CC BY
28о
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz
3(1), Jan., 2023
XINAZOLIN-2,4-DION VA UNING ALKIL-, GALOGEN ALMASHGAN
HOSILALARNING SINTEZI
Xinazolin-2,4-dion va uning alkil-, brom almashgan hosilalarining sintez qilish usullari bo 'yicha adabiyotlarda keltirilgan ma 'lumotlar tahlil qilingan hamda yangi 1-metil-3-alkil(benzil)xinazolin-2,4-dionlar sintez qilingan. 6-Bromxinazolin-2,4-dion sintezida galogenlovchi agent sifatida kaliy bromiddan foydalanish mumkinligi ko 'rsatilgan.
Kalit so'zlar: xinazolin-2,4-dion, 6-bromxinazolin-2,4-dion, 6-brom-1,3-dimetilxinazol in-2,4-dion, 1,3-dialkilxinazol in-2,4-dion, 1 -metilxinazolin-2,4-dion, 1 -metil-3-alkil(benzil)xinazolin-2,4-dion.
СИНТЕЗ ХИНАЗОЛИН-2,4-ДИОНА И ЕГО АЛКИЛ-, ГАЛОГЕНЗАМЕЩЕННЫХ ПРОИЗВОДНЫХ
АННОТАЦИЯ
Проанализированы представленные в литературе сведения о методах синтеза хиназолин-2,4-диона и его алкил-, бромзамещенных производных и синтезированы новые 1-метил-3-алкил(бензил)хиназолин-2,4-дионы. Показано, что бромид калия можно использовать в качестве галогенирующего агента в синтезе 6-бромхиназолин-2,4-диона.
Ключевые слова: хиназолин-2,4-дион, 6-бромхиназолин-2,4-дион, 6-бром-1,3-диметилхиназолин-2,4-дион, 1,3-диалкилхиназолин-2,4-дион, 1-
метилхиназолин-2,4-дион, 1 -метил-3-алкил(бензил)хиназолин-2,4-дион.
SYNTHESES OF QUINAZOLINE-2,4-DIONE AND ITS ALKYL-, HALOGEN
SUBSTITUTED DERIVATIVES
ABSTRACT
The information presented in the literature on the synthesis methods of quinazoline-2,4-dione and its alkyl-, bromine-substituted derivatives was analyzed and new 1-methyl-3-alkyl(benzyl)quinazoline-2,4-diones were synthesized. It has
Tillayeva Adolat Farxodovna
Urganch davlat universiteti magistranti Kuryazov Rustamxon Shonazarovich Urganch davlat universiteti dotsenti Dushamov Dilshod Azadovich
Urganch davlat universiteti dotsenti dilshod.d71 @mail.ru
ANNOTATSIYA
Oriental Renaissance: Innovative, (E)ISSN:2181-1784
educational, natural and social sciences www.oriens.uz
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7 3(1), Jan., 2023
been shown that potassium bromide can be used as a halogenating agent in the synthesis of 6-bromoquinazoline-2,4-dione.
Key words: quinazoline-2,4-dione, 6-bromoquinazoline-2,4-dione, 6-bromo-1,3-dimethylquinazoline-2,4-dione, 1,3-dialkylquinazoline-2,4-dione, 1-
methylquinazoline-2,4-dione, 1-methyl-3-alkyl(benzyl)quinazoline-2,4-dione.
O
KIRISH
Xalq xo'jaligining turli sohalarida qo'llanilib kelayotgan moddalaming asosiy qismini organik birikmalar tashkil qiladi va ularga bo'lgan talab kun sayin ortib bormoqda. Organik birikmalami sintez qilishning qulay va samarali usullarini ishlab chiqish, ayniqsa, aromatik halqa bilan kondensirlangan olti a'zoli geterotsiklik birikmalar - xinazolin-2,4-dionlar sintezini amalga oshirish dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi.
Xinazolin-2,4-dionlar aromatik halqa bilan kondensirlangan ikkita azot atomi tutgan olti a'zoli geterohalqali birikmalar bo'lib, ularning hosilalarini sintezi to'liq o'rganilmagan. Shuning uchun biz xinozolin-2,4-dion va uning hosilalarini sintez qilish bo'yicha tadqiqotlarni amalga oshirishni o'z oldimizga maqsad qilib qo'ydik.
ADABIYOTLAR TAHLILI VA METOD
Adabiyotlardan ma'lumki, xinazolin-2,4-dion (1) antranil kislotani mochevina bilan aralashmasini 150-160°S da qizdirish bilan sintez qilinadi [1].
O
nh2 150-160 0C
+ nh2—c—nh2 -►
2 II 2 COOH O
1
O
N-metilantranil kislotaning natriy sianat bilan ishqoriy sharoitda sikllanish reaksiyasi natijasida 1-metilxinazolin-2,4-dion (2) sintezi amalga oshirilgan [1].
O
COOH
.. NaOH f^Y^N-H + NaNCO -
NHCH3 ^^^N ^O
2 CH3
Xinazolin-2,4-dionni (1) ishqoriy sharoitda alkilgalogenidlar bilan reaksiyasidan 1,3-dialkilxinazolin-2,4-dionlar (3-6) yuqori unum bilan olingan (A-usul) [2] (1-jadval).
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(1), Jan., 2023
N-H
O
,(CH3)2SO4 NaOH
+ -»
(R-X) X=Cl, I
3-6
N~R O
1 h X_Cl' 1 3-6 R
3 R=CH3, 4 R= h-c3h 7, 5 R- H-C4H9, 6 R- C6H5CH2
Shuni ta'kidlash kerakki, ushbu reaksiyalarni fazalararo kataliz [3] sharoitida olib borilganda 3-6 birikmalarning unumi 80-95% ga oshganligini kuzatish mumkin (B usul) (1-jadval).
(CH3)2SO4 (RX)
NaOH > TB AB, C6H6
R
O
N O (RX) N
1 H 3-6 R
Xinozolin-2-dionni ekvimolyar miqdordagi alkillovchi agent bilan reaksiyasidan 1,3-dialkilxinazolin-2,4-dionlar hosil bo'lganligi tufayli 1- yoki 3-monoalkil mahsulotlarni olishni iloji bo'lmagan.
MUHOKAMA VA NATIJALAR
1-Metilxinazolin-2,4-dionni alkilyodidlar va benzilxlorid bilan tetrabutilammoniy bromid (TBAB) ishtirokida fazalararo kataliz sharoitida [3] alkillash natijasida, adabiyotlarda keltirilmagan 1-metil-3-alkil(benzil)xinazolin-2,4-dionlar (7-9) sintezi amalga oshirildi (1-jadval).
N_ H
NaOH
+ RX
N
2 CH3
O
TBAB, C6H6 X=Cl,I
N
7-9 CH3
7 R=H-C3H7, 8 R=H-C4H9, 9 R=C6H5CH2
N_ R
O
Xinozolin-2-dionni molekulyar brom bilan reaksiyasidan (I-usul) [1] 6-bromxinazolin-2,4-dion (10) sintez qilingan (1-jadval).
Xinozolin-2-dionning bromlash reaksiyasini amalga oshirishda biz molekulyar bromning o'rniga, [4] adabiyotda keltirilgan kaliy bromid tuzi, 50% li sulfat kislota va 20% li vodorod peroksiddan (II-usul) foydalandik va tadqiqotlarimiz natijasida 6-bromxinazolin-2,4-dion (10) sintezini amalga oshirdik.
+
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz 3(1), Jan., 2023
Sintez qilingan mahsulotning fizik konstantalari (suyuqlanish harorati, xromatografik ma'lumotlar - Rfqiymati, rangi) I-usulda olingan mahsulot bilan bir xilligi aniqlandi, aralashmasining suyuqlanish harorati depressiya bermaydi.
I-usul
Br9
CHCOOH Br
N
O
1 H I II-usul KBr+H2SO4+H2O2 t
N
H 10
fH (CH3)2SO4> ^ NaOH, TB AB
O
C6H6
11
N
CH3
O
Mahsulot (10)ni dimetilsulfat bilan metillash reaksiyasidan 6-brom-1,3-dimetilxinazolin-2,4-dion (11) hosil bo'ldi.
1-jadval
Moddalarning fizik-kimyoviy xarakteristikalari (1-11)
Birikm Brutto- Suyuqlanish harorati, °S *** Rf Unum, %
a formula (erituvchi) A usul B usul
1 C8H6N2O2 358-360 (75% sirka kislota) 0,40 - 85
2 C9H8N2O2 276-278** (50% sirka kislota) 0,42 - 84
3 C10H10N2O2 166-168* (benzol) 0,46 61 89
4 C14H18N2O2 46-47* (benzol) 0,68 57 82
5 C16H22N2O2 30-31* (benzol) 0,80 53 80
6 C22H18N2O2 125-126* (etanol) 0,82 51 88
7 C12H14N2O2 90-92 (benzol) 0,48 - 91
8 C13H16N2O2 71-72 (benzol) 0,52 - 82
9 C16H14N2O2 134-136 (etanol) 0,53 - 95
10 C8H5BrN2O2 324-326** (sirka kislota) 0,35 - 83
11 C10H9BrN2O2 162-164 (benzol) 0,40 - 81
T.suyuq. [3] adabiyotda keltirilgani bilan mos keladi. ** T.suyuq. [1] adabiyotda keltirilgani bilan mos keladi. *** xromatografiya sistemasi benzol: aseton= 5:1
Sintez qilingan yangi birikmalarning tuzilishi IQ-, UF-spektroskopiya va mass-spektrometriya usullarida tasdiqlangan, adabiyotlarda keltirilgan birikmalarning fizik konstantalari esa sintez qilinganlarnikiga mos keladi.
о
Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences
SJIF 2023 = 6.131 / ASI Factor = 1.7
(E)ISSN:2181-1784 www.oriens.uz
3(1), Jan., 2023
XULOSA
Shunday qilib, biz xinazolin-2,4-dion va uning alkil-, brom almashgan hosilalarining sintez qilish usullari bo'yicha adabiyotlarda keltirilgan ma'lumotlarni tahlil qildik hamda yangi 1-metil-3-alkil(benzil)xinazolin-2,4-dionlar (7-9) sintezini amalga oshirdik.
6-Bromxinazolin-2,4-dion sintezida galogenlovchi agent sifatida molekulyar bromga nisbatan bezarar bo'lgan kaliy bromiddan foydalanish mumkinligini ko'rsatdik.
REFERENCES
1. Ураков Б.А. Множественная реакционная способность 2-оксо-, -тиоксо-, -ацетиламино-, -метоксикарбониламино-4-оксохиназолинов в реакциях метилирования: Дисс..канд.хим. наук. -A.: Алма-Аты, 1990. -С. 119-120 (Urakov B.A. Multiple reactivity of 2-oxo-, -thioxo-, -acetylamino-, -methoxycarbonylamino-4-oxoquinazolines in methylation reactions: Diss..cand.chem. Sciences. -A.: Alma-Aty, 1990. -P. 119-120).
2. Ураков Б.А., Юн. Л.М., Абдуллаев Н.Д. Алкилирование хиназолиндионов-2,4 // ДАН УзССР. -Ташкент, -1989. -№1. -С.37-39 (Urakov B.A., Yun. L.M., Abdullaev N.D. Alkylation of quinazolinediones-2,4 // DAN UzSSR. -Tashkent, -1989. -№1. -P.37-39)
3. Hedayatullah, M. (), Alkylation des pyrimidines en catalyse par transfert de phase. Journal of Heterocyclic Chemistry, 1981. 18, 339-342. https://doi.org/10.1002/jhet.5570180222
4. Salikhov, S. M., Latypova, L. R., Mustafin, A. G., Ayupov, D. S., Vasilova, L. Y., Zorin, V. V., & Abdrakhmanov, I. B. (2019). Synthesis of Nitro, Amino, and Halo Derivatives of 2-Ethyl-2-methyl-2, 3-dihydro-1 H-indole. Russian Journal of Organic Chemistry, 55, 1539-1546.
