Научная статья на тему 'Влияние различных химических препаратов на ржавчину озимой пщеницы'

Влияние различных химических препаратов на ржавчину озимой пщеницы Текст научной статьи по специальности «Сельское хозяйство, лесное хозяйство, рыбное хозяйство»

CC BY
63
11
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
Ключевые слова
CHEMICAL TREAT / FUNGUS / PUSTULA / PERSISTENCE / ИМЁВИЙ ИШЛОВ / ЗАМБУРУғ / ПУСТУЛА / ЧИДАМЛИЛИ / ХИМИЧЕСКАЯ ОБРАБОТКА / ГРИБ / УСТОЙЧИВОСТЬ

Аннотация научной статьи по сельскому хозяйству, лесному хозяйству, рыбному хозяйству, автор научной работы — Мусаева Гулбахор Максудовна

Прогнозирование развития и распространения вредных организмов зерновых и организацией мер борьбы против них является важным фактором. Следовательно и калийные удобрения повышают устойчивость озимой пшеницы к зиме и ускоряют сбор урожая. Защищает от застоя и различных заболеваний.

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.
iНе можете найти то, что вам нужно? Попробуйте сервис подбора литературы.
i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.

INFLUENCE OF VARIOUS CHEMICAL PRODUCTS ON WINTER WHEAT RUST

Predecting the developing and spread of grain pests and organizing control measures against them is an important factor. Consequently. Potash fertilizers increase the winter wheat resistance to winter wheat and accelerate the harvest. Protects against stsgnation and various diseases.

Текст научной работы на тему «Влияние различных химических препаратов на ржавчину озимой пщеницы»

ВЛИЯНИЕ РАЗЛИЧНЫХ ХИМИЧЕСКИХ ПРЕПАРАТОВ НА РЖАВЧИНУ ОЗИМОЙ

ПЩЕНИЦЫ

Мусаева Гулбахор Максудовна Андижанский институт сельского хозяйства и агротехнологии

Прогнозирование развития и распространения вредных организмов зерновых и организацией мер борьбы против них является важным фактором. Следовательно и калийные удобрения повышают устойчивость озимой пшеницы к зиме и ускоряют сбор урожая. Защищает от застоя и различных заболеваний.

Ключевые слова: химическая обработка, гриб, пустула, устойчивость.

КУЗГИ БУFДОЙНИНГ ЗАНГ КАСАЛЛИГИГА ТУРЛИ КИМЁВИЙ МОДДАЛАРНИНГ

ТАЪСИРИ

Галланинг зарарли организмлари тарцалиши ва ривожланишини прогнозлаш, уларнинг ицтисодий зарар келтириш даражасини камайтириш ва кимёвий ишлов х,ажмларини режалаштириш мух,им ах,амиятга эга. Шу билан бирга калийли угитлар кузги бугдойни цишга чидамлилигини оширади, доннинг етилишини тезлаштиради. Поянинг ётиб цолишидан ва турли касалликлардан сацлайди.

Калит сузлар: кимёвий ишлов,замбуруг, пустула, чидамлилик.

INFLUENCE OF VARIOUS CHEMICAL PRODUCTS ON WINTER WHEAT RUST

Predecting the developing and spread of grain pests and organizing control measures against them is an important factor. Consequently. Potash fertilizers increase the winter wheat resistance to winter wheat and accelerate the harvest. Protects against stsgnation and various diseases.

Key words: chemical treat, fungus, pustula, persistence.

DOI: 10.24411/2181-0761/2020-10088

Дунё ми;ёсида бугдой усимлиги мух,им донли ва ем-хашак экини булиб, йилига 230 млн. гектар атрофида экилиб келинади. Унинг уртача х,осилдорлиги гектаридан 28-30 центнерни, ялпи х,осил эса 600 млн. тоннани ташкил этмо;да. ФАО нинг маълумотларига кура дунё ах,олисини дон ва ун мах,сулотларига булган эх,тиёжини ;ондириш учун етиштирилаётган дон х,осили ми;дорини йилига 2-2,5% га орттириш талаб этилади1. Шунга кура, етиштирилаётган бугдой х,осилини зараркунанда ва касалликлар зараридан х,имоя ;илиш ва бу сохдда замонавий ахборот технологияларини ;уллаш долзарб муаммолардан х,исобланади.

Галланинг зарарли организмларига ;арши утказиладиган х,имоялаш ишловларининг х,ажмларини о;илона режалаштириш экинларни профилактик х,имоялашнинг мух,им омилларидан биридир. Республикамиз шароитларида галла экинининг зарарли организмларига ;арши утказиладиган х,имоялаш ишловларининг х,ажмларини режалаштиришнинг иккита турини ишлаб чи;иш ма;садга мувофи;дир. Булар бир йилга ёки мавсумга мужалланган, жорий ва узо; муддатларга мулжалланган куп йиллик режалаштириш турларидир. Режалаштиришнинг бу иккита тури х,ам галланинг зарарли организмларининг тар;алиши ва ривожланишининг тегишли прогнозларига таянади. Аммо,

х,имоялаш ишловлари х,ажмларини режалаштириш учун санаб утилган прогнозларнинг х,ар бири дастлабки шарт сифатида хизмат килади ва шу билан бирга бошка маълумотларни х,ам х,исобга олишни таказо этади.

Узбекистонда кулай об - х,аво шароитларида занг кузгатувчилари бир мавсумда 7-10 ёки ундан х,ам купрок авлод бериб ривожланиши мумкин. Бу эса экин зарарланиш даражаси тез ортишига олиб келади. Улчами кичиклиги ва ташки мухит факторларига чидамлилиги туфайли урединиоспоралар х,аётчанлигини йукотмаган х,олда, юзлаб ва минглаб километр масофаларга х,аво оркали таркалиши мумкин.

Сугориладиган майдонларда Тошкент Давлат Аграр Университетининг Андижон филиали 2017-2019 йилларда ушбу муаммони хал ;илиш учун Фаргона водийсининг вилоятлари шароитида экилиб келинаётган Чиллаки нави танлаб олиниб, турли кимёвий моддалар кулланилганда занг касаллигини кузгатувчи Puccinia striiformis замбуругининг таркалишини х,исобга олиш буйича тажриба олиб борилди.

Тажриба утказилган майдоннинг тупроги утло;и буз тупрокдан ташкил топган булиб, сизот сувининг сатхи 1,0-1,5 метр чукурликда жойлашган. Барча вариантда кайтариклар бир ярусда жойлаштирилган, усимликларни озиклантириш N-200, P2O5-90 кг/га, K2O минерал угитини вариантлар буйича 60-80-100 кг/га х,исобида та;симланиб, P2 Os,K2O ни угитларнинг йиллик меъёрини хайдовдан олдин тупро;;а солинган. Азотли угитини турт муддатда экиш билан 20 фоизи, тупланиш даврида 35 фоизи, найчалаш 30 фоизи, бошо;лаш даврида 15 фоиз микдорида кулланилди. Сугориш ишлари 5 марта олиб борилди.

Барча курсаткичлар буйича юкори натижа 4- вариантдаги усимликларда кайд этилди. Шундай булсада бу вариант туплардаги доннинг сифатига турли кимёвий препаратларнинг таъсири турлича булган: жумладан калий минерал угитининг меъёрини ортиши ва DRUNK 300 EC кулланилиши соглом усимликларнинг сони ортиши х,исобига бошоклар сони назорат вариантдаги тупларга нисбатан 4,5 донадан 10,9 донагача ортишига олиб келган.

Шундай бир-бирини тасдикловчи маълумотларни 1000 дона доннинг вазнларида кайд этилди.

Бу куринишда х,ам энг юкори курсаткич 4-вариантдаги усимликларида кузатилди, бу вариантдаги усимликлардаги 1000 дона донларнинг огирлиги назорат вариантдаги донларнинг огирлигига караганда 2,3 гр ортик булганлиги билан фаркланди. Шуни айтиш жоизки, DRUNK 300 EC кимёвий препаратини занг касаллигига карши кулланилиши х,исобига усимликларни касалликка чидамлилиги ва х,осилдорлигини саклаб колиниши кузатилади.

Бундан ташкари кузги бугдойни калий угити билан озиклантирилиши х,исобига х,ам усимлик пояларининг занг касаллиги билан касалланиши 6-8 кунга кечиккан, шуни айтиш жоизки усимликнинг 1- ва 2-ярусдаги барг сатхидаги Puccinia striiformis пустулалари сони назоратдаги усимлик барглардаги ёстикчалар сонига караганда 2-4 донагача кам булган ва уларнинг ранги кунгир кейинчалик корайиб кетиш холлари кузатилди.

Усимликларни касалланиши буйича олинган маълумотлардан куриниб турибдики 1-жадвалда касалланиш аввало назорат вариантдаги усимликларда намоён булди, касалликнинг характерли белгилардан барг сатхида юзага келган пустулалар билан ажралиб турди. Олиб борилган тажрибанинг киймати шунда намоён булдики, DRUNK 300 EC кимёвий препарати билан ишлов берилганда энг оз пустулалар сони аникланган булса, бошка вариантларга нисбатан соглом усимликлар сони хам назорат вариантидаги усимликларда кузатилди.

1-жадвал

Турли кимёвий моддаларни кузги буFдойнинг занг касаллигига ва

хосилдорлигига таъсири

№ Тажриба вариантлари Баллар буйича барг сатхидаги пустулалар сони Умумий занг касаллигиги билан касаланиши % Умумий хосилдорлик, Ц/га н а а г/ т/ « я бл си ис но « х га тч ГО 5 m В £ & SC X

0 Баллар

1 2 3 4

1 Назорат 16 21 32 16 15 39,4 42,5 -

2 Альто супер 33% э.к 32 17 24 13 14 28,9 45,2 +2,7

3 Энтоликур 25,5% э.к 54 13 16 10 7 21,7 48,6 +6,1

4 DRUNK 300 EC 84 7 3 4 2 12,3 53,8 + 11,3

Эслатма: 0-соFлом усимликлар сони

Агарда баллар буйича олинганда 2 балли пустулалар сони назорат вариантидаги усимликларда куп булган. Тажрибада хосилдорликка эътибор берилганда энг ю;ори меъёрда DRUNK 300 EC усимликларга кимёвий ишлов берилганда занг касаллигига булган чидамлилик даражаси ортиши хисобига кузги бугдойдан олинган энг ю;ори хосилдорлик 4-вариантдаги усимликлардан 11,3 ц/га назоратга нисбатан ортик; олинган.

Бош;а вариантларда эса бу куриниш (2-3 вариантлар) 2,7 ц/га дан 6,1 ц/га кушимча хосил олгинан.

Хулоса килинганда DRUNK 300 EC кимёвий препарати билан ишлов бериш кузги бугдой усимликларнинг сари; занг билан касалланиши 2,5-3,0 баробарига камайишига олиб келган. Калий минерал угитини меъёрини 100 кг/га орттирилгани хам усимлик хужайрасида патогенга булган чидамлилик кобилияти ортиши хисобига усимликнинг барг сатхида бош;а вариантдагиларга Караганда пустулалар сони кам булган.

Адабиётлар:

1. Хамраев А.Ш., Хасанов Б.А., Очилов Р.О. ва б. Fалла ва шолини зараркунанда, касаллик ва бегона утлардан химоя килиш. -Тошкент. -1999. -123 б.

2.Яхяев Х.К., Холмурадов Э.А. Экологический мониторинг // Узбекистан кишло; хужалиги. -Тошкент. 2005. - № 12. - 28 б.

3.Яхяев Х.К., Алимухамедов С.С. Разработка высокоэффективных методов и средств защиты зерновых культур от вредных организмов в республике Узбекистан. / Мат. второго Всероссийского съезда по защите растений «Фитосанитарное оздоровление экосистем». -СПб., 5-10 декабря 2005 г., том. 1, - С. 7-8.

4. Aliev Sh. Musaeva G. Investigation of the influence of various chemical substances on the field of natural damage to the cold disease of the autumn wheat. Indоnesian Journal of Innovation Stadies vol8, 2019 October 114-116 p.

5. Мусаева Г.М. Влияние различных доз калийных минеральных удобрений на биоэкологию желтой ржавчины Агрокимёхимоя ва усимликлар карантини илмий-амалий журнали. 2019 й, №6, 52-53 бет

i Надоели баннеры? Вы всегда можете отключить рекламу.