Научная статья на тему 'ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР ЎРТАСИДА СОДИР ЭТИЛАЁТГАН ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ ВА ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ'

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР ЎРТАСИДА СОДИР ЭТИЛАЁТГАН ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ ВА ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ Текст научной статьи по специальности «Науки о Земле и смежные экологические науки»

CC BY
170
42
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
ҳуқуқбузарлик / вояга етмаган шахс / индевид / майда безорилик / ҳуқуқ / чора. / offense / juvenile / individual / petty hooliganism / law / remedy.

Аннотация научной статьи по наукам о Земле и смежным экологическим наукам, автор научной работы — Узакбаев, Куанышбай Гайыпбаевич

Мазкур тадқиқот жараёнида вояга етмаганлар ўртасида содир этилаётган ҳуқуқбузарликларнинг келтириб чиқарувчи сабаблари таҳлил қилиб ўтилди. Шу билан бирга ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш борасидаги чоралар таклифи берилди.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

DEFINITION AND SPECIFICATIONS OF OFFENSES BETWEEN MINORS

In the course of this study, the causes of juvenile delinquency were analyzed. At the same time, measures were proposed to prevent violations.

Текст научной работы на тему «ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР ЎРТАСИДА СОДИР ЭТИЛАЁТГАН ҲУҚУҚБУЗАРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ ВА ЎЗИГА ХОС ЖИҲАТЛАРИ»

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

ВОЯГА ЕТМАГАНЛАР УРТАСИДА СОДИР ЭТИЛАЁТГАН ХУКУЦБУЗАРЛИКЛАР ТУШУНЧАСИ ВА УЗИГА ХОС ЖИХДТЛАРИ

Мазкур тадцицот жараёнида вояга етмаганлар уртасида содир этилаётган ууцуцбузарликларнинг келтириб чицарувчи сабаблари таулил цилиб утилди. Шу билан бирга ууцуцбузарликларнинг олдини олиш борасидаги чоралар таклифи берилди.

Калит сузлар: ууцуцбузарлик, вояга етмаган шахс, индевид, майда безорилик, ууцуц, чора.

В ходе данного исследования были проанализированы причины правонарушений несовершеннолетних. При этом были предложены меры по недопущению нарушений.

Ключевые слова: правонарушение, несовершеннолетний, физическое лицо, мелкое хулиганство, закон, средство правовой защиты.

In the course of this study, the causes ofjuvenile delinquency were analyzed. At the same time, measures were proposed to prevent violations.

Keywords: offense, juvenile, individual, petty hooliganism, law, remedy.

Х,ар кандай давлатнинг тарихий тараккиёти, мамлакатнинг жадал ривожланиши, муайян ютукларга эришиши, халкнинг фаровон булиши уша давлатда ёшлар таълим-тарбияси ва келажагига бериладиган эътибор билан чамбарчас богликдир. Узбекистонда ёшлар масаласи давлат сиёсатининг энг устувор йуналишларидан бири хисобланади. Ёшларнинг хукук ва манфаатларини химоя килиш, уларга зарур шарт-шароитлар ва имкониятлар яратиб бериш борасида мустахкам хукукий база яратилган ва бу тизим замон талабларига мос равишда такомиллаштириб борилмокда.

Вояга етмаганлар жиноятчилиги утмиш ва хозирда хам долзарб муаммолардан бири булиб келган. Келажакда хам шундай булиб колади, чунки вояга етмаганлар миллат, халк, давлатнинг келажагини белгилаб берувчи кучдир. Вояга етмаганлар жиноятчилигининг яна бир ахамиятли

Узакбаев Куанышбай Гайыпбаевич

Узбекистон Республикаси ИИВ Академияси Магистратура тингловчиси

АННОТАЦИЯ

АННОТАЦИЯ

ABSTRACT

КИРИШ

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

жихати шундаки, у барвакт профилактиканинг асосий объектлардан бири хисобланади.

Бинобарин, вояга етмаганлар жиноятчилигинингсабаб ва унга имкон берган шарт-шароитларни урганиш оркали вояга етмаганлар жиноятчилигини олдини олиш ва уни барвакт профилактикасини ташкил этишга эришилади. Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев 2017 йил 19 сентябрь куни Бирлашган Миллатлар Ташкилоти Бош Ассамблеясининг 72-сессиясида сузлаган нуткида "Шу муносабат билан одамлар, биринчи навбатда, ёшларнинг онгу тафаккурини маърифат асосида шакллантириш ва тарбиялаш энг мухим вазифадир. Экстремистик фаолият ва зуравонлик билан боглик жиноятларнинг аксарияти 30 ёшга етмаган ёшлар томонидан содир этилмокда. Бугунги дунё ёшлари - сон жихатидан бутун инсоният тарихидаги энг йирик авлоддир, чунки улар 2 миллиард кишини ташкил этмокда. Сайёрамизнинг эртанги куни, фаровонлиги фарзандларимиз кандай инсон булиб камолга етиши билан боглик. Бизнинг асосий вазифамиз - ёшларнинг уз салохиятини намоён килиши учун зарур шароитлар яратиш, зуравонлик гояси «вируси» таркалишининг олдини олишдир. Бунинг учун ёш авлодни ижтимоий куллаб-кувватлаш, унинг хукук ва манфаатларини химоя килиш борасидаги куп томонлама хамкорликни ривожлантириш лозим, деб хисоблаймиз1" деган сузлари хам вояга етмаганлар жиноятчилигини урганиш, уни тахлил этиш ва барвакт профилактикасини амалга ошириш зарурати мавжудлигини курсатади.

МУХ,ОКАМА ВА НАТИЖАЛАР

Бугунги кунда мамлакатимиз ахолисининг 40 фоизга якинини вояга етмаганлар ташкил этиши вояга етмаганлар жамият ва давлат ривожига таъсир этувчи ва хал килувчи асосий омил эканлигидан далолат беради.

Азалдан мамлакатимизда фарзанд дунёга келганиданбошлаб, то камолга етгунига кадар унинг таъминоти, таълим-тарбияси ва билим олиши, касб-хунар эгаллашига, умуман, етук инсон булиб камол топишига алохида эътибор каратиб келинган.

Шу уринда Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёевнинг 2019 йилда мамлакатимизни ривожлантиришнинг энг мухим

1 Узбекистон Республикаси Президенти Шавкат Мирзиёев БМТ Бош Ассамблеясининг 72-сессиясидаги нутки // http: // uza.uz.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

ycTyBop Ba3H$anapn TyrpHCHgarn napnaMernra Myp^aaraoMacuga: "XanKuMroga "TatnuM Ba TapSua SemuKgaH SomnaHagu" geraH xuKMarau Sup cy3 6op. OaKaT Matpu^aT hhcohhh KaMonra, ^aMuaTHu TapaKKueTra eTaKnangu2" geraH ^uKpnapu xaM cy3HMH3HH aHa Sup 6op Hc6oTnangH.

Boara eTMaraHnapHH BaraHnapBapnuK, mumum Ba yMyMHHCOHHH KagpuaTnapra xypMaT pyxuga TapSuanam, ynapHu Teppopu3M, gHHHH экcтpeмнзм, «OMMaBHH MagaHHaT», 3ypaBoHnuK Ba ma^KaTcronuK roanapugaH xuMoanam Boara eTMaraHnap xyKyK6y3apnHKnapuHHHr onguHH onumra xu3MaT Kunagu. A^cycKH, xo3upga Boara eTMaraHnap TOMOHugaH ^HHoaTnapHHHr Sapna Typnapu cogup этнnмoкga.

Boara eTMaraHnap xyKyK6y3apnuru npo^unaKTHKacuHHHr go^apSnuru, aBBano, 6y HyHanumgaru ^HHoaTnapHHHr guHaMHKacu SunaH эмac, SanKu yHHHr ^aMuaTra h^thmohh can6uH Tatcupu SunaH SornHKgup.^yHKH Boara eTMaraHnap ^HHoaTHHnHrHHHHr MHKgop KypcaTKHHH ^yga KaM Syncaga, SupoK h^thmohh HyKTau Ha3apgaH KaTTa HyKoTurnnap pyn Sepagu. MacanaH, 6yTyH Sup MaKTa6 eKH Maxannaga aTuru Sup Ha^ap Boara eTMaraH maxc ^HHoaT cogup KunraH Synca xaM, 6y xon MaKTa6 eKH Maxannaga 6onanap TatnuMu Ba TapSuacu Sopacuga ^uggun HyKcoHnap SopnuruHu Kypcaragu3.

^aMuaT тapaккнeтн Ba yHuHr puBo^naHumura canSuH Tatcup KypcaiyBHu ^KHoaTHnnuK gouMun paBumga xyKyKmyHoc onuMnap, Typnu coxa Myraxaccucnapu, KonaBepca, ^aMuaTHuHr xap Sup at3ocu эtтнSopнga SynraHnuru Ba 6ynaeтгaнnнгн xaMMaMu3ra MatnyM. HHcoHuar, ^aMuaT ^ннoaтннпнкнннг 3apapnu oKuSaraapugaH a3uaT HeKuS KenraHnura caSaSnu ^KHoaTHnnuKKa Kapmu Kypamum MyaMMocuHu ypraHuS, yHuHr onguHu onumra xapaKaT KunuS Kenagu. Ammo aKcapuaT xonnapga ^uHoaTHMnuK MyaMMocuHu ypraHumHuHr acocun MaKcagu cogup KunuHraH ^uHoaTHu aHuKnam Ba anSgopHu ^a3onam SunaH кн^oaпaнгaнпнгннн KypumuMro MyMKMH.

TatKugnam ^ou3KM, ^uHoaTHMnuKKa Kapmu Kypamum Ba yHuHr onguHu onum gaBnaT cuecaTuHuHr MyxuM HyHanumnapugaH Supu SynuS, yHga Boara eTMaraHnap ^ннoaтннпнraнннг caSaSnapu Ba yHra umkoh SepraH mapT-mapouTnapHu ypraHum acocun ypuH Tyragu. ffly HyKTau Ha3apgaH, Boara eTMaraHnap ^ннoaтннnнгннннг xyKyKun TaSuaTu Ba y3ura xoc xycycuaTnapuHu TagKuK этнm gon3apS xucoSnaHagu.

^aMuaTgaru нктнcogнн-кm,нмoнн MyHocaSaTnap goupacuga By^ygra KenyBHu ^ннoaтннпнкнннг caSaSnapu, ^uHoaTHuHuHr maxcu, yHuHr maxcun xycycuaTnapu

2 y36eKMcTOH Рecпy6nнкacн Пpeзнgeнтн fflaBKaT Mнpзнeeвнннг Onnn Ma^nncra Mypo^aaTHoMacn //XanK cy3n. -2018. - 29 geK.

3Fo$ypoe №.P. Boara eTMaraHnap ypTacuga xyKyKSy3apnuKnap пpo$нnaктнкacннн тaкoмнnnamтнpнm Macananapu // y3SeKMcToH PecnySnuKacu HHB AKageMnacuHuHr axSoporaoMacn. - 2017. - №3. - E.64.

1096

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

нималарда намоён булади? деган саволларга жавоб топишга булган интилиш илк уйгониш даври файласуфлари, тарихчилари ва хукукшунослари томонидан тадкик этилган, жиноятчилик муаммолари ижтимоий-табиий фанларнинг турли соха олимлари эътиборини жалб этиб келган.

Хукук назарияси, конунчилик хамда вояга етмаганлар жиноятчилигига карши курашиш ва унинг барвакт олдини олиш амалиётида "вояга етмаган", "жиноят", "жиноятчилик", "вояга етмаганлар жиноятчилиги", "вояга етмаганлар жиноятчилигининг олдини олиш", "вояга етмаганлар жиноятчилигининг профилактикаси" каби мазмунан узаро алокадор булган тушунчалардан фойдаланилмокда. Олимлар уртасида бугунгача "вояга етмаганлар жиноятчилиги" тушунчасига оид карашлар шаклланган булса-да, тадкик этилаётган масалага нисбатан ягона хамда умумэътироф этилган ёндашув мавжуд эмас. Тахлил килинаётган тушунчанинг умумий хукук назарияси ва конунни куллаш амалиётида турлича талкин этилаётганлиги, амалдаги конунчиликда ушбу атама таърифининг очик колганлиги, унинг мазмуни, амал килиш доирасини белгилаш имконини пасайтиради.

Бу эса уз навбатида "вояга етмаганлар жиноятчилиги" тушунчаси, мохияти ва ахамиятини хар тарафлама чукур тахлил этиш заруратини юзага келтиради. Зеро, хар кандай хукукий институт сингари вояга етмаганлар жиноятчилигининг илмий-назарий асосларини пухта ишлаб чикиш, амалиётда жиноятчиликка карши курашиш ва олдини олишда муваффакиятли ва самарали ишлашининг гарови булиб хизмат килиши табиийдир.

Жиноятчилик тузилишини урганиш унинг мохиятини, ички конуниятларини очиб беришга ёрдам беради. Жиноятчилик тузилишида, аввало, унинг асосий таркибий кисми булган, жиноятчиликнинг умуман жамиятнинг кандай ахволда эканлигини курсатиб берувчи вояга етмаганлар жиноятчилигининг хиссасини урганиш керак.

Жиноятчилик ходисасини бир бутун деб оладиган булсак, вояга етмаганлар жиноятчилиги унинг ажралмас, асосий кисми хисобланади. Чунки, болалик ёки усмирликда содир этилган жиноят баъзан кишига бутун умр хамрох булиши мумкин, чунки тадкикотлар рецидивистларнинг купчилиги биринчи жиноятини вояга етмасидан содир этганлигини курсатмокда. Шу боисдан дунё микёсида вояга етмаганлар жиноятчилиги муаммосини хар томонлама тадкик этиш ва унинг олдини олиш энг долзарб масалалардан булиб колмокда.

Жиноятчилик - муайян худудда, маълум вакт мобайнида содир этилган жиноятлар йигиндиси эканлигидан келиб чикиб таъкидлаш жоизки, ёшлар

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

жиноятчилигига барча даврларда криминология фанининг асосий масалаларидан бири сифатида караб келинган. Шу сабабли хам мазкур муаммо доимо олимларнинг диккат марказида булган. Зеро, ёшлар уртасидаги жиноятчиликни тугри тушуниш нафакат мазкур тоифадаги жиноятчиликка карши курашишнинг энг самарали усулларини ишлаб чикишга, балки барча турдаги жиноятчиликнинг келгусидаги холати хакида фикр юритишга имкон беради. С.А. Корягинанинг ёзишича, "ёшлар орасида жиноятчиликнинг таркалиши, хеч кандай асоссиз барча турдаги жиноятларнинг ривожланиш хусусиятларини прогноз килиш имкониятини яратади"4.

"Хар кандай жамият хеч качон бир жойда тухтаб турмайди. Шунга муносиб ижтимоий жараёнларни тартибга солиб турувчи хукук нормалари хам такомиллаштирилиши, тизимлар узгартирилиб замон талабларига мослаштириб борилади"5.

Айрим олимлар фикрича, вояга етмаганлар содир этган жиноятлар умумий жиноятчиликнинг бошланиш боскичидир. Ёш жихатидан бошка турдаги жиноятчилар шахсига хос хусусиятларнинг мавжудлиги алохида хавфли булган вояга етмаганлар жиноятчилигини келтириб чикаради.

К.Ю.Логинова вояга етмаганларнинг мулкий жиноятчилигини урганиб, "вояга етмаганларнинг мулкий жиноятчилиги - Россия Федерацияси Жиноят кодексининг 21-бобида назарда тутилган мулкка карши жиноятлар йигиндисидан ташкил топган, предмети узганинг мулки булган, 14-17 ёшдаги шахслар томонидан муайян худудда, маълум вакт мобайнида содир этилган салбий ижтимоий-хукукий, оммавий ходиса»6 дейди.

К.Ю.Логинованинг вояга етмаганларнинг мулкий жиноятчилигига берган таърифидаги "14-17 ёшдаги шахслар" деган сузларига кушилмасдан, халкаро ва миллий конунчилигимизда 18 ёшгача бу вояга етмаган ёш эканлиги мустахкамланганлиги боис "14-18 ёшдаги шахслар" дейилиши максадга мувофик булади, деб хисоблаймиз.

Н.А. Рамазонова вояга етмаганлар томонидан содир этилган жиноятларни тергов килиш фаолиятини урганиб, "вояга етмаганлар томонидан содир этилган жиноятлар деганда жиноят конунчилигида назарда

4 Корягина С.А. Анализ динамики состояния и структуры региональной преступности // Криминология. - 2007.

- № 10. - С. 15-18.

5 Мухамедов У.Х. Конун хужжатларини такомиллаштиришнинг истикболли вазифалари // Ху^ук - право - Law.

- 2005. - № 4 (32). - Б.97.

6 Логинова К.Ю. Имущественная преступность несовершеннолетних и меры её предупреждения: автореф....дис. канд. юрид. наук. - Томск., 2015. - С. 6.

Oriental Renaissance: Innovative, p VOLUME 2 | ISSUE 5/2

educational, natural and social sciences IV ISSN 2181-1784

Scientific Journal Impact Factor Q SJIF 2022: 5.947

Advanced Sciences Index Factor ASI Factor = 1.7

TyTunraH ^uhouh ^aBoSrapnuKHuHr MuHuMan emu Ba MunnuH KoHyHHunuK acocuga Boara eTum emu cu^araga TaH onuHraH emra eTryHra Kagap cogup этнnгaн ;uHoaTnap TymyHunagu" 7 geraH Tatpu^Hu unrapu cypraH. Eu3, H.A. PaMa3oHoBaHuHr Boara eTMaraHnap ToMoHugaH cogup этнnгaн ;uHoaTnapra SepraH Tatpu^ura KymunMaftMro, HyHKu yHga Boara eTMaraHHuHr aHuK em HerapacuHu Senrunamu MaKcagra MyBo^uK Synap эgн.

^.B. CaMuynuHa aen ^u^^ara Boara eTMaraHnap ;ннoaтннпнrннн ypraHuS, "Boara eTMaraH aennapHuHr ^uHoaTu 3aMoHaBuH ;ннoaтннпнкнннr y3ura xoc Typu SynuS, yHuHr y3ura xocnuru kuhuk ^MHoaTHu maxcuHuHr y3ura xoc xycycuaTnapu SunaH SenrunaHgu Ba MuKgop Ba cu^aT KypcaTKunnapra эгa SynraH MyanaH xygygga MatnyM BaKT gaBoMuga 14 emgaH 18 emrana SynraH aennap ToMoHugaH cogup этнnraн Sapna ^MHoaTnapHuHr ннFннgнcнgнp"8 gengu. OuKpuMrona, cyHrru Tatpu^ нnrapнrн мyanпн$napннкнra HucSaTaH aHHa MyKaMMangup.

Boara eTMaraHnap ^ннoaтннпнrн KaTTanap ;ннoaтннпнrн KaSu к®тнмoнн xaB^nu xogucagup, HyHKu, y:

- ;aMuaT тapaкнeтнra, нктнcogнн ucnoxoTnapra Ba gaBnaT SomKapyBura TycKuHnuK K^ag^

- ;aMuaT coкмнпнrннн, ;aMoaT тapтнSннн Ba axonuHuHr oconumTa xaeTuHu Sy3agu, к®тнмoнн Ba cue^n вaзнaтнн кecкннпamтнpagн;

- uhcoh xyKyK Ba эpкннпнкnapн, kohyhuh MaH^aaraapu Syзнnнmнra, к®тнмoнн xaeTHuHr eMoHnamyBura Ba нm,нмoнн ннcтнтyтnapнннr SeKapopnurura onuS Kenumu mymkuh;

- ;aMuaT at3onapura eTKaBunaeTraH Moggun, MatHaBun Ba ^ucmohuh 3apapu SunaH uHcoHnapga нmoннcнзnнк, BaxuMa, KypKyB xнccннн yHFoTagu;

- MycTaxKaM ^uKpra эra SynMaraH TeHrgomnapuHuHr xynK-aTBopuHu Syзagн, ynapHu ^uHoaT cogup этнmra yHgafigu;

- ;^ннoaтннпнкнннr caSaS Ba mapoнтnapннн aHaga кyнaнтнpagн Ba x.K..

Houmous xoguca cu^aTuga Boara eTMaraHnap ;ннoaтннпнrн ;aMuaT MaB;yg

к;тнмoнн MyHocaSaTnapuHuHr Maxcynu cu^amga TapuxaH y3rapyBHaHgup. y xaM ^aMuaTHuHr pнвo;пaннmн SunaH MuKgop Ba cu^aT ;uxaTgaH y3rapuS Sopagu.

houmous ;uxaTgaH, ;ннoaтннnнк eMoH umnapHuHr TaKpopnaHaguraH кypнннmн. ffly HyKTaufi Ha3apgaH KenuS hukus, Canex Anu CaneM Anb-Map^agufi Boara eTMaraHnapHuHr xynK-aTBopugaru oFumHu rypyxnapra

7 PaMa3oHoBa H.A. Boara eTMaraHnap TOMoHugaH cogup этнnraн ;ннoaтnapнн TeproB Knnum yc^S^m MpuguK $aHnap goKTopu gнccepтaцнacн aBTope^epam. - T., 2020. 23 S. E. 17.

8 CaMuynuHa -3.B. .HnHHocTb HecoBepmeHHoneraen npecTynH^bi u Bo3geHcTBue Ha Hee: aBTope^^.guc. KaHg. ropug. HayK. - TaMSoB., 2009. - C. 11.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

бирлаштириш оркали уларни шартли равишда кенгайтиришни таклиф этиб, кийин болалар, рухий касал болалар, ташлаб кетилган ва адашган болалар9 каби гурухларга ажратилган.

Биз юкоридаги фикрга кушилмаймиз, чунки вояга етмаганлар жиноятчилиги содир этилган жиноятлар таркибидан иборатдир. Жиноят учун жавобгарлик ЖК билан белгиланади ва тартибга солинади. Шундан келиб чикиб, вояга етмаганлар жиноятчилигини жиноят-хукукий ходиса сифатида урганилади.

Узбекистон Республикаси Жиноят кодексининг 17-моддасига асосан, жиноят содир этгунга кадар ун олти ёшга тулган, акли расо жисмоний шахслар хамда жиноят содир этгунга кадар ун уч ёшга тулган шахслар жавобгарликни огирлаштирадиган холатларда касддан одам улдирганликлари (97-моддаси иккинчи кисми) учунгина шунингдек, жиноят содир этгунга кадар ун турт ёшга тулган шахслар ушбу Кодекс 97-моддаси биринчи кисми, 98, 104 — 106, 118, 119, 137, 164 — 166, 169-моддалари, 173-моддасининг иккинчи ва учинчи кисмлари, 220, 222, 247, 252, 263, 267, 271-моддалари, 277-моддасининг иккинчи ва учинчи кисмларида назарда тутилган жиноятлар учун жавобгарликка тортилиши белгилаб берилган10.

Республикамиздаги жами вояга етмаганлар жиноятчилигини тахлил килганда ёш буйича ажратиш максадга мувофик булади. Републикамизда жами вояга етмаганларнинг 18,7%ни жиноий жавобгарлик ёшига (14-18 ёш) етганлар ташкил этади.

Вояга етмаганлар жиноятчилигининг микдор ва сифат курсаткичлари бир-бири билан узвий богликдир. Агар, уларнинг бири бутунлай ёки маълум бир кисми узгарса, албатта иккинчисининг хам бутунлай ёки маълум бир кисми узгаради. Вояга етмаганлар жиноятчилигининг микдор ва сифат курсаткичлари вояга етмаганлар жиноятчилигининг динамикаси, даражаси ва тузилиши оркали очиб берилади.

Баъзи адабиётларда юкоридагилардан ташкари «жиноятчилик холати» ибораси хам ишлатилади. И.И.Карпецнинг фикрига кура, "Жиноятчилик холати содир этилган жиноятлар ва уларни содир этган шахслар микдоридир"11. Ушбу фикрни маъкуллаш мумкин, чунки жиноятчиликнинг умумий холатини содир

9 Салех Али Салем Аль-Марфадий. Криминологические и социально-психологические особенности преступности несовершеннолетних в Республике Йемен. Диссертация на соискание ученой степени кандидата юридических наук. Ташкент. 1997. С. 24-25.

10Изо^: Англияда 8, Грецияда 13, Швецияда 15, Финляндияда 16, Миср, Ливан, Ирок ва АКТТТдя 7, Исроилда 9, Эрон, Туркияда 11 ёшдан жиноий жавобгарликка тортилиши мумкин.

11 Карпец И.И. Проблема преступности. - М., 1969. - 109 с.

Oriental Renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences Scientific Journal Impact Factor Advanced Sciences Index Factor

VOLUME 2 | ISSUE 5/2 ISSN 2181-1784 SJIF 2022: 5.947 ASI Factor = 1.7

этнпгaн ^HHoaraap öunaH 6up BaKTga yHH cogup этган maxcnap xaM Tammn этarцн. BH3HHHrna, ^HHoaTHHnHKHHHr xonara MHKgop Ba CH^ar KypcarKH^napH

;ннoaтннnнкнннr gннaмнкacн opKanu ohuS Sepunca ;мнoaтннnнкнннr cu^aT KypcaTKuHnapuHu эca ;ннoaтннnнкнннr gapa;acu Ba тyзнnнmн TamuKun этaцн.

Boara eTMaraHnap ;ннoaтннnнrннннr gннaмнкacн, gapa;acu Ba тyзнnнmннн aHuKnamHuHr y3ura xoc xycycuaTnapura TyxTanaguraH SyncaK, ;ннoaтннnнк gннaмнкacн geraHga MyanaH gaBp (oh, HunHuHr Hoparu, apuM HunnuK, HunnuK, Sem HunnuK, yH HunnuK, HurupMa HunnuK Ba x.K.) opanuFuga yMyMaH ;ннoaтннnнк xaMga yHuHr MuKgop Ba cu^aT KypcaTKuHnapuHuHr ycumu eKu KaMaHumu TymyHunagu.

XY.TOCA

РecпySnнкaмнзga Boara eTMaraHnap ynyH yMyMTatnuM MaKTaSnapuga SunuM onumra mapT-mapouTnap aparnnraH, SupoK anpuM oTa-oHanap eKu ynapHuHr ypHuHu SocyBHu maxcnap ToMoHugaH Boara eTMaraHnapHu SunuM onumura TycKuHnuK Kunum xonaraapu MaB^ygnuru anuHapnu xongup. ^aBnaraMro ToMoHugaH Boara eTMaraHnapHuHr SunuM onumura TycKuHnuK eKu KapmunuK Kunum xonaTnapuHu onguHu onum Ba yHra Kapmu Kypamum мaкcaцнga,УзSeкнcтoн PecnySnuKacu MatMypun ;aBoSrapnuK тyFpнcнgaгн KogeKcuHuHr 47-Moggacuga ;aBoSrapnuK SenrunaHraH.

fflyHgaft KunuS, Boara eTMaraHnapHuHr ;uHoaT cogup этнmnapн xaMga WKopugaru KaSu canSufi xonaraapHu onguHu onumga KoMnneKc Tatcup Kypcaram (ouna-MaKTaS-Maxanna) 3apyp. ffly SunaH Supra, Boara eTMaraHnap oHrura ;ннoaтннnнк, xycycaн,cпнpтnн нннмnнк, ruexBaHg Ba ncuxoTpon MogganapHu ucTetMon Kunum зapapннн cннrgнpнmga MunnuH кagpнaтnapнмнзнн capnamMacu SynMum mapuaT кoнgaпapннн xaM тymyнтнpмoFнмнз no3uM.

REFERENCES

1. y3aKSaeB, K. r. (2022). BO^A ETMArATOAP yPTACH^A CO^HP 3TH^AETrAH ^y^y^Ey3AP^HK^APHHHr H.HMHH-HA3APHH TA^mHH: XOPH^ TA^PHEACH. Central Asian Research Journal for Interdisciplinary Studies (CARJIS), 2(5), 346-355.

iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.

2. Jurayev, S. S. O. G. L. (2022). ABU ALI IBN SINONING INSON VA UNING MA'NAVIY KAMOLOT MASALASIGA MUNOSABATI. Oriental renaissance: Innovative, educational, natural and social sciences, 2(Special Issue 23), 902-908.

opKanu aHHK^aHagu. ^HHoaTHHHHKHHHr MHKgop KypcarKHHnapH

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.