CC BY
46M.V. Lomonosov, A.P. Sumarokova, NM. Karamzin, I.I. Dmitrieva, E.A. Baratynsky, P.A. Vyazemsky, N.M. Yazykov, A.A. Delvig, D. V. Venevitinov, V.K. Kuchelbecker, A.S. Pushkin, M. Yu. Lermontov, YaP. Polonsky, L.N. Maikova, V. Sh Shcherbina, A.S. Khomyakov, F.I. Tyutchev, A.A. Fet and other poets of the 18th -19th centuries.
The purpose of the work is to investigate the functions ofcolor designations in a literary text. Alreadyfrom the end of the 18th century, young Russian literature was involved in the world pre-romantic, and then romantic movement. It was in the 20s of the 19th century that a new understanding of the world was realized theoretically, it was discovered that the most pressing problems are around romanticism: The problem of the cultural self-determination of Russia, the problem of the development of Russian culture and the Russian public on the basis of folk and at the same time European ones.
Recently, linguists have shown an increased interest in the creative aspect of language use. Drawing a poet with the word, the writer evokes the perception of color in the readers, produces aesthetic experiences on them, while thinking about the mutual arrangement of heroes and objects, the background, etc. Interest in words that denote color has not gone awayfor many years. The use of color names in texts is one of the important means of creating artistic imagery.
In this work, we investigated the functioning of colorisms in each selected text and determined how consistent the use of colorisms in the artistic work of Russian writers of the XVIII-XIX. The formation of the Russian literary language began in the 18th century.
Keywords: coloronyms, Russian literature, high-quality adjectives, color perception, poetic genre, expressiveness of speech.
Сведения об автора:
Акбарова Виолетта Аминовна - старший преподаватель кафедры «Лингвистика» Филиал Московского государственного университета имени М.В. Ломоносова в городе Душанбе, тел. (+992) 909930804, E- mail: akbarova.violetta@mail.ru
About the author:
Akbarova Violetta Aminovna - Senior lecturer of the «Linguistics» department Branch of M.V. Lomonosov Moscow State University in Dushanbe, Tel. (+992) 909930804, E-mail: akbarova.violetta@mail.ru
ВИЖАГИХРИ ИСТИЛОХОТИ ЧДМЬИЯТЙ-СИЁСИИ ЗАБОНИ АНГЛИСЙ ВА УСУЛ^ОИ ГАРЧУМАИ ОНХО БА ЗАБОНИ ТОЧДКЙ
Файзова З.Х.
Донишгощ давлатии Бохтар ба номи Н. Хусрав
Баъд аз сохибистиклол гаштани Точикистон аён аст, ки накши истилооти ичтимой - сиёсии забони точикй ба сифати забони давлатй ба маротиб афзудааст. Инак садхо асноди сиёсй ва хуччатхои расмии давлатй ба ин забон тахия шуда, руз то руз зарурати тарчумаи матнхои мухталиф ва осори илмй аз забонхри гуногуни дунё ва вобаста ба он баргардонидан ва ё сохтану пардохтани калимаву истилооти нав пеш омада истодааст.
Аз чониби дигар мебинем, ки фишор сари риштаи истилохоти ичтимоиву сиёсй дар рузгори мо хам камтар нашуда хамаруза бисер калима ва мафхумхои нав ба нав ба забони мо ворид мешаванд.
Объектхои тахлили ин макола чанбахои назариявию амалии махсусиятх,ои лугавй-грамматикй ва услубии истилохоти чамъиятй-сиёсй дар ва забоншиносии мукоисавй мавриди тахкик гирифта шудааст. Пеш аз хама, гуфтан лозим аст, ки истилохоти чамъиятй-сиёсй бештар дар матнхои расмии коргузорй мавриди истифода карор доранд.
Дар ин хусус забоншинос Н.М. Шанский чунин кайд мекунад: «Истилох - ин калимахое мебошанд, ки доираи истеъмолашон махдудро аз руи истеъмолашон дар ин ё он гурух, ки тачассумкунандаи худуд ё гурухи махсуси ичтимой мебошад, чудо мекунанд» [7, с. 114].
Яке аз хусусиятхои асосии услубии истилохоти чамъиятй-сиёсй ин ифодаи сахеху дакик ва возеху равшан мавод ба шумор меравад, ки бештар дар матнхои расмй - коргузорй, дар навиштачотхои ичтимоию сиёсй, дар матбуот (рузнома ва мачаллахо), гуфтори шифохии арбобони сиёсию давлатй, илму адаб дар назди омма истифода мешавад.
Мухакик Н.Н. Амосова рочеъ ба ин масъала чунин нуктаи назар мекунанд: «Фонди лугавии забони англисй на танхо аз хисоби забонхои халкхое, ки дар Аврупо сукунат доштаанд, гановат ёфт, балки бисёре аз забонхои гайриаврупой низ барои забони англисй иктибосоти зиёде пешкаш карданд. Аз аввалин чунин забонхои гайриаврупой забони арабй буд. Ба акидаи У. Тейлор дар забони англисй наздики хазор калимаи иктибосй аз забони арабй ва чанд хазор калимае, ки аз решаи иктибосоти арабй баромадаанд, вучуд дорад [Амосова, 42].
Боз хам вожагузинону истилохсозон ва мутарчимону муаллимон мисли огози садаи XX ва баъди он ба мушкилоти сохтану ёфтани калимах,ои муносиб барои баёни мафхум ва истилохрти нави пешомада ру ба ру хдстанд. Ба ин муносибат ин шохаи хамеша дар холи инкишофу такмили забони давлатй бояд тавоноии баёни хадди акал истилохрти ичтимоиву сиёсии мавриди ниёзи давраро хосил намояд ва онхо бояд якрангу яксон ва санчидаву собит мукаррар гарданд[Назарзода С.].
Rайд намудан бамаврид аст, мавкеи истилохдти чамъиятй-сиёсй дар маводи рузномах,ои англисй ва амрикой, х,атто дар матнх,ои дорои мавзуи чиддй назаррасанд. Дар забони матбуоти англис истифодаи унсурх,ои гуфтугуйй хос аст ва истилохдги чамъиятй - сиёсй услуби гуфтугуи дар сах,ифаи рузномах,ои англисй мушохдда мешаванд.
Мо дар маколаи мазкур баъзе мушохддаи худро доир ба хусусиятх,ои сохториву маъноии истилох,оти чамъиятй-сиёсии забони англисй ва усулх,ои тарчумаи ощо ба забони точикй баён мекунем:
Мо дар ин макола хусусиятх,ои истилох,оти чамъиятй-сиёсй забони англисй ва усулх,ои тарчумаи ощоро ба таври зерин дида мебароем.
> What is the meaning of the North Korean Foreign Ministry's strange statement on Thursday that it now had «nukes»? - Ба уар зря чи вазири картой дохилии Чумзурии халщ-демократии Кореяро водор намуд, ки рузи панцшанбе силохи хастай доштани кишварашро эълон кунад?
Истилох,и чамъиятй-сиёсии nuke (силох,и х,астай) - хоси услуби гуфтугуи буда, дар фархднщои тафсири чунин маънидод шудааст: verb-smth to attack a place with nuclear weapons.
Synonyms: Verb - annihilate, cream, decimate, demolish, desolate, destroy, devastate, do in, extinguish, pull down, pulverize, raze, rub out, ruin, shatter, smash, tear down, total, vaporize, waste, wrack, wreck
Antonyms: Verb - build, construct, erect, put up, raise, rear, set up [1044].
Мутарчим онро бо ибораи умумиистеъмоли махсусияти чамъиятй-сиёсидошта, яъне сило^и растай (намудуои силоуи уастаи, лавозимоти цанги, куло^аки мушаки, бомба ва минауои мушаки) тарчума намудааст. Чунин таркибу вожах,ои махсусияти услуби гуфтугуидошта, ба хонандаи англис як амри маъмулй гашта, барои у х,олати махсуси чашмрас ва ба вучудорандаи тасаввуроти хавфангез ва ё шухиомез мах,суб намешаванд.
Баъзан хднгоми тарчумаи таркибу вожах,ои махсусияти услуби гуфтугуидошта, обуранги услубии матни асл коста гардида барои хонандаи точик низ чунин матн галат ва бених,оят авомона, мардумй менамояд. Бинобар ин дар чунин мавридх,о ба хотири тарчумаи комил ва умуман ба хонанда расонидани иттилооти добили кабул аз хусусиятх,ои жанрии чунин мавод худдорй намудан бе^тар аст.
> He says his job as a Moscow gumshoe is right out of the movie... - У мегуяд, ки кори у ба зрйси муфаттиши хусусй дар Москва ба мисли киност...
Дар матни мазкур бо ибораи умумиистеъмоли махсусияти чамъиятй-сиёсидошта, gum-shoe омадааст, ки дар фаруангои тафсирии англиси чунин маънидод шудааст: - (old-fashioned) detective a person employed by sb tofind out information about sb\sth
Synonyms: Noun - detective, dick, hawk Shaw, investigator, operative, private detective, private eye, private investigator, shamus [slang], Sherlock, sleuth, sleuthhound [692].
Вожаи умумиистеъмоли махсусияти чамъиятй-сиёсидошта, gum-shoe махсусияти услуби гуфтугуйии дошта, ба маънои чосус, гумошта, полис мавриди истифода карор дорад. Бояд кайд намуд ки, калима ва таркибу иборах,ои махсусияти услуби гуфтугуйидошта дар забони матбуоти точик камтар мушохдда мешаванд, тарчумон онро бо ибораи муътадилмаънои муфаттиши хусуси ё детективи хусусй ифода намудааст.
Дар забони матнх,ои иттилоотй-тахдилии ВАО-и англисй калимах,ои ифодакунандаи унвони ходими сиёсии хусусияти чамъиятй-сиёсидошта, маъмуласт:
> Chancellor Angela Merkel and the nation's biggest businesses have been mounting a vocal campaign to get migrants into jobs as a way of quickly integrating them into German society (INYT, Thur., Sept., 2015, p.1).~ Садри аъзам Ангела Меркел ва миллати карчаляани Олмон ба кор цалб кардани муxрциранра уамчун роуи осони мутобиц шавии онуо ба цомеаи Олмон шуморида, барои он чорабинии пурсарусадоеро ба роу мондаанд.
Вожаи Chancellor - хоси истилохдти чамъиятй-сиёсй буда, аз калимаи лотинии cancellarius сарчашма гирифта, дар фарх,ангх,ои энсиклопедию тафсирии забони англисй чунин маънидод шудаст: Chancellor (Latin: cancellarius).
- a title of various official positions in the governments ofmany nations - унвони вазифахои гуногуни расми дар хукуматхои бисьёр мамлакатхо;
- the original chancellors were the cancellarii of Roman courts of justice - ushers, who sat at the canceller or lattice work screens of basilica or law court, which separated the judge and counsel from the audience -канцлеру аслан канцлеруои судуои адлияи Рум - ицрочиёни суди буданд, ки дар паси экращои бекоркунанда ё манъшудаи базилика ё суд, ки судя ва адвокатро аз тамошобин цудо мекарданд;
- the word is now used in the titles of many various officers in various settings (government, education, religion) - ин вожа уоло дар унвонуои зиёди афсарони сощцои гуногун (уумат, маориф, дин ва г.).
Мутарчим онро бо ибораи Садри аъзам ифода намудааст, ки аз ду калимаи арабиасоси sadr - сардор ва asem - аз щма калон таркиб ёфта, дар лугатномахои тафсирии забони точикй, чунин нишон дода шудааст: болонишин раис, сардор, пешво, вазир, сарвазир; олитарин унвони илми дар Бухоро [ФТЗТ. 193].
Инчунин, агар насаби ходими сиёсй беунвон ва ё вазифаи ишшлнамудааш зикршуда бошад, пеш аз он хамеша ихтисораи Mr. (Mister) ё Mrs. (Mistress) гузошта мешавад. Чунончи:
> Ms. Merkel and many German companies say change is possible (INYT, Thur., Sept., 2015, p.20).~ ХонумМеркел ва бесёре аз ташкилотзри Олмон иброз медоранд, ки тагйири авзоъ имконпазир аст.
Х,амаи унвонхо дар забони англисй ба истилохоти чамъиятй-сиёсй марбут буда хусусияти расмй касб кардаанд ва эхтироми хосаи муаллифи маколаро нисбат ба шахси мавсуф ифода намекунанд.
Аз ин ру хангоми тарчума ба истиснои матнхои махсуси расмй ин унвонхо сарфи назар шуда Mr. ва Mrs. - цаноб ва хонум тарчума мешаванд, на мистер ва миссис. Шакли охирй барои нигох доштани обуранги миллй танхо дар вакти тарчумаи асархои бадей истифода мегардад.
Истилохоти чамъиятй-сиёсй ба услуби рузноманигорй хос буда, ба мисли истилохоти илмй-техникй доираи истеъмоли махсус доранд. Бо вучуди ин дар истифодаи онхо каме фаркият мушохида мегардид. Истилохоти чамъиятй-сиёсй бештар дар маколахои фарогири сохаи сиёсию ичтимой корбастгардида, вобаста ба консепсияхои идеологй шарху маънидод мешаванд.
Дар маводхои иттилоотии рузномахо истилохоти сермаъно, истилохоти синонимй, истилохоти ихтисоршуда ва унвонхо бештар ба назар мерасанд. Истилохи state дар истилохгузинии сиёсии ИМА маънои хам давлат ва хам иёлатро ифода мекунад:
> Both the state and Federal authority are bent on establishing a police state.
Дар холати аввал истилохи state бо муайянкунандаи федерал! баробармаъно буда, на хукумати тамоми кишвар, балки хукумати иёлатхоро ифода мекунад. Дар холати дуввум state ба маънои давлат истифода шудааст.
Истилохи Congressman ба маънои васеи аъзои конгресси Амрико ва ё ба маънои махдудтари- аъзои палатаи намояндагон (конгресси ИМА истифода мешавад: Last year а number of American Senators and Congressmen visited Russia. Дар баробари маънои махдуди Congressman муродифион Representative низ истеъмол мегардад.
Дар забони англисй номи низомномахои ташкилотхои гуногун бо калимахои Regulations, Rule Constitution, Statutes ва ё Charter ифода меёбад. Истилохоти маъруф дар матн бештар дар шакли ихтисор шуда меоянд:
> Youth also virtually excluded from Congress, the average age of member of the Senate being 56 years and of the House 51 years.
Дар мисоли мазкур шакли ихтисоршудаи House ба чойи истилохи пурраи House of Representatives корбаст гардидааст.
Бештари истилохоти чамъиятй-сиёсие, ки дар забони точикй маъмул гаштаанд, аз забонхои юнонй, лотинй, арабй, англисй ва русй ба забони мо иктибос шудаанд. Мухакикони риштаи забоншиносй ва пажухишгаронро водор мекунад, ки ин иктибосотро чи аз лихози этимологй, сохторй, сарфу нахвй ва лугавию маъной хаматарафа пайгирй намоянд.
Аз тахлилу баррасии мавзуъ ба чунин хулосахо омадем:
Аз тахлили истилохоти чамъиятй-сиёсй бармеояд, ки онхо асосан ба калимаву иборахои истилохии ба кисмхо чудошаванда гурухбандй карда шуда, ба хайси иборахои истилохии озод ва вобаста номбар мешаванд.
Мувофики назарияи тарчума барои баргардонидани истилохоти чамъиятй-сиёсии матни асл бояд, ба кадри имкон аз воситахои образноки забони тарчумашаванда муодилхои ва вариантхои муносиби онхо интихоб шавад.
Rайд намудан лозим аст, ки барои гурез аз ин мушкилот баъзе муаллифон, ба чои ибтикору офариниши лугату истилохоти зарурй бештар ба баргардонидан ё тарчумаи тахтуллафзии вожагони навомад, ки он танхо як усули истилохсозист ва ё мутобики донишу завки худ ба истилохсозй пардохта ва ё истилохоти нодуруст месозанд. Чунин истилохсозон, ба фикри мо ё ба анъанахои истилохофаринии забони точикй дар гузашта ошноии кофй надоранд ва ё василаи кор ва манобеву маводди лозим хануз фарохам нашудааст.
АДАБИЁТ
1. Амосова Н.Н. Лексикология английского языка. / Н.Н. Амосова - Учпедгиз, 1955. - 376 с.
2. Арнольд И.В. Лексикология современного английского языка: учеб. пособие / - 2-е изд., перераб. / И.В. Арнольд - М.: Флинта: Наука, 2012. - 376 с.
3. Коршунов С.И. Как работать над терминологией. / С.И. Коршунов - М.: Наука, 1968. - 76 с.
4. Мирзо Хасани Султан. Ташаккул ва такомули истилохоти илмии форсй-точикй. - Душанбе: Дониш, 2008. - 334 с.
5. Мамадназаров А. Фарханги англисй-точикй. / А. Мамадназаров-Душанбе: Эр-граф. 2015.-1080 с.
6. Назарзода С. Ташаккули истилохоти ичтимой- сиёсии забони точикй дар садаи ХХ. / С. Назарзода - Душанбе: Дониш, 2004. -302 с.
7. Шанский Н.М. Лексикология современного русского языка: Учеб. пособие для пед. ин-тов по спец. «Рус. яз. и лит.». - Изд.
2-е, испр. / Н.М. Шанский - М.: Просвещение, 1972. - 328 с.
8. Шарофов Н. Калимахои руссию интернационалй дар забони адабии точик. / Н. Шарофов - Душанбе: Дониш, 1972. -169с.
9. Jack Pilny. Roy Olton: Dictionary of International Relations. Tehran: Saroi Adolat. - 621 p.
10. New Webster's Dictionary of the English Language. College Edition. USA. Fifth Print, 1989. - 1856 p.
ОСОБЕННОСТИ АНГЛИЙСКИХ СОЦИАЛЬНО-ПОЛИТИЧЕСКИХ ТЕРМИНОВ И ИХ МЕТОДЫ ПЕРЕВОДА НА ТАДЖИКСКИЙ
Данная статья посвящена одной из важнейших тем общественно-политической терминологии английского языка и методам их перевода на таджикский язык. Создание необходимого словаря и терминологии - это скорее вопрос обращения или транслитерации новых слов, что является лишь одним из методов терминологии.
Данная статья подготовлена на необходимом уровне, что свидетельствует о том, что автор умело испальзавая научную литературу и сациаяьна-палитическую терминологию обоих языков.
В заключение исследователи показывают, как новые социальна-палитические термины формировались и развивались в таджикском и английском языках, и проблема в том, что некоторые авторы вместо того, чтобы инициировать и создавать необходимую лексику и терминологию, обращаются к переводу или транслитерации новых слав.
Ключевые слова: социальна-палитические термины, словарный запас, устный перевод, уравнения и варианты, журналистский стиль.
FEATURES OF ENGLISH SOCIO-POLITICAL TERMS AND THEIR METHODS OF
TRANSLATION INTO TAJIK
This article is devoted to one of the most important topics of the socio-political terminology of the English language and the methods of their translation into the Tajik language. Creation of the necessary vocabulary and terminology is rather a matter of handling or transliterating new words, which is just one of the methods of terminology.
This article has been prepared to the required level, which shows that the author has skillfully used the scientific literature and socio-political terms of both languages. In conclusion, researchers show, how new sociopolitical terms in the Tajik and English languages were formed and developed.
In conclusion, the researchers show how new socio-political terms were formed and developed in the Tajik and English languages, and the problem is that some authors, instead of initiating and creating the necessary vocabulary and terminology, turn to translation or transliteration of new words.
Keywords: socio-political terms, vocabulary, interpretation, equations and options, journalistic style.
Сведение об автора:
Файзова Зухал Хотамовна - ассистент кафедры практического курса английского языка факультета Английского языка, Бохтарский государственного университета имени Н. Хусрав. Тел.: (+992) 550109910. E-mail:-faizovazuhal@gmal.ru.
About the author:
Fayzova Zukhal Hotamovna - assistant of the Department of English of the Faculty of English Languages, Bokhtar State University name N. Khusrav Tel: (+992) 550109910. E-mail: -faizovazuhal@gmail.ru.
МУРОДИФОТИ ИБОРАХДИ СИФАТЙ, ЧЩИШИНЙ ВА ШУМОРАВЙ (ДАР АСОСИ МАВОДИ «ЧОР ДАРВЕШ»)
Иброимова Г.Н.
Данишауи давлатии амузгарии Тацикистан ба нами С. Айни
Тахкики масоили гуногуни марбут ба забоншиносии осори адибони даврахои гуногуни забонамон аз масъалахои мухим ба шумор меравад. Махсусан, тахкики нахвии осори давраи классикй барои нишон додани рохи таърихии инкишофи унсурхои нахвй, махсусан, ибораю чумла, воситахои алока дар онхо ва гайра ахамияти калони илмй дорад. Дар баробари ин, баррасии муродифоти гуруххои лугавй-грамматикй дар ташаккули иборахо мубрам буда, тахкики онхо дар яке аз асархои маъруф - «Чор дарвеш» мубрам арзёбй мегардад.
Яке аз шохасархои адабиёти классикй, ки бо содагиву равонй ва чаззобу дилчасп будани забонаш диккати хонандагонро чалб менамояд, хамин асар мебошад, ки дар охирхои асри XVIII ва аввалхои асри
