomondan, bu ko'pincha an'anaviy faktura turlarining (polifoniya, gomofoniya) zamonaviy o'zgarishi bo'lib chiqadigan fakturalar polifoniyasi rolining oshishi bo'lib xizmat qiladi.

6. Xor fakturasining melodik-ritmik va tessitural-registr jihatlarining o'zgarishi hamda xor partituralarini ijro etish va idrok etishning murakkabligi oshishi munosabati bilan vokal-xor polifoniyasining o'ziga xos xususiyatlarini turli jihatlarda saqlab qolish masalasi dolzarb bo'lib bormoqda.

7. Zamonaviy musiqaning qo'shimcha janr uslubi - cholg'u asboblari tovushiga taqlid qilish - fakturaning cholg'u turini mustaqil badiiy qadriyat sifatida anglash bilan bog'liq.

ADABIYOTLAR RO'YXATI | СПИСОК ЛИТЕРАТУРЫ | REFERENCES

1. B.Asafyev "О музыке XX века". Л. ,1982,

2. I.Batyuk "Современная хоровая музыка: теория и исполнение". М.Д999,

3. R.Berberov "Специфика структуры хорового произведения". М., 1981 "О классификации типов фактуры (уточнение классификации и терминологии основных понятий фактуры) // Проблемы музыкальной фактуры."

4. Gnesinlar akademiyasining maqolalar to'plami. 59-nashr. М., 1982,

5. A.Yegorov "Теория и практика работы с хором." М.,1951,

6. L.Kokoreva "Кантаты А. Веберна и традиции хоровой культуры XV XVIII веков // Московский музыковед". Вып. 1. - М.,1990,

INTER EDUCATION & GLOBAL STUDY

7. Y.Kolyada "Хоровая музыка" // Musiqiy ensiklopediya. Т.6. М., 1981,

8. У.КгаБповИуо^а "Вопросы хороведения". -М., 1969,

9. Р1еуапс1о "Проблемы хороведения" Л., 1974,

10. МЯотапоУБИу "Хоровой словарь." М., 2000,

11. М.Китуапэеуа "Особенности многоголосия XIII века." -М.,2005,

12. \ASemyuk "Заметки о хоровой фактуре." М., 2000,

13. Skrebova-M.Filatov "Об особенностях развития фактуры в камерных хорах П. Хиндемита // Пауль Хиндемит. Статьи и материалы". М., 1999,

14. Skrebova-M.Filatova "Фактура в музыке." -М., 1985, V.Xolopova "Фактура." М.,1979

15. A.Xakimova "Хог faktura evolyutsiyasi" Toshkent 2023

MUALLIF HAQIDA MA'LUMOT [ИНФОРМAЦИЯ ОБ АВТОРЕ] [AUTHORS INFO]

HShokarimov O'ktamjon Ibragim o'g'li, katta o'qituvchi, mustaqil izlanuvchi, [Шокаримов Уктамжон Ибрагим угли старший преподаватель, докторант], [Oktamjon I.Shokarimov, Teacher, independent researche] manzil: Toshkent shahar, Mirzo Ulug'bek tumani, Yalang'och dahasi 128-a uy 17-kvartira [адрес: Ялангач 128-а, 17 кв, М.Улугбекский район, город Ташкент], [address: Toshkent city, Mirzo Ulug'bek region, Yalang'och 128/17] shokarimovoktamion@gmali.com

XOR FAKTURASI MASALALARI Текст научной статьи по специальности «Науки об образовании»

Аннотация научной статьи по наукам об образовании, автор научной работы — O’.I.Shokarimov

Похожие темы научных работ по наукам об образовании , автор научной работы — O’.I.Shokarimov

PROBLEMS WITH THE CHOIR SCORE

Текст научной работы на тему «XOR FAKTURASI MASALALARI»