CC BY
10
2. ЕКОЛОГШ ТА ДОВК1ЛЛЯ
УДК 631.879
WPfcYW NAWOZENIA SIARK4 NA WZROST I PLÖN BULW ZIEMNIAKA
M. Bury1, S. Stankowski, G. Ишуъ, A. Dawidowskf, N. Opatowicz5, U. Bashutska6
Doswiadczenie polowe nad wplywem Iqcznego nawozenia mineralnego azotem i siarkq w postaci nawozu siarkowo-wapniowego na plonowanie ziemniaka (Solanum tuberosum L.), odmiany jadalnej Irga, przeprowadzono w sezonie wegetacyjnym 2014 na glebie kompleksu zytniego bardzo dobrego w Rolniczej Stacji Doswiadczalnej w Lipniku kolo Stargardu. Bada-no trzy warianty nawozenia: 0 - kontrolny (PK), N - PK+N oraz S - PK+N+S. W 2014 roku ziemniak, odmiany Irga, rozwija! si^ bardzo dobrze i pozytywnie reagowa! na dzialanie na-wozenia mineralnego. Nawozenie mineralne azotem i nawozem siarkowo-wapniowym poc-hodzqcym z przemyslowego odsiarczania spalin (wariant S), zawierajqcym siark^ (17 % S = 42,5 % SO3), wplyn^lo korzystnie na parametry fizjologiczne (indeks zielonosci lisci - SPAD i powierzchni^ asymilacyjnq roslin - LAI). Stwierdzono istotny wplyw Iqcznego nawozenia mineralnego azotem i siarkq, zawartq w siarczanie wapnia (wariant S), na plon ogólny i handlowy bulw. Nastqpilo zwi^kszenie plonu ogólnego bulw o ok. 9 %, z 31,3 do 34,3 tha-1 i plonu handlowego bulw z ok. 20,0 tha-1 do ok. 21,8 tha-1 w porównaniu do wariantu N (PK+N). Stwierdzono równiez istotne zmniejszenia liczby bulw drobnych (o srednicy ponizej 30 mm) oraz zwi^kszenie bulw srednich - frakcja sadzeniaków (o srednicy 40-60mm) i duzych (o srednicy powyzej 60mm).
Stowa kluczowe: ziemniak, odmiana jadalna Irga, nawozenie siarkq (w formie nawozu siarkowo-wapniowego), plon handlowy i ogólny bulw, frakcje bulw.
Wstfp. Ziemniak (Solanum tuberosum L.) jest gatunkiem cechujqcym si^ wi-eloma korzystnymi dla czlowieka walorami przyrodniczymi oraz rolniczymi. Stanowi glówne zródlo pozywienia czlowieka, zwlaszcza w Europie Srodkowo-Wschodniej (w postaci gotowanej, mqczki, chipsy, frytki, puree, prazynki i placki oraz wyroby garmazeryjne), sluzy jako surowiec do produkcji krochmalu oraz w gorzelnictwie i przemysle skrobiowym. Poza tym jest roslinq tolerancyjnq w stosunku do jakosci gleb i w zwiqzku z tym uprawiany jest na glebach lekkich, na których plonuje bardzo dobrze. Stanowi tez bardzo dobry przedplon dla wi^kszosci gatunków roslin up-rawnych. Ziemniak dla osiqgni^cia zadawalajqcych plonów wymaga duzego nawozenia, zarówno organicznego, jak i mineralnego. Niedobór któregos ze skladników pokarmowych (makro- i mikroelementów) odbija si^ niekorzystnie na jego plonowaniu.
W ostatnich latach stwierdzono wyrazne niedobory siarki w uprawie roslin rolniczych - niezb^dnego makroskladnika odgrywajqcego waznq rol^ w procesie fo-tosyntezy oraz w metabolicznych przemianach azotu [1,3,12]. Siarka silnie wplywa na syntez^ chlorofilu oraz ilosc wiqzanego ditlenku w^gla [3], co przyczynia si^ do intensywnego wzrostu roslin i poprawy plonowania. Siarka jest skladnikiem waznych
1 Adjunkt M. Bury, dr. hab. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
2 prof. S. Stankowski, dr. hab. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
3 adjunkt G. Hury, dr. - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
4 dyrektor A. Dawidowski - Jednostka Biznesowa "Grupa Azoty. Zaklady Chemiczne. Police"
5 doktorant N. Opatowicz - Zachodniopomorski Uniwersytet Technologiczny w Szczecinie;
6 adjunkt U. Bashutska, dr. - Narodowy Uniwersytet Lesno-Techniczny we Lwowie
2. Еколопя та довкшля
245
HauioHa^bHHH mcoTexHiqHHH yHiBepcHTeT YKpaiHH
aminokwasöw (cysteina, cystyna, metionina) i aktywizuje wiele enzymöw [7]. Rosliny pobierajq siark^ pochodzqcq z röznych zrödel, z ktörych najwazniejszymi sq gleba i atmosfera. Zmniejszona emisja siarki do atmosfery w ostatnich latach [4,15] wywolala widoczny niedobör tego makroskladnika dla roslin. Najmniej siarki zawi-erajq gleby lekkie, o niskiej zawartosci pröchnicy i z takich gleb jest najszybciej wymywana. Straty siarki z gleby sq bardzo zröznicowane i z reguly duze. Z plonem roslin wynoszone jest od 15 kg do 60 kg S z hektara. Wymyciu z gleby ulega 3040 kg, a z gleb intensywnie nawozonych - do 70 kg S [9].
Celem badan bylo okreslenie wplywu nawozenia mineralnego siarkq, za-wartq w siarczanie wapnia, na plonowanie ziemniaka jadalnego, odmiany Irga. Wykorzystany w badaniach siarczan wapnia (gips syntetyczny) jest produktem poc-hodzqcym z odsiarczania spalin w elektrowniach i elektrocieplowniach (odsiarczanie spalin prowadzi do zmniejszenia emisji siarki do atmosfery i popraw^ jakosci powi-etrza). Jego wlasciwosci sq identyczne jak gipsu naturalnego [14]. Ma to szeroko poj^ty aspekt w ochronie srodowiska, gdyz umozliwia utylizaj produktöw spalania w^gla, a siarczan wapnia zamiast trafiac na skladowisko odpadöw moze byc wykorzystywany do nawozenia roslin [2,16].
Material i metody. Doswiadczenie eksperymentalne przeprowadzono w se-zonie wegetacyjnym 2014 roku w pölnocno-zachodniej Polski w Rolniczej Stacji Doswiadczalnej (RSD) w Lipniku (53°20'36"N; 14°57'49"E) kolo Stargardu Szczecinskiego (wojewödztwo zachodniopomorskie). Doswiadczenie polowe zostalo zalozone metodq bloköw losowych w czterech replikacjach na glebie brunatno-rdza-wej zaliczanej do kompleksu zytniego dobrego o odczynie lekko kwasnym (pH 5,60). Powierzchnia poletka do zbioru wynosila 40 m2. Badano trzy nast^pujqce warianty nawozenia: 0 - kontrolny, nawozenie PK; N - nawozenie mineralne PK + N; S - na-wozenie mineralne PK + N + S.
Ziemniak, odmiany Irga wysadzono dnia 25.04.2014 roku sadzarkq lancucho-wo-czerpakowq 2-rz^dowq w rozstawie, co 70 cm i g^stosci 45 000 bulw na 1 ha. Odmiana Irga wg Instytutu Hodowli i Aklimatyzacji Roslin jest odmianq jadalnq srednio-wczesnq o kremowym miqzszu, rözowej skörce i dobrych walorach sma-kowych, o typie kulinarnym wszechstronnie uzytkowym. Jest odmianq niezawodnq w plonowaniu. Przed sadzeniem ziemniaka zastosowano na calosci doswiadczenia tylko jednolite nawozenie mineralne (bez obornika) fosforem w dawce 40 kg P na 1 ha (90 kg P2O5) w postaci superfosfatu wzbogaconego i potasem w dawce 133 kg K na 1 ha (160 kg K2O) w postaci soli potasowej 60 % oraz nawozenie azotem w dawce 80 kg N na 1 ha w postaci mocznika w wariancie N i S. Siarkq zastosowano w postaci siarczanu wapnia, nawozu WE w dawce 51 kg Sha-1 przed siewem tylko w wariancie S. Po wschodach roslin w fazie 6-8 lisci zastosowano drugq uzupelniajqcq dawk^ azotu - 40 kg na 1 ha w postaci mocznika (w wariancie N i S). Siarczan wap-nia jest nawozem WE siarkowo-wapniowym. Zawiera 17 % siarki i 22 % wapnia w przeliczeniu na czysty skladnik (siarka w ilosci 42,5 % SO3, wapn w ilosci 30,7 % CaO). Moze byc on stosowany na wszystkich typach gleb i pod wszystkie rosliny up-rawne. Przed zbiorem wykonano pomiary biometryczne roslin. Mierzone byly:
• LAI (Leaf Area Index) - pomiary transmisji swiatla w lanie wykonano ceptometrem
AccuPar, model LP-80 firmy Dekagon [m2m-2];
246
36ipHHK HayKOBO-TexHiHHiix npaub
HayRQBHH bîchhr Hll> YKpaÏHH. - 2016. - BHn. 26.3
• zawartosc chlorofilu w lisciach jako wskaznik zielonosci lisci - pomiary wykonano metodq fotooptycznq przy wykorzystaniu chlorophyllmeter SPAD 502 firmy Konica Minolta Inc. w celu okreslenia poziomu röznic w zawartosci chlorofilu w lisciach [SPAD].
Po zbiorze (25.08.2014 r.) oszacowano plony bulw ziemniaka oraz strukturç plonu (frakcje bulw). Wyniki opracowano statystycznie przy zastosowaniu analizy wariancji jedno-czynnikowej programu ANOVA dla ukladu losowanych bloköw (split-block) z pölprzedzialami ufnosci Tukey'a na poziomie istotnosc P<0,05. Do ob-liczen statystycznych wykorzystano program FR-ANALVAR-5,2 prof. F. Rudnicki-ego (UTP Bydgoszcz).
Wyniki i dyskusja. Pomimo tego, ze ziemniak nalezy do grupy roslin o malym zapotrzebowaniu na siarkç, to jednak przy duzych plonach bulw i uprawie na glebie piaszczystej, lekkiej, jego zapotrzebowanie na siarkç jest wiçksze [11], a przy niedoborach siarki oraz wysokim nawozeniu azotem ulega zaklöceniu stosunek N: S i w konsekwencji znacznie obniza siç wykorzystanie azotu przez rosliny. Prowadzi to najczçsciej do spadku plonu [1]. Ziemniaki charakteryzujq siç zapotrzebowaniem na siarkç na poziomie podobnym do zapotrzebowania na magnez. Niedobory siarki w ziemniakach wyglqdajq podobnie do niedoboru azotu. Wszystkie liscie stajq siç jasno zölte o mniejszych rozmiarach. Najmlodsze liscie sq bardziej zölte. Objawy mogq byc czasem mylone z objawami niedoboru zelaza, jednakze w przypadku niedoboru zelaza nerwy lisciowe pozostajq zielone.
Warunki siedliskowe w RSD w 2014 roku byly sprzyjajqce - przebieg wa-runköw meteorologicznych w sezonie wegetacyjnym od kwietnia do sierpnia byl korzystny, nie wystqpily okresy posusze, w zwiqzku z tym uprawiany ziemniak, od-miany Irga, dobrze rozwijal siç i wydal duze plony bulw. Oddzialywanie zastosowa-nego nawozenia mineralnego z azotem (wariant N) jak röwniez z azotem i siarkq w postaci nawozu siarczanu wapnia (wariant S) w poröwnaniu do dzialania tylko nawozenia fosforowo-potasowego bez azotu (0) bylo wyrazne i wplywalo korzystnie na powierzchniç asymilacyjnq krzaköw (czçsci nadziemnej) ziemniaka, wyrazonego wskaznikiem LAI, tj. stosunek powierzchni czçsci nadziemnych (lodyg i lisci) do po-wierzchni gleby pokrytej przez rosliny. Indeks LAI wzrastal istotnie z 0,65 w warian-cie kontrolnym (0) do ok. 3,55 po zastosowaniu nawozenia azotem (wariant N). Zas-tosowanie lqcznego nawozenia azotem i siarkq, zawartq w siarczanie wapnia (wariant S) spowodowalo dalsze zwiçkszenie powierzchni asymilacyjnej do ok. 3,90 (o ok. 10 %), ale bylo juz nieistotne statystycznie (tab. 1).
Indeks zielonosci lisci (SPAD) zmienial siç wyraznie pod wplywem zastoso-wanego nawozenia (tab. 1). Wszystkie warianty nawozenia mineralnego w polqcze-niu z nawozeniem azotowym (wariant N i S) istotnie zwiçkszaly zawartosc chlorofilu w lisciach ziemniaka, wyrazonego w jednostkach SPAD, w poröwnaniu do nawozenia na obiektach kontrolnych. Zawartosc chlorofilu byla istotnie wiçksza w lisciach roslin ziemniaka nawozonego azotem (41,4 SPAD - wariant N) w poröwnaniu do kontroli - ok. 35,0 SPAD (tab. 1). Lqczne nawozenie mineralne azotem i si-arkq, zawartq w siarczanie wapnia (wariant S), spowodowalo dalszy istotny wzrost indeksu zielonosci do ok. 46,0 SPAD. Pod wplywem tego wariantu nawozenia stwi-erdzono zwiçkszenie zawartosci chlorofilu o ponad 10 jednostek SPAD w poröwnaniu do roslin ziemniaka na obiektach kontrolnych (tab. 1).
2. EKo.orifl Ta goBKi.mH
247
Haцюнaльний лгсотехшчний yнiверситет Укрaïни
Tab. 1. Wplyw nawozenia mineralnego siarkq na wybrane cechy ziemniaka, odmiany Irga
Warlant nawozenla
Cecha
LAI [m^m2]"
0 (PK) kontrola
N (PKN)
S (PKN+S)
Istotnosc róznlc [NIR0,05]
0,65
3,55
3,90
Indeks zlelonoscl [SPAD] Plon ogólny bulw [tha"'] '
34,97
4',40
46,03
'6,70
3',33
34,37
Plon handlowy bulw [t ha" ]
7,'0
20,00
2',
*
*
* - róznlce lstotne
Plon ogólny bulw zlemnlaka, odmlany Irga, byl duzy l mlescH slç w przedzl" ale od ok. '7 do ok. 34 t z ' ha (tab. '). Rówmez w przypadku plonu ogólnego bulw nastqpllo jego zwlçkszerne pod wplywem nawozenla mmeralnego azotem (wariant N) do ok. 3' tha"' w porównamu z warlantem kontrolnym (0). Dalsze zwlçkszeme plonu bulw stwlerdzono po zastosowanlu dodatkowego nawozenla nawozem slarko" wo"wapnlowym (wariant S) - do ok. 34 tha"' (ok. '0 %), ale rózmca me byla lstotna statystyczme. Plon ogólny bulw pod wplywem lqcznego nawozenla azotem í slark% zawartq w slarczanle wapnla (wariant S), byl lstotnle wlçkszy o ponad ' 00 % od plonu bulw uzyskanego z oblektów kontrolnych (tab. '). Podobne zaleznoscl stwlerdzo" no dla plonu handlowego bulw, tj. plonu bulw o srednlcy powyzej 50mm (tab. '). Plon handlowy bulw pod wplywem lqcznego nawozenla azotem í slark% zawartq w slarczanle wapnla (wariant S) wynosll ok. 22 tha"' í byl o ok. 9 % wlçkszy od plonu uzyskanego pod wplywem nawozenla mmeralnego PK+N (wariant N) (tab. ') oraz byl lstotnle wlçkszy o ponad 200 % od plonu bulw uzyskanego z oblektów kontrolnych - 7,'0 tha"'. Podobne wynlkl w warunkach polsklch uzyskala Kllkocka [5], która stosujqc 25 kg slarkl w formle slarczanu potasu bqdz slarkl plerwlastkowej (S0) w lloscl 50 kgha"' uzyskala zwlçkszenle plonu ogólnego l handlowego o ok. S" 9 %. O tym, ze ziemniaki nawozone slarkq plonujq wyzej oraz poprawla slç lch ja" kosc l zdrowotnosc donoszq równlez autorzy [S, '0, '3].
Tab. 2. Liczba bulw [szt.] badanych frakcji ziemniaków podjednym krzakiem w zaleznosci
od zastosowanego wariantu nawozowego
Frakcj a bulw (srednlca) Warlant nawozenla Istotnosc róznlc [NIR0,05]
0 (PK) kontrola N (PKN) S (PKN+S)
< 30 mm 2,58 ',48 ',08 *
30"40 mm 2,50 2,38 2,05 n.l.
40"50 mm 2,03 2,07 2,73 *
50"60 mm ',38 2,20 2,83 *
> 60 mm 0,'S ',06 ',5' *
Suma 8,67 9,'9 '0,2 *
* - róznlce lstotne, n.l. - róznlce nlelstotne
Llczba bulw z jednej rosllny (krzaka) zmlenlala slç pod wplywem nawozenla mmeralnego, zarówno azotem (wariant N), jak l lqcznego nawozenla azotem l slarkl - warlant S (tab. 2). Stwlerdzono lstotne zmnlejszenla llczby bulw drobnych (o srednlcy ponlzej 30 mm) oraz zwlçkszeme bulw srednlch - frakcja sadzenlaków (o srednlcy 40"60mm) l duzych (o srednlcy powyzej 60 mm). Zwlaszcza llczba bulw duzych (> 60 mm) byla o ok. 42 % wlçksza od llczby bulw uzyskanych pod wplywem nawozenla tylko azotem (warlant N) l az osmlokrotnle wlçksza od llczby
24S
Зб1рник HayKOBO-TexHÍHHHx прлць
HayRQBHH BicHHK llliy yKpaiHH. - 2016. - BHn. 26.3
bulw na obiekcie kontrolnym (wariant 0). O silnej reakcji ziemniaka na nawozenie si-arkq informowali tez Klikocka i Sachajko [6], ktörzy w swoich badaniach stwierdzili, ze nawozenie siarkq w dawce 50 kg Sha-1 podwyzszalo znacznie plon handlowy bulw i procentowy udzial bulw frakcji sadzeniakowej od 40 do 50 mm, a takze wplyn^lo (z wylqczeniem 50 kg ha-1 w formie S) korzystnie na tendency wzrostu liczby bulw z 1 rosliny. Wyniki uzyskane przez Klikockq i Sachajko [6] potwierdzajq wyniki badan wlasnych. Wnioski:
1. Warunki siedliskowe oraz przebieg warunköw meteorologicznych w 2014 roku byly korzystne dla wzrostu i rozwoju ziemniaka (Solanum tuberosum L.), co potwierdzilo si^ w budowie morfologicznej i plonach ziemniaka, odmiany jadal-nej Irga.
2. Lqczne nawozenie mineralne azotem i siarkq w postaci nawozu siarkowo-wapni-owego (wariant S) - produktu odpadowego z odsiarczania spalin, w poröwnaniu do wariantu kontrolnego (0) i nawozenia PKN (wariant N) wplyn^lo korzystnie na indeks zielonosci lisci i powierzchni^ asymilacyjnq (LAI) krzaköw ziemni-aka.
3. Zastosowanie lqcznego nawozenia mineralnego azotem i siarkq, w postaci si-arczanu-wapnia pochodzenia przemyslowego, jako zrödla siarki dla roslin (wariant S), spowodowalo zwi^kszenie plonöw bulw ziemniaka, odmiany Irga, zaröwno plonu ogölnego, jak i handlowego bulw (o srednicy >50mm). Nastqpil wzrost plonu ogölnego bulw o ok. 9 %, tj. z ok. 31,3 do 34,3 tha-1 i plonu handlowego bulw z ok. 20,0 tha-1 do ok. 21,8 tha-1 w poröwnaniu do wariantu N (PK+N).
4. Nawozenie siarkq w dawce 51 kg Sha-1 podwyzszalo istotnie liczby bulw frakcji od 40-60 mm (sadzeniaköw) i bulw duzych (o srednicy powyzej 60 mm).
Literatura
1. Gaj R. 2011. Wielofunkcyjne dzialanie siarki w roslinie - od zywienia do ochrony / R. Gaj, H. Klikocka // Progress in Plant Protection / Post^py w Ochronie Roslin. - Vol. 51 (1). - S. 33-44.
2. Guptaand U.C. 1993. Effect of Sulfur, Calcium, and Boron on tissue nutrient concentration and Potato yield / U.C. Guptaand, J.B. Sanderson // Journal.of Plant Nutrition. - Vol. 16(6). - S. 1013-1023.
3. Grzebisz W. 2009. Nawozenie roslin uprawnych / W. Grzebisz. - T. 2. Nawozy i systemy nawozenia. PWRiL Warszawa. - 376 s.
4. Grzebisz W. 2003. Aktualne problemy gospodarowania siarkq w rolnictwie polskim / W. Grzebisz, K. Przygocka-Cyna // Nawozy i Nawozenie. - Z. 4(17). - S. 64-77.
5. Klikocka H. 2004. Wplyw konserwujqcej redlinowej uprawy roli i nawozenia siarkq na ocen^ plonowania ziemniaka / H. Klikocka // Annales UMCS, Sec. E. - Vol. 59, 1. - S. 353-361.
6. Klikocka H. 2007. Wplyw nawozenia ziemniaka siarkq na plon bulw handlowych i sadzeni-aköw / H. Klikocka, J. Sachajko // Acta Agrophysica. - Vol. 10 (2). - S. 383-396.
7. Kopcewicz J. 2005. Fizjologia roslin / J. Kopcewicz, S. Lewak // PWN Warszawa.
8. Mondal S.S. 1993. Integrated nutrient management with sulphur bearing fertilizer, FYM and crop residues in relation to growth and yield of potato / S.S. Mondal, M. Chettri, S. Sarkar, T.K. Mondal // J. Ind. Potato Ass. - Vol. 20, 2. - S. 139-143.
9. Motowicka-Terelak T. 2000. Siarka w glebach i roslinach Polski / Motowicka- T. Terelak, H. Terelak // Folia Univ. Agric. Stetin., Agricultura 81. - S. 7-16.
10. Pavlista A.D. 1995. Kontrolle des Kartoffelschorfes mit Schwefel und Ammoniumsulfat / A.D. Pavlista // Kartoffelbau. - Vol. 46. - S. 154-157.
11. Podlesna A. 2005. Nawozenie siarkq jako czynnik ksztaltujqcy metabolizm roslin uprawnych i jakosc plodöw rolnych / A. Podlesna // Pam. Pulawski 139. - S. 161-174.
12. Rice R. 2007. The physiological role of minerals in the plant. [In:] Datnoff L.E., Elmer W.E., Huber D.M. (red.) Mineral Nutrition and Plant Disease. The APS, St. Paul, MN. - S. 9-30.
2. EKQ^oria Ta goBKLma
249
Нацюнальний лгсотехшчний ун1верситет УкраГни
13. Sarkar S. 1994. Sulphur nutrition of crops with and without organic manures under intensive cropping / S. Sarkar, S.S. Mondal, P.K. Maiti, B.N. Chatteijee // Ind. J. Agric. Sci. - Vol. 64, 2. - S. 88-92.
14. Szymanek P. 2009. Utylizacja produktu z polsuchego odsiarczania spalin. Polska inzynieria srodowiska pi^c lat po wstqpieniu do Unii Europejskiej / P. Szymanek, A. Szymanek, W. Nowak // Ko-mitet Inzynierii Srodowiska PAN. Monografie nr 60, LublinT 3. - S. 243-249.
15. Walker K. 2003. Sulphur fertilizer recommendations in Europe / K. Walker, С. Dawson // Fertilizers and Fertilization. - Vol. 3(16) . - S. 72-83.
16. Wallace A. 1994. Use of Gypsum on soil where needed can make agriculture more sustainable / A. Wallace // Communication In Soil Science and Plant Analysis. - Vol. 25, No. 1 & 2. - S. 109-116.
Bury M., Stankowski S., Hury G., Dawidowski A., Opatowicz N., Bashutska U. Effect of sulphur fertilisation on the growth and yields of potato tubers
Field experiment on the effect of combined fertilisation with nitrogen and sulphur in the form of sulphur-calcium fertiliser on the yield of the potato (Solanum tuberosum L.), edible cultivar Irga, was carried out during the growing season in 2014 on the soil of good rye complex in Experimental Research Station in Lipnik near Stargard. It was examined three variants of fertilisation: 0 - control (PK), N - PK+N and S - PK+N+S. In the year 2014 potato, cultivar Irga, developed very well and responded positively to the fertilisation. Fertilisation with nitrogen and sulphur, as a calcium sulphate containing 17 % sulphur (42,5 % SO3) (variant S), as by-product from industrial Flue-gas desulphurisation, had a positive influence on the physiological parameters (SPAD - leaf greenness index and the assimilation area index -LAI). It was found a significant effect of fertilisation with nitrogen and sulphur, as a calcium sulphate (variant S), on total and commercial yield of tubers. There has been an increase of total tubers yield of approx. 9 %, from 31,3 tha-1 in the nitrogen object (N) to 34,3 tha-1 and an increase of commercial tuber yield from 20,0 to 21,8 tha-1. It was found also significant reduction of the number of small tubers (diameter less than 30 mm) and increasing the medium tuber - fraction of seed tuber (diameter 40-60 mm) and large tuber of potato (with a diameter more than 60 mm).
Keywords: potato, edible cultivar Irga, sulphur fertilisation (as calcium sulphate fertiliser), commercial and total tuber yield, tuber fractions.
Бури М., Станковой С., Хури Г., Давiдовскi A., Опатов1ч Н., Башуць-ка У. Вплив удобрення аркою на picT та врожайшсть бульб картоплi
Польовий експеримент щодо впливу комбшованого мшерального удобрення азотом i аркою у виглядi арчано-вапняно! cyMtai на врожай картотй (Solanum tuberosum L.) ютавного сорту 1рга, проведено протягом вегетацшного сезону 2014 р. на Грунта комплексу "дуже хороший житнш" у альськогосподарськш дослщнш станци в Лшшку бшя Штаргарда. Розглянуто три варiанти удобрення: 0 - контрольний (PK), N -PK+N i S -PK+N+S. У 2014 р. картопля сорту 1рга дуже добре розвивалася i позитивно реагува-ла на дто мшеральних добрив. Мшеральне удобрення азотом i арчано-вапняною су-мшшю, отриманою десульфащею промислових димових ra3iB (BapiaHT S), i3 вмютом арки 17 % (42,5 % SO3), позитивно вплинуло на фiзiологiчнi параметри (шдекс вмюту хлороф^ - SPAD i асишляцшну площу рослин - LAI). Шдтверджено значний вплив комбшованого мшерального удобрення азотом та аркою, що мютиться в сульфат кальщю (вapiaнт S), на загальний i товарний врожай бульб. Загальний врожай бульб збшьшився приблизно на 9 % - вщ 31,3 до 34,3 т ■ га-1, товарний вихщ бульб - вщ 20,0 т ■ га-1 до 21,8 т ■ га-1 поpiвняно з вapiaнтом N (PK + N). Встановлено також ютотне зменшення юлькосп дpiбних бульб (щаметром менше 30 мм) i збшьшення юлькосп се-редшх бульб - фракщя поавних (щаметр 40-60 мм) i великих (щаметром понад 60 мм).
Ключов1 слова: картопля, сорт Гспвний 1рга, ciрчанi добрива (у формi сульфату кальщю), товарний i загальний врожай бульб, фракцп бульб.
250
Зб1рник науково-техн1чних праць
