CC BY
45
Grazyna Niedzialek, Michalina Zowczak, Lukasz Karwowski ©
Katedra Hodowli Bydla i Oceny Mleka, Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w
Siedlcach
Stiepan Kostiuk Koledzpedagogiczny Uniwersytetu Ivana Franka we Lvovie
WARTOSC UZYTKOWA PIERWIASTEK, POCHODZ4CYCH PO
BUHAJACH POLSKICH, EUROPEJSCKICH I AMERYKANSKICH
Streszczenie.
Analizowano parametry uzytkowosci mlecznej pierwiastek bçd^cych córkami buhajów rasy h.f. pochodz^cych z USA, Kanady oraz krajów europejskich (Francja, Niemcy, Holandia) w porównaniu do pierwiastek pochodz^cych po buhajach krajowych. Pierwiastki utrzymywane byfy w trzech czolowych gospodarstwach indywidualnych regionu Podlasia, specjalizuj^cych siç w chowie bydla i produkcji mleka. Badaniami objçto 189 pierwiastek, które oceniono dodatkowo dziel^c na trzy grupy genetyczne: do 75% h.f., 75-99,9% h.f. i 100% h.f. Najwyzsz^ uzytkowosci^ mleczn^ oraz wydajnosci^ bialka charakteryzowaly siç pierwiastki pochodz^ce po ojcach z USA i Kanady, osi^gaj^c wydajnosc 7388,0 kg mleka i 237,15 kg bialka w pierwszej laktacji. Pierwiastki te cielily siç nieco szybciej niz pierwiastki po ojcach pochodzenia europejskiego. Wiek pierwszego wycielenia wynosil u nich 27,4 miesiçcy, a pierwiastek o rodowodzie europejskim - 28,9 miesiçcy.
Slowa kluczowe: pierwiastki, wydajnosc mleczna, wiek pierwszego wycielenia, pochodzenie, gospodarstwa indywidualne
Wstçp
W gospodarstwach farmerskich specjalizuj^cych siç w chowie bydla i produkcji mleka preferowany jest zdecydowanie typ jednostronnie mleczny [1, 2, б, 7]. Krzyzowanie krajowych krów czarno-bialych buhajami holsztynsko-fryzyjskimi spowodowalo wytworzenie poglowia mieszanców o róznym dolewie krwi h.f., cingle doskonalonego przy uzyciu buhajów ras mlecznych, w ostatnich latach nie tylko z USA i Kanady, ale równiez z krajów Europy Zachodniej (Francji, Niemiec, Holandii). Populacje bydla fryzyjskiego we wszystkich krajach Europy ulegly przeksztalceniu i obecnie niewiele rózni^ siç od produkcji bydla USA i Kanady [1, 3].
Pojawiaj^ce siç ostatnio w literaturze krajowej prace dotycz^ glównie oceny cech uzytkowosci mlecznej i rozrodczej krów sprowadzonych jako jalowice cielne z krajów Europy zachodniej [3, 4, 7, 8].
Celem pracy byla analiza uzytkowosci mlecznej pierwiastek pochodz ^cych po buhajach krajowych, amerykanskich (USA, Kanada) oraz Europy Zachodniej (Niemcy, Francja, Holandia). Porównanie mlecznosci krów po ojcach europejskich, amerykanskich oraz pochodzenia krajowego moze stanowic pewn^ wskazówk^ co do zachowania okreslonych populacji w warunkach polskich obór.
© Grazyna Niedzialek, Michalina Zowczak, Lukasz Karwowski, Stiepan Kostiuk, 2012
234
Material i metody
Badaniami obj^to 189 pierwiastek pochodz^cych po buhajach polskich (94 szt.), amerykanskich (65 szt.) oraz europejskich (Francja, Niemcy, Holandia - 30 szt.). Dla wybranej populacji krow oceniono parametry uzytkowosci mlecznej oraz wiek pierwszego wycielenia i dlugosc pierwszej laktacji. Oceniane pierwiastki pochodzify z trzech obor hodowcow specjalizuj^cych si$ w hodowli bydla i produkcji mleka w regionie poludniowego Podlasia.
Wyniki opracowano przy uzyciu pakietu statystycznego SAS. W obliczeniach wykorzystano procedure GLM z zastosowaniem nast^puj^cego modelu liniowego:
Yijk= ц + ai + bj + (ab)ij + eijk
gdzie:
Yijk - wartosc cechy;
ai - wpfyw pochodzenia zwierz^t, i = 1.. .3;
bj - wpfyw genotypu zwierz^t, j = 1.. .3;
(ab)ij - interakcje pochodzenie x genotyp;
eijk - bl^d losowy.
Istotnosc roznic oznaczono przy poziomie P<0,05, przy zastosowaniu testu Duncana.
Wyniki i dyskusja
Genetyczne doskonalenie uzytkowanej w kraju populacji bydla czarno-bialego odbywa si$ poprzez krzyzowanie z buhajami jednostronnie mlecznymi. Obecnie najwi^ksze znaczenie i wpfyw na hodowl^ czarno-bialego bydla polskiego ma niew^tpliwie populacja bydla holsztynsko-fryzyjskiego z USA i Kanady, lecz takze, w ostatnich latach, z krajow europejskich, glownie z Holandii, Francji i Niemiec [2,5].
W tabeli 1 zestawiono uzytkowosc mleczn^ pierwiastek po buhajach polskich, europejskich (Francja, Niemcy, Holandia) oraz amerykanskich (USA, Kanada). Wydajnosc mleczna pierwiastek po buhajach amerykanskich byla zdecydowanie wyzsza, osi^gaj^c 7388,0 kg mleka przy 4,12% tluszczu i 3,24% bialka. Nieco nizszymi parametrami cechowafy si$ krowy po buhajach europejskich - 6957,7 kg mleka przy procencie tluszczu 4,24 i bialka 3,36. Najnizsz^ wydajnosc mleczn^ odnotowano dla
Tabela 1. Porownanie uzytkowosci mlecznej krow po buhajach krajowych, amerykanskich i europejskich.
Table 1. Comparison of milk performance of cows derived from the national, American and European bulls.
235
Grupy krow Cow groups n Wydajnosc mleka Milk yield kg Wydajnosc tluszczu Fat yield kg Tluszcz Fat % Wydajnosc bialka Protein yield kg Bialko Protein %
x Sd x Sd x Sd x Sd x Sd
Polska Poland 94 6541,3B 1424,1 266,88B 64,4 4,08 0,44 205,4 0 46, 7 3,14 0,25
USA, Kanada USA, Canada 65 7388,0a 2035,1 297,74a 83,0 4.03 0,55 237,1 5 70, 7 3,21 0,21
Europa Europe 30 6957,7a b 2208,4 286,66ab 96,7 4,12 0,48 225,4 3 74, 2 3,24 0,24
A, B - srednie oznaczone roznymi literami w kolumnach rozni^ si§ istotnie przy P<0,05 - means, marked by different letters in columns, differ significantly at P<0,05.
pierwiastek po buhajach krajowych. Osi^gn^ly one mlecznosc o 846,7 mniejsz^, a takze nieco nizsze wydajnosci tluszczu i bialka (o 30,86 kg mniej tluszczu oraz 31,75 kg bialka w porownaniu z rowiesnicami o pochodzeniu amerykanskim). Roznice pomi^dzy poszczegolnymi grupami krow o roznym pochodzeniu dla podstawowych parametrow wydajnosci mlecznej zestawiono w tabeli 2.
Tabela 2. Roznice parametrow mlecznosci pomi^dzy grupami krow.
Table 2. Di ferences in milk yield patameters between cow groups.
Grupy krow Cow groups Mleko Milk kg Wydajnosc tluszczu Fat yield kg Tluszcz Fat % Wydajnosc bialka Protein yield kg Bialko Protein %
Europa - Polska Europe - Poland 415, 9 19,5 0,05 18,89 012
Ameryka - Polska America -Poland 846,7*** 30,86*** -0,07 30,56*** 0,01
Ameryka - Europa America -Europe 430,3 12,29 -0,12 11,66 -0,11
Roznice istotne przy P<0,05 - differences significant at P<0,05
W tabeli 3 przedstawiono wiek pierwszego wycielenia oraz dlugosci pierwszej laktacji krow poszczegolnych grup. Najszybciej cielily si^ pierwiastki po buhajach amerykanskich. Wiek pierwszego wycielenia tych krow wynosil 27,4 miesi^ce i zblizony do wieku pierwszego wycielenia krow po buhajach krajowych (27,5 miesi^cy). Najpozniej (o okolo 1,5 miesi^ca) cielily si^ w omawianych oborach pierwiastki po buhajach europejskich. Mialy one rowniez nieco krotsz^ pierwsz^ laktacji, srednio o okolo dwa dni.
236
Tabela 3. Wiek pierwszego wycielenia i dlugosc laktacji dla poszczegolnych grup krow.
Table 3. Age of the first calving and lactation length for the particular cow groups.
Grupy krow Cow groups n Wiek pierwszego wycielenia Age of the first calving Sd Dlugosc laktacji Lactation length Sd
Polska Poland 94 27,5 2,64 298,9 12,08
USA, Kanada USA, Canada 65 27,4 2,84 298,9 20,29
Europa Europe 30 28,9 2,20 296,6 21,7
Wyzsze wydajnosci w pierwszej laktacji jalowek importowanych z Holandii, Francji i Niemiec uzyskali w swoich badaniach Wronski i wsp. [10], Sablik i wsp. [8] oraz Dymnicki i Reklewski [1]. Wronski i wsp. [10] sugeruj^, iz mozliwosci produkcyjne zwierz^t importowanych nie zawsze mog^ si$ w pelni ujawnic ze wzgl^du na nizszy poziom zywienia w polskich oborach. Na popelnione bl^dy zywieniowe, zdaniem Sablika i wsp. [8] oraz Wronskiego i wsp. [10], wskazuj^ dlugie okresy mi^dzywycieleniowe, a takze poziom mocznika w mleku. Pewne zaburzenia w rozrodzie zwierz^t importowanych wykazali rowniez Puchajda i wsp. [7] oraz Sawicka i wsp. [9]. Krowy importowane z Niemiec i Holandii cechowala, jak podaj^ Puchajda i wsp. [7], niska plodnosc przy stosunkowo wysokiej mlecznosci okolo 6000-7000kg. Autorzy [7, 10], jako przyczyny zaburzen wskazuj^ niedobory witaminowo-mineralne w zywieniu zwierz^t, a takze trudnosci w adaptacji do nowych warunkow srodowiska. W badaniach wlasnych pierwiastki po buhajach europejskich cielily si$ najpozniej (tabela 3).
Dymnicki i Reklewski [1] sugeruj^, iz w ostatnich latach nast^pil dose duzy post^p w uzytkowosci mlecznej w Holandii i Francji. Autorzy wskazuj^, iz populacja holenderska i francuska wykazuje zblizony poziom uzytkowosci mlecznej, przewazaj^c jednoczesnie nad populacja krow z Niemiec. Przewaga w wydajnosciach mlecznych nad rowiesnicami, krowami buhajow polskich, jest - zdaniem autorow -zblizona [1]. Wskazuje to na zasadnosc importu materialu z wymienionych panstw. Potwierdzaj^ to rowniez badania wlasne, w ktorych uzyskano przewaga w mlecznosci populacji krow po ojcach europejskich i amerykanskich. Efekty produkcyjne w gospodarstwach polskich nie zawsze s^ w pelni zadowalaj^ce, moglyby byc wyzsze przy dostosowaniu warunkow utrzymania do potrzeb bydla rasy h.f.
Wyniki pracy wskazuje, iz pierwiastki po buhajach europejskich i amerykanskich cechuje przewaga w wydajnosci mleka, tluszczu oraz bialka, w porownaniu z pierwiastkami po buhajach krajowych. Najwyzszymi parametrami cech mlecznych charakteryzowaly si$ pierwiastki o rodowodzie amerykanskim. Uzyskane
237
w niniejszej pracy wyniki mog^ zatem stanowic pewnego rodzaju wskazowkç, co do wyboru materialu hodowlanego.
Pismiennictwo
1. DYMNICKI E., REKLEWSKI Z., 1999 - Uzytkowosc mleczna corek buhajow z niektorych krajow europejskich i krow importowanych z Holandii. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 44, 101-107.
2. GIERSZ B., LITWINCZUK Z., NIEDZIALEK G., 1999 - Masa ciala, parametry budowy i wiek jalowic przy 1 zacieleniu w gospodarstwach indywidualnych rejonu poludniowego Podlasia. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 47, 59-69.
3. GNYP J., KAMIENIECKI K., KOWALSKI P., MALYSKA T., 2001 -Wydajnosc i sklad mleka krow holsztynsko-fryzyjskich krajowych i importowanych utrzymywanych w gospodarstwach indywidualnych wojewodztwa lubelskiego. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 59, 129-139.
4. GNYP J., MALYSKA T., KOWALSKI P., 1999 - Ocena relacji miçdzy zawartosciq tluszczu i bialka w mleku pierwiastek czarno-biafych pochodzqcych po roznych buhajach. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 47, 59-69.
5. GULINSKI P., 2001 - Charakterystyka produkcyjno-hodowlana obor bydla uczestniczqcych w Polsko-Kanadyjskim Programie Mlecznym. Zeszyty Naukowe Akademii Podlaskiej 60, 85-93.
6. LITWINCZUK Z., GULINSKI P., 2000 - Bydlo holsztynsko-fryzyjskie i jego wykorzystanie w doskonaleniu czarno-bialego bydla mlecznego w Polsce i na swiecie. Postçpy Nauk Rolniczych 2, 71-87.
7. PUCHAJDA Z., JANKOWSKI T., CZAPLICKA M., JANOWCZYK A., SZATKOWSKI R., 2000 - Charakterystyka wybranych wskaznikow rozrodu krow h.f. importowanych z Francji i Niemiec. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 51, 143-147.
8. SABLIK P., KAMIENIECKI H., GRZESIAK W., 2001 - Porownanie poziomu cech produkcyjnych i niektorych wskaznikow rozrodczych krow holsztynsko-fryzyjskich importowanych jako jalowice cielne z Francji z wynikami uzyskanymi od krow miejscowych. Zeszyty Naukowe przegl^du Hodowlanego 59, 239-247.
9. SAWICKA E., TRELA J., SZEWCZYK A., 2000 - Wartosc produkcyjna bydla czarno-bialego importowanego z Holandii i Niemiec. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 51, 179-187.
10. WRONSKI M., CICHOCKI M., KOSAKOWSKA J., 2001 - Efektywnosc uzytkowa importowanych z Holandii pierwiastek holsztynsko-fryzyjskich w porownaniu z pierwiastkami uzyskanymi z wlasnego odchowu. Zeszyty Naukowe Przegl^du Hodowlanego 59, 289-300.
Summary
PERFORMANCE VALUE OF PRIMIPAROUS COWS, KEPT IN THE INDIVIDUAL FARMS OF THE PODLASIE REGION, DERIVED FROM NATIONAL, EUROPEAN AND AMERICAN BULLS
The parameters of milk performance of primiparous cows, being the daughters of HF bulls derived from the USA, Canada and European countries (France,
238
Germany, Holland) were analyzed in comparison to the primiparas derived from the national bulls. The primiparous cows were managed in 3 leading individual farms of the Podlasie region, specialized in cattle breeding and milk production. The studies covered 189 primiparous cows which were evaluated additionally, when divided into 3 genetic groups (75% HF, 75-99,9% HF and 100% HF blood participation). The highest milk performance and protein contend was found for the primiparous cows, derived from the USA and Canadian bulls, reaching milk yield equal to 7388,0kg and 237,15kg protein for the first lactation. These cows were calved somewhat quicker than the cows from the European bulls. The age of their first calving was 27,4 months in comparison to the European-origin cows, amounting to 28,9 months.
239
